SEJARAH MALAYSIA STPM

Sistem Beraja Pengenalan Institusi beraja di Tanah Melayu di kesan seawall abad ke-15 iaitu semasa pemerintahan Kerajaan Melayu Melaka. Pada masa ini, mereka mengamalkan sistem pemerintahan beraja. Sistem ini menerima pengaruh yang amat kuat dari India dan agama indu-!uddha. Mengikut sistem ini, raja merupakan se"rang ketua negara dan baginda dibantu "leh g"l"ngan pembesar. Sistem pemerintahan beraja Kerajaan Melayu Melaka ini kemudian diwarisi "leh negeri-negeri Malayu yang lain seperti #"h"r, Perak, Pahang dan Terengganu. Konsep Raja Melayu 1. Dewa raja $alam sistem beraja, raja itu dianggap sebagai dewa raja. !aginda disi%atkan sebagai se"rang yang mulia dan berkeb"lehan dalam pelbagai bidang. Menurut Sejarah Melayu, raja dianggap sebagai wakil Tuhan di bumi atau &ul-Illahi %il-alam. Menurut 'dat (aja-raja Melayu dan )ndang-undang Melaka pula, raja dianggap sebagai *Khali%ah 'llah di $unia+. (aja juga dianggap sebagai sese"rang yang paling berkuasa dan menjadi perantaraan rakyat dan Tuhan. Keper,ayaan ini menyebabkan raja itu wajib disembah. 2. Mulia (aja dianggap sebagai se"rang yang mulia. Keadaan ini dapat dilihat dari segi pentadbiran. (aja dianggap sebagai ketua kerajaan di mana semua keputusan yang hendak diambil perlu disahkan "leh baginda. !aginda berkuasa untuk melakukan apa sahaja mengikut budi bi,aranya. Kekuasaannya bukan sahaja meliputi bidang pentadbiran tetapi juga s"al ek"n"mi, agama dan peradatan "rang Melayu. Kata-kata baginda adalah muktamat dan menjadi undang-undang. $i sini dapat kita membuat kesimpulan bahawa raja sebagai se"rang ketua kerajaan, merupakan kuasa tertinggi dengan budi pekerti yang mulia. 3. Kuasa mutlak $alam pemerintahan, raja itu berkuasa mutlak. (aja berkuasa mutlak bermakna bahawa semua undangundang yang dibuat bertujuan untuk mengukuhkan kedudukannya, rakyat tidak dibenarkan mempers"alkan segala undang-undang yang dibuat "leh baginda. !aginda juga berkuasa penuh ke atas

semua aspek dalam kerajaan seperti memegang jawatan penting dan menjatuhkan hukuman mati. Selain itu, baginda juga b"leh melantik sesiapa sahaja yang akan menjadi pembesar. -alaupun baginda berkuasa mutlak tetapi baginda masih tidak b"leh memerintah sesuka hati. $alam Sejarah Melayu menasihatkan . *(aja-raja itu jikalau bagaimana sekalipun bijaksananya dan tahunya sekalipun, jikalau tiada mua%akat dengan segala pegawai, tiada akan sent"sa kerajaannya/ kerana raja-raja itu umpama api, segala menteri itu umpamanya kayu, kerana api itu tidak akan nyala, jikaalau tiada kayu0+ 4. Daulat $aulat dikatakan berasal daripada perkataan 'rab, *daulah+ yang bermaksud *negeri+. -alau bagaimanapun, daulat bermaksud kesu,ian sese"rang raja dan bagi masyarakat melayu, k"nsep ini menjadi batas pemisah antara raja dengan rakyat biasa. K"nsep ini juga merupakan unsur asas kepada kekuasaan dan keagungan sese"rang raja dan kerajaannya. $i Tanah Melayu, telah banyak berlaku kes yang membabitkan pers"alan daulat ini. 5. Derhaka K"nsep derhaka ini seiring dengan k"nsep daulat. $alam k"nsep ini, sese"rang yang melanggar k"nsep daulat didapati menderhaka kepada sultan atau raja dan akan ditimpa tulah. Keper,ayaan yang begini terus diperturun sejak 1aman ber1aman. Sebenarnya, k"nsep ini dibiuat semata-mata untuk meninggikan kedudukan raja-raja Melayu. 2"l"ngan ini akan dipandang mulia dan disanjung sebagai se"rang yang sakral. 6. Hak istimewa (aja-raja Melayu ini mempunyai hak-hak istimewa dan hak ini tidak b"leh digunakan "leh rakyat. 3"nt"hnya, warna kuning merupakan warna diraja dan hanya b"leh digunakan "leh raja dan keluarga raja. -arna kuning digunakan untuk perhiasan, membuat sapu tangan, tepi tabir dan tilam. (akyat adalah dilarang menggunakan kain berwarna kuning ke,uali untuk baju dan destar. Selain itu, paying putih adalah khas untuk sultan yang memerintah dan paying kuning adalah khas bagi anak raja. Penggunaan bahasa dalaman seperti santap, gering dan beta juga dilarang sekali terhadap rakyat jelata. anya g"l"ngan diraja sahaja berhak menggunakannya. 7. Lambang kebesaran Sejak dahulukala, sultan adalah lambang kebesaran tetapi baginda merasakan kedudukan sultan sebagai pu,uk kerajaan bergantung kepada alat-alat kebesaran yang dimilikinya. 'lat-alat kebesaran ini ialah ,"p m"h"r, keris, payung, kendi, lembing, t"mbak dan sebagainya. 'lat kebesaran ini yang akan membe1akan hak istimewa sultan daripada pembesarnya. 3"nt"hnya, ,"p m"h"r yang melambangkan kuasa sultan

yang memerintah digunakan dalam surat-menyurat rasmi untuk menunjukkan pengesahan kuasa dan arahan daripada kerajaan. 5ama raja yang memerintah terukir dalam ,"p m"h"r ini. $engan ,"p m"h"r ini, baginda dapat melaksanakan pemerintahan dan pentadbiran. Struktur sultan dan raja 1. Perak $i negeri Perak, raja yang memerintah dipanggil sultan. Pengganti yang akan menaiki takhta adalah se,ara bergilir-gilir di antara 6 ketua keluarga iaitu apabila sultan mangkat, (aja Muda menjadi Sultan, (aja !endahara pula menjadi (aja Muda, (aja $ihilir menjadi (aja !endahara dan putera sulung sultan menjadi (aja $ihilir. 2. egeri !embilan $i 5egeri Sembilan, raja yang memerintah dipanggil 7ang $ipertuan !esar. Sistem p"litik yang diamalkan dipengaruhi "leh adat perpatih. !aginda dilantik "leh 8 "rang )ndang atau Penghulu yang menjadi ketua 9uak, iaitu )ndang Sungai )j"ng, (embau, #"h"l dan #elebu. 3. egeri"negeri Mela#u #ang lain Sistem pemerintahan yang diamalkan dipengaruhi "leh adat temegung. (aja yang memerintah digelar sultan ke,uali negeri Perlis dimana dikenali sebagai (aja. 'pabila sultan yang memerintah mangkat, baginda akan diganti "leh putera baginda yang sulung yang masih hidup. Peranan sultan dan raja 1. a. b. ,. d. e. %. g. 2. !ebelum keha$iran %ritish& !ultan bertanggungjawab sebagai ' Ketua kerajaan dan bertanggungjawab terhadap aspek pentadbiran. -ajib mengekalkan keamanan dan kesejahteraan wilayah. Merupakan se"rang ketua tentera danpenjaga undang-undang dalam negeri. Mengambil bahagian dalam perniagaan dan mendapat keuntungan yang banyak. Melantik sesiapa sahaja untuk menyandang jawatan !endahara, Menteri atau :rang-"rang !esar. Menjatuhkan hukuman bunuh terhadap "rang-"rang yang didapati menderhaka. Melantik penggantinya sendiri iaitu di kalangan putera-putera. !ele(as keha$iran %ritish& kuasa sese)rang sultan $ikurangkan. Peranan bagin$a $iambil alih )leh *esi$en.

a.

$i bawah sistem (esiden, (esiden merupakan kuasa tertinggi dalam pemerintahan. Sultan kehilangan kuasa pentadbirannya. Majlis Sultan diganti dengan Majlis 5egeri tetapi semua keputusan dalam majlis itu dibuat "leh (esiden.

b. ,. d. e.

Menjadi ketua agama Islam atau mengenai adat-istiadat "rang Melayu. Melantik waris-waris, Permaisuri, Pemangku (aja atau #emaah Pemangku (aja. Membuat peraturan mengenai balai diraja dan istana. Merupakan pihak yang penting bagi menyatupadukan rakyat.

Sistem Pembesar Pengenalan Sistem pembesar merupakan sebahagian daripada struktur pemerintahan Tanah Melayu pada abad ke-1;. Seperti juga sistem beraja, sistem ini berasaskan kepada sistem pembesar Kesultanan Melayu Melaka. Pembesar <mpat 9ipatan yang terdapat di Kesultanan Melayu Melaka diamalkan di hampir semua negeri Melayu ke,uali 5egeri Sembilan, tetapi gelaran pembesarnya berbe1a-be1a di antara satu sama lain. Selepas kedatangan !ritish, sistem pembesar ini mengalami penjejasan. Struktur sistem pembesar Pada dasarnya, struktur pembesar yang utama di Tanah Melayu ialah seperti berikut . !endahara 9aksamana Temanggung Penghulu !endahari. -alau bagaimanapun, terdapat juga pembesar yang bertugas sebagai penguasa sesuatu kawasan jika kawasan pentadbiran sesebuah negeri itu luas. Sese"rang pembesar itu b"leh jadi menguasai sesuatu kawasan yang luas yang mungkin terdiri daripada beberapa buah kampung atau lembah. Perlantikan beliau dilakukan "lah Sultan melalui sepu,uk surat tauliah dan sebilah pedang sebagai lambing jawatannya. $an ketua-ketua kampung ini adalah bertanggungjawab kepada pembesar itu. 1. Ke$ah $i negeri Kedah terdapat se"rang pembesar (aja !endahara yang lebih tinggi tara%nya daripada Menteri !erempat dan gelarannya ialah Seri Paduka Maharaja Sura. Menteri !erempat pula terdiri daripada Seri

Paduka (aja 9aksamana, Seri Maharaja 'ngg"ta $esa dan Seri Maharaja Putera $ewa. Selain itu, terdapat se"rang Syahbandar yang terg"l"ng dalam pembesar enam belas. 2. Pahang $i Pahang, :rang !esar !erempat ialah :rang Kaya Maharaja Indera Perba, :rang Kaya Indera Segara, :rang Kaya Indera Pahlawan dan :rang Kaya Indera Syahbandar. :rang !esar !erempat ini diberikan kawasan tertentu untuk ditadbir. Pembesar pertama berkuasa di Tanjung 9indung, pembesar kedua di Temerl"h, pembesar ketiga di !era ke Kuala 9uit dan pembesar keempat di 9uit ke !ebar. 3. Perak :rang !esar !erempat juga dikenal sebagai :rang <mpat di !alai. Mereka ialah !endahara, :rang Kaya !esar Penghulu !endahari, :rang Kaya Temenggung Paduka (aja dan :rang Kaya Menteri Paduka Tuan. :rang !esar $elapan pula terdiri daripada Maharajalela, Syahbandar, 9aksamana, Imam Paduka Tuan, Sri 'mar $iraja, Sri 'dika (aja, Panglima Kinta dan Panglima !ukit 2antang. :rang !esar <nambelas memakai gelaran Maharaja, Paduka dan Sri. 4. egeri !embilan Ketua pemerintah memakai gelaran 7ang $ipertuan !esar. $i bawahnya ialah 8 "rang )ndang yang merupakan ketua daerah yang dipanggil 9uak. Terdapat 8 9uak utama iaitu (embau, Sungai )j"ng, #elebu dan #"h"l. $i bawah )ndang, 9embaga merupakan ketua bagi setiap suku angg"ta masyarakat. $i bawah 9embaga ialah !uapak, iaitu gabungan perkataan ibu dan bapak. 5. Kelantan Terdapat = "rang di peringkat pusat, iaitu (aja !endahara !angg"l, (aja Kampung 9aut, (aja !ukit Panar, Tengku K"ta, Tengku 'ria Pahlawan, $at"> Kaya ulubalang Kaduk dan $at"> Panglima Perang 9"ndang. Peranan pembesar 1. Menjaga $an mengekalkan keamanan kawasan (enta$biran Pada 1aman ini, pembesar berempat akan diberi kawasan tadbiran. Pembesar ini bertanggungjawab menjaga kawasan yang diberi "leh sultan dan berusaha mengekalkan keamanan kawasan ini. !eliau juga bertanggungjawab menasihati anak buahnya supaya sentiasa taat setia terhadap sultan. 2. Memastikan jentera (enta$biran negeri $ijalankan $engan berkesan Tugas sese"rang pembesar adalah untuk membantu raja dalam pemerintahan dan pentadbiran negeri. Keadaan ini dapat dibuktikan malalui Kelantan di mana Sultan Muhammad I telah melantik = "rang

pembesar untuk membantu baginda dalam pemerintahan dan pentadbiran negeri. Pembesar-pembesar ini akan membentuk satu #emaah Menteri. Setiap pembesar bertanggungjawab terhadap sesuatu perkara. Se,ara tidak langsung, jentera pentadbiran negeri akan dapat dijalankan dengan berkesan kerana kerja pemerintahan telah dibahagikan kepada setiap pembesar dan bukan terkumpul dalam tangan sese"rang raja atau sultan. 3. Mengerah tenaga tentera Mengikut sistem serah dan kerah, rakyat jelata bekerja untuk raja atau kerajaan merupakan suatu kewajipan khasnya dalam menjaga keselamatan negeri, memperbaiki istana dan sebagainya tanpa menerima bayaran. $ari sini, pembesar akan men"l"ng sultan untuk mengerah tenaga tentera ketika menghadapi an,aman dari luar atau dalam dan menyerahkannya kepada sultan. Sebahagian daripada tentera itu akan digunakan "leh para pembesar untuk menjaga kawasan pentadbirannya supaya keamanan dapat dikekalkan selalu. 4. Melaksanakan istia$at menjunjung $uli Mengikut Kamus $ewan, menjunjung duli bermaksud memberi khidmat kepada raja. Ini bermaksud, sese"rang pembesar haruslah sentiasa bersedia untuk memberikan perkhidmatan kepada raja. 3"nt"hnya, semasa sultan hendak berangkat daripada suatu tempat ke tempat lain, Temenggung akan duduk di hadapan gajah dan 9aksamana pula akan duduk di belakang gajah. Ini merupakan sebahagian daripada istiadat menjunjung duli yang harus dilakukan "leh sese"rang pembesar. 5. Menasihati sultan $alam segala hal Para pembesar telah membentuk Majlis Penasihat Sultan bagi membantu sultan dalam pentadbiran dan pemerintahan. Sebelum sesuatu keputusan dibuat, sultan akan mengemukakan pendapat baginda dan pembesar akan menasihati baginda sekiranya pendapat sultan mempunyai kelemahan. 3adangan juga akan dikemukakan "leh para pembesar terhadap sultan supaya suatu keputusan yang sempurna dapat di,apai dan diper"lehi. 6. Men#elaraskan semua istia$at $alam istana $alam istana, setiap pembesar mempunyai tugasan tertentu dalam menyelaraskan istiadat dalam istana. 3"nt"hnya, semasa Kerajaan Melayu Melaka, !endahara akan menjadi ketua adat-istiadat serta penjaga alat kebesaran raja. Penghulu !endahari pula bertanggungjawab menyediakan balai r"ng seri serta hidangan makanan dan memastikan segala upa,ara rasmi berjalan lan,ar. Selain itu, Temenggung akan bertugas dalam urusan jamuan di raja termasuk mengatur dan menentukan "rang yang bertugas ketika upa,ara rasmi.

7.

Memungut +ukai Setiap "rang pembesar akan diberikan kawasan tertentu yang menjadi kawasan pentadbiran, misalnya di Kerajaan Pahang, :rang Kaya Maharaja Indera Perba bertanggungjawab mentadbir kawasan Tanjung 9indung. Pembesar ini akan memungut ,ukai daripada anak buahnya selain daripada menjaga keamanan kawasan tersebut. Pembesar ini akan melantik penghulu atau penggawa di setiap kampung. Penghulu inilah yang bertanggungjawab mengutip ,ukai dari kalangan anak buahnya. Penghulu ini tidak diberi gaji tetapi sebahagian daripada hasil ,ukai akan diberi kepadanya.

,.

!erah u-ti.+ukai Sudah diketahui bahawa pembesar utama akan diberi kawasan pentadbiran dan pembesar berhak memungut ,ukai daripada anak buahnya. Ini tidak bermaksud semua ,ukai yang dikutip merupakan kepunyaannya, tetapi disebaliknya, sebahagian daripada ,ukai yang dikutip ini akan diserah kepada sultan bagi menunjukkan kesetiaannya terhadap sultan yang memerintah.

/.

Men#e$iakan tenaga buruh !agi masyarakat Melayu lama, adalah menjadi tanggungjawab bagi setiap rakyat untuk bekerja bagi pihak sultan untuk membina istana atau bangunan lain tanpa menerima apa-apa ganjaran. $i sini, pembesar akan mengerah tenaga buruh daripada kawasan pentadbirannya dan diserahkan kepada sultan. Sistem ini juga dipanggil sistem kerah dan serah. Tanpa pembesar, sultan tidak akan dapat memper"lehi tenaga buruh untuk bekerja bagi pihaknya.

10. Menjaga kea$ilan Pembesar bertanggungjawab menjatuhkan hukuman terhadap "rang yang melakukan kesalahan. ukuman yang b"leh diambil "leh beliau tidak termasuk hukuman mati. ukuman mati hanya b"leh dilaksanakan selepas mendapat kei1inan daripada sultan. $ari sini, jelaslah kita lihat pembesar ini bertangguyngjawab menjaga keadilan s"sial melalui undang-undang bertulis, undang-undang tidak bertulis, ,"nt"hnya h"kum syarak. 11. Menja$i (erantaraan antara raja $engan rak#at Pembesar mempunyai pengaruh yang kuat di kalangan rakyat jelata khasnya di kawasan pentadbirannya. !eliaulah yang menjadi perantaraan di antara raja dan rakyat dimana semua titah perintah sultan akan disampaikan "leh pembesar kepada rakyat jelata. $i sebaliknya, pembesar akan menyampaikan ketidakpuasan rakyat jelata terhadap sesuatu kepada sultan supaya langkah yang berkaitan dapat diambil. Pembesar dan peranannya di Sabah dan Sarawak

1.

Pada abad ke-1@ dan ke-1;, Sarawak dan kawasan barat Sabah telah dikuasai "leh Kerajaan !runei. Sultan !runei telah melantik pembesar-pembesar tempatan untuk mentadbir Sarawak. Mereka ialah $atu Patinggi, $atu Temenggung dan $atu !andar.

4.

Setiap pembesar mempunyai tugasannya yang tertentu . a. b. ,. $atu Patinggi A mengutip dan menyerahkan hasil kepada Kerajaan !runei sebagai u%ti. $atu Temenggung A mengawal keselamatan. $atu !andar A menyelenggarakan hal-ehwal perdagangan seluruh kawasan. Pembesar tempatan dilantik sebagai penasihat kanan dalam pentadbirannya digelar Pegawai 'nak 5egeri. b. ,. d. !erperanan membantu (esiden Inggeris apabila Sarawak dibahagikan kepada 5 bahagian. Pembesar ini bertugas untuk menasihati residen, mengutip ,ukai dan mengetuai ekspedisi ketenteraan $i peringkat kempung, ketua penduduk tradisi mengekalkan peranturan, menyelesaikan pergaduhan dan memungut ,ukai.

6.

$i bawah Pemerintahan !r""ke B1@81-1;81C . a.

8. 5.

$i Sabah, sehingga tahun 1@@1, bahagian utara dan timur Sabah dikuasai "leh Kesultanan Sulu dan ditadbir "leh pembesar Sulu yang digelar $atu. #awatan Ketua 'nak 5egeri diperkenalkan di peringkat $aerah untuk membantu Pegawai $aerah berbangsa <r"pah, hasilnya . a. b. ,. Peranan pembesar diperluaskan dengan penubuhan Majlis Penasihat Ketua-ketua 'nak 5egeri pada tahun 1;15. $i peringkat kampung, ketua kampung yang bergelar :rang Tua dilantik untuk menjaga hal pentadbiran kampung. Mahkamah 'nak 5egeri yang wujud se,ara tradisi"nal di kalangan penduduk pribumi Sabah dikekalkan. Mahkamah ini diketuai "leh se"rang Ketua 'nak 5egeri yang ber%ungsi sebagai hakim tempatan.

Hukum Adat
Pengenalan 'dat se,ara umumnya merupakan kebiasaan yang diamalkan "leh satu-satu masyarakat dan sesiapa yang keluar daripada n"rma tersebut akan dianggap sebagai melanggar adat. Kebanyakan aspek peradatan ini adalh

diwarisi se,ara turun-temurun. $i Tanah Melayu, sebenarnya tidak banyak be1anya. 'pa yang jelas dilihat hanya dua sistem iaitu 'dat Perpatih dan 'dat Temenggung. Selain itu, terdapat juga adat-adat khusus lain seperti adat perkahwinan, adat pertabalan raja, adat bersalin dan sebagainya. Adat Perpatih 1. Latar belakang 'dat Perpatih diamalkan di 5egeri Sembilan dan 5aning "leh "rang Minangkabau. 'dat Perpatih dibawa "leh "rang Minangkabau dari Tanah Tinggi Padang, Sumatera ke 5egeri Sembilan pada abad ke-1=. 'dat Perpatih diasaskan "leh $atuk Perpatih 5an Sebatang dari Sumatera dengan nyanyian *'sal )sul 'dat Perpatih+. Semua undang-undang 'dat Perpatih ke,uali undang-undang Sungai )j"ng diwarisi se,ara turun-temurun. 2. a. 1iri"+iri 9ebih mengutamakan g"l"ngan perempuan 'dat Perpatih lebih mengutamakan g"l"ngan perempuan. al ini dapat dilihat dalam s"al-s"al pembahagian harta benda dan jurai keturunan. Ini bukan bermakna lelaki lebih rendah tara%nya daripada perempuan tetapi mereka lebih suka mengembara atau merantau untuk men,ari penghidupan baru yang lebih baik. Maka, g"l"ngan wanita mesti dibekalkan dengan harta benda sebagai na%kah. Selain itu, selepas berkahwin, "rang lelaki mesti meninggalkan kaumnya dan mengikut kaum isterinya. -alaupun adat ini mengutamakan g"l"ngan perempuan, tetapi dari segi pentadbiran, lelaki merupakan pemegang tampuk pemerintah tertinggi seperti jawatan 7amtuan !esar. b. )ndang-undang bersi%at pemulihan )ndang-undang tidak disimpan atau dimaktubkan dalam bentuk rek"d bertulis tetapi berbentuk bidalan, peribahasa, pantun dan sebagainya. $ari segi si%atnya, undang-undang jenayah adalah lebihbertimbang rasa, berperikemanusiaan dan bersi%at pemulihan. Se"rang yang membuat kesalahan akan didenda mengikut kesalahannya. Mangsa akan diberi ganti rugi. 3"nt"hnya, jika sese"rang itu dilukakan dia akan diberi ganti rugi dalam bentuk ayam atau kambing bergantung kepada besarnya luka itu. 'dat ini per,aya bahawa "rang yang melakukan jenayah b"leh mengubah perangai mereka. ,. Mempunyai unsur-unsur dem"krasi

'dat Perpatih adalah ber,"rak dem"krasi, iaitu "rang ramai dilindungi "leh undang-undang dan pemerintah sendiri juga mesti mengikut undang-undang dan tidak b"leh berbuat sesuka hati. $alam bidang pentadbiran, kuasa pemerintah dibahagikan di antara pemerintah, )ndang, 9embaga, !uapak dan "rang ramai. Ini bermaksud, "rang ramai memilih !uapak, !uapak memilih 9embaga, 9embaga memilih )ndang dan )ndang memilih 7ang $ipertuan !esar atau 7amtuan !esar.

Adat Temenggung 1. Latar belakang 'dat Temenggung diamalkan di semua negeri-negeri Melayu ke,uali 5egeri Sembilan. 'dat Temenggung disusun "leh $atuk Ketemenggungan, iaitu abang tiri $atuk Perpatih 5an Sebatang di Palembang. 'dat ini dibawa masuk ke Melaka pada awal abad ke-15. $ari Melaka, 'dat Temenggung disebar ke negeri-negeri Melayu yang lain dengan perkembangan <mpayar Melaka. 2. a. 1iri"+iri 9ebih mementingkan lelaki 'dat Temenggung mengiktira%kan lelaki menjadi ketua keluarga. Maka, adat ini dikatakan lebih mementingkan pihak lelaki. $alam hal perwarisan harta, lelaki yang mewarisi harta iaitu dari ayah kepada anak lelaki. 'dat Temenggung juga mengkehendaki sese"rang isteri tinggal bersama dengan keluarga suaminya. Selain itu, 'dat Temenggung menganggap kedua-dua pihak keluarga sama penting. Perkahwinan di antara dua "rang sepupu dibenarkan asalkan kedua-dua "rang tua tidak mempunyai pertalian darah. b. )ndang-undang bersi%at kekerasan Sama seperti 'dat Perpatih, undang-undang 'dat Temenggung berbentuk peribahasa, bidalan dan sebagainya. Tetapi undang-undangnya bersi%at kekerasan. Setiap "rang yang melakukan kesalahan, dia akan di h"kum dengan hukuman berat. Sebagai ,"nt"h, sese"rang yang membunuh akan dijatuhkan hukuman mati. Mereka per,aya bahawa hanya menggunakan kekerasan sahaja dapat mengurangkan niat sese"rang untuk melakukan kesalahan. ,. Mempunyai unsur aut"kratik

1D

'dat Temenggung mengutamakan kedudukan istimewa dan kebesaran pemerintah. Ia bukan sahaja memberi kuasa kepada pemerintah tetapi juga kepada para pembesar. :leh itu, g"l"ngan pemerintah mempunyai kuasa berlebihan. $engan itu, adat ini dikatakan bersi%at aut"krasi dimana semua kuasa adalah terletak dalam tangan pemerintah dan pembesar. Adat lain/khusus 1. 2$at melenggan (erut 'dat ini dilakukan "leh sese"rang ibu yang sedang mengandung dan biasanya dibantu "leh mereka yang mahir dalam perbidanan. 'dat ini bertujuan untuk membuang ben,ana yang mungkin menimpa ibu yang bakal melahirkan anak. 2. 2$at menga$a( raja Sese"rang yang diperkenan mengadap raja harus membuat persiapan-persiapan tertentu termasuklah peraturan pakaian, ,ara duduk dan sebagainya. Selain itu, bahasa yang digunakan sewaktu bertutur dengan raja adalah berbe1a dengan bahasa yang dituturkan semasa ber,akap dengan "rang kebanyakan. Sese"rang itu haruslah berpakaian tertib dan s"pan dengan bertanjak, berpan,ung dan berkeris di hadapan. 3. 2$at menjunjung $uli 'dat menjunjung duli dilaksanakan "leh pembesar untuk menunjukkan kedaulatan sultan dan taat setia pembesar terhadap sultan. Semasa upa,ara dijalankan, terdapat paluan n"bat dan bedilan meriam. 'ntara lagu n"bat yang dimain ialah (aja !erangkat, 5"bat Talal dan 5"bat (aja. 4. 2$at berserumah tangga 'dat ini menyentuh tentang kelakuan kanak-kanak di rumah. Sebagai se"rang anak, ia dikehendaki sentiasa mengh"rmati ibu bapa mereka dan bers"pan-santun apabila ber,akap dengan "rang tua. Kita juga harus berbaik-baik dengan jiran kita dan melayan tetamu dengan baik-baik. 5. 2$at kam(ung 'dat ini menentukan tingkah laku sese"rang dalam masyarakat dan kampung. Kita haruslah mengadakan hubungan baik dengan penghulu dan sering melawatnya. Kita haruslah mengamalkan semangat berg"t"ng-r"y"ng agar perpaduan dapat di,apai. Hukum Adat di Sabah dan Sarawak 1. $i Sarawak, masyarakat di situ mengamalkan

11

a. b.

'dat $usun Tunggu )ndang-undang Mahkamah Melayu )ndang-undang Mahkamah Melayu merupakan ,ampuran adat Melayu dengan undang-undang Islam. Ia mempunyai 6 "rang hakim iaitu Pengeran Temenggung Bwakil Sultan !runeiC dan 4 "rang ketua yang mewakili suku-suku yang terlibat. $i peringkat kampung, ia diketuai "leh ketua kampung.

4. a. b. ,.

$i Sabah, masyarakat di situ mengamalkan 'dat $usun 'dat Tim"gun 'dat Ten"m

Susun lapis masyarakat

Pengenalan 3"rak pemerintahan dan pentadbiran di negeri-negeri Melayu telah mempengaruhi pembentukan susun lapis masyarakat. Setiap lapisan masyarakat mempunyai kedudukan dan %ungsinya yang tersendiri. Se,ara umum, masyarakat Meleyu tradisi"nal dapat dibahagikan kepada dua g"l"ngan utama iaitu g"l"ngan yang memerintah dan g"l"ngan yang diperintah. !iasanya g"l"ngan yang memerintah ini mempunyai kedudukan yang lebih tinggi dan istimewa daripada g"l"ngan yang diperintah. Golongan yang memerintah 1. *aja atau sultan (aja atau sultan merupakan asas terpenting dalam susun lapis masyarakat Melayu tradisi"nal. !aginda mempunyai kedudukan yang paling tinggi dalam piramid "rganisasi s"sial. !aginda mempunyai kuasa dan wibawa yang paling tinggi bagi memerintah seluruh negeri dan jajahan taklukannya. !aginda dianggap sebagai dewa raja dan baginda merupakan tunggak menyatupadukan rakyat dan merupakan "rang yang bertanggungjawab memelihara keamanan dan memajukan negeri. Sese"rang raja dilantik melalui pertabalan di atas persetujuan semua pembesar dan biasanya putera sul"ng atau adik lelaki raja yang akan menggantikan raja yang mangkat.

14

2.

Kerabat raja (aja sebagai se"rang pemimpin, maka dirinya serta keluarganya akan dih"rmati "leh masyarakat malah kadang-kala rasa pengh"rmatan ini diseliputi "leh perasaan sakral yang tinggi. Mereka dianggap sebagai su,i dan amat berbe1a dengan g"l"ngan rakyat biasa. Mereka juga mempunyai hak-hak istimewa, namum hak mereka adalah tidak b"leh melebihi hak istimewa sese"rang sultan yang memerintah. 'ntara keistimewaan yang dinikmati "leh kerabat raja ialah mengguna payung berwarna kuning dan penggunaan bahasa dalaman.

3.

%angsawan $an (embesar !angsawan juga dikenali sebagai anak baik-baik. Mereka menggunakan bahasa dalaman untuk mengekalkan identiti mereka. 2"l"ngan bangsawan ini terdiri daripada kerabat diraja dan bukan kerabat raja. Mereka adalah berpengaruh di kalangan pemerintah dan pentadbir. Mereka bertanggungjawab mengandalikan jentera pemerintahan dan pentadbiran negeri. Pembesar pula merupakan g"l"ngan yang mempunyai kedudukan yang hampir sekali dengan sultan. !iasanya, g"l"ngan ini terdiri daripada bukan kerabat raja. 2"l"ngan ini akan dianugerahkan suatu kawasan yang menjadi pegangannya dan sumber pendapatannya di mana sese"rang pembesar itu dibenarkan mengutip ,ukai dan mengawal tenaga manusianya. !iasanya mereka dilantik se,ara turun-temurun.

4.

3)l)ngan (emim(in agama Pemimpin agama dan pendeta juga termasuk dalam g"l"ngan bangsawan. Mereka merupakan g"l"ngan ,erdik pandai yang memegang jawatan mu%ti dan kadi. Terdapat juga pemimpin agama yang dianugerahkan gelaran kebesaran seeperti Maharaja Kadi, $at"> Mu%ti Seri )tama dan $at"> Mu%ti Imam Maharaja. Mereka menjadi penasihat raja dan kerajaan dalam hal-hal tentang hukum syarak dan sel"kbel"k agama termasuk mengeluarkan %atwa tentang isu agama. 2"l"ngan ini merupakan pakar dalam halhal kesusasteraan, kesenian, kebudayaan, adat-istiadat dan salasilah raja-raja. Mereka juga menjadi pakar perjuk kepada raja serta menjadi penulis dan perawi diraja. !iasanya, g"l"ngan ini berketurunan 'rab. $i negeri-negeri Melayu lain, mereka memakai panggilan yang berlain-lain, ,"nt"hnya di Terengganu, mereka dikenali sebagai T"kku dan memakai gelaran <ngku atau Tuan.

Golongan yang diperintah 1. *ak#at biasa (akyat biasa terdiri daripada masyarakat pribumi yang bermastautin tetap dan bilangannya adalah ramai. Mereka selalu menjadi pengikut pembesar di peringkat pusat dan peny"k"ng pentadbir di peringkat

16

jajahan takluk. Mereka terdiri daripada pedagang dan peniaga. Mereka menjalankan perdagangan di pelabuhan. Selain itu, terdapat juga mereka yang menjadi buruh kasar dan tukang mahir dalam pembuatan alat perhiasan dan senjata. (akyat biasa ini juga terlibat dalam kegiatan pertanian dan penangkapan ikan untuk sara diri. 2. 4rang asing :rang asing selalunya adalah "rang bukan Melayu yang hanya mengunjungi Tanah Melayu untuk tujuan tertentu. Mereka terdiri daripada pedagang, perantau, mubaligh atau santeri. Se,ara amnya, "rang asing ini dapat dig"l"ngkan kepada dua kumpulan iaitu "rang yang menetap terus dan "rang yang mengunjung sekali-sekala. Selain itu, terdapat juga masyarakat Tamil-Islam yang berdagang dan bergaul bebas dengan "rang pribumi. Keadaan ini telah mend"r"ng kepada kewujudan masyarakat majmuk. Masyarakat majmuk ini dapat dig"l"ngkan kepada dua iaitu masyarakat asing yang menyerapkan diri ke dalam masyarakat pribumi dan masyarakat asing yang masih mengekalkan ,ara hidup dan identiti masingmasing. -alau bagaimanapun, mereka tidak terlepas daripada undang-undang tempatan. 3. Hamba $alam masyarakat Melayu, g"l"ngan hamba menduduki susun lapis masyarakat yang paling bawah. 2"l"ngan ini dapat dibahagikan kepada 6 kumpulan iaitu . a. amba raja amba raja terdiri daripada mereka yang menawarkan diri untuk menjadi hamba di istana. Mereka melakukan semua jenis pekerjaan dan tara% mereka juga lebih tinggi kalau dibandingkan dengan hamba yang lain. Terdapat juga bekas tahanan perang atau banduan yang menjadi hamba raja. b. amba berhutang amba berhutang ini terdiri daripada rakyat biasa yang gagal membayar hutang kepada pemiutang dalam jangka masa yang ditetapkan. amba ini juga disebut sebagai masuk hulun. Mereka yang menjadi hamba berhutang terpaksa bersama isteri dan anak-anaknya tinggal bersama si pemiutang dan bekerja sehingga hutang dibayar. Mereka b"leh dijual kepada pembesar-pembesar lain. -alau bagaimanapun, mereka b"leh menjadi rakyat biasa semula apabila ia setelah selesai berkhidmat kepada si pemiutang dalam temp"h yang dijanjikan. ,. amba biasa amba biasa menjadi hamba seumur hidup kepada pemiliknya se,ara turun-temurun. Mereka dapat dig"l"ngkan kepada tiga jenis iaitu hamba abdi yang membuat kerja yang berat dan kasar. $engan

18

merupakan hamba yang dibeli dan biduanda yang merupakan "rang suruhan yang selalunya dimiliki "leh raja. Sistem perhambaan ini membawa makna bahawa pemilik hamba ini mempunyai tara% s"sial yang tinggi dan se,ara langsung ia menyediakan bekalan sumber tenaga manusia bagi melaksanakan segala kerja. Mobiliti sosial Perbe1aan antara kelas pemerintah dengan kelas diperintah adalah ditandai dengan aturan-aturan tertentu. Perkahwinan antara dua kelas ini adalah dilarang dan sesuatu yang hampir mustahil berlaku dalam masyarakat Melayu. Perumpamaan Melayu yang mengatakan *enggan sama enggan, pipit sama pipit+ memperlihatkan bahawa terdapat dua jurang besar yang memisahkan mereka. Selain itu, adalah mustahil juga bagi sese"rang dari rakyat biasa hendak mengangkat dirinya dalam kelas diperintah. -alau bagaimanapun, terdapat juga "rang yang dapat mengangkat diri dari kelas diperintah kepada kelas pemerintah. Kesimpulannya, m"bility s"sial bagi masyarakat Melayu adalah terhad.

Keper ayaan Animisme

Pengenalan Sistem keper,ayaan "rang Melayu dan masyarakat pribumi di Sabah dan Sarawak adalah terlalu banyak. 5amun begitu, apa yang jelas dilihat ialah segala jenis keper,ayaan ini merupakan rentetan daripada keper,ayaan asal "rang Melayu iaitu keper,ayaan terhadap animisme. Kewujudan keper,ayaan ini telah mempengaruhi setiap aspek kehidupan mereka dan akhirnya mereka menyembah pelbagai unsur alam semesta supaya mereka tidak terlibat dalam kemalangan. Apa itu animisme Mengikut en,y,l"pedia, keper,ayaan animisme merupakan peringkat awal manusia mulai mempunyai agama. Perkataan animisme berasal daripada perkataan 9atin *'nimis+ yang membawa makna nyawa atau r"h. Mengikut keper,ayaan ini, mereka per,aya bahawa alam ini mempunyai pelbagai kuasa yang menunggu atau mendiami di gunung, bukit, busut, sungai, laut, p"k"k dan tanaman. Keper,ayaan ini pasi% kepada alam sekitar atau dengan kata lain alam sekitar mempengaruhi manusia. $alam usaha men,ari makanan seperti memburu, mengutip hasil hutan, mereka telah mewujudkan interaksi dengan alam sekitar. $alam perinteraksian ini,

15

mereka telah melihat pelbagai keanehan alam seperti bintang-bintang yang bertaburan telah mengeluarkan ,ahaya pada waktu malam dan sinaran matahari pada waktu siang. Mereka menganggap semua benda ini berkuasa dan menyembah benda alam semula jadi ini supaya dapat memper"lehi pert"l"ngan daripadanya. 'pabila mereka membuat permintaan pert"l"ngan, mereka akan memuja benda ini. Sebagai ,"nt"h, masyarakat Melayu memuja padi supaya dapat memper"lehi hasil pertanian yang lumayan. 'ktiEiti pemujaan ini dilakukan melalui penggunaan khidmat "rang tengah yang mempunyai keahlian ilmu ghaib seperti pawing, dukun dan b"m"h. 'ktiEiti ini juga disertai dengan pelbagai upa,ara. 3iri yang paling utama bagi keper,ayaan animisme ialah per,aya kepada kewujudan r"h atau semangat. a. b. ,. d. e. Masyarakat ini per,aya bahawa r"h sese"rang yang mati akan merayau ibarat tanpa tuan. Mereka juga per,aya r"h "rang mati akan menganggu mereka. Mereka per,aya setiap r"h "rang mati akan kembali datang melawat mereka juga. Maka, mereka akan selalu mengadakan arwah seperti pada hari ke-6, =, 1DD dan sebagainya. Mereka per,aya kepada semangat-semangat iaitu satu kuasa ghaib terdapat dalam tumbuh-tumbuhan dan binatang, maka pemujaan telah diadakan "leh pawang untuk kebaikan seperti pagi menjadi, hindari ben,ara alam. %. Selain itu, pantang larang juga diamalkan seperti h"rmat kepada laut dan sungai. Setelah kehadiran Islam, segala keper,ayaan ini perlahan-lahan hilang atau diubahsuai, ,"nt"hnya semangat atau r"h itu dikaitkan dengan syaitan, iblis dan jin.

A!ama Islam
Pengenalan 'gama Islam mula tersebar di 'sia Tenggara pada awal abad ke-=. walau bagaimanapun, kenyataan ini tidak mempunyai bukti yang sah. Menurut Sejarah Melayu, negeri 3hampa menerima Islam pada abad ke-15 dan Sejarah 3hina men,atatkan Islam wujud di Sumatera pada abad ke-16. 5amun begitu, Islam mula dibawa masuk ke negeri Melaka hanya selepas hujung abad ke-18. Pemerintah yang memeluk Islam di Melaka ialah Sultan Mahk"ta Iskandar Syah. 'gama Islam ini telah mempengaruhi pelbagai aspek kehidupan masyarakat Melayu. !atar belakang agama "slam

1?

'gama Islam diwahyukan "leh 'llah s.w.t. kepada 5abi Muhammad s.a.w. di 2ua ira pada tahun ?1D Masihi. -ahyu yang pertama ini berbunyi *Surah al-alaF+ Bayat 1-5C. Selepas beberapa bulan, baginda menerima wahyu kedua iaitu *Surah al-Mydassir+ Bayat 1-5C dan baginda dilantik menjadi (asul. $engan itu, baginda pun mula menyebarkan agama Islam. 'jaran ini mendapat tentangan hebat daripada kaum Guraisy di Mekah. anya selepas beberapa perjuangan dan peperangan, agama Islam ini baru dapat bertapak di Tanah 'rab dan berkembang dengan pesat sehingga membentuk masyarakat Islam yang berilmu, insa% dan bertakwa. Apakah itu agama "slam 'gama Islam merupakan keper,ayaan manusia yang per,aya kepada adanya t"k"h ghaib yang maha berkuasa yang dapat mendatangkan man%aat atau mudarat. :leh itu, manusia memuja-5ya supaya t"k"h ghaib itu menurunkan man%aat kepadanya atau menjauhkan mudarat daripadanya. 'gama Islam di Tanah Melayu tidak sepenuhnya sama dengan pengertian *al-din+ sebagaimana yang dikehendaki dalam agama Islam. 'gama Islam per,aya kepada wujudnya 'llah yang maha esa dan umat Islam mesti menundukkan diri sepenuhnya ke hadrat-5ya. )mat Islam dikehendaki memastikan hidupnya mengikut *way "% li%e+ dan *way "% thinking+ mengikut tuntutan illahi. 'gama Islam juga termasuk dalam agama Samiah iaitu agama m"n"teisme yang memper,ayai keesaan Tuhan. Islam ini bermaksud *%aat+ dan *patuh+ sepenuhnya ke hadrat Ta>ala. Islam ialah satu-satunya agama yang namanya diberikan "leh-5ya dan bukan "leh "rang luar. Islam per,aya kemahaesaan 'llah iaitu mahaesa 1at-5ya, mahaesa si%at-5ya dan mahaesa dalam perbuata-5ya. Kewujudan5ya tiada didahului dan tiada disudahi "leh tiada. Ia maha berkuasa, maha berkehandak. *Tiada daya dan tiada kuasa melainkan 'llah+. Kuasanya tiada dikembali dan tiada disaingi. $alam Islam, manusia ialah hamba kepada 'llah dan 'llah itu pemilik segala-galanya. $ia pen,ipta, pengubah dan pulalah yang membinasakan sesuatu. Islam menetapkan tuntutan hidup manusia dalam Kitab 'llah Bal-GuranC dan di dalam al- adis atau Sunnah. Setiap "rang muslim dikehendaki memper,ayai (ukun Imam yang mempunyai ? perkara iaitu . a. b. ,. d. e. %. Per,aya kepada 'llah s.w.t. Per,aya kepada Malaikat Per,aya kepada kitab-kitab 'llah Per,aya kepada 5abi dan (asul Per,aya kepada ari Kiamat Per,aya kepada Fadak dan Fadar

1=

:rang Islam per,aya *"rang baik masuk #annah, "rang busuk masuk api neraka+. Ketetapan Tuhan akan segala yang berlaku di dunia yang sentiasa tiada berubah. :rang akan menjadi ka%il kalau mengingkari salah satu (ukun Imam ini. :rang Islam juga dikehendaki patuh kepada (ukun Islam, iaitu . a. b. ,. d. e. Syahadah A mengu,ap dua kalimah syahadah, iaitu * Tiada Tuhan melainkan 'llah+ dan *5abi Muhammad s.a.w. itu pesuruh 'llah+ S"lat A menunaikan sembah 5 waktu sehari semalam. &akat A "rang Islam diwajib memberi 1akat kepada "rang miskin. Puasa A mewajibkan berpuasa pada bulan (amadan. Menunaikan %ardu haji ke Mekah bagi "rang yang mampu.

'gama Islam juga merupakan agama yang uniEersal iaitu agama untuk seluruh umat manusia. !uktinya *wahai manusia+ atau *wahai mereka yang beriman+ yang disebutkan dalam Kitab al-Guran. )mat Islam di Malaysia menganut ma1hab al-'sy>an dan mengikut %igh Bundang-undangC ialah ma1hab Sha%ie. Pengaruh agama "slam dalam masyarakat Melayu Penerimaan agama Islam "leh masyarakat Melayu bukan sahaja mempengaruhi akidah tetapi juga membawa pengaruh dari segi pentadbiran, undang-undang, adat dan pendidikan. 1. Dari segi (enta$biran )nsur-unsur Islam banyak mempengaruhi pentadbiran kerajaan-kerajaan Melayu. 3irri-,iri kerajaan ini sama seperti kerajaan di Timur Tengah seperti Kerajaan Turki )thmaniyyah. Perubahan k"nsep sultan yang dianggap 1ul-illahi-%il-alam iaitu pegangan bahawa sultan itu adalah amanah 'llah s.w.t.. di muka bumi. Sultan dianggap sebagai 'mirul Mukminin iaitu ketua kepada umat Islam. Sultan menjadi ketua agama Islam dan bertanggungjawab memerintah dengan adil dan menjaga kebajikan rakyat jelata. 'hliahli su%i dan ulama-ulama menjadi penasihat kepada raja. Islam menjadi agama rasmi. 2. Dari segi un$ang"un$ang )ndang-undang Islam telah memainkan peranan yang penting dalam kerajaan Melayu di Tanah Melayu. Para ulama memainkan peranan penting dalam perundangan Islam. Perundangan Islam menjadi tunjang kepada undang-undang bertulis. )ndang-undang Syariah yang meliputi pelbagai perkara seperti hukum kesalahan jenayah Bmen,uri, membunuh dan sebagainyaC, jual beli, hal-hal perkahwinan dan pembahagian harta pusaka diperkenalkan. T"k"h-t"k"h yang memelihara undang-undang ini terdiri daripada hakim dan kadi. 5amun demikian, hukuman dijatukan "leh raja ikut adat dan bukan h"kum Islam. 3. Dari segi kehi$u(an mas#arakat

1@

3ara hidup telah diubah. Keper,ayaan telah berubah dari animisme kepada agama Islam. Islam mengubah ,ara pemikiran "rang Melayu. Islam menyuruh umatnya ber%ikir untuk menerapkan unsur-unsur rasi"nalisme dalam pemikiran masyarakat. )nsur-unsur meta%i1ik dalam ajaran Islam telah terterap ke dalam nilai hidup masyarakat tempatan. Pandangan dan %alsa%ah hidup sentiasa berkait dengan unsurunsur Islam seperti men,ari re1eki yang halal, kewajipan men,ari ilmu pengetahuan dan sebagainya. 4. Dari segi a$at resam Islam juga membawa pengaruh dalam adat resam. Islam membawa sistem nilai s"sial yang berbe1a dengan sebelumnya. Penyesuaian unsur-unsur indu dengan Islam dilakukan untuk menyelakan amalan ini bertentangan dengan ajaran Islam. Islam menghapuskan sistem nilai s"sial yang berasaskan perbe1aan tara% Bsistem kastaC. 2agasan bahawa semua umat Islam yang beriman, bersaudara menjadi prinsip ke arah perpaduan masyarakat. :rang asing yang beragama Islam adalah bersaudara dengan "rang tempatan yang beragama Islam. 'dat resam dalam masyarakat banyak dipengaruhi "leh unsur-unsur Islam seperti adat ber,ukur, adat perkahwinan dan sebagainya. !anyak aspek Islam diamalkan seperti membayar 1akat, bekerjasama, berg"t"ng-r"y"ng dan kekeluargaan. 5. Dari segi (en$i$ikan Pendidikan %"rmal mula kedatangan para pendakwah dan alim ulama. Istana merupakan pusat pendidikan terawal, pusat kegiatan intelektual dan menjadi tumpuan alim ulama dari negara-negara 'rab, India, Parsi. Mereka berbin,ang dan berdebat tentang hal-hal yang berkaitan dengan hal-hal agama Islam. Misalnya, mereka pernah membahaskan Kitab $arul Man1um yang menjadi panduan pendidikan agama. Terdapat juga t"k"h-t"k"h tempatan seperti Tun Muhammad yang merupakan ulama Melayu yang pakar dalam nahu 'rab, ilmu sar% dan pengetahuan %ikah yang mendalam. Istana menjadi kha1anah hikayat yang memberi pengajaran agama bertemakan kisah para nabi. Sebagai ,"nt"h, ikayat 5ur Muhammad, ikayat !ulan !erbelah, ikayat 5abi !er,ukur, ikayat 5abi -a%at, ikayat 5abi 7usu%, ikayat #umjumah, ikayat 'bu Samah, ikayat Tamin-ad-$ari dan sebagainya. Tujuan pendidikan Islam ialah untuk melahirkan pelajar-pelajar yang tahu tentang ajaran-ajaran Islam, memupuk akhlak mulia, sentiasa beribadat dengan betul. Pendidikan ini diutamakan "leh ibu bapa. Kanak-kanak dihantar ke rumah guru agama untuk menerima pelajaran agama. Mereka belajar pada masa selepas waktu &"h"r atau Maghrib di rumah t"k guru. Murid lelaki dikehendaki duduk berasingan dengan murid perempuan. Pelajar-pelajar diwajib berpakaian yang menutup aurat. Pada peringkat pertama, mereka memba,a MuFaddam dan alGuran mengikut tajwid yang betul. Setelah tamatnya upa,ara Khatam Guran yang dijalankan "leh t"k guru, peringkat pertama habis. Pendidikan mengenai %ardu ain dan akhlak mulia akan diberi bagi

1;

melahirkan umat Islam yang sempurna bagi peringkat kesua. Pelajar-pelajar tidak dikenakan bayaran tetapi ibu bapa akan memberi penghargaan dengan menghantarkan padi, beras, ubi dan sebagainya kepada t"k guru sebagai membalas budinya. Selepas peringkat ini, mereka akan masuk ke masjid atau surau untuk melanjutkan pelajaran tentang ilmu agama. Kadi, bilal dan sebagainya akan memberikan pelajaran tentang al-Guran, mendalami %ardu ain pada siang pagi. Sukatan pelajaran termasuk ilmu tajwid, lagu dan ba,aan. $i samping itu, kanak-kanak akan diajar Fasidah lagi yang ber,"rak agama yang memuji-muji nabi. Kitab-kitab seperti %ikah, usuluddin, tasawu%, hadis, ta%sir dan sebagainya digunakan bagi menerangkan pengertian yang berkaitan dengan agama Islam. Kitab yang terkenal ialah (ia1ah asSalihim. Kaedah ha%alan digunakan dalam pembelajaran sekiranya terdapat kesulitan untuk memahami isi kitab tersebut. $i sebelah malam, masjid menjadi pusat pengajian "rang dewasa. Sese"rang guru akan memba,a kitab-kitab tertentu dan menerangkan maksudnya kepada penuntut yang duduk di sekelilingnya dalam bulatan yang dipanggil halaFah. -alaupun pelajaran ini berbentuk %"rmal tetapi kurang teratur kerana bilangan muridnya tidak terhad dan gurunya berkhidmat se,ara sukarela. Sistem pengajian Madrasah nerupakan satu sistem pendidikan %"rmal, ia merupakan lanjutan daripada sistem pendidikan di masjid atau surau. $i Madrasah, kitab bahasa 'rabatau kitab bahasa Melayu yang ditulis ikut struktur bahasa Melayu digunakan. Kitab dipegang atau diletakkan di lantai dan kemudian t"k guru menjelaskan pengertian kandungannya yang disebut kaedah menadah kitab. Sehingga 1@5D, sek"lah p"nd"k merupakan pusat pengajian yang tertinggi di Tanah Melayu. Tidak ramai yang mampu menghantar anak mereka ke sek"lah p"nd"k kerana kesempitan wang. P"nd"k telah melahirkan penulis-penulis yang terkemuka dan ulama-ulama yang terkenal seperti Syeikh Muhammad Idris al-Mabawi dan aji assan bin 7unus dari #"h"r. Kelantan merupakan negeri pertama di Tanah Melayu yang terkenal dalam sek"lah p"nd"k, maka Kelantan digelar sebagai *Serambi Mekah+. P"nd"k yang tertua ialah *P"nd"k T"k Kenali+ di Kelantan dan *P"nd"k P"k"k Sena+ di Seberang Perai. Selain Kalantan dan Seberang Perai, kebanyakan sek"lah p"nd"k terletak di Kedah, Perlis, Perak, Terengganu, Melaka dan sejumlah ke,il di 5egeri Sembilan. Sek"lah p"nd"k didirikan apabila terdapat se"rang guru atau ulama yang mempunyai kepakaran dalam ilmu agama yang dipelajari dari Mekah atau p"nd"k-p"nd"k lain seperti di Patani dan Sumatera. Penduduk tempat itu akan mendirikan sebuah Madrasah dan memberikan kawasan tanah waka%. P"nd"k-p"nd"k ke,il didirikan "leh murid-murid di sekitar Madrasah dan didiami "leh pelajar se,ara berk"ngsi. 2uru besarnya digelar Mudir dan ket"k"hannya amat dih"rmati "leh masyarakat Melayu pada masa itu. Sukatan pelajaran menekankan aspek pengajaran agama dan sistem mengha%al h"kum %ekah, nahu 'rab, al-Guran dan adis nabi. Mata pelajaran sara%, ta%sir, wujudiyyah, pendidikan

4D

akhlak san sejarah Islam diajar. Pelajar yang lulus akan berkhidmat sebagai guru dip"nd"knya juga atau yang belajar lebih 1D tahun b"leh melanjutkan pelajaran di Mekah. 2uru tidak dibayar bayaran tetap ke,uali bayaran 1akat atau sedekah daripada "rang ramai.

Sistem Ek"n"mi
Pengenalan Sistem ek"n"mi di Malaysia pada abad ke-1; dan sehingga tahun 1;?6 b"leh dikateg"rikan kepada 4 bentuk yang utama iaitu sistem ek"n"mi sara diri dan sistem ek"n"mi k"mersil. !entuk dan kegiatan ek"n"mi yang mereka amalkan telah menerima pengaruh daripada sistem pemerintahan pada masa dahulu. Sebagai ,"nt"h, rakyat biasa menjadi petani, pedagang/ pembesar pula menjadi pemilik tapak perl"mb"ngan dan sebagainya. Sara #iri <k"n"mi sara diri ialah kegiatan ek"n"mi yang bertujuan atau sekadar mampu untuk menampung keperluan harian keluarga. Maknanya, hasil kegiatan ek"n"mi akan digunakan untuk keluarga mereka. Segala kelebihan pengeluaran akan dijual, hasil jualan tersebut akan digunakan untuk membeli barangan keperluan yang lain yang juga menjadi asas keperluan seperti pakaian dan sebagainya. Kegiatan ek"n"mi sara diri yang utama ialah ber,u,uk tanam, menangkap ikan dan memungut hasil hutan. 1. Pertanian Kegiatan pertanian merupakan kegiatan ek"n"mi sara diri masyarakat Melayu tradisi"nal yang sangat penting. Merujuk kepadanya, padi pula merupakan tanaman utama memandangkan ia adalah makanan asasi masyarakat di rantau ini. $i Tanah Melayu, dua jenis padi telah diusahakan iaitu padi sawah dan padi huma BbukitC. Padi sawah ditanam di kawasan rendah dan di lembah-lembah sungai yang subur dengan tanah alluEium. Penanaman padi sawah diper,ayai diperkenalkan "leh "rang Thai di negeri-negeri Melayu )tara dan "rang Minangkabau di negeri-negeri Selatan. 5egeri-negeri yang terkenal dalam penanaman padi sawah di Tanah Melayu ialah Kedah, Melaka, 5egeri Sembilan dan Pahang. 'ntara negeri ini,

41

Kedah merupakan negeri yang terkenal sebagai jelapang padi negara kita. Menjelang abad ke-1@, dataran Perlis dan Seberang Perai juga turut menjadi kawasan penanaman padi yang utama. Penanaman padi sawah ini berkembang dengan pesat adalah dipengaruhi "leh sistem pengairan yang digunakan sejak abad ke-1;. 'ir telah dibawa masuk ke sawah padi melalui tali air dan terusan. 'ntara terusan yang terkenal ialah Terusan -an Mat Saman yang dibina pada tahun 1@@5 di Kedah. $i 5egeri Sembilan pula, kin,ir telah dibina untuk membawa air masuk ke sawah padi. !erbanding dengan penanaman padi sawah, padi huma ditanam se,ara berpindah-randah setiap kali penanaman dijalankan kerana kesuburan tanah telah hilang atau berkurangan. !iasanya, padi huma ditanam di kawasan yang bergunung-ganang. Sebagai ,"nt"h, suku kaum $usun dari Murut di Sabah dan Sarawak yang tinggal di kawasan pedalaman melakukan kegiatan penanaman padi huma. -alau bagaimanapun, terdapat juga tanaman-tanaman lain sebagai pelengkap kepada hasil padi seperti ubi, sayur-sayuran dan sebagainya. Penanaman tanaman ini menjadi penting kerana ia merupakan *makanan selang+. Selain itu, ubi juga dapat dijadikan sebahagian makanan utama sewaktu bekalan beras tidak men,ukupi. 4. Perikanan Ikan merupakan sumber makanan kepada masyarakat Melayu tradisi"nal. Kegiatan perikanan merupakan pekerjaan utama bagi masyarakat Melayu yang tinggal di tepi laut dan sungai. asil tangkapan akan dijadikan keperluan diri sendiri dan lebihan hasil akan dijual. Kegiatan perikanan dapat dilihat khasnya di negeri Terengganu dan Pahang. Mereka menjalankan aktiEiti mereka di antara bulan Ma, hingga bulan :kt"ber dan dihentikan antara bulan 5"Eember hingga Hebruari kerana masa itu merupakan musim tengkujuh. Pada musim tengkujuh, nelayan-nelayan di negeri ikan akan menangkap ikan di k"lam, sungai dan sawah padi. Selain itu, mereka juga ,uba memperbaiki alat-alat penangkapan mereka pada masa ini. $i laut, nelayan menggunakan pukat, jala, jaring, bubu, kel"ng dan rawai untuk menangkap ikan. $i sungai pula, pan,ing, jala, tangguk, kai, lukah, t"mak dan serampang digunakan untuk menangkap ikan. Kemersil Sistem ek"n"mi k"mersil hanya wujud di Tanah Melayu setelah kehadiran penjajah !ritish pada abad ke-1;. Kehadiran mereka telah mempergiatkan bentuk ek"n"mi tersebut memandangkan mereka mempunyai

44

tekn"l"gi yang lebih maju. Salah satu perkembangan yang nyata semasa itu dapat dilihat dalam se,t"r perdagangan dan perl"mb"ngan. 1. Per$agangan Kegiatan perdagangan di Tanah Melayu merupakan lanjutan daripada kegiatan perl"mb"ngan memandangkan bahan-bahan perdagangan itu sendiri lebih berasaskan kepada bahan-bahan mentah. -alau bagaimanapun, terdapat juga bahan-bahan dagangan yang ber"rientasikan kepada hasil-hasil pertanian. $alam s"al perkembangan perdagangan, beberapa aspek yang berkaitan seperti sistem pengangkutan, perkapalan dan sebagainya telah dibin,angkan. $alam tahun 1@=;, pendapatan ,ukai terhadap perl"mb"ngan bijih timah dari Perak dan Selang"r masing-masing berjumlah I4@1@46 dan I1D=55@. $alam tahun 1@;5, eksp"rt bijih timah men,apai paras 14==188;@ B@;J daripada nilai jumlah eksp"rt 5egeri-negeri Melayu !ersekutuC bagi negeri Perak dan Selang"r. asil yang banyak memb"lehkan !ritish menjalankan ran,angan pembinaan jalan keretapi dan sebagainya. Pembinaan in%rastruktur ini memb"lehkan bijih timah dieksp"rt dengan mudah. Tetapi pengeluaran bijih timah yang banyak menyebabkan lebihan penawaran di pasaran dunia. $engan itu, harga bijih timah telah menyusut dari ;;.= p"und setan B1@=D-anC kepada ;?.= p"und setan B1@@D-anC. !eberapa langkah telah diambil "leh !ritish untuk menyekat dan mengawal pengeluaran bijih timah agar harganya tidak turun. Selain bijih timah, lada hitam, rempah, gambir dan tebu juga merupakan barang dagangan yang penting. Kegiatan penanaman tumbuhan ini dapat dilihat di #"h"r dimana "rang 3ina yang berhijrah dari Singapura mengusahakan penanaman gambir/ di Pulau Pinang dan Perak usaha penanaman tebu dijalankan "leh "rang <r"pah dan "rang 3ina. !ermula, abad ke-4D, getah pula menjadi tanaman eksp"rt atau hasil dagangan yang penting kerana ia sangat menguntungkan. Perkembangannya berhubung rapat dengan sistem pengangkutan, sebab itulah banyak kemudahan in%rastruktur dibina. Perkembangan yang pesat dalam penanaman getah telah menambahkan lagi hasil perdagangan Tanah Melayu. 'ntara tahun 1;D?-1;4;, purata keluasan penanaman getah di Tanah Melayu telah meningkat dari 14;@D; hektar kepada 4;=1DDD hektar dan eksp"rt getah telah bertambah dari ?5DD tan dalam tahun 1;1D kepada 85?DDD tan pada tahun 1;4;. arga getah juga meningkat daripada 1s6d sepaun kepada 4s?d sepaun antara tahun 1@6D-1;DD. arganya terus menaik sehingga @s;d sepaun pada tahun 1;1D. -alau bagaimanapun, pengeluaran yang tidak terkawal menyebabkan kelebihan penawaran dan harga getah telah mer"s"t daripada @s;d B1;1DC kepada 1s1Dd sepaun B1;4D-anC. Hen"mena ini menyebabkan !ritish mengambil langkah untuk menyusun semula

46

pr"gram perusahaan getah dan beberapa pendekatan telah dibuat seperti (an,angan Sekatan SteEens"n B1;44-1;4@C. Sejak 1;1=, kelapa sawit telah ditanam se,ara k"mersil di Selang"r. 'kibat kemelesetan harga getah, kawasan penanaman kelapa sawit telah meningkat dari 8;DD hektar B1;4?C kepada 45=== hektar B1;66C. asil kelapa sawit seterusnya menjadi bahan dagangan yang penting di Tanah Melayu. 2. Perl)mb)ngan Perl"mb"ngan di Tanah Melayu selalunya merujuk kepada perl"mb"ngan bijih timah memandangkan hasil perl"mb"ngan l"gam lain seperti emas adalah terlalu sedikit. Se,ara amnya, aktiEiti ini dijalankan se,ara ke,il-ke,ilan terutama "leh pembesar-pembesar Melayu. $alam temp"h yang lebih lewat, penggunaan pam kelikir dan sebagainya telah merangsangkan hasil pengeluaran terus meningkat. a. !ijih timah Industri bijih timah merupakan satu industri yang tertua di Tanah Melayu sejak 1aman Kesultanan Melayu Melaka. !ijih timah telah menarik minat pedagang-pedagang asing dari Mediterranean, 'rab, India dan 3hina. Timah yang dil"mb"ng daripada kawasan pedalaman telah dilebur dan dijadikan timah j"ngk"ng lalu dibawa ke hilir sungai untuk diperniagakan. Kekayaan bijih timah di Tanah Melayu dapat dibuktikan melalui se"rang pengembara 'rab yang bernama 'bu $ula% Babad ke-1DC. !eliau berkata *di seluruh dunia tidak ada l"mb"ng bijih timah seperti di Tanah Melayu+. Pada abad ke-14 pula, se"rang penulis Itali mengulas bahawa bijih timah di Tanah Melayu sangat tulen dan ber,ahaya. Menurut sumber 3hina pula, Melaka dan Pahang ada mengeksp"rt bijih timah. 3atatan #.H.'. M,5air pula menunjukkan, bijih timah mula dil"mb"ng di Perak pada tahun 1?1? di Manjung dan !eruas. Sehingga tahun 1@4D-an, perl"mb"ngan bijin timah merupakan perusahaan "rang Melayu. 9"mb"ng-l"mb"ng ini dikuasai "leh raja dan pembesar. Mereka menggunakan ,ara melampan dan mendulang untuk mel"mb"ng. asilnya adalah terhad. Selain itu, sikap "rang Melayu yang menganggap perl"mb"ngan itu hanya merupakan pekerjaan sambilan menyebabkan perkembangannya tidak pesat. 'tas inisiati% pembesar, mereka telah menggalakkan kemasukan "rang 3ina sebagai buruh. Keadaan ini jelas dilihat mulai tahun 1@4D-an, apabila "rang 3ina mula melibatkan diri dalam perl"mb"ngan bijih timah. Selain itu, akibat perubahan radikal di <r"pah dari segi penggunaan bijih timah, permintaan terhadapnya telah meningkat. Pengambilan buruh 3ina juga dipergiatkan lagi.

48

Pada tahun 1@8D-an, perusahaan ini mula bertukar ,"rak dengan penemuan kawasan baru, kemasukan m"dal 3ina dan pengenalan ,ara-,ara perl"mb"ngan yang lebih e%ekti% "leh "rang 3ina. Keadaan ini telah membawa perubahan kekuasaan dan kaitan p"litik "rang 3ina di Tanah Melayu se,ara keseluruhan. Keadaan ini telah memberi peluang kepada !ritish untuk ,ampur tangan dalam hal-hal pentadbiran Tanah Melayu Selain itu, kerajaan !ritish juga berusaha untuk mewujudkan suasana yang menyenangkan kepada perkembangan perusahaan bijih timah swasta kepunyaan "rang <r"pah. Mereka menggunakan kapal k"rek untuk mel"mb"ng. Penggunaan kapal k"rek dapat mel"mb"ng dengan banyak tetapi kaedah ini memerlukan belanja yang tinggi. $engan itu, perusahaan bijih timah "leh "rang 3ina mulai diambil alih "leh syarikat <r"pah kerana m"dal "rang 3ina adalah ke,il dan tidak mampu memper"lehi kapal k"rek menyebabkan mereka sentiasa mengalami kerugian dan akhirnya menjual perusahaan l"mb"ng bijih timah mereka kepada syarikat !ritish. b. <mas Menurut #. Kennedy, perl"mb"ngan emas mungkin telah dijalankan berhampiran dengan Melaka pada 1aman 5e"litik lagi dan kenyataan ini mungkin benar kerana semenjak dahulu, emas merupakan dagangan yang penting di Tanah Melayu sehinggakan Tanah Melayu dikenali sebagai Semenanjung <mas atau Semenanjung Ken,ana. $inyatakan bahawa di Pahang terutamanya di Kuala 9ipis, perl"mb"ngan emas telah dijalankan selewat-lewatnya semenjak abad ke-1? lagi. Perusahaan ini pada umumnya merupakan perusahaan "rang Melayu dan jumlah pengeluarannya adalah ke,il. Pada tahun 1@@;, (aub 'ustralian 2"ld Mining 3"mpany B"leh "rang 'ustraliaC telah ditubuhkan. Ia merupakan syarikat perl"mb"ngan emas yang terpenting di Tanah Melayu dan ditutup pada tahun 1;?D-an. ,. 'rang batu Perl"mb"ngan arang batu dijalankan di !atu 'rang BSelang"rC dan <ngg"r BPerakC. Kegiatan ini dijalankan "leh Syarikat Malayan 3"llieries semenjak tahun 1;15. 'rang batu yang diper"lehi telah dijual dalam pasaran tempatan kepada Keretapi Tanah Melayu, stesen-stesen kuasa dan l"mb"ng bijih timah. $alam tahun 1;5D-an, pengeluaran arang batu mula mer"s"t sebagai akibat persaingan dengan bahan api minyak. $engan itu, l"mb"ng arang batu di !atu 'rang telah ditutup pada tahun 1;?D. d. !ijih besi

45

Perl"mb"ngan bijih besi hanya dijalankan "leh syarikat-syarikat #epun hanya selepas Perang $unia Pertama di #"h"r dan Terengganu serta Kelantan. !ijih besi ini kemudian dieksp"rt ke negara #epun dan menjelang tahun 1;6@, kira-kira setengah daripada jumlah imp"rt bijih besi #epun datangnya dari Tanah Melayu. e. !auksit !auksit hanya mula dikenali dan dijalankan perl"mb"ngannya pada tahun 1;6? di !ukit Pasir berhampiran dengan !atu Pahat. Sebelum Perang $unia Kedua, dua l"mb"ng bauksit telah dibuka iaitu di Perigi ',heh dan Sri Medan. 5amun kedua-dua l"mb"ng tersebut telah ditutup pada tahun 1;81 apabila meletusnya Perang $unia Kedua. Kebanyakan hasil bauksit Tanah Melayu dieksp"rt ke negara #epun dan hanya sebahagian ke,il sahaja dieksp"rt ke 'ustralia dan Taiwan.

TEMA # K"nsep Peluasan Kuasa Asin!

Pengenalan Istilah peluasan kuasa asing sebenarnya hanya akan mun,ul apabila sekurang-kurangnya terdapat dua kuasa pentadbiran atau kerajaan dengan salah satu kuasa itu memasuki hal-hal pentadbiran atau men,ampuri, menguasai hak pemerintahan satu kuasa lagi. Selalunya juga, peluasan kuasa ini merujuk kepada aspek p"litik pentadbiran dan bukan merujuk khusus kepada aspek-aspek perdagangan kerana ia melibatkan sial kedaulatan pemerintahan sesebuah negara atau kerajaan. !atar belakang peluasan kuasa asing 1. 5anah Mela#u Selalunya, peluasan kuasa asing di Tanah Melayu sering kali merujuk kepada kehadiran kuasa-kuasa barat seperti P"rtugis, !elanda, !ritish dan #epun. Peluasan kuasa ini b"leh berlaku sama ada melalui penaklukan mahupun melalui perjanjian-perjanjian yang ditandatangani. Semenjak awal abad ke-1?, Melaka telah ditawan "leh kuasa P"rtugis. Penawanan ini bermakna penguasaan kuasa asing P"rtugis terhadap hal-hal pentadbiran "rang Melayu di samping pengenalan beberapa unsur asing yang sedikit sebanyak telah meresap ke dalam budaya "rang Melayu.

4?

Kehadiran kuasa !elanda juga memberi kesan terhadap Tanah Melayu. Kuasa ini menggantikan kuasa P"rtugis di Melaka tetapi tidak seperti P"rtugis, mereka hanya menumpukan perhatian dalam halhal ek"n"mi. !ritish merupakan kuasa asing yang memberi pengaruh yang paling kuat dalam hal pentadbiran dan segala aspek yang lain. Pada awalnya, mereka hanya bertujuan untuk menjalankan kegiatan ek"n"mi, namun atas dasar keutamaan dengan 3hina, maka mereka pun mula menukar dasar mereka daripada tidak ,ampur tangan kepada ,ampur tangan.

2.

!arawak Peluasan kuasa asing di Sarawak lebih merujuk kepada pihak !ritish di mana se"rang bekas tentera Syarikat india Timur Inggeris BS TIC, #ames !r""ke telah dilantik "leh Pangeran Muda ashim sebagai *(aja Sarawak+. Kedudukannya ini kemudian diperturunkan kepada anaknya. 'pabila sampai ke tangan Kyner !r""ke, baginda telah menyerahkan kuasanya kepada rakyat Sarawak melalui Majlis Tertinggi dan Majlis 5egeri dengan pengisytiharaan Perlembagaan Sarawak pada tahun 1;81. Kemudian, Sarawak manjadi tanah jajahan !ritish pada tahun 1;8?.

3.

!abah Pada mulanya, 'merika berdagang dengan Sabah melalui perjanjian yang dibuat pada tahun 1@5D. Melalui perjanjian, 3. 9ee M"ses mendapat tanah pajakan daripada Sultan !runei. M"ses telah memberikan tanah tersebut kepada -illiam T"rrey. !eliau mengusahakan tanaman k"pi tetapi tidak berjaya dan kawasan itu dijual kepada !ar"n K"n :Eerbe,k dan 'l%red $ent. K"mpeni :Eerbe,k and $ent kemudian membentuk k"mpeni !ritish untuk menarik palabur !ritish. :Eerbe,k tidak dapat menyertai k"mpeni ini kerana dia bukan rakyat !ritish. $ent mendapat piagam daripada !ritish dan sebuah k"mpeni yang bernama K"mpeni !erpiagam !"rne" )tara ditubuhkan pada tahun 1@@1. K"mpeni memerintah Sabah sehingga tahun 1;8? kemudian diserahkan kepada Kerajaan !ritish.

Mekantilisme Mekantilisme merupakan satu dasar di mana kekayaan diukur dengan wang emas dan perak dan "bjekti% utamanya adalah untuk meningkatkan kuantiti wang dan galian berharga dalam sesebuah negara. Mengikut pengertian Th"mas, mekantilisme ialah k"nsep di mana hendak menjadikan sesebuah negara itu kaya dan kuat/ menjadi semakin kaya setiap tahun disebabkan "leh negara lain.

4=

Kemakmuran yang dimaksudkan "leh g"l"ngen mekantilisme ialah berdasar kepada penduduk yang ramai, pekerjaan yang menguntungkan bagi seluruh penduduk semata-mata. Se,ara ringkas, mekantilisme merupakan dasar yang mementingkan 6K iaitu kekuasaan, kekayaan dan kebajikan. Kekayaan diper"lehi dengan mengusai k"l"ni dan mengadakan imbangan perdagangan yang memihak kepada negara induk. Kekuasaan pula diper"lehi dengan membesarkan angkatan tentera, memajukan industri perkapalan dan mengadakan akta perkapalan yang mena%ikan hak berdagang di k"l"ni untuk kuasakuasa asing. Kebajikan rakyat dalam negara induk pula diper"lehi dengan meluluskan akta-akta yang dapat meningkatkan pr"duktiEiti negara antaranya 'pprenti,e ',t 15?6 dan P""r 9aw 1?DD di <ngland. "mperialisme Imperialisme ialah dasar atau tindakan sesebuah negara menjajah atau mengenakan kuasa pemerintahannya ke atas negara-negara lain. Seperti dasar mekantilisme, imperialisme juga merupakan satu bentuk penjajahan malah ia lebih jelas kerana ia melibatkan kuasa p"litik dan pemerintahan yang se,ara langsung meragut kedaulatan sesebuah negara atau kerajaan. $alam erti kata yang lain, hak untuk mentadbir dan menguasai sesuatu kumpulan masyarakat telah diambil alih "leh satu lagi kuasa baru iaitu kuasa imperialis. Kita juga b"leh mengatakan bahawa dasar imperialis itu bermula atau berasaskan kepada k"nsep mekantilisme. Kolonialisme K"l"nialisme merupakan satu dasar menguatkuasakan atau mengekalkan kekuasaan atau pemerintahan atas negeri jajahannya. $engan kata lain, k"l"nialisme bermaksud tindakan menjajah negara lain. Kalau imperialis hanyalah meletakkan kekuasaannya terhadap sesebuah negara atau kerajaan itu, k"l"nialisme pula adalah tindakan yang men,ampuri hal-hal dalaman negara atau kerajaan yang telah dijajah itu. Maknanya k"nsep k"l"nialisme itu merupakan lanjutan kepada usaha imperialisme dalam erti kata pengukuhan kepada usaha penjajahan.

Kemun ulan Kuasa Asin!

Pengenalan Kuasa asing di Tanah Melayu sering kali merujuk kepada kuasa-kuasa barat seperti !elanda, P"rtugis dan !ritish. Kemun,ulan kuasa asing di Tanah Melayu merupakan hasil daripada penjelajahan dan pener"kaan

4@

kawasan-kawasan baru di dunia "leh negara-negara itu sejak kurun ke-15 dan ke-1?. Hakt"r yang mend"r"ng mereka ke sini adalah disebabkan "leh keperluan dari segi bahan mentah, kemjuan dalam pengangkutan dan perhubungan dan sebagainya. $elanda 5egara !elanda menjadi sebuah negara yang maju dan mekmur akibat kegiatan perdagangan di <r"pah. :rang P"rtugis yang telah berdagang dengan Timur membenarkan !elanda menyebarkan barang-barang Timur di <r"pah. $engan ,ara ini, !elanda menjadi "rang tengah bagi barang-barang Timur di <r"pah dan mendapat keuntungan yang amat besar. Peranan !elanda dalam penyebaran barang-barang Timur di <r"pah memb"lehkannya mun,ul sebagai sebuah negara mekantile yang mekmur. $isebabkan persengketaan p"litik dan agama yang ter,etus di antara Sepany"l dan !elanda, P"rtugis menjadi musuh ketat "rang !elanda di <r"pah dan di Timur. Maka, "rang !elanda berniat men,ari jalan laut yang baru ke Timur dan bera1am merebut m"n"p"li perdagangan di situ. Tujuan ini telah membawa kepada persaingan di antara pedagang-pedagang !elanda dan P"rtugis di 'sia Tenggara. Pada tahun 15;5, ekspedisi pertama yang diketuai "leh 3"rnelius de "utman belayar ke Timur melalui 9autan indi dan melalui Selat Sunda ke !antam. 'ntara tahun 15;5 dan tahun 1?D1, banyak ekspedisi dibiayai "leh syarikat-syarikat !elanda ke 'sia Tenggara. !anyak l"ji !elanda didirikan di 'sia Tenggara terutamanya di !antam, !anda, Pulau 'mb"n, ',heh, Ternate, 2risek, #"h"r dan Patani. Pada 4D Ma, 1?D4, semua syarikat di !elanda disatukan menjadi sebuah Syarikat india Timur !ersatu atau Kereenidge :"standis,he 3"mpagnie BK:3C. K:3 ini menjalankan perdagangan di Timur dan juga mendirikan kubu-kubu di jalan perairan penting untuk menguasai perdagangan di pelabuhan-pelabuhan tempatan. Malah K:3 juga bertujuan melan,arkan peperangan ke atas raja-raja tempatan atau kuasa-kuasa asing untuk memper"leh hak-hak perdagangan. Menjelang tahun 1??D-an, !elanda dapat mem"n"p"li perdagangan di india Timur. akikat ini terbukti apabila !elanda menawan Melaka daripada P"rtugis pada tahun 1?81 dan memaksa "rang Inggeris menutup semua l"ji mereka di Kepulauan Melayu ke,uali !angkahulu selepas peristiwa *Pembunuhan !eramai-ramai di 'mb"n+ pada tahun 1?46. $ritish

4;

!ritish mun,ul sebagai sebuah negara mekantile pada permulaan abad ke-1=. akikat ini jelas kelihatan apabila kerajaan Inggeris menghantar ekspedisi-ekspedisi ke Timur pada akhir abad ke-1? dan pada awal abad ke-1=. Pada tahun 1?DD, S TI ditubuhkan untuk berniaga di Timur. Syarikat ini telah menghantar ekspedisiekspedisi ke Timur di bawah pimpinan #ames 9an,aster B1?D4C, enry Middlet"n B1?D5C dan $aEid Middlet"n B1?1DC dan mendirikan l"ji-l"ji perdagangan di !antam, Maluku, Sulawesi, !"rne", Siam, Kepulauan !anda, Sumatera dan #awa. Penubuhan-penubuhan l"ji ini menimbulkan persaingan antara !ritish dengan !elanda. Persaingan ini bertambah buruk dan memun,ak apabila berlakunya peristiwa *Pembunuhan !eramai-ramai di Pulau 'mb"n+ pada 46 Hebrusri 1?46 dimana "rang !elanda menyerang pangkalan 'mb"n se,ara mengejut dan membunuh beberapa "rang Inggeris di situ. Peristiwa ini menyebabkan S TI menutup l"ji-l"ji mereka di india Timur dna berundur ke India. anya !angkahulu dikekalkan sebagai ibu pejabat S TI. 5amun, menjelang pertengahan abad ke-1@, S TI kembali semula ke india Timur kerana ia memerlukan sebuah pelabuhan serta pusat perdagangan terutamanya di sepanjang Selat Melaka untuk menjalankan perdagangan dengan negara 3hina. Pada tahun 1=51, kerajaan 3hina membenarkan S TI berdagang di pelabuhan 3ant"n. 'kibat tindakan ini, perdagangan the di antara !ritish dengan 3hina semakin bertambah. 9angkah !ritish B1=@8C untuk mengurangkan ,ukai imp"rt ke atas teh dari kadar 1DDJ ke 14LJ telah meningkatkan lagi kepentingan perdagangan teh dengan 3ant"n. -alau bagaimanapun, S TI tidak mempunyai sebuah pusat perdagangan dan pelabuhan persinggahan yang sesuai si antara India dengan 3hina yang b"leh memberi kemudahan berlabuh semasa penukaran anginangin m"nsun, untuk memperlengkapkan dan mengisi bekalan serta membaiki kapal dalam pelayaran mereka ke India atau 3hina apabila tibanya angin m"nsun yang sesuai. Kehendak ini akhirnya menyebabkan S TI membuka satu petempatan di Pulau Pinang pada tahun 1=@?.

Penubu$an Pusat%pusat Perda!an!an "le$ In!!eris di Tana$ Melayu

Pengenalan asil daripada kegiatan perdagangan teh di antara 3hina dengan !ritish yang semakin maju, !ritish ingin men,ari sebuah pusat perdagangan dan pelabuhan persinggahan yang sesuai di 'lam Melayu untuk

6D

memb"lehkannya berlabuh semasa angin m"nsun dan memperlengkapkan dan mengisi bekalan mereka serta membaiki kapal sementara menunggu masa yang sesuai untuk berlayar ke 3hina lagi. Pembukaan Pulau Pinang% &'() Pada tahun 1=@D-an, sultan Kedah, Sultan 'bdullah Mukarram Syah B1==@-1=;@C telah meminta bantuan S TI untuk menentang serangan Siam. !aginda telah menawarkan Pulau Pinang kepada S TI untuk dijadikan pangkalan perdagangan dan pelabuhan persinggahan. S TI bersetuju menerima Pulau Pinang tetapi berasa keberatan untuk memberikan jaminan perlindungan tentara bagi menentang musuh Kedah. 5amun, Hran,is 9ight, se"rang pegawai S TI telah menyakinkan Sultan 'bdullah bahawa permintaan baginda sedang dipertimbangkan walaupun beliau sedar bahawa S TI tidak akan memberi naungan kepada Kedah. !agi men,apai matlamatnya, Hran,is 9ight telah menipu Sultan 'bdullah dengan memberikan janji-janji k"s"ng. 'tas janji-janji ini, Sultan 'bdullah membenarkan 9ight menduduki Pulau Pinang tetapi dengan syarat 9ight akan berundur jika naungan tidak diberi "leh S TI. Pada 11 :g"s 1=@?, !ritish telah menduduki Pulau Pinang dengan rasminya. ubungan antara Sultan 'bdullah dan S TI mula tegang apabila Hran,is 9ight tidak menghiraukan syarat yang dikemukakan "leh baginda pada bulan :g"s 1=@5. 'ntara syarat-syarat utama baginda ialah. 1. 4. 6. S TI dibenarkan menduduki Pulau Pinang dengan syarat ia mengawal kawasan perairan Kedah daripada musuh. Segala perbelanjaan perang hendaklah ditanggung "leh S TI. S TI akan membantu Kedah sekiranya Kedah diserang dari darat "leh musuhnya dan segala perbelanjaan akan ditanggung "leh Kedah. !aginda tidak puas hati apabila S TI enggan membayar ganti rugi dan bantuan tentera untuk melindungi Kedah daripada musuhnya iaitu !ugis dan Siam. ubungan antara Hran,is 9ight dan Sultan 'bdullah bertambah buruk apabila 9ight tidak mengambil sebarang langkah untuk memastikan S TI mematuhi syaratsyarat tersebut. Sultan 'bdullah berasa ke,ewa atas sikap 9ight dan membuat ran,angan untuk mengambil semula Pulau Pinang. (an,angan itu dapat diketahui "leh 9ight. !eliau telah bertindak dahulu dengan menyerang dan memusnahkan angkatan tentara Kedah yang berhimpun di Seberang Perai pada bulan 'pril 1=;1. Sultan 'bdullah mengalami kekalahan yang teruk dan terpaksa menandatangani perjanjian damai dengan S TI pada bulan Mei 1=;1. Syarat-syarat perjanjian 1=;1 ialah. 1. Kedah mengakui kedudukan S TI di Pulau Pinang.

61

4. 6.

Kedah akan menerima elaun tahunan sebanyak SpI?DDD selagi S TI menduduki Pulau Pinang. !ritish akan membeli bekalan makanan di Kedah tanpa sebarang sekatan atas ,ukai. -alau bagaimanapun, perjanjian damai ini tidak menjanjikan sebarang bantuan kepada Kedah untuk

menentang musuhnya. Pengambilan Seberang Perai% &(** $i bawah pentadbiran Hran,is 9ight dan penggantinya, Pulau Pinang telah mengalami kemajuan yang pesat dan membawa kepada pertambahan penduduk. Pertambahan penduduk ini telah menyebabkan Pulau Pinang terpaksa bergantung kepada Kedah untuk mendapatkan bekalan makanan. 'kan tetapi, permusuhan masih berterusan di antara S TI dengan Kedah walaupun selepas Perjanjian $amai 1=;1. Ini telah menyebabkan Kedah menghalang bekalan makanan ke Pulau Pinang. :leh itu, S TI berasa perlu untuk mengambil Seberang Perai, sebuah wilayah yang bertentangan dengan Pulau Pinang untuk dijadikan kawasan pertanian. Pihak syarikat telah berunding dengan sultan Kedah dan berjaya menandatangani satu perjanjian pada tahun 1@DD. Syarat-syarat perjanjian 1@DD ialah. 1. 4. Sultan Kedah menyerahkan Seberang Perai kepada S TI. S TI bersetuju menambahkan ganti rugi daripada SpI?DDD kepada SpI1DDDD setahun selagi syarikat menduduki Pulau Pinang. Perjanjian ini tidak menjanjikan perlindungan kepada sultan Kedah tetapi berjanji akan melindungi pantai Kedah daripada serangan musuh. Pembukaan Singapura% &(&+ Minat untuk membuka Singapura sebagai pusat perdagangan pelabuhan persinggahan bagi kapal-kapal dagangan antara India dan 3hina berlaku selepas Perang 5ap"le"n yang tamat pada tahun 1@15. Selepas tamatnya Perang 5ap"le"n, #awa dipulangkan semula kepada !elanda pada tahun 1@1? dan Melaka pada tahun 1@1@. 'pabila !elanda kembali ke #awa, mereka mula melaksanakan dasar m"n"p"li perdagangan dan menyekat perdagangan Inggeris di rantau Kepulauan Melayu. :leh itu, S TI telah mengambil langkah untuk memenuhi keperluan-keperluan berikut. 1. 4. Melindung perdagangan Inggeris di 2ugusan Kepulauan Melayu. Men,egah perluasan pengaruh !elanda di rantau kepulauan Melayu dan meme,ahkan m"n"p"li perdagangannya.

64

6. 8.

Menyediakan kemudahan-kemudahan bagi kapal-kapal !ritish yang belayar di antara India dan 3hina berlabuh, membaiki dan melengkapi bekalannya. Mempunyai kedudukan yang sesuai untuk mengumpul hasil-hasil selat untuk ditukar dengan barangan 3hina. Pada tahun 1@1@, 2aben"r #eneral India, 9"rd astings, telah menghantar Stam%"rd (a%%les untuk

men,ari pangkalan di ',heh dan (iau. (a%%les mendapati kedudukan Singapura yang strategik di pintu masuk Selat Melaka dan Selat Sunda amat sesuai untuk mengawal m"n"p"li perdagangan !elanda. Pada masa itu, Singapura merupakan sebahagian daripda <mpayar #"h"r dan ditadbir "leh Temanggung 'bdul (ahman. Pada bulan #anuari 1@1;, (a%%les telah menandatangani satu perjanjian dengan Temenggung 'bdul (ahman. Menurut perjanjian ini, S TI dibenarkan membina l"ji di Singapura. Sebagai balasan, syarikat berjanji akan melindungi Temenggung dan akan memberi bayaran tahunan sebanyak SpI6DDD kepada Temenggung. -alau bagaimanapun, (a%%les masih perlukan kebenaran Sultan #"h"r. Sultan #"h"r pada masa itu ialah Sultan 'bdul (ahman yang berada di (iau di bawah pengaruh !elanda. :leh itu, (a%%les yakin Sultan 'bdul (ahman tidak akan melayan permintaannya untuk membuka sebuah l"ji perdagangan di Singapura. Seterusnya, (a%%les telah memujuk Temenggung 'bdul (ahman supaya melantik Tengku ussein, putera sulung Sultan Mahmud III sebagai Sultan #"h"r. Tengku ussein menerima tawaran itu dan menaiki takhta Kerajaan #"h"r dengan Sultan ussein Muhammad Syah. Pada ? Hebrusri 1@1;, Sultan ussein dan Temenggung 'bdul (ahman telah menandatangani perjanjian rasmi dengan (a%%les. Menurut perjanjian ini, Singpura diserahkan kepada S TI. !ritish akan membayar SpI5DDD setahun kepada sultan dan SpI6DDD kepada Temenggung. Selain itu, !ritish juga akan melindungi baginda dan temenggung.

Perda!an!an Sin!apura
Pengenalan Singapura dibuka "leh Stam%"rd (a%%les pada tahun 1@1;. $alam masa yang singkat, ia telah mun,ul sebagai pusat perdagangan yang maju dan terpenting di 'sia Tenggara. 5ilai perdagangan Singapura telah bertambah daripada I@5?@151 pada tahun 1@44 kepada kira-kira I1@ juta pada tahun 1@66. 5ilai perdagangan tersebut seterusnya bertambah sehingga melebihi I@@ juta pada tahun 1@=6.

66

Sebab,sebab pertumbuhan perdagangan Singapura yang pesat 1. Ke$u$ukan ge)gra-i !inga(ura Seperti yang dinyatakan "leh 5.#. (yan, kedudukan alam Singapura merupakan %akt"r penting bagi pertumbuhan perdagangannya. Singapura menempati kedudukan yang strategi, di tengah-tengah jalan perdagangan yang utama antara timur barat. !arangan perdagangan dari <r"pah Btekstil dan barangan l"gamC dan India B,anduC dibawa ke Singapura untuk dihantar ke negara 3hina atau diedarkan ke seluruh 'sia Tenggara. Singapura juga terletak di pertengahan 'sia Tenggara. Keadaan ini menyebabkan Singapura menjadi pusat pengumpulan bagi hasil 'sia Tenggara. Singapura terlindung dari tiupan angin m"nsun "leh Pulau Sumatera. $engan itu, pelabuhan Singapura mempunyai air yang tenang. Perairan yang tenang telah memb"lehkan Singapura menjadi pusat utama bagi perdagangan melalui perahu dan t"ngkang. Singapura juga merupakan tempat persinggahan yang sesuai bagi pedagang-pedagang 'sia Tenggara, 3hina dan <r"pah. Sebelum pembukaan "ng K"ng pada tahun 1@84, Singapura merupakan pusat pengumpulan yang penting bagi barang-barang dari negara 3hina seperti sutera dan teh. 2. a. Dasar"$asar 6nggeris $asar pelabuhan bebas $asar Inggeris menjadikan Singapura sebuah pelabuhan bebas telah mend"r"ngkan perkembangan perdagangan Singapura. Pedagang-pedagang tidak dikenakan bayaran ,ukai imp"rt dan eksp"rt. !agi sepuluh tahun yang pertama, Singapura merupakan pelabuhan bebas yang tunggal di 2ugusan Kepulauan Melayu. 9.'. Mills berpendapat bahawa p"lisi pelabuhan bebas ini merupakan %akt"r bagi perkembangan pesat perdagangan Singapura. b. Sistem pentadbiran Selepas Perjanjian Inggeris-!elanda B1@48C, Inggeris telah menubuhkan sistem pentadbiran yang menjamin keselamatan nyawa dan harta. Keamanan telah menggalakkan perkembangan perdagangan Singapura. ,. $asar penghijrahan $asar Inggeris tidak menyekat penghijrahan telah menyebabkan kemasukan ramai "rang 3ina yang telah mend"r"ng memajukan perdagangan Singapura. !ilangan penduduk 3ina di Singapura telah meningkat daripada 6DDD "rang pada tahun 1@4D kepada 5DD86 pada tahun 1@?D. d. Kemudahan-kemudahan perkapalan

68

Inggeris telah membekalkan kemudahan-kemudahan seperti membaiki kapal, limbungan kapal dan gudang arang batu yang mend"r"ng sebilangan besar kapal-kapal untuk singgah di Singapura. e. Pemansuhan m"n"p"li perdagangan dengan negara 3hina S TI telah memansuhkan m"n"p"li perdagangan dengan negara 3hina pada tahun 1@66. Pemansuhan ini menggalakkan ramai pedagang berdagang dengan negara 3hina melalui Singapura. 3. Pembukaan (asaran"(asaran baru $i sekitar !inga(ura Perluasan kuasa dan pengaruh Inggeris di 'sia Tenggara telah mengakibatkan pembukaan pasaranpasaran baru bagi hasil perdagangan Singapura yang mend"r"ng perkembangan perdagangan Singapura. Perlantikan #ames !r""ke sebagai 2aben"r Sarawak pada tahun 1@81 telah menambahkan perdagangan Singapura. Kejayaan #ames !r""ke menghapuskan kegiatan lanun di sekitar !"rne" telah merintis jalan bagi perkembangan perdagangan antara Sarawak dengan Singapura. Pada tahun 1@66, tidak terdapat perdagangan antara Sarawak dengan Singapura. Menjelang tahun 1@=6, nilai perdagangan tersebut melebihi setengah juta ringgit. Pada tahun 1@55, Siam B(aja M"ngkutC telah membuka pintu kepada pedagang-pedagang Inggeris melalui Perjanjian !"wring. Perkembangan ini telah memberi peluang kepada Singapura menjalankan perdagangan yang maju dengan Siam. Perluasan kuasa dan pengaruh !elanda di Ind"nesia telah juga membuka pasaran-pasaran baru bagi hasil-hasil perdagangan Singapura. 'ntara tahun 1@4?-1@5@, !elanda membuka lebih daripada 6D buah pelabuhan bagi perdagangan di #awa, Sumatera, !ali dan lain-lain tempat. 4. Pembukaan 5erusan !ue7 Pembukaan Terusan Sue1 pada tahun 1@?; telah menambahkan perdagangan Singapura dengan memendekkan perjalanan laut di antara <r"pah dan 'sia dan mengurangkan k"s pengangkutan. Pembukaan Terusan Sue1 memb"lehkan pemasaran lebih banyak jenis dan kuantiti barangan perdagangan. Terusan baru ini memungkinkan penghantaran barangan yang memerlukan ruang yang luas seperti beras dan gula. Pembukaan Terusan Sue1 merupakan %akt"r penting bagi perkembangan perdagangan Singapura. Sesungguhnya se"rang ahli sejarah, 2. !"gaars, berpendapat bahawa pembukaan Terusan Sue1 telah memulihkan perdagangan Singapura dan menghasilkan satu 1aman kemewahan. 5. Pengenalan ka(al"ka(al stim Perubahan daripada kapal layar kepada kapal stim telah menyenangkan perdagangan dan mengurangkan kegiatan-kegiatan lanun. Perkembangan tekn"l"gi ini telah menyebabkan bertambahnya bilangan kapal dan pedagang asing yang datang berdagang di Singapura. ?. Perkhi$matan telegra- $i antara !inga(ura $an L)n$)n

65

Perkhidmatan telegra% di antara Singapura dan 9"nd"n yang dimulakan pada tahun 1@=D telah memper,epatkan urusan perniagaan kerana lap"ran-lap"ran mengenai kedudukan pasaran dapat dihantar dalam masa yang singkat. Menurut 3.$. 3"wan, perkembangan tekn"l"gi ini telah meli,inkan dan menambahkan perdagangan Singapura.

Imperialisme Britis$ di Saba$ dan Sara&ak

Pengenalan Sementara melihat penubuhan pusat perdagangan di Tanah Melayu "leh !ritish, di Sabah dan Sarawak juga berlakunya keadaan yang sama. 'pa yang tidak sama ialah di !"rne", penguasaan sesuatu kawasan adalah ber,"rak imperialis khasnya di Sarawak. Keluarga !r""ke telah menduduki Sarawak dan menjadi raja putih/ manakala K"mpeni !erpiagam !"rne" )tara hanya memainkan peranannya dalam se,t"r ek"n"mi di Sabah. Sarawak Pada tahun 1@81, #ames !r""ke, se"rang bekas tentera S TI, telah dilantik sebagai 2aben"r Sarawak "leh (aja Muda ashim, iaitu wakil Sultan !runei di Sarawak. Perlantikan !r""ke adalah untuk membalas jasa beliau menghapuskan pember"ntakan yang di,etuskan "leh Pangeran Indera Mahk"ta. Pada 48 #anuari 1@81, #ames !r""ke dilantik sebagai *(aja Sarawak+ "leh Pangeran Muda ashim. $engan itu, #ames !r""ke telah memulakan pemerintahan (aja Putih di Sarawak. Pada tahun 1@84, #ames !r""ke telah melawat !runei untuk mendesak Sultan !runei supaya mengiktira%nya sebagai wakil baginda di Sarawak. $alam usaha mengukuhkan kuasanya di Sarawak, #ames !r""ke mendapat tentangan daripada pribumi Sarawak seperti "rang Iban di kawasan Saribas dan Skrang serta Shari% Sahap, se"rang ketua lanun di Sadung. 'ntara tahun 1@86 hingga 1@8?, #ames !r""ke telah melan,arkan beberapa serangan ke atas petempatan pribumi dengan mendapat bantuan angkatan tentera laut !ritish. #ames !r""ke kemudian meluaskan kuasanya ke atas Mukah yang kaya dengan sagu. Selepas mendapatkan kebenaran Sultan !runei untuk meletakkan Mukah di bawah kuasanya, #ames !r""ke telah mendirikan k"ta di Sarikei dengan alasan untuk menjaga keamanan di situ.

6?

'ntara tahun 1@56-1@?1, Sultan !runei terpaksa menyerahkan beberapa kawasan kepasa #ames !r""ke. 'ntaranya ialah Sungai Sad"ng, Saribas, (ajang, Semarahan, Krian, Sekrang dan kawasan dari (ajang hingga Tanjung Kindur"ng. Pada tahun 1@;D, Sultan !runei telah menyerahkan kawasan 9imbang kepada (aja 3harles !r""ke kerana beliau mewujudkan keamanan di wilayah tersebut. Sabah Sebelum !ritish bertapak, Sabah dikuasai "leh 4 pihak iaitu bahagian barat Sabah yang terletak di bawah Kesultanan !runei dan bahagian Timur Sabah yang dikuasai "leh Kesultanan Sulu. !ritish mula berdagang dengan Sabah apabila se"rang pegawai !ritish yang bernama 'leMander $alrymple berjaya menandatangani perjanjian perdagangan dengan Sultan Sulu, Sultan Mui1uddin pada tahun 1=?1. Menurut perjanjian tersebut, pihak !ritish diberi kebenaran untuk mendirikan pusat perdagangan dan berniaga dalam kawasan taklukan Sulu, iaitu wilayah-wilayah di Timur Kimanis. Pada tahun 1=?6, $alrymple dibenarkan mendirikan pusat perdagangan di Pulau !alambangan tetapi telah dimusnahkan "leh $atu Tating, saudara Sultan Israel Sulu pada tahun 1==5. Kemudian, #"hn erbert, se"rang pegawai !ritish yang mentadbir Pulau !alambangan, terpaksa membuka petempatan baru di Pulau 9abuan. -alaupun beliau memajukan Pulau 9abuan tetapi petempatan ini terpaksa dibatalkan kerana pembukaannya ber,anggah dengan arahan S TI. -alau bagaimanapun, pada tahun 1@8?, !ritish dengan arahan #ames !r""ke telah berjaya mendapatkan 9abuan daripada Sultan !runei dan dijadikan Tanah #ajahan Mahk"ta !ritish. 5amun, !ritish tidak dapat menjajah Sabah sehingga penubuha K"mpeni !erpiagam !"rne" )tara BK!!)C pada tahun 1@@1. Sebelum pentadbiran K!!), kegiatan ek"n"mi Sabah dijalankan "leh se"rang wakil 'merika Syarikat bernama 3harles 9ee M"ses. Pada tahun 1@?5, 3.9. M"ses telah mendapat k"nsesi ke atas beberapa kawasan di pantai barat Sabah selama 1D tahun dengan bayaran I;5DD daripada Sultan !runei A Sultan 'bdul Mumin B1@54-1@@5C. 3.9. M"ses tidak berniat memajukan k"nsesi ini lalu dijual kepada The 'meri,an Trading 3"mpany yang diketuai "leh -illiam T"rrey, se"rang pedagang 'merika Syarikat di "ng K"ng. -illiam T"rrey telah datang ke Sabah untuk memajukan kawasan yang dibelinya dengan menanam tebu dan k"pi di Kimanis tetapi tidak menguntungkan. Pada tahun 1@=5, -illiam T"rrey telah menjual se,ara k"nsesinya kepada 4 "rang ahli perniagaan iaitu !ar"n K"n :Eerbe,k BK"nsul #eneral 'ustria di "ng K"ngC

6=

dan 'l%red $ent Bse"rang peniaga !ritishC. Pada masa pembelian k"nsesi itu, temp"h k"nsesi selama 1D tahun itu telah tamat. :leh itu, :Eerbe,k dan $ent pergi ke !runei memperbaharui perjanjian dengan Sultan !runei pada tahun 1@==. Syarat-syarat perjanjian 1@== ialah. a. b. Sultan !runei menyerahkan hak kedaulatannya ke atas Sabah kepada Syarikat :Eerbe,k dan $ent. Sultan dibayar I15DDD setahun sebagai ganjaran. Seterusnya pada tahun 1@=@, Sultan Sulu di #"l" telah menandatangani perjanjian dengan :Eerne,k dan $ent. !aginda bersetuju menyerahkan haknya ke atas Sabah kepada Syarikat :Eerbe,k dan $ent. Kemudian, Syarikat :Eerbe,k dan $ent membuat keputusan untuk membentuk sebuah syarikat !ritish supaya rakyat !ritish b"leh melabur dalam syarikat itu. :Eerbe,k terpaksa menjual segala bahagian k"nsesinya kepada 'l%red $ent kerana syarikat yang akan dibentuk itu ialah syarikat !ritish dan :Eerbe,k bukan bangsa !ritish. Kini, 'l%red $ent menjadi pemilik tunggal k"nsesi di Sabah dan mem"h"n piagam daripada kerajaan !ritish dan K"mpeni !erpiagam !"rne" )tara BK!!)C ditubuhkan untuk mentadbir Sabah. $engan menganugerahkan piagam kepada syarikat itu, Kerajaan !ritish dapat meluaskan pengaruhnya se,ara tidak langsung ke atas Sabah. K!!) telah memerintah Sabah dari tahun 1@@1 hingga tahun 1;8?.

Pelanunan
Pengenalan 'sal-usul pelanunan tidak diketahui dengan jelas. Kegiatan lanun di Perairan Tanah Melayu dan !"rne" telah meluas menjelang awal abad yang ke-1;. Menjelang tahun 1@45, pelanunan merupakan an,aman besar kepada perdagangan di 2ugusan Kepulauan Melayu. 9.'. Mills menyi%atkan sebagai *a great ang blighting ,urse+. Kumpulan lanun yang paling kuat ialah lanun-lanun dari Mindana" BHilipinaC. 9ain-lain lanun yang penting ialah !alanini dari Kepulauan Sulu, lanun Melayu dari Kepulauan (iau-9ingga, $ayak 9aut dari !"rne" )tara dan lanun-lanun 3ina yang berleluasa selepas tahun 1@8D. Perahu-perahu tempatan merupakan sasaran serangan lanun. Kapal-kapal <r"pah jarang sekali diserang "leh lanun. Ini adalah kerana kapal-kapal tersebut bukan mudah ditawan dan lengkap dengan senjata.

6@

Sebab,sebab kewujudan lanun 1. Pekerjaan turun"temurun Pelanunan merupakan ,ara hidup tradisi"nal "rang-"rang di 2ugusan Kepulauan Melayu. Pelanunan dianggap sebagai pekerjaan yang mulia dan memandangkan se"rang lanun mestilah berani dalam perjuangan dan mahir dalam ilmu pelayaran. Menurut 9.'. Mills, pelanunan bukan sahaja dijalankan "leh rakyat biasa tetapi juga "leh g"l"ngan bangsawan, raja dan pedagang. 2. Ke$atangan )rang 8r)(ah 9.'. Mills berpendapat bahawa kedatangan "rang <r"pah telah mend"r"ng pelanunan. :rang P"rtugis dan !elanda telah menghan,urkan sistem perdagangan tempatan. $asar perdagangan m"n"p"li !elanda menyebabkan kehilangan serta mata pen,arian sebilangan besar pedagang. Mereka dilarang menjalankan sebarang kegiatan perdagangan di kebanyakan pulau yang berada di bawah pengaruh !elanda. Kehilangan mata pen,arian ini memaksa pedagang-pedagang beralih kepada lanun. Sebagai ,"nt"h yang paling baik ialah "rang !ugis di Makasar. 3. %entuk muka bumi 3ugusan Ke(ulauan Mela#u !entuk muka bumi 2ugusan Kepulauan Melayu yang berteluk, berpaya dan mengandungi banyak sungai memudahkan lanun-lanun menyembunyikan diri semasa menanti mangsanya atau selepas mengalami kekalahan. Sungai-sungai ke,il dijadikan pangkalan memandangkan bahawa kapal besar <r"pah tidak dapat mengejar kapal layar ke,il lanun kerana airnya ,etek. $.2.<. all berpendapat bahawa tiada tempat lain di dunia yang mempunyai keadaan ge"gra%i sebegitu sesuai bagi pelanunan. 4. Keti$akstabilan ()litik Ketidakstabilan p"litik di Semenanjung Tanah Melayu Bterutama sekali di Selang"r dan PerakC dan !"rne" telah menggalakkan kegiatan lanun. 9.'. Mills berpendapat bahawa keruntuhan kerajaan-kerajaan Melayu telah mend"r"ng pelanunan. Se"rang pemerintah biasanya terlalu lemah untuk mengawal kegiatan lanun. 5. Desakan ek)n)mi $esakan ek"n"mi juga telah mend"r"ng sebilangan "rang tempatan untuk menjadi lanun. Sebagai ,"nt"h, penduduk Sambas menjadi lanun apabila perdagangan mereka diambil alih "leh negara jiran, P"ntianak di !"rne" !arat. 6. Per$agangan

6;

#enis perdagangan melalui perahu dan t"ngkang di pesisiran pantai dan sungai memudahkan lagi kegiatan pelanunan. Perkembangan perdagangan 5egeri-negeri Selat yang pesat dalam pertengahan abad ke-1; juga mend"r"ng kegiatan pelanunan. 7. !)k)ngan $ari ketua"ketua tem(atan Kegiatan melanin bertambah luas kerana mendapat s"k"ngan dari ketua-ketua tempatan. Ketua-ketua tempatan memberi senjata dan perlindungan kepada lanun-lanun sebagai balasan untuk sebahagian daripada hasil r"mpakan mereka. !angkah,langkah untuk mengawal pelanunan sebelum tahun &(-. Sebelum tahun 1@65, Kerajaan !ritish tidak mengambil tindakan yang tegas atau berkesan untuk mengawal kegiatan lanun. 5egeri-negeri Selat tidak mempunyai bilangan kapal dan angkatan laut yang men,ukupi untuk mengawal pelanunan. Pada tahun 1@61, 5egeri-negeri Selat hanya mempunyai 6 buah kapal ke,il bagi melindungi perdagangan. Mahkamah 5egeri-negeri Selat tidak mempunyai kuasa untuk membi,ara atau menghukum lanun-lanun. Sebaliknya, lanun-lanun dihantar ke 3al,utta untuk dibi,arakan dan selalunya mereka dibebaskan kerana kekurangan bukti. Keadaan ini disebabkan "leh keengganan Kerajaan !ritish terutama sekali selepas tahun 1@66, untuk membelanjakan wang ke atas 5egeri-negeri Selat yang tidak mendatangkan sebarang hasil baginya. Perjanjian Inggeris-!elanda 1@48 memperuntukkan bahawa Inggeris dan !elanda akan bekerjasama untuk menghapuskan pelanunan. 5amu demikian, kerjasama tersebut tidak diamalkan. Kerajaan !ritish hanya mengambil dua langkah yang p"siti% sebelum tahun 1@65 untuk mengawal pelanunan. a. b. Kapal MS S"uthampt"n bersama dengan kapal perang $iam"nd pada tahun 1@6D berjaya menewaskan sebuah angkatan lanun yang terdiri daripada 6D buah perahu di Selat Melaka. Kapal MS arrier pada tahun 1@66 telah memusnahkan sebuah petempatan lanun di Pulau $urian yang terletak di selatan Selat Singapura. !angkah,langkah untuk mengawal pelanunan selapas tahun &(-. Pada tahun 1@65, pedagang-pedagang !ritish dan 3ina di Singapura menghantar surat-surat rayuan kepada Kerajaan India dan Parlimen !ritish yang menggesa mereka mengambil langkah-langkah yang berkesan bagi menghapuskan pelanunan. 1. Penghantaran ka(al"ka(al (erang

8D

asil daripada surat-surat rayuan yang dihantar pada tahun 1@65, kerajaan !ritish menghantar kapal perang MS 'ndr"ma,he di bawah pimpinan Kapten 3hads ke Selat Melaka dalam tahun yang sama untuk mengawal kegiatan pelanunan. Pada tahun 1@6?, dua buah lagi kapal perang iaitu MS -"l% dan (aleigh dihantar ke 5egeri-negeri Selat. Kapal-kapal ini mer"nda Selat Melaka dan sepanjang pantai timur Semenanjung Tanah Melayu dan berjaya memusnahkan beberapa petempatan lanun termasuk petempatan di Pulau 2alang. Pada tahun 1@6=, kerajaan !ritish menempatkan se,ara tetap 4 buah kapal 'ngkatan 9aut $iraja dan 5 buah b"t bersenjata di 5egeri-negeri Selat. 2. Penghantaran ka(al"ka(al stim Kapal-kapal stim memainkan peranan penting dalam menghapuskan pelanunan. Pada tahun 1@6=, Kerajaan !ritish menempatkan kapal stim yang pertama, iaitu $iana di 5egeri-negeri Selat untuk mengawal pelanunan. Kedatangan kapal stim $iana merupakan titik peralihan dalam sejarah penghapusan pelanunan. Kapal $iana mempunyai kelajuan sebanyak 5 kn"t sejam dan tidak perlu bergantung kepada angin bagi pelayaran. Hakt"r-%akt"r ini memudahkan "perasi-"perasi menentang lanun. $alam pertempuran yang pertama B1@6=C, kapal $iana telah memusnahkan ? buah perahu lanun di sekitar perairan pantai Terengganu. Pada tahun 1@?4, Kerajaan India menempatkan 4 buah kapal stim, iaitu Plut" dan 'E"n di 5egeri-negeri Selat. 3. Kuasa membi+arakan kes (elanunan Pada tahun 1@6=, 5egeri-negeri Selat diberi kuasa untuk membi,ara dan menghukum lanun-lanun. 9angkah ini dapat mengawal kegiatan lanun pada setakat yang tertentu. 4. Peranan 9ames %r))ke $an 2ngkatan Laut %ritish $i %)rne) #ames !r""ke dengan bantuan 'ngkatan 9aut !ritish BSkuadr"n Timur #auhC bertanggungjawab bagi penghapusan kegiatan lanun di !"rne". Pada tahun 1@86-1@88, #ames !r""ke dengan bantuan kapal MS $id" yang dipimpin "leh Kapten Keppel memusnahkan kubu-kubu lanun Saribas dan Sikarna B$ayak 9autC. Pada tahun 1@85, 9aksamana 3",hrane dan skuadr"nnya memusnahkan petempatan-petempatan lanun di Teluk Marudu, !arat 9aut !"rne". Tugas menghapuskan petempatan lanun di barat laut !"rne" diselesaikan "leh 3aptain Mundy yang memimpin kapal MS Iris pada tahun 1@8?. Pada tahun 1@8=, kapal 5emesis menewaskan satu skuadr"n !alanini berhampiran dengan 9abuan. Pada tahun 1@8;, #ames !r""ke dengan bantuan kapal-kapal 'ngkatan 9aut !ritish B MS 'lbatr"ss dan MS ("yalistC dan kapal-kapal Syarikat india Timur Inggeris B5emesis dan SemiramisC menewaskan lanun-lanun $ayak 9aut dengan teruknya di !atang Maru.

81

3ampur tangan !ritish di 5egeri-negeri Melayu pada tahun 1@=8 telah mengurangkan dengan banyaknya kegiatan pelanunan di Semenanjung Tanah Melayu. Menjelang akhir abad ke-1;, pelanunan di perairan Tanah Melayu dan !"rne" telah luput sama sekali.

K"n!si%k"n!si 'elap (ina

Pengenalan K"ngsi-k"ngsi gelap 3ina di 5egeri-negeri Selat berasal dari kumpulan Triad. Kumpulan Triad merupakan satu k"ngsi gelap yang ditubuhkan di negeri 3hina pada tahun 1?=8. Tujuan kumpulan Triad ialah untuk menggulingkan Kerajaan Man,hu dan menggantikannya dengan $inasti Ming. Kumpulan Triad juga dikenali sebagai nama-nama seperti 9iga ung dan Thian Ti ui B9iga Syurga dan !umiC. :rang 3ina telah menubuhkan k"ngsi-k"ngsi gelap tidak lama selepas !ritish menduduki Pulau Pinang B1=@?C dan Singapura B1@1;C. Sejak tahun 1=;; lagi k"ngsi-k"ngsi gelap 3ina mula menentang pentadbiran !ritish di Pulau Pinang. 'ntara k"ngsi-k"ngsi gelap yang terkenal ialah 2hee in BKant"nisC dan ai San B akkaC. 9.'. Mills menganggap k"ngsi-k"ngsi gelap 3ina di 5egeri-negeri Selat sebagai the Pirates and ("bbers 3"-"peratiEe 'ss",iati"n. Sebilangan besar ahli k"ngsi-k"ngsi gelap tersebut terdiri daripada penjenayah 3ina.

Sebab,sebab penubuhan kongsi,kongsi gelap /ina 1. Kewuju$an k)ngsi"k)ngsi gela( $i 1hina !elatan Kebanyakan "rang 3ina yang berhijrah se,ara ramai-ramai ke 5egeri-negeri Selat dalam abad ke-1; merupakan bekas ahli k"ngsi-k"ngsi gelap di negara 3hina. Tradisi k"ngsi-k"ngsi gelap ini telah diteruskan "leh "rang 3ina di 5egeri-negeri Selat. 2. Ke(erluan )rganisasi bagi (erlin$ungan $an bantuan bersama :rang 3ina yang berhijrah ke 5egeri-negeri Selat berasal dari kawasan-kawasan yang berlainan di negara 3hina dan terdiri daripada berbagai-bagai suku. Mereka juga mempunyai bahasa pertuturan dan adat yang berlainan. Hakt"r-%akt"r ini dan keadaan sekeliling yang baru telah menyebabkan "rang 3ina memasuki k"ngsi gelap yang seketurunan bagi tujuan perlindungan diri dan bantuan bersama. Selain daripada menjalankan kegiatan-kegiatan jenayah, k"ngsi-k"ngsi gelap ini merupakan persatuan kebajikan dan

84

s"sial. Mereka membantu ahli-ahli yang berada dalam kesusahan, menguruskan pengebumian ahli-ahli yang meninggal dunia dan membantu ahli-ahli men,ari pekerjaan. 3. Kewuju$an (eluang"(eluang keka#aan $an kuasa K"ngsi-k"ngsi gelap juga ditubuhkan dengan tujuan menguasai l"mb"ng-l"mb"ng bijih timah, perdagangan kuli, perjudian dan pela,uran. 4. !ika( ti$ak (e$uli Kerajaan egeri"negeri !elat Sikap tidak peduli Kerajaan 5egeri-negeri Selat telah menggalakkan penubuhan k"ngsi-k"ngsi gelap 3ina. Pegawai-pegawai awam dan pasukan p"lis tidak men,ukupi untuk mengawal kegiatan k"ngsik"ngsi gelap. Pada tahun 1@61, hanya terdapat 1@ "rang p"lis sahaja bagi penduduk seramai kira-kira 1?DDD "rang di Singapura. Malahan, tiada terdapat se"rang pegawai pun sebelum tahun 1@?= yang b"leh bertutur dalam bahasa 3ina atau memahami adat "rang 3ina. Tiada terdapat jentera kerajaan sebelum tahun 1@== bagi menguruskan hal-hal berkaitan dengan kaum 3ina di 5egeri-negeri Selat. Malahan tiada terdapat kakitangan kehakiman yang men,ukupi untuk menyelesaikan kes-kes jenayah. Sehingga tahun 1@5? hanya terdapat se"rang hakim di 5egeri-negeri Selat. Keadaan ini telah menggalakkan perkembangan k"ngsi-k"ngsi gelap 3ina.

!angkah,langkah mengawal kegiatan kongsi,kongsi gelap /ina 1. !ebelum tahun 1,67 Sehingga tahun 1@?=, tiada langkah-langkah p"siti% yang diambil untuk mengawal k"ngsi-k"ngsi gelap. Pentadbiran 5egeri-negeri Selat sehingga tahun tersebut adalah di bawah kawalan Kerajaan India yang telah mengamalkan sikap tidak peduli dalam hal ehwal tempatan. 9angkah yang diambil "leh kerajaan sebelum tahun 1@?= adalah hanya memanggil pemimpin-pemimpin pelbagai puak 3ina apabila berlaku keka,auan dan meminta mereka menjaga ketenteraman. 2. a. !ele(as tahun 1,67 'kta Pemeliharaan Keamanan 1@?= Pada tahun 1@?=, Sir arry :rd, iaitu 2aben"r pertama tanah jajahan 5egeri-negeri Selat telah meluluskan 'kta Pemeliharaan Keamanan. Melalui akta ini, 2aben"r mempunyai kuasa untuk membuang negeri "rang-"rang salah yang mengan,am ketenteraman awam tanpa sebarang

86

perbi,araan atau hak kerakyatan. ukuman dera B3"rp"ral PunishmentC dan menembak perusuhperusuh dibenarkan. b. 'kta Penda%taran Pertubuhan-pertubuhan 1@?; Pada tahun 1@?;, kerajaan meluluskan 'kta Penda%taran Pertubuhan-pertubuhan yang mewajibkan penda%taran semua pertubuhan yang terdiri daripada 1D atau lebih "rang ahli. Semua pertubuhan dikehendaki memberi nama ahli-ahli yang memegang jawatan dan menyatakan tujuan-tujuan penubuhan mereka.1 ,. Penubuhan Pr"tekt"rat :rang 3ina 1@== Pada tahun 1@==, kerajaan menubuhkan Pr"tekt"rat :rang 3ina yang diketuai "leh -.'. Pi,kering. -.'. Pi,kering yang b"leh bertutur dalam bahasa 3ina teklah mendapat keyakinan kaum 3ina. d. Kelulusan )ndang-undang $ua undang-undang untuk men,egah kuli-kuli serta melindungi pendatang-pendatang 3ina telah diluluskan e. :rdinan Pertubuhan-pertubuhan 1@@; Pada tahun 1@@;, kerajaan meluluskan :rdinan Pertubuhan-pertubuhan yang mengharamkan k"ngsik"ngsi gelap 3ina. K"ngsi-k"ngsi gelap diberi temp"h ? bulan untuk menghentikan kegiatan mereka. :rdinan tersebut memaksa k"ngsi-k"ngsi gelap bergerak se,ara rahsia atau disusun semula dengan menggunakan nama lain. -alau bagaimanapun, langkah-langkah yang diambil "leh Kerjaan 5egeri-negeri Selat untuk menghapuskan sama sekali k"ngsi-k"ngsi gelap 3ina tidak berjaya. K"ngsi-k"ngsi gelap 3ina meneruskan kegiatan mereka se,ara rahsia dan masih wujud hingga hari ini.

Perjanjian In!!eris%Belanda )*#+

Pengenalan Perjanjian Inggeris-!elanda 1@48 juga dikenali sebagai Perjanjian 9"nd"n 1@48. Perjanjian ini ditandatangani untuk mengatasi masalah antara Inggeris dan !elanda yang mana hubungan keduanya sentiasa dalam keadaan tegang di samping adanya kepentingan-kepentingan mereka sendiri. Termeterainya perjanjian tersebut merupakan peristiwa paling penting dalam sejarah Tanah Melayu dan juga Ind"nesia.

88

0aktor,1aktor membawa kepada perjanjian 1. Persaingan (er$agangan $i 5imur Sejak kedatangan pihak !elanda dan !ritish di Timur terutamanya di 'sia Tenggara pada awal abad ke1=, kedua-dua ini sudah tidak mempunyai perhubungan baik. K:3 yang bertapak di !etawi B1?1;C telah menjalinkan hubungan baik dengan raja-raja tempatan. Kemudian, !elanda berjaya meluaskan empayarnya ke Melak B1?81C. Pada ketika itu, S TI sedang men,ari pangkalan perdagangan dan pangkalan tentera di rantau 'sia Tenggara. Perselisihan sentiasa timbul atas dasar perdagangan yang diamalkan iaitu sikap !elanda yang menjalankan dasat ingin mem"n"p"li perdagangan di 'sia Tenggara/ manakala "rang Inggeris berpendapat semua bangsa mempunyai hak dan kebebasan untuk berdagang di rantau ini. ubungan yang buruk ini semakin merun,ing kerana terdapat pegawai-pegawai !elanda yang bersi%at anti-Inggeris. 3"nt"h yang baik bagi pegawai !elanda yang bersi%at anti-Inggeris ialah #an Peter1""n 3"en dan Kan der 3apellan, kedua-duanya ialah 2aben"r #eneral !etawi. !agi pihak Inggeris pula yang bersi%at anti-!elanda ialah #"hn #"urdain. :leh sebab si%atnya yang anti-Inggeris menyebabkan #an Peter1""n 3"en menyerang "rang Inggeris di #akarta dengan tujuan menghalau mereka keluar dari Pulau #awa B1?1;C. K"ta #akarta telah dibakar hangus, lalu didirikan k"ta yang baru dan diberi nama *!etawi+. Keadaan menjadi semakin serius apabila berlaku peristiwa *Pembunuhan !eramai-ramai di Pulau 'mb"n+ pada tahun 1?46. dalam kejadian ini, beberapa "rang Inggeris dan P"rtugis telah dihukum bunuh kerana ditubuh mengadakan k"mpl"t untuk menggulingkan pemerintah !elanda di 'mb"n. 'kibat dari kejadian ini, hubungan di antara mereka menjadi tegang dan pihak !ritish hampir menutup hampir semua l"jinya ke,uali di !angkahulu di selatan pantai barat Sumatera dan berundur dari Kepulauan india Timur. Kegiatan perdagangan mereka kemudian bertumpu di India. 2. Dasar (ersahabatan 6nggeris"%elan$a $i 8r)(ah !agi !ritish persahabatannya dengan !elanda adalah penting dari segi *pertahananNkeselamatan+. Ini disebabkan kedudukan antara 5egeri !elanda dengan !ritish adalah berdekatan. 5egeri !elanda ialah tempat yang paling sesuai untuk digunakan "leh pihak musuh sebagai tapak untuk menyerang !ritish. Peristiwa ini telah pun terjadi pada tahun 1=;5, apabila 5ap"le"n !"naparte menggunakan negeri !elanda sebagai pusat gerakan tenteranya untuk menyerang !ritish. $alam peristiwa ini, !ritish sedar bahawa !elanda dapat menentukan masa depan !titish. :leh itu, pihak !ritish benar-benar mengharapkan bantuan dan persahabatan dari !elanda untuk menentang

85

musuh. Malahan, !ritish terpaksa membantu !elanda menguatkan pasukan tenteranya supaya negeri itu dapat mempertahankan diri dari serangan musuh. Ini membuktikan bahawa !ritish berharap agar !elanda menjadi barisan hadapan jika terjadi sebarang peperangan. !ritish juga sedar bahawa kedudukannya di <r"pah mulai teran,am. Ini disebabkan perhubungannya dengan negara-negara !arat yang lain telah pudar. Selepas Perang 5ap"le"n B1=;51@15C, !ritish terpen,il dari rakan-rakan sekutunya yang pada satu ketika dahulu sama-sama menentang 5ap"le"n. Prusia, 'ustria dan (usia mulai mengasingkan diri dari <ngland kerana perbe1aan idea dan juga disebabkan perbe1aan ma1hab agama. :leh itu, !ritish mengharapkan !elanda dapat menjadi peny"k"ngnnya di <r"pah. Keinginan !ritish untuk berbaik-baik dengan !elanda jelas kelihatan dalam K"nEensyen 1@15 yang berlangsung selepas tamatnya Perang 5ap"le"n. Inggeris telah bersetuju untuk menyerahkan #awa pada tahun 1@1? dan Melaka pada tahun 1@1@ kepada !elanda yang diper"lehi melalui Surat-surat Kew 1=;5. Kerajaan !ritish berbuat demikian sungguhpun mendapat tentangan hebat daripada S TI memandangkan Pulau #awa merupakan sebuah pelabuhan perdagangan yang berp"tensi. 3. Dasar"$asar *a--les $i !inga(ura $an (ertelingkahan mengenai !inga(ura Stam%"rd (a%%les menentang keputusan pihak !ritish yang hendak memulangkan Pulau #awa kepada !elanda. (a%%les berpendapat bahawa Pulau #awa amat penting bagi strategi !ritish sama ada dari segi perdagangan mahupun ketenteraan. Tambahan pula, Pulau Pinang yang dibuka pada tahun 1=@? tidak lagi dapat ber%ungsi sebagai pusat perdagangan S TI di rantau ini kerana kedudukannya yang jauh di utara dan di luar laluan perdagangan. Selain itu, !engkahulu juga kurang strategik memandangkan kedudukannya di pantai barat Sumatera terpisah daripada laluan perdagangan di Selat Melaka. :leh itu, (a%%les berhasrat membuka sebuah pelabuhan yang berkedudukan strategik untuk bersaing dengan pelabuhan !etawi dan menyekat pengaruh !elanda di india Timur. 'khirnya, beliau telah berjaya membuka Singapura pada tahun 1@1;. Tindakan (a%%les menduduki Singapura dan membuat perjanjian dengan ketua-ketua di Singapura telah dibantah "leh !elanda. Pihak !elanda mendakwa bahawa Singapura adalah wilayah di bawah naungannya. !elanda mengatakan (a%%les men,er"b"hi wilayah mereka dan mengugut akan menggunakan kekerasan sekiranya !ritish enggan berundur dari Singapura. $engan itu, masalah ini telah menimbulkan perang dingin antara !ritish dan !elanda.

8?

!antahan juga dibuat "leh 2aben"r #eneral !etawi iaitu !ar"n Kan der 3apellan kepada 2aben"r #eneral India, iaitu 9"rd astings. Ini telah men,etuskan sati *peperangan kertas+ di antara mereka antara tahun 1@1; hingga 1@48. 4. Kemajuan !inga(ura 2aben"r #eneral 9"rd astings men"lak dakwaan !elanda memandangkan Singapura merupakan sebuah pelabuhan bertara% bebas yang membawa keuntungan kepada pihak Inggeris. $alam jangka masa setahun sahaja, nilai perdagangan melebihi I8 juta. Pada tahun 1@46, nilai perdagangan Singapura bertambah kepada I16.4 juta. Selain itu, penduduk di Singapura juga meningkat kepada 1DDDD "rang. $alam keadaan ini, saudagar-saudagar S TI di 3al,utta mendesak petempatan Singapura dikekalkan. Kemajuan pesat Singapura telah menjejaskan perdagangan !elanda di india Timur. Perdagangan pelabuhan-pelabuhan !elanda di india Timur seperti !etawi mulai mengalami kemer"s"tan. )ntuk mengelakkan pertempuran yang terbuka, pihak !ritish mengambil langkah untuk berunding dengan !elanda. 5. Masalah kewangan %elan$a 5egara !elanda menghadapi krisis kewangan yang amat teruk akibat daripada Perang 5ap"le"n. !elanda telah kehilangan perusahaan perkapalan dan perdagangannya yang diambil alih "leh !ritain. Kini K:3 hampir dengan garis kebankrapan. )ntuk mengelakkannya daripada berlaku, K:3 telah berhutang kepada pihak !ritish. !antuan dan pinjaman telah diberikan "leh !ritish. Menurut #.S. HurniEal, hutang !elanda pada tahun 1@15 ialah ?DD juta Hl"rin dimana hutang terhadap !ritish adalah sebanyak O188 juta. 'pabila K:3 dibubarkan pada tahun 1=;;, Kerajaan !elanda bertanggungjawab memikul beban hutang yang ditinggalkannya. )ntuk menyelesaikan masalah hutang piutang ini, !elanda telah mengambil langkah untuk berunding dengan !ritish bagi men,apai suatu perse%ahaman melalui perjanjian selain mengelakkan pertempuran daripada berlaku. Syarat,syarat Perjanjian Perjanjian Inggeris-!elanda telah ditandatangani pada 1= Ma, 1@48 di 9"nd"n. Pihak !ritish diwakili "leh 2e"rge 3anning dan pihak !elanda pula diwakili "leh 3harles -. -ymn. Kandungan perjanjiannya ialah. 1. a. !#arat"s#arat kewila#ahan !elanda menarik balik bantahannya terhadap pendudukan !ritish di Singapura. !ritish bersetuju tidak membuat sebarang pelabuhan di Pulau-pulai Karim"n, !antam, !intang, 9ingga atau di pulau-

8=

pulau yang terletak di selatan Selat Singapura. !ritish juga bersetuju tidak akan membuat perjanjian dengan ketua-ketua di pulau-pulau tersebut. b. ,. d. e. !ritish menarik semula bantahannya terhadap pendudukan !elanda di Pulau !elit"ng dan lain-lain kawasan. !andar dan pelabuhan Melaka serta tanah jajahannya diserahkan kepada !ritish. !elanda bersetuju tidak akan membuat sebarang perjanjian atau pelabuhan di kawasan tersebut. !angkahulu di Sumatera diserahkan kepada !elanda. !ritish bersetuju tidak akan membuat tempat persinggahan atau perjanjian dengan ketua-ketua di Sumatera. !elanda menyerahkan semua l"jinya di India serta hak istimewanya yang ada kepada !ritish. !elanda juga akan membayar sebanyak O1DDDDD kepada !ritsh sebagai penyelesaian hutangpiutangnya. %. g. h. -ilayah-wilayah tersebut tidak b"leh diberikan kepada kuasa-kuasa lain. #ika salah satu kuasa itu meninggalkannya, wilayah itu mestilah diserahkan kepada kuasa yang satu lagi. Semua penduduk di wilayah jajahan yang telah ditukarkan diberi temp"h selama ? bulan untuk menguruskan harta mereka sekiranya mereka hendak berpindah ke negeri-negeri yang mereka pilih. Perpindahan hak-hak kedua-dua pihak hendaklah mula dijalankan pada 1 Ma, 1@45.

2. a.

!#arat"s#arat (er$agangan Kedua-dua pihak bersetuju membenarkan saudagar mereka menjalankan perniagaan di Kepulauan Timur, India dan 3eyl"n dengan hak masing-masing. Kedua-dua pihak hendaklah mengikuti peraturan-peraturan perdagangan di tiap-tiap kawasan. b. ,. d. (akyat dari satu negeri mestilah membayar ,ukai tidak lebih daripada bayaran yang dikenakan kepada rakyat dari negeri yang mempunyai pelabuhan. Kedua-dua pihak mestilah mengarahkan rakyat, pihak yang berkuasa tentera dan awam supaya mengh"rmati kebebasan perdagangan. Kedua-dua pihak mestilah menghapuskan lanun-lanun di laut sebelah timur dan jangan membenarkan lanun-lanun menjual barang-barang dagangan mereka di kawasan atau daerah kepunyaan mereka. e. Pelabuhan-pelabuhan yang baru tidak dibenarkan ditubuhkan di Kepulauan Timur tanpa mendapat pengesahan terlebih dahulu dari kerajaan mereka di <r"pah.

8@

%.

!ritish mengakui m"n"p"li !elanda terhadap perdagangan rempah di Kepulauan Maluku.

Kesan,kesan Perjanjian 1. Pembahagian Ke(ulauan Mela#u ke(a$a 2 lingkungan (engaruh Kesan yang nyata hasil daripada perjanjian ini ialah terbentuknya 4 kawasan pengaruh. !elanda ingin menguasai kawasan-kawasan meliputi Pulau #awa, Sulawesi atau dengan kata-kata lain semua gugusan Kepulauan Melayu ke selatan Selat Singapura/ manakala !ritish menguasai kawasan-kawasan yang meliputi Singapura, Melaka dan daerah-daerah lain di Tanah Melayu. Perjanjian ini merupakan satu titik peralihan dalam perkembangan p"litik di Kepulauan Melayu. !ritish dan !elanda kini dapat meluaskan pengaruh perdagangan dan p"litik mereka di kawasan masing-masing tanpa gangguan daripada pihak lain. 2. Per(e+ahan 8m(a#ar 9)h)r $engan pembahagian 4 kawasan pengaruh itu, se,ara tidak langsung telah membawa kepada runtuhnya <mpayar #"h"r. Kini Singapura dan Tanah !esar #"h"r dikuasai "leh !ritish dan (iau-9ingga jatuh ke bawah pengaruh !elanda. Perjanjian ini juga menyelesaikan masalah perebutan takhta #"h"r kerana Sultan ussein menjadi sultan yang sah di Tanah !esar #"h"r dan Sultan 'bdul (ahman menjadi sultan di Kepulauan (iau-9ingga. !endahara 'li di Pahang juga mengambil kesempatan untuk ,uba membebaskan diri dari kekuasaan #"h"r. Pada tahun 1@56, !endahara 'li telah mengisytiharkan kemerdekaan Pahang dan <mpayar #"h"r dikatakan runtuh sejak saat ini. 3. Perhubungan 6nggeris"%elan$a $i 5imur Perhubungan mereka masih tegang. (asa ben,i "rang Inggeris terhadap !elanda disuarakan dalam lap"ran-lap"ran pegawai-pegawai 5egeri-negeri Selat dan dalam akhbar-akhbar Singapura. Persaingan perdagangan terus menjadi sengit. !ritish menuduh !elanda melanggar syarat-syarat perjanjian, tetapi, !ritish terpaksa menelan hakikat ini dan terus memberi bantuan kepada !elanda dan memastikan bahawa !elanda benar-benar menjadi sekutu yang dapat mengimbangkan kekuatan !ritish terutama di <r"pah. 4. Pertelingkahan mengenai %)rne) Perbalahan antara pihak !ritish dan !elanda di Kepulauan Melayu tersetus akibat salah %aham terhadap syarat-syarat kewilayahan. Perbalahan mengenai syarat *sebarang pulau lain ke selatan Singapura+ ter,etus apabila Sultan !runei menyerahkan 9abuan kepada pihak !ritish pada tahun 1@8?. !elanda menganggap bahawa 9abuan terletak di selatan Selat Singapura dan berada di lingkungan pengaruhnya.

8;

-alau bagaimanapun, masalah ini dapat diselesaikan apabila pihak !ritish dapat membuktikan kedudukan ge"gra%i 9abuan yang sebenarnya. 5. Pelanunan !elanda tidak mematuhi sepenuhnya syarat yang berkenaan dengan penghapusan lanun di perairan Kepulauan Melayu. Pihak !elanda hanya mengambil tindakan terhadap kegiatan pelanunan di kawasan perairan di bawah pengaruhnya iaitu Kepulauan india Timur. 'kibatnya, !ritish terpaksa mengambil langkah-langkah sendiri untuk menghapuskan pelanunan dan ini memakan masa serta menelan banyak perbelanjaan.

,e!eri%ne!eri Selat
Pengenalan Selepas tahun 1@48, !ritish mempunyai 6 bentuk petempatan iaitu Pulau Pinang yang telah ditubuhkan pada 1=@?/ Singapura yang diper"lehi daripada Temenggung 'bdul (ahman pada tahun 1@1; dan Melaka yang diterima selepas Perjanjian Inggeris-!elanda 1@48. Ketiga-tiga kawasan ini kemudian disatukan dan dipanggil sebagai 5egeri-negeri Selat pada tahun 1@4?. Penubuhan 2egeri,negeri Selat% &(3),&(+* Selepas tahun 1@48, !ritish mempunyai 6 bentuk petempatan. Pertama, Pulau Pinang yang telah ditubuhkan sejak tahun 1=@?. Pada tahun 1@D5, Kerajaan India telah mengangkat Pulau Pinang menjadi *Presiden,y+ ke-8 selepas Madras, !"mbay dan !enggala di India. Pulau Pinang mempunyai se"rang gaben"r sebagai ketua negara. Kedua, Singapura yang ditubuhkan pada 1@1; dengan se"rang (esiden yang bertanggungjawab kepada Kerajaan India. Sebelumnya iaitu di antara 1@1;-1@46, semua arahannya datang se,ara langsung dari (a%%les di !engkahulu dan bukan dari Pulau Pinang, tetapi selepas (a%%les pulang ke <ngland B1@48C, Singapura terus diletakkan di bawah pentadbiran India. Ketiga, Melaka yang diper"lehi melalui pertukaran dengan !engkahulu yang diserahkan kepada !elanda berdasarkan Perjanjian Inggeris-!elanda diletakkan se,ara langsung di bawah pentadbiran Kerajaan India. Pada tahun 1@4?, Kerajaan India mengambil kesempatan untuk menyatupadukan ketiga-tiga negeri menjadi satu bentuk pemerintahan dengan tujuan untuk mengurangkan bilangan pegawai-pegawai. Pernyataan ini kemudian dipanggil 5egeri-negeri Selat. 5egeri-negeri Selat ini terus menjadi Presiden,y ke-8 dan Pulau

5D

Pinang dijadikan ibu negerinya. Se"rang gaben"r dilantik dan ianya tertakluk kepada arahan-arahan dari Kerajaan India. Pada tahun 1@64, pusat pentadbiran 5egeri-negeri Selat dipindahkan ke Singapura. Pada tahun 1@6D, tara% Presiden,y 5egeri-negeri Selat telah diturunkan ke tara% (esiden,y. $engan itu, jawatan gaben"r telah dijadikan (esiden. Kemudian 4 "rang Timbalan (esiden telah dilantik di Pulau Pinang dan Melaka. Tetapi selepas tahun 1@64, jawatan gaben"r digunakan semula di 5egeri-negeri Selat. Perpindahan pusat pentadbiran 2egeri,negeri Selat Ketika 5egeri-negeri Selat di bawah pentadbiran Kerajaan India ia telah diletakkan di bawah kawalan 6 bentuk pentadbiran, antaranya. a. b. ,. 1@61-1@51 A ditadbir "leh Kerajaan !enggala 1@51-1@5@ A diletakkan se,ara langsung kepada Pejabat 2aben"r #eneral 1@5@-1@?= A diserahkan kepada Pejabat India (ayuan untuk perpindahan pentadbiran 5egeri-negeri Selat dari Pejabat India ke Pejabat Tanah #ajahan telah bertambah kuat selepas pengenalan 'kta Mata -ang dan ,ukai pelabuhan. Malah, rayuan dibuat kepada Kerajaan India pada masa itu terlibat dalam satu pember"ntakan sep"i B$ahagi India, 1@5=C di mana sep"i-sep"i India bangkit menentang S TI. Peristiwa $ahagi itu jelas memperlihatkan kelemahan Pejabat India untuk memerintah India sendiri dan membuktikan ketidakmampuan untuk mentadbir 5egeri-negeri Selat yang jauh. $alam rayuan itu, saudagar-saudagar 5egeri-negeri Selat telah meminta Pejabat Tanah #ajahan di 9"nd"n supaya mengambil alih kuasa pentadbiran 5egeri-negeri Selat daripada Pejabat India. Selepas tamatnya peristiwa $ahagi, iaitu 1@5@, S TI telah dibubarkan dan kuasa pentadbiran India diletakkan di bawah Kerajaan !ritish di 9"nd"n. Pada 1D :g"s 1@??, Parlimen meluluskan 'kta Perpindahan Pentadbiran 5egeri-negeri Selat dari India ke Pejabat Tanah #ajahan. Pada 1 'pril 1@?=, 'kta tersebut dikuatkuasakan dan pentadbiran 5egeri-negeri Selat dipindahkan ke Pejabat Tanah #ajahan di 9"nd"n. $engan ini, 5egeri-negeri Selat men,apai tara% Tanah #ajahan Mahk"ta. Sebab,sebab perpindahan 1. Ke$u$ukan 6n$ia #ang jauh $ari egeri"negeri !elat Ketika 5egeri-negeri Selat di bawah pentadbiran Kerajaan India, telah timbul beberapa masalah dan rasa tidak puas hati di kalangan "rang ramai terutama g"l"ngan saudagar yang merupakan g"l"ngan terpenting. Mereka menuduh Kerajaan India tidak ,uba menyelesaikan masalah dan memenuhi keperluan

51

mereka. $engan lain perkataan, Kerajaan India ,uai menjalankan tugasnya. Kesukaran-kesukaran yang dihadapi "leh Kerajaan India dan mungkin tidak dapat dielakkan kerana kedudukan India yang begitu jauh daripada 5egeri-negeri Selat. Keadaan ini menyebabkan satu-satu arahan penting yang hendak disampaikan ke 5egeri-negeri Selat mengambil masa yang lama untuk diterima. Keadaan ini menjadi semakin serius apabila tidak ada pegawai-pegawai India yang mengetahui benar-benar akan kedudukan 5egeri-negeri Selat. 7ang penting, antara India dan 5egeri-negeri Selat mempunyai perbe1aan yang besar sama ada dari segi p"litik mahupun dari segi s"sial. :leh itu, segala keputusan yang dibuat "leh Kerajaan India sering-kali bertentangan dengan kehendak-kehendak atau tidak dapat memenuhi keperluan masyarakat 5egeri-negeri Selat. 2. a. !ika( ke+uaian Kerajaan 6n$ia $alam masalah egeri"negeri !elat Masalah lanun Sikap ,uai Kerajaan India jelas dilihat dalam usaha mereka membasmi lanun yang dikatakan tidak bersungguh-sungguh. Kejadian r"mpakan berlaku berleluasa di Selat Melaka dan perairan Singapura. Kegiatan lanun dilakukan "leh beberapa puak seperti Ilkan"n, Sikarna, Melayu, $ayak dan lain-lain. Kadang-kala, mereka tidak sahaja mer"mpak malah membakar kapal-kapal perdagangan serta membunuh anak-anak kapal atau ditawan lalu dijadikan hamba abdi. Peristiwa r"mpakan "leh lanun sudah pasti menjejaskan perdagangan 5egeri-negeri Selat. $alam tahun-tahun 1@5D, "rang 3ina turut terlibat dalam peristiwa lanun. b. Mengawal kegiatan k"ngsi gelap Seperti masalah lanun, Kerjaan India juga dituduh tidak berjaya dalam usahanya mengawal kegiatan k"ngsi gelap ,ina. $alam hubungan dengan k"ngsi gelap ,ina, Kerajaan India menggunakan sistem *indire,t rule+ iaitu memberi kebebasan kepada k"ngsi gelap itu menjalankan kegiatan mereka. :leh sebab k"ngsi gelap ,ina di 5egeri-negeri Selat ditubuhkan berdasarkan puak-puak, menyebabkan sering terjadi pergaduhan antara mereka yang kemudiannya diikuti "leh peristiwa pembunuhan. Keadaan ini semua memberi kesan buruk kepada saudagar. !agi g"l"ngan saudagar 5egeri-negeri Selat pula, usaha-usaha yang lebih giat hendaklah dijalankan lebih-lebih lagi memandangkan hilangnya m"n"p"li perdagangan Inggeris di 5egeri 3hina pada tahun 1@66. $engan kehilangan m"n"p"li perdagangan itu sudah tentu tumpuan hendaklah dibuat ke 5egeri-negeri Selat. Tetapi, jika kegiatan lanun dan k"ngsi gelap tidak dapat dikawal, bermakna ,ita-,ita hendak menjadikan 5egeri-negeri Selat sebagai pusat perdagangan Inggeris yang penting di bahagian timur tidak akan ter,apai.

54

3.

!ika( ke+uaian Kerajaan 6n$ia terha$a( (enta$biran egeri"negeri !elat $asar pengurangan pegawai-pegawai untuk menjimatkan perbelanjaan pentadbiran 5egeri-negeri Selat menyebabkan ke,ekapan pentadbirannya mer"s"t. Ini adalah kerana 5egeri-negeri Selat semakin maju tetapi bilangan pegawai tidak men,ukupi untuk menguruskan kerja tambahan. Selain itu, pegawai yang dihantar ke 5egeri-negeri Selat juga tidak terlatih dalam pentadbiran tempatan. Kebanyakan mereka adalah muda dan tidak %aham tentang bahasa dan adat resam "rang tempatan. :leh itu, mereka menghadapi masalah untuk menjalankan tugas dengan ,ekap. Pegawai-pegawai ini juga diberi gaji yang rendah dan kenaikan pangkat tidak terjamin. #adi, mereka tidak berminat dalam tugas mereka. #usteru itu, mereka mengamalkan rasuah. Kerajaan India juga tidak mengambil tindakan tegas untuk mengekalkan keamanan di 5egerinegeri Selat. !ilangan angg"ta p"lis tidak men,ukupi untuk menjaga ketenteraman, misalnya pada tahun 1@61, hanya terdapat 1@ "rang p"lis untuk menjaga penduduk seramai 1?DDD di Singapura. Sistem keadilan di 5egeri-negeri Selat juga tidak ,ekap kerana tidak ada hakim-hakim dan peguam-peguam yang terlatih dan kekurangan mahkamah untuk membi,arakan serta mengadili kes-kes jenayah dan awam. anya terdapat se"rang hakim di 5egeri-negeri Selat pada tahun 1@5?. Ini menyebabkan banyak kes tertangguh.

4.

Ketia$aan (erwakilan tem(atan Kerajaan 5egeri-negeri Selat tidak mempunyai majlis perundangan untuk memilih wakil-wakil rakyat dalam menyuarakan pendapat rakyat tempatan berkenaan pentadbiran 5egeri-negeri Selat. #adi, undangundang digubal dan diluluskan di majlis perundangan di 3al,utta atau Parlimen "leh ahli-ahli dan pegawai-pegawai yang jahil mengenai keadaan 5egeri-negeri Selat. )ndang-undang yang digubal tidak se,","k dengan keadaan di 5egeri-negeri Selat kerana keadaan s"si"ek"n"mi di 5egeri-negeri Selat jauh berbe1a daripada India dan !ritain. Malah, undang-undang ini digubal tanpa menghiraukan pandangan pegawai-pegawai tempatan. :leh itu, pedagang-pedagang tidak puas hati dengan tindakan Kerajaan India dan menuntut supaya sebuah majlis perundangan ditubuhkan dan diwakili "leh wakil tempatan.

5.

Penem(atan ban$uan $i egeri"negeri !elat Kerajaan India mengambil keputusan untuk menghantar banduan dari India ke 5egeri-negeri Selat, misalnya menjelang tahun 1@5=, seramai 8DDD "rang banduan telah dihantar ke 5egeri-negeri Selat. Tindakan ini dibantah keras "leh saudagar-saudagar yang diketuai "leh -. . (ead. Mereka menganggap

56

kehadiran banduan akan menjejaskan imej 5egeri-negeri Selat dan mengan,am nyawa mereka. !esar kemungkinan perdagangan 5egeri-negeri Selat akan mer"s"t kerana saudagar asing akan merasa bimbang untuk melakukan aktiEiti perdagangan. Selain itu, 5egeri-negeri Selat juga terpaksa membiayai perbelanjaan untuk menanggung banduan-banduan itu dan seterusnya menambahkan beban kewangan dan s"sial mereka. 6. Dasar ti$ak +am(ur tangan Kerajaan 6n$ia Hakt"r ini adalah berkaitan dengan kepentingan g"l"ngan saudagar. !agi pendapat mereka, p"lisi tidak ,ampur tangan di 5egeri-negeri Melayu akan merugikan perdagangan dan mengurangkan pengaruh !ritish. Mereka inginkan Kerajaan India untuk ,ampur tangan dan menamatkan keadaan huru-hara di 5egeri-negeri Melayu yang semakin berleluasa. Mereka mengharapkan agar keamanan di 5egeri-negeri Melayu dapat dipulihkan untuk kemajuan perdagangan dan pelaburan. 5amun, Kerajaan India enggan berbuat demikian. $i sebaliknya, mereka mengamalkan dasar pr"-Siam di mana dasar ini telah merugikan kegiatan perdagangan saudagar !ritish. 7. 2kta Mata :ang& 1,55 Pada tahun 1@55, 'kta Mata -ang telah diluluskan di mana akta ini menjadikan mata wang rupee dan paisa sebagai mata wang yang sah di 5egeri-negeri Selat bagi menggantikan mata wang ringgit perak dan sen. 'kibatnya, bantahan-bantahan telah timbul disebabkan saudagar-saudagar telah biasa dengan penggunaan wang ringgit dan juga disebabkan nilai wang rupee adalah tidak stabil berbanding dengan nilai wang ringgit. Masalah ini menjadi kemun,ak kemarahan dan rasa tidak puas hati g"l"ngan saudagar terhadap pentadbiran India. 'khirnya, Kerajaan India terpaksa menarik balik pelaksanaan mata wang rupee. ,. Pengenaan +ukai (elabuhan& 1,56 Pada awal tahun 1@6D-an, Kerajaan India telah mengalami kemelesetan ek"n"mi. )ntuk mengatasinya, maka pada tahun 1@66 telah di,adangkan untuk mengenakan ,ukai pelabuhan. Kemudian dalam tahun 1@5?, ketetapan telah diambil "leh Kerajaan Indiauntuk mengenakan ,ukai pelabuhan di 5egeri-negeri Selat. Kutipan ,ukai tersebut akan digunakan untuk membiayai pembinaan rumah-rumah api, pelampungpelampung dan beberapa pangkalan. Ketetapan ini dibantah keras "leh para saudagar kerana mereka merasa kemakmuran yang dirasai dan keuntungan yang diper"lehi adalah bergantung kepada tara% pelabuhan bebasnya, terutama pelabuhan Singapura. Mereka bimbang jika ,ukai pelabuhan dilaksanakan kemungkinan kapal-kapal asing akan berkurangan. #ika keadaan ini berlaku, sudah pasti kedudukan ek"n"mi saudagar di 5egeri-negeri Selat akan terjejas.

58

Pentadbiran 2egeri,negeri Selat% &()' Kerajaan 5egeri-negeri Selat diketuai "leh se"rang 2aben"r. 2aben"r yang pertama ialah Sir arry :rd. 2aben"r dibantu "leh Majlis Kerja Kerajaan dan Majlis Perundangan. Majlis Kerja Kerajaan terdiri daripada ahli-ahli rasmi. Majlis Perundangan terdiri daripada ; "rang ahli rasmi dan 5 "rang ahli tidak rasmi. Majlis Perundangan ini membuat undang-undang bagi 5egeri-negeri Selat tetapi mesti mendapat persetujuan daripada Parlimen !rirish terlebih dahulu. 2aben"r 5egeri-negeri Selat diberi kuasa penuh untuk memerintah 5egeri-negeri Selat.

Hubun!an In!!eris den!an ,e!eri%ne!eri Melayu ,aun!an Siam )*#-%)*-.

Pengenalan -alaupun Perjanjian Inggeris-!elanda 1@48 memberi peluang kepada Inggeris untuk meluaskan pengaruhnya di 5egeri-negeri Melayu, tetapi Inggeris di India tidak berbuat demikian. $alam perjanjian tersebut, ternyatalah bahawa Semenanjung Tanah Melayu adalah di dalam lingkungan pengaruh !ritish. Tetapi, Siam telah berusaha untuk menjadikan dirinya sebagai *tuan+ ke atas negeri-negeri Melayu. Keadaan ini telah menimbulkan huru-hara dan pegawai-pegawai 5egeri-negeri Selat telah mengambil tindakan tanpa restu dari India untuk mengatasinya. Hubungan $ritish dengan Siam dan Kedah sebelum &(34 Pada awal abad ke-1;, negeri Siam menjadi kuat semula di bawah pemerintahan $inasti 3hakri. (aja 3hakri, iaitu (aja (ama I telah memindahkan ibu negerinya dari 'yuthia ke !angk"k B1=@6C dan ingin menegakkan semula kuasanya ke atas negeri-negeri Melayu seperti Perak, Kedah, Kelantan dan Terengganu. 5egeri-negeri tersebut tidak menghantar bunga emas ke Siam sejak Siam berperang dengan !urma pada tahun 1=?D-an. Selepas kemusnahan ibu negerinya, iaitu 'yuthia "leh !urma pada tahun 1=?=, Siam telah dapat mengawal jajahan takluknya di 5egeri-negeri Melayu )tara. Pada tahun 1@1?, Kedah diarah "leh Kerajaan Siam supaya menyerang negeri Perak kerana gagal menghantar bunga emas kepadanya. Sultan 'hmad Tajuddin dengan berat hati telah menyerang Perak. Sultan

55

Perak disingkirkan dan sebagai ganti, dilantik pula (aja Muda manjadi sultan yang disi%atkan sebagai wakil pemerintah Siam di Perak. Sungguhpun Sultan 'hmad telah memenuhi kehendak Siam, namun Siam masih ,uriga dan tidak puas hati terhadap baginda. Ini disebabkan sultan telah berusaha untuk membebaskan Kedah dari ,engkaman Siam. $alam hal ini, Siam menuduh sultan telah bersuhabat dengan !urma. Sebelum itu, ke,urigaan Siam terhadap Kedah telah pun wujud apabila bekas sultan BSultan 'bdullah Muharam SyahC menyerahkan Pulau Pinang kepada pihak !ritish tanpa pengetahuan Siam. !erhubung dengan perkara-perkara di atas, Sultan 'hmad telah diarahkan ke !angk"k tetapi baginda enggan berbuat demikian kerana dapat menjangkakan hukuman yang akan di terima. Keengganan Sultan 'hmad itu telah menimbulkan kemarahan Siam. :leh itu, pada tahun 1@41, Kerajaan Siam mengarahkan 2aben"r 9ig"r iaitu 5akh"n Si Thammarat menyerang Kedah. Sultan meminta bantuan dari Inggeris. Malangnya, pihak Inggeris di Pulau Pinang atas arahan dari Kerajaan India tidak dapat memberi bantuan ketenteraan kepada baginda. Pihak !ritish berusaha mengelakkan terjadinya perselisihan dengan Siam walaupun pendudukan Siam ke atas negeri Kedah menimbulkan kebimbangan kepadanya. !ritish bimbang, bekalan makanan yang diperlukan dari Kedah akan terjejas di samping perdagangan !ritish di Pulau Pinang terganggu. !ritish benar-benar dalam keadaan yang serba salah. $i satu pihak, !ritish inginkan persahabatan dengan Siam dan di pihak yang lain, !ritish tidak mahu mer"sakkan hubungannya dengan sultan Kedah kerana ia sedikit sebanyak akan menjatuhkan imej !ritish di mata 5egeri-negeri Melayu yang lain. :leh itu, dari segi jangka panjang, !ritish harus meneruskan hubungan baik dengan sultan Kedah. :leh itu, pihak !ritish menghantar perwakilan #"hn 3r"w%"rd ke !angk"k pada tahun 1@44 bagi mengadakan perjanjian persahabatan dan perdagangan. $alam rundingan ini, #"hn 3r"w%"rd meminta Kerajaan Siam melantik semula sultan Kedah yang telah diturunkan takhta. 3adangan beliau dit"lak. -alau bagaimanapun, #"hn 3r"w%"rd berjaya memper"lehi maklumat penting mengenai Siam dan juga kelemahankelemahan tentera Siam. Persetiaan Awal dengan Raja !igor% &(3. Pada tahun 1@45, Kerajaan India atas desakan 2aben"r Hullert"n bersetuju menghantar satu perwakilan ke !angk"k untuk memulihkan hubungan perdagangan dengan Siam. Kapten enry !urney dilantik untuk mengetuai perwakilan tersebut.

5?

'kan tetapi, 2aben"r Hullert"n mengarahkan Kapten !urney untuk menemui (aja 9ig"r bagi mewujudkan hubungan damai dan untuk merintis jalan bagi perwakilan Inggeris ke !angk"k. 'pabila Kapten !urney tiba di 9ig"r, beliau mendapati bahawa tentera laut (aja 9ig"r sudah bersiap sedia untuk menyerang Selang"r dan Perak. !urney memberi amaran kepada (aja 9ig"r bahawa sekiranya beliau menyerang Perak atau Selang"r, maka !ritish akan ,ampur tangan. :leh sebab (aja 9ig"r menyedari bahawa pihak !ritish tidak lagi mengikuti dasar pr"-Siam, maka beliau bersetuju menandatangani perjanjian sementara pada 61 #ulai 1@45 dengan Kapten !urney untuk mengelakkan tindakan perang ke atas Siam. Syarat-syarat Perjanjian 'wal ini ialah. a. b. ,. d. e. (aja 9ig"r tidak akan menyerang Perak dan Selang"r. (aja 9ig"r memberi peluang kepada Perak dan Selang"r untuk membuat keputusan sama ada hendak menghantar bunga emas atau tidak. (aja 9ig"r bersetuju menemani Kapten !urney mengadap (aja Siam di !angk"k. Inggeris bersetuju tidak akan ,ampur tangan dalam negeri Kedah. Sultan Kedah dibenarkan kembali ke Kedah. Sultan hendaklah menghantar *bunga emas+ setiap tiga tahun dan membayar sebanyak I8DDD tiap-tiap tahun sebagai jajahan takluk Siam. Setelah perjanjian itu dihantar ke India untuk mendapatkan pengesahan, 2aben"r Hullert"n menghantar #"hn 'nders"n ke Perak dan Selang"r untuk memulihkan hubungan kedua-dua negeri ini dan Sungai !ernam dijadikan sempadan. Perjanjian $urney% &(3) Perjanjian sementara yang ditandatangani "leh !urney dengan (aja 9ig"r mendapat pengesahan dari Kerajaan India. $engan itu, Kapten !urney sekali lagi dihantar Bpada bulan $isember 1@45C ke Siam lagi bagi mendapatkan pengiktira%an perjanjian tersebut. Sesungguhnya, Kapten !urney dihantar ke !angk"k dengan tujuan berikut. a. b. ,. )ntuk menjamin bahawa !ritish tidak berniat buruk terhadap Siam dan ingin mengukuhkan hubungan perdagangan dan persahabatan dengannya. !eliau dikehendaki merundingkan pemulihan takhta Kerajaan Kedah kepada Sultan 'hmad Tajuddin. Memastikan Perak dan Selang"r serta negeri-negeri Melayu yang lain terpelihara. Sungguhpun keadaan ini agak sulit tetapi dengan kebijaksanaan dan dipl"masi, akhirnya !urney berjaya mendapat t"lak ansur dari pidak Siam setalah rundingan-rundingan berjalan selama ? bulan. Kejayaan

5=

ini juga adalah atas kerjasama yang diberikan "leh (aja 9ig"r dan pegawai-pegawai Siam yang besi%at sederhana. 'khirnya, pada 4D #un 1@4?, satu perjanjian telah ditandatangani iaitu Perjanjian !urney.

Perjanjian Burney )*#Pengenalan Pengaruh Siam di negeri-negeri Melayu )tara membimbangkan !ritish kerana perkembangan ini menjejaskan pendudukan !ritish di Pulau Pinang serta kepentingan !ritish di Tanah Melayu. 'kibatnya pada $isember 1@45, Kapten !urney dihantar "leh ("bert Hullert"n bagi mengadakan rundingan dan menandatangani perjanjian dengan Siam. enry !urney telah diarah berbin,ang mengenai hubungan perdagangan dan persahabatan antara Siam dengan !ritish, kepentingan !ritish di Tanah Melayu mengenai perdagangan, masalah pembahagian takhta, Sultan 'hmad Tajuddin dan s"al kemerdekaan Perak dan Selang"r. Selepas berada di Siam selama ? bulan, enry !urney berjaya menandatangani perjanjian pada 4D #un 1@4?. Syarat,syarat perjanjian 1. 4. a. b. ,. d. e. 6. a. b. ,. d. Pedagang-pedagang !ritish dibenarkan berdagang di !angk"k dan dikenakan ,ukai yang berpatutan. Mengenai Kedah. Kedah kekal sebagai tanah jajahan Siam. Sultan Kedah tidak dibenarkan tinggal di Pulau Pinang, Seberang Perai, Perak, Selang"r atau !urma. !ritish bertanggungjawab untuk menghalang Sultan Kedah dan pengikut-pengikutnya menyerang Siam dan wilayah-wilayahnya. !ritish dibenarkan berdagang di Kedah tetapi tidak b"leh ,ampur tangan dalam hal pentadbiran. Siam mengiktira% pendudukan !ritish di Pulau Pinang dan Seberang Perai. Mengenai Perak. Siam mengiktira% kemerdekaan Perak dan Selang"r. !ritish dibenarkan berdagang di Perak tetapi tidak b"leh ,ampur tangan dalam hal pentadbiran. Siam dibenarkan menghantar perwakilan antara 8D-5D "rang ke Perak tetapi tidak dibenarkan menyerang, mengan,am dan men,abul Perak. !ritish bertanggungjawab menghalang Selang"r menyerang Perak.

5@

e.

Mengenai penghantaran bunga emas dan lain-lain hantaran ke Siam, negeri Perak diberi kebebasan sama ada menghantar atau tidak. Sekiranya Perak bersetuju menghantar ke Siam, maka !ritish tidak berhak untuk menghalang.

8. a. b. ,.

Mengenai Kelantan dan Terengganu. Siam berjanji tidak akan mengganggu perdagangan !ritish di Kelantan atau Terengganu. !ritish dibenarkan berdagang di Terengganu tetapi tidak b"leh ,ampur tangan dalam hal pentadbiran. Kelantan dan Terengganu akan terus menghantar u%ti yang berupa bunga emas kepada Siam tiaptiap 6 tahun sekali.

Kesan,kesan perjanjian 1. Ke$ah Perjanjian !urney yang telah ditandatangani menge,ewakan Sultan 'hmad dan baginda tidak dapat menerimanya. !aginda ke,ewa kerana dengan terang !ritish telah memperdayakannya. :leh itu, Sultan 'hmad yang masih menetap di Pulau Pinang mengambil keputusan melan,arkan serangan ke atas Siam. $engan bantuan "rang Melayu Kedah, Kelantan dan Terenngganu, Sultan ahmad menyerang Kedah pada tahun 1@61, 1@6? dan 1@6@ tetapi kesemua serangan ini gagal kerana !ritish telah mengepung dan melindungi Kedah daripada serangan Sultan 'hmad. Malah, Sultan 'hmad telah dipindahkan dari Pulau Pinang untuk menetap di Melaka. !aginda terpaksa menetap di Melaka sehingga 1@84 bagi mematuhi syarat-syarat Perjanjian !urney. Menjelang tahun 1@8D, sikap Sultan Kedah, (aja Siam dan !ritish mulai berubah. Sultan 'hmad yang telah lanjut usianya merasai penentangan terhadap Siam tidak ber%aedah kerana pihak !ritish tetap menyebelahi mereka. Pihak Siam pula merasa penglibatannya dalam hal ehwal negeri Kedah tidak lagi penting kepada mereka. Pertempuran-pertempuran yang berterusan hanya akan membebankan negeri Siam. Melalui kesedaran itu, Sultan 'hmad mengambil jalan yang lebih berkesan iaitu melalui rundingan. $engan kerjasama !ritish, satu perwakilan yang diketuai "leh Putera Sultan 'hmad, iaitu Tengku $aik telah dihantar ke !angk"k pada tahun 1@81 bagi membin,angkan s"al pembahagian takhta Sultan 'hmad Tajuddin. Pada tahun 1@84, Sultan 'hmad Tajuddin diserahkan kembali takhtanya dan Kedah mestilah kekal sebagai jajahan takluk Siam dan menghantar bunga emas tiap-tiap 6 tahun sekali. Kedah juga diperke,ilkan kawasannya iaitu Setul dan Kubang Pasu diletakkan di bawah pemerintahan Siam dan Perlis dipisahkan dan diperintah "leh Syed Sapee dengan gelaran (aja Perlis.

5;

2.

Perak Siam tidak mematuhi Perjanjian !urney berkaitan dengan Perak. Pada bulan :g"s 1@4?, pihak berkuasa di Selatan Siam, iaitu (aja 9ig"r telah menghantar satu angkatan tentera ke Perak dengan alasan untuk membantu Perak dalam hal ehwal pentadbiran. Muslihat (aja 9ig"r yang sebenarnya ialah untuk memaksa (aja Perak menghantar bunga emas ke Siam. Pada September 1@4?, Sultan Perak telah mem"h"n bantuan !ritish bagi menghapuskan naungan Siam ke atas Perak. 'kibatnya, 2aben"r Hullert"n telah menghantar satu angkatan ke Perak yang terdiri daripada 8D "rang askar yang diketuai "elh Kapten #ames 9"w ke Perak. #ames 9"w telah diarahkan untuk menasihati Sultan Perak mengenai haknya untuk memilih sama ada hendak menghantar bunga emas ke Siam atau tidak. Selain itu, 9"w juga memberi jaminan bantuan kepada Sultan Perak jika Perak diserang "leh Siam. Setelah di Perak, 9"w berjaya menggulingkan g"l"ngan pr"-Siam. 'skar-askar Siam juga berundur dari Perak. Pada 1@ :kt"ber 1@4?, 9"w telah melampaui arahan dan menandatangani persetiaan dengan Sultan 'bdullah. Syarat-syaratnya ialah. a. b. ,. d. e. %. Perak berjanji tidak akan mengadakan hubungan p"litik dengan Siam atau negeri-negeri lain. Perak bersetuju tidak akan menghantar bunga emas atau lain-lain persembahan kepada Siam atau negeri-negeri Melayu lain. !ritish beratnggungjawab untuk melindungi Perak daripada sebarang serangan luar. Pedagang-pedagang dari mana-mana negeri dibenarkan berdagang di Perak asalkan mereka tidak ,ampur tangan dalam hal ehwal Perak. Sultan Perak tidak akan membenarkan wakil-wakil yang lebih daripada 6D "rang lelaki daripada negara-negara lain masuk ke Perak dengan tujuan untuk ,ampur tangan dalam hal ehwal p"litik. $inding dan Pulau Pangk"r diserahkan kepada !ritish. #ames 9"w juga berjaya menghan,urkan kegiatan lanun di Sungai Kurau selepas tertangkapnya ketua lanun, iaitu 5akh"da )din yang pr"-Siam. Tindakan !ritish ini telah berjaya menyelamatkan Perak daripada menerima nasib seperti Kedah dan menghentikan kemaraan Siam.

3.

Kelantan.5erangganu Perjanjian !urney tidak menentukan dengan jelas hubungan Kelantan dan Terengganu dengan Siam. 'kibatnya, Kelantan menerima pertuanan Siam tetapi Terengganu men"laknya. Terengganu menganggap negerinya tidak pernah dijajah "leh Siam. Penghantaran bunga emas hanya menjadi tradisi dan mengekalkan persahabatan dengan Siam. :leh itu, Siam berusaha untuk mengukuhkan pengaruhnya di Terengganu dan mengekalkan pengaruhnya ke Pahang. )saha ini dijalankan dengan melibatkan diri

?D

dalam perang saudara di Pahang B1@5=-1@?6C antara -an 'hmad dan -an Mutahir. Pada :kt"ber 1@?4, satu angkatan Siam telah tiba di Kuala Terengganu dalam usaha membantu -an 'hmad menyerang Pahang. Selain itu, kehadiran angkatan tersebut juga bertujuan membantu Sultan Mahmud dari 9ingga merampas takhta Terengganu daripada bapa saudaranya, Sultan :mar yang tidak menerima pertuanan Siam. Keka,auan yang berlaku bukan sahaja mengganggu perdagangan di Pahang tetapi juga di Kelantan dan Terengganu. 'kibat dari desakan pedagang-pedagang, gaben"r 5egeri-negeri Selat, iaitu 3aEenagh telah menghantar sebuah kapal perang ke Kuala Terengganu pada 5"Eember 1@?4 dengan tujuan hendak mendesak Siam dan Sultan Mahmud dari 9ingga berundur dari Terengganu dan tidak melibatkan diri dalam perang saudara Pahang. Keengganan Siam telah menyebabkan kapal perang !ritish membedil Kuala Terengganu pada 8 5"Eember 1@?4. 'kibatnya, angkatan tentera Siam dan Sultan Mahmud dari 9ingga mengundurkan diri. Tindakan !ritish ini berjaya menghalang pengaruh Siam dan merebak ke Pahang.

Perjanjian Sulit In!!eris Siam )*/0

Pengenalan Selepas berjaya menyekat pengaruh Siam dari mara ke selatan, pihak !ritish mula memikirkan ran,angan untuk mengambil 8 buah negeri Melayu di utara dari kekuasaan Siam. Matlamat !ritish ialah untuk menyatukan negeri-negeri itu dalam suatu gabungan iaitu Tanah Melayu. Ketika ini, !ritish sudah berjaya meletakkan Perak, Selang"r, 5egeri Sembilan dan Pahang di bawah pentadbiran mereka. Satu perjanjian sulit antara Inggeris dengan Siam telah diadakan pada tahun 1@;= sebagai perintis untuk mengambil keempatempat buah negeri Melayu di utara dari Siam. 0aktor,1aktor yang membawa kepada perjanjian 1. !ritish berasa bimbang selepas mendapat berita bahawa kuasa Peran,is berminat meluaskan pengaruhnya ke 9embah Menam 3ha" Phraya dan meran,ang untuk membina *Terusan Kra+ pada tahun 1@@D. 4. !ritish juga bimbang akan peluasan pengaruh #erman apabila mendapat berita bahawa negara #erman sedang berusaha untuk membina sebuah pangkalan di kawasan Siam selatan terutama di Pulau 9angkawi.

?1

Syarat,syarat perjanjian 1. 4. 6. 8. 5. Kebimbangan ,ampur tangan kuasa-kuasa barat tersebut mendesak !ritish untuk menandatangani Perjanjian Sulit dengan Siam pada ? 'pril 1@;=. Menurut perjanjian ini. (aja Siam bersetuju tidak akan memindahkan sebarang kawasan di Selatan Muang !ang Tapan dekat Tenasserim. !ritish mengakui hak Siam di Selatan Muang !ang Tapan berhampiran pantai Tenasserim hingga ke negeri-negeri Kedah, Kelantan dan Terengganu. !ritish akan membantu Siam jika ia diserang. #ika (aja Siam memutuskan hendak membuat sebarang pemberian tanah kepada kuasa asing, ia mestilah terlebih dahulu mendapat kebenaran bertulis dari !ritish. Kesan,kesan perjanjian 1. 4. 6. $engan perjanjian ini, permintaan #erman untuk dibenarkan bertapak di 9angkawi dit"lak "leh pihak Siam. !ritish berjaya menyekat 5egeri-negeri Melayu dan wilayah Siam di utara Semenanjung Tanah Melayu dari jatuh ke tangan kuasa-kuasa asing. :leh sebab perjanjian ini ditandantangani se,ara sulit, tidak ada pihak lain yang mengetahuinya. Sesetengah sultan telah berasa hampa berada di bawah naungan Siam dan ,uba bertindak se,ara bebas. Keadaan ini memaksa !ritish dan Siam menandatangani satu perjanjian yang dinamakan Perjanjian Sempadan B1@;;C untuk menentukan sempadan antara negeri-negeri Siam, Kedah, Perak, Kelantan dan Terengganu. $i bawah perjanjian ini, (eman menjadi wilayah Siam sementara Kedah, Kelantan dan Terengganu hanya sebagai wilayah jajahan Siam. 8. <k"ran daripada perjanjian ini, timbul pula isu $u%% yang mend"r"ng Siam dan !ritish menandatangani satu pengisytiharaan pada 1;D4. !ritish mengakui se,ara rasmi hak Siam ke atas 5egerinegeri Melayu )tara. Ini adalah disebabkan keinginan !ritish untuk mengekalkan kemerdekaan Siam supaya Siam dapat dijadikan negara penampan yang memisahkan !ritish dengan Peran,is kerana sempadan bersama b"leh menimbulkan peperangan di antar kedua-dua pihak itu.

Pen!isyti$araan In!!eris%Siam )/1#

?4

Pengenalan 'ntara tahun 1@;; dan 1;DD, #erman telah beberapa kali ,uba mendapatkan Pulau 9angkawi walaupun dit"lak "leh Siam. $alam tahun 1;DD, timbul pula isu $u%% di Kelantan menyebabkan hubungan Inggeris-Siam terjejas. Memandangkan keadaan yang demikian !ritish berasa satu rundingan harus diadakan dengan Siam bagi menyelesaikan masalah ini. ubungan Siam dengan !ritish bertambah run,ing apabila Siam mengambil tindakan ke atas Pattani yang ,uba melepaskan diri dari kekuasaan Siam. Pada bulan $isember 1;D1, Setiausaha 5egara bagi Tanah #ajahan iaitu #"seph 3hamberlin telah mengarahkan Menteri Inggeris di !angk"k mendesak Siam supaya mengadakan rundingan dengan Inggeris. asil daripada peranan Hrank Swettenham, satu pengisytiharaan telah diadakan pada bulan :kt"ber 1;D4. Sebab,sebab yang membawa kepada pengisytiharaan 1. Kebimbangan +am(ur tangan kuasa asing Kebimbangan Inggeris terhadap penguasaan kuasa di 5egeri-negeri Melayu )tara semakin bertambah. Pada tahun 1;D1, Inggeris mendengar khabar angin yang ada pihak-pihak tertentu di Pattani dan Kelantan yang ,uba mendapat s"k"ngan #erman untuk membebaskan negeri-negeri itu daripada ,engkaman Siam. 'ntara tahun 1@;;-1;D1 kuasa #erman, (usia dan 'merika Syarikat pula berusaha untuk mendapatkan hak-hak kewilayahan di 5egeri-negeri Melayu )tara. #erman telah mempergiatkan usahanya pada tahun 1@;;-1;DD untuk memper"leh Pulau 9angkawi untuk digunakan sebagai pangkalan laut di 'sia Tenggara. (usia juga berikhtiar memper"leh )j"ng Salang BPulau PhuketC untuk dijadikan sebagai pangkalan arang batu. 'merika Syarikat berusaha untuk mendapatkan k"nsesi kewilayahan di Terengganu dan pulau-pulau di sekitarnya. $engan itu, Inggeris berasa bimbang kalau-kalau Siam tunduk kepada tekanan kuasa-kuasa asing ini. 2. Kegiatan *.:. Du-- $i Kelantan $engan keadaan ini, pada tahun 1;DD, Sultan Kelantan telah bertindak se"lah-"lah merdeka. !aginda telah memajakkan tanah seluas 4DDD batu persegi atau hampir satu pertiga daripada keluasan Kelantan kepada (.-. $u%%, se"rang saudagar Inggeris tanpa kebenaran daripada (aja Siam. Tindakan Sultan Kelantan ini telah menimbulkan kebimbangan dan kerumitan Inggeris kerana kemungkinan penyerahan serupa akan dibuat kepada kuasa-kuasa asing yang lain. #usteru itu, Siam pula membantah kepada Inggeris tentang perbuatan $u%% itu. Pada tahun 1;D4, Sultan Terengganu menerima perm"h"nan 'merika Syarikat untuk mel"mb"ng di Pulau (edang. $alam keadaan ini, $u%% meminta s"k"ngan pihak

?6

Inggeris bagi menentang bantahan Siam terhadap pajakan tanah itu. !eliau mengan,am mendapatkan s"k"ngan Peran,is atau #erman jika Kerajaan Inggeris enggan meny"k"ng hak pajakannya di Kelantan. 3. *usuhan $alam negeri (usuhan dalam negeri akibat daripada dasar Siam untuk mengetatkan kekuasaannya ke atas 5egeri-negeri Melayu )tara juga merupakan %akt"r yang membawa kepada Pengisytiharaan Inggeris-Siam. (aja 'bdul Kadir dari Pattani dan Sultan Mahmud IK dari Kelantan telah meminta bantuan Inggeris untuk mengelakkan an,aman dari Siam. al ini kerana (aja 'bdul Kadir telah dipenjarakan "leh Siam dalam bulan Hebruari 1;D4, manakala Sultan Mahmud IK berasa bimbang akan kedudukannya. Kalau Inggeris tidak memberi bantuan, kemungkinan besar mereka akan meminta bantuan daripada kuasa <r"pah yang lain. 4. Peranan !wettenham Pada masa itu, Hrank Swettenham ialah 2aben"r 5egeri-negeri Selat dan Pesuruhjaya Tinggi 5egerinegeri Melayu !ersekutu. Swettenham meny"k"ng kuat tuntutan $u%% sebagai alasan untuk meluaskan pengaruh Inggeris di 5egeri-negeri Melayu )tara naungan Siam khususnya ke atas Kelantan dan Terengganu. !eliau men,adangkan kepada Kerajaan Inggeris supaya melantik pegawai-pegawai Inggeris yang berkhidmat di !angk"k sebagai penasihat untuk menguruskan hal-ehwal negeri-negeri Kelantan dan Terengganu. 3adangan ini dibuat atas pendapat bahawa Siam tidak berupaya menguruskan hal-ehwal tempatan negeri-negeri Melayu berkenaan dan berkemungkinan besar Siam akan mendapatkan bantuan daripada kuasa-kuasa <r"pah yang lain. Sistem penasihat ini diharap akan memelihara kepentingan Inggeris di negeri-negeri tersebut dan juga melindungi negeri-negeri itu daripada an,aman kuasa-kuasa asing yang lain. 3adangan Swettenham mendapat bantahan kuat daripada Siam tetapi beliau telah menggugut akan mengiktira% Kelantan dan Terengganu sebagai negeri yang bebas jika sekiranya Siam enggan berunding dengan Inggeris untuk menerima ,adangan tersebut sebelum bulan September 1;D4. Siam berasa teran,am dengan ugutan ini dan bersetuju menandatangani satu perjanjian baru pada ? :kt"ber 1;D4. Syarat,syarat Pengisytiharaan 1. 4. Siam akan menguasai hubungan luar negeri-negeri Kelantan dan Terengganu. Siam tidak akan ,ampur tangan dalam hal-ehwal dalam negeri Kelantan dan Terengganu.

?8

6.

Penasihat-penasihat berbangsa Inggeris akan dilantik "leh Siam untuk menasihati Sultan Kelantan dan Terengganu dalam semua hal pentadbiran ke,uali perkara-perkara yang berkenaan agama dan adat resam "rang Melayu.

8. 5.

Kelantan dan Terengganu tidak berhak memberi sebarang k"nsesi kepada "rang asing tanpa perakuan Siam. Siam akan menerima 1DJ daripada pendapatan jika pendapatan 5egeri-negeri Melayu )tara naungan Siam melebihi I1DDDDD.

Kesan,kesan Pengisytiharaan 1. 4. 6. Pada tahun 1;D6, Kelantan menerima -.'. 2raham sebagai Penasihat Siam dan pada tahun 1;D5 Kedah menerima Mead"ws Hr"st sebagai Penasihat Kewangan. Terengganu enggan mengesahkan perjanjian tersebut dan enggan menerima penasihat Siam. Mengernai Kedah pula, Inggeris ,uba menguatkan kedudukannya dengan memulihkan kewangan Kedah melalui pinjaman tambahan kepda Siam. Pihak Siam pula bersetuju berbuat demikian dengan syarat se"rang Penasihat Kewangan bangsa Inggeris dilantik untuk menguruskannya. $engan itu, #.H. -illiams"n dilantik sebagai Penasihat Kewangan Kedah untuk memulihkan kewangannya. 8. -alaupun persetiaan ini telah menjelaskan kedudukan Kelantan dan Terengganu sebagai negeri naungan Siam tetapi tidak menenangkan %ikiran pihak Inggeris. al ini kerana pihak #erman ingin membantu Siam membina jalan keretapi di Siam Selatan. 5. Peringkat akhir yang membawa kepada penguasaan sepenuhnya Inggeris ke atas 5egeri-negeri Melayu )tara ialah melalui Perjanjian !angk"k yang ditandatangani pada ; #ulai 1;D;.

Perjanjian Ban!k"k )/1/

Pengenalan Inggeris semakin bertekad untuk mengambil alih pentadbiran ke atas keempat-empat 5egeri-negeri Melayu )tara itu. !agi Inggeris, masanya telah tiba untuk berbuat demikian apabila #erman menawarkan tawaran Siam untuk membina jalan keretapi di Siam Selatan. Matlamat Inggeris ini semakin menyakinkan apabila satu Pakatan Inggeris-Peran,is ditandatangani. )ntuk mempengaruhi Siam agar bersetuju untuk berunding,

?5

Inggeris dan Peran,is telah bersedia menamatkan hak wilayah asing yang diper"lehi sejak tahun 1@55 dan 1@5?. Siam sedar bahawa Inggeris begitu serius terhadap perkara mengenai 5egeri-negeri Melayu )tara lalu bersetuju untuk mengadakan perundingan. (undingan telah diadakan dan akhirnya Perjanjian !angk"k telah ditandatangani pada ; #ulai 1;D;. 0aktor,1aktor yang membawa kepada perjanjian 1. Pakatan 6nggeris"Peran+is 1/04 Selepas ditandatangani Pengisytiharaan Inggeris-Siam, sikap Inggeris terhadap Siam mulai berubah. al ini adalah disebabkan Inggeris dan Peran,is telah menamatkan permusuhan mereka di <r"pah dengan termeterainya Pakatan Inggeris-Peran,is pada @ 'pril 1;D8. Pakatan ini telah manamatkan an,aman peluasan kuasa Peran,is di Siam dan dasar kemaraan di 5egeri-negeri Melayu )tara. Perjanjian ini meletakkan Siam dalam bahaya. Kemungkinan besar Inggeris tidak akan men"l"ng Siam sekiranya Peran,is melanggarnya dari Ind"-3hina. Kebimbangan Siam menjadi nyata apabila Peran,is merampas !attambang dan Siem (eap, iaitu jajahan-jajahan takluk Siam di sempadan Siam-Kampu,hea. Inggeris tidak membantu Siam malah ia bersikap berke,uali. al ini merugikan Siam. 2. Kebimbangan +am(ur tangan kuasa asing #ang lain Peran,is, (usia dan #erman berminat untuk membina terusan di Segenting Kra sebab tertarik dengan kepesatan perdagangan 'sia-<r"pah kesan daripada pembukaan Terusan Sue1. Pada tahun 1;D?, #erman pula mendapat persetujuan Siam untuk membina jalan keretapi di 5egeri-negeri Melayu )tara. Tindakan ini dianggap "leh Inggeris sebagai satu helah untuk menguasai 5egeri-negeri Melayu )tara. Siam ,uba mendapatkan bantuan m"dal dan buruh dari #erman untuk membina jalan keretapi yang akan menghubungkan !angk"k dengan sempadannya di Kedah. Inggeris berasa bimbang bahawa langkah Siam akan membawa kepada kemungkinan besar #erman ,ampur tangan di Kedah dan mengan,am kepentingan Inggeris di situ. 3. Pembatalan hak"hak wila#ah asing Siam tidak senang hati dengan pemberian hak-hak istimewa kepada Inggeris sejak tahun 1@55. Siam kini ingin membatalkan perjanjian-perjanjian berat sebelah seperti Perjanjian !"wring B1@55C dan Perjanjian Sulit B1@;=C. Sudah tentu Inggeris tidak akan memansuhkan hak-hak tersebut dengan rela tanpa sebarang ganti rugi. :leh itu, Siam mengambil keputusan untuk menyerahkan 5egeri-negeri Melayu )tara yang sebenarnya tidak menguntungkan kepada Inggeris. Sebagai balasan, Inggeris akan memansuhkan segalagala hak wilayah asing di Siam.

??

4.

Masalah kewangan !iam Sementara itu, Kelantan dan Terengganu menaruh dendam dan tidak pernah mengakui pertuanan Siam. Kedah pula menghadapi masalah kewangan yang teruk selepas tahun 1;D8 kerana sikap Sultan Kedah yang b"r"s. Siam terpaksa memberikan pinjaman sejumlah I4 juta kepada Kedah.

Syarat,syarat perjanjian 1. Siam memindahkan segala haknya ke atas keempat-empat buah 5egeri-negeri Melayu )tara di bawah pemerintahannya iaitu Perlis, Kedah, Kelantan dan Terengganu, termasuk semua pulau yang dimiliki "leh negeri-negeri itu kepada Inggeris. 4. 6. Siam bersetuju tidak akan menyewakan mana-mana wilayahnya kepada kuasa-kuasa asing tanpa terlebih dahulu mendapat kebenaran dari Inggeris. Kerajaan 5egeri-negeri Melayu !ersekutu akan menanggung segala hutang keempat-empat buah negeri yang diper"lehinya. Kerajaan 5egeri-negeri Melayu !ersekutu juga akan memberi pinjaman wang sebanyak O8 juta kepada Siam untuk membina jalan keretapi di Selatan Siam. 8. 5. ?. Inggeris menyerahkan hak wilayah asing yang diper"lehinya dari Persetiaan Persahabatan dan Perdagangan pada tahun 1@55. Inggeris berjanji tidak akan ,ampur tangan di wilayah-wilayah Siam yang lain. Perjanjian Sulit Inggeris-Siam 1@;= dibatalkan.

Kesan,kesan perjanjian 1. 4. 6. 8. 5egeri-negeri Melayu )tara berpindah tangan dari Siam kepada Inggeris dan negeri-negeri itu menerima se"rang Penasihat !ritish yang tugasnya seperti (esiden di 5egeri-negeri Melayu !ersekutu. Selanjutnya Penasihat !ritish dilantik untuk berkhidmat di Perlis, Kelantan dan Kedah. Terengganu menerima Penasihat Inggeris pada tahun 1;1;. Perjanjian ini telah menetapkan sempadan di antara Siam dengan Tanah Melayu. Perjanjian ini menjamin Inggeris agar dapat menjalankan dasar m"n"p"li perdagangannya di Semenanjung Tanah Melayu.

2asar Tidak (ampur Tan!an

?=

Pengenalan Sehingga bulan September 1@=6, Kerajaan !ritish pada keseluruhannya mengamalkan dasar tidak ,ampur tangan dalam hal-ehwal 5egeri-negeri Melayu. Pertambahan dalam tanah jajahan !ritish adalah dilarang sama sekali. Segala per,ubaan untuk mengadakan perjanjian-perjanjian p"litik telah dike,am "leh Kerajaan !ritish di India. !ritish khuatir bahawa perikatan-perikatan akan mengakibatkan penglibatan dalam perang-perang tempatan Bterutamanya dengan SiamC yang akan menelan perbelanjaan besar. Siam dalam abad kesembilan belas ingin menegakkan semula kuasanya ke atas 5egeri-negeri Melayu. !ritish ingin mengekalkan persahabatan dengan Siam memandangkan S TI mempunyai perdagangan yang semakin maju dengan Siam. Sebab lagi dasar tidak ,ampur tangan tersebut ialah kepentingan-kepentingan !ritish di Semenanjung Tanah Melayu adalah bersi%at perniagaan. 5egeri-negeri Selat tidaklah dianggap sebagai batu l"n,atan bagi penubuhan satu <mpayar !ritish di Semenajung Tanag Melayu tetapi hanya sebagai pusat-pusat perdagangan. 5amun demikian, terdapat beberapa peristiwa di mana !ritish telah ,ampur tangan dalam hal-ehwal 5egerinegeri Melayu sama ada untuk melindungi kepentingan-kepentingan mereka atau kerana menepati ikatanikatan perjanjian. Penawanan Kedah oleh Siam &(3& Pada tahun 1@41 Siam menawan Kedah. Sultan Kedah B'hmad TajuddinC mem"h"n bantuan tentera !ritish di Pulau Pinang untuk mendapatkan semula takhta kerajaannya. !ritish enggan memberi bantuan tentera kepada Sultan 'hmad Tajuddin. !ritish hanya memberi perlindungan p"litik dan rela membantu baginda melalui ,ara perundingan dengan Siam. Persetiaan !ow &(3) Kapten #ames 9"w menandatangani satu persetiaan dengan Sultan Perak pada 1@ :kt"ber 1@4?. 'ntara lain, S TI bersetuju memberi perlindungan kepada Perak sekiranya dian,am "leh Siam, Selang"r atau 5egerinegeri Melayu yang lain. Kapten 9"w seterusnya memusnahkan pusat lanun di Sungai Kurau dan menawan 5akh"da )din yang merupakan ejen Siam. Tindakan-tindakan Kapten 9"w tersebut dike,am "leh Kerajaan !ritish di India. !eliau tidak dibenarkan menjalankan pekerjaan p"litik untuk sementara waktu. Penentuan sempadan antara Melaka dan 5ohol Semasa penentuan sempadan antara Melaka dan #"h"l pada tahun 1@66, 2aben"r Ibbets"n tidak membuat tuntutan ke atas sebuah kawasan yang kaya dengan bijih timah dan emas. Kawasan tersebut tidak pula dituntut

?@

"leh Penghulu #"h"l. 2aben"r Ibbets"n dengan kelulusan Kerajaan India menjadikannya sebagai sebahagian dari $aerah #"h"l. Perang !inggi &(-Perang 9inggi meletus pada tahun 1@66 apabila Saiyid Shaaban B7amtuan Muda (embauC ingin menawan <n,ik Katas BPembesar 9inggiC yang menguasai beberapa l"mb"ng bijih timah. Perang tersebut mengan,am perdagangan saudagar-saudagar 3ina Melaka. Mereka juga mengadu bahawa Saiyid Shaaban mengenakan ,ukai yang tinggi ke atas bijih timah yang dibawa melalui Sungai 9inggi. 2aben"r Ibbets"n enggan ,am"ur tangan dan tindakan beliau ini dis"k"ng "leh Kerajaan India. Perebutan kuasa di Perak &(.Pada tahun 1@56 Sultan Perak digulingkan "leh musuhnya. Kedua-duanya meminta bantuan !ritish. Kerajaan !ritish di India mengarahkan 2aben"r !utterw"rth supaya jangan memberi sebarang bantuan. !eliau hanya dibenarkan menjadi pengantara. Permintaan Raja 6uso1 &()+ Pada tahun 1@?;, (aja 7us"% dari Perak meminta bantuan !ritish bagi mendapatkan takhta kerajaan tetapi permintaan (aja 7us"% dit"lak. Pertikaian antara Tengku Ali dan Temenggung "brahim Sebelum pembukaan Singapura "leh Stam%"rd (a%%les pada tahun 1@1;, Temenggung 'bdul (ahman mentadbirkan Singapura dan #"h"r bagi pihak Sultan #"h"r yang menetap di (iau. Sultan #"h"r ketika itu ialah 'bdul (ahman yang di bawah pengaruh !elanda. !eliau merupakan adik kepada Tengku ussein yang sepatutnya ditabalkan sebagai Sultan #"h"r. (a%%les membawa Tengku ussein ke Singapura dan mengiktira% beliau sebagai sultan. Perjanjian-perjanjian tahun 1@1; dan 1@48 yang menyerahkan Singapura kepada !ritish telah ditandatangani bersama "leh Sultan ussein dan Temenggung 'bdul (ahman. Kuasa sebenar di #"h"r berada di tangan Temenggung 'bdul (ahman. Sultan ussein merupakan pemerintah #"h"r pada te"ri sahaja. !eliau tidak diiktira% sebagai Sultan #"h"r "leh 5egeri-negeri Melayu yang lain. Pada pertengahan abad ke-1;, satu pertikaian atas hasil negeri #"h"r meletus antara 'li Banak Sultan usseinC dan Temenggung Ibrahim Banak Temenggung 'bdul (ahmanC. Pada tahun 1@8= 'li telah menuntut

?;

pengakuan sebagai Sultan #"h"r daripada Kerajaan !ritish di India. Tuntutan beliau dit"lak apabila ianya tidak dis"k"ng "leh 2aben"r !utterw"rth. 5amun demikian melalui satu perjanjian pada tahun 1@55, Kerajaan !ritish membenarkan 'li menggunakan gelaran Sultan. !eliau diberi pen,en sebanyak I5DD sebulan dan kuasa mentadbirkan daerah Muar di #"h"r. Perjanjian tahun 1@55 tersebut mengesahkan hak Temenggung Ibrahim dan waris-warisnya memerintah negeri #"h"r ke,uali daerah Muar. Temenggung Ibrahim meninggal dunia pada tahun 1@?4 dan digantikan "elh anaknya, Temenggung 'bu !akar. $engan kebenaran !ritish, beliau menggunakan gelaran Maharaja. Semasa kematian Sultan 'li pada tahun 1@==, !ritish telah membenarkan Maharaja 'bu !akar menguasai daerah Muar. #umlah pen,en bagi anaknya telah ditambahkan kepada I145D sebulan. 2elaran Sultan ditarik balik dan beliau dikenali sebagai *Tunku+. Pada tahun 1@55 Kerajaan !ritish mengiktira% Maharaja 'bu !akar sebagai Sultan #"h"r. Perang 2aning &(-&,&(-3 9ewis Bpenguasa Tanah di MelakaC dan 2aben"r Hullert"n berpendapat bahawa penduduk 5aning perlu membayar satu persepuluh daripada hasil mereka kepada pentadbiran Melaka. Mereka juga ber,adang untuk melantik pembesar-pembesar 5aning sebagai pengutip ,ukai atau membayar mereka pen,en melalui ,ara pampasan. 3adangan-,adangan tersebut ditentang "leh $"l Said, Penghulu 5aning. Perang 5aning meletus apabila !ritish menghantar sebuah pasukan tentera untuk memaksa $"l Said menerima ,adangan-,adangan !ritish. !ritish memenangi Perang 5aning yang melibatkan 18DD "rang tentera dan perbelanjaan sebanyak O1DDDDD. 5aning digabungkan dengan Melaka dan diletakkan di bawah kawalan se"rang Penguasa. $"l Said diberi pen,en dan sebuah rumah di Melaka.

Perjanjian Anderson dengan Selangor dan Perak &(3. Pada tahun 1@45, 2aban"r Hullert"n mengarah 'nders"n untuk menyelesaikan pertikaian-pertikaian antara Selang"r dan Perak. 'nders"n seterusnya menandatangani perjanjian-perjanjian dengan Selang"r pada 4D :g"s 1@45 dan dengan Perak pada ? September 1@45. Melalui perjanjian-perjanjian ini, Perak dan Selang"r bersetuju untuk tidak menyerang satu sama lain. Sungai !ernam ditetapkan sebagai sempadan antara Perak dan Selang"r.

=D

Persetiaan Awal Kapten $urney &(3. Melalui persetiaan ini, (aja 9ig"r memberi jaminan untuk tidak menyerang Perak dan Selang"r atau menentang pemulihan takhta Kerajaan Kedah kepada Sultan 'hmad Tajuddin. (aja 9ig"r juga tidak akan memaksa Perak untuk menghantar bunga emas ke Siam. Pembedilan kubu pertahanan di Terengganu &()3 Pada tahun 1@?4 2aben"r 5egeri-negeri Selat, 3aEenagh menghantar sebuah kapal perang untuk menyerang kubu pertahanan di Terengganu.

2asar (ampur Tan!an Britis$

Pengenalan Sebelum tahun 1@=8, !ritish mengamalkan dasar tidak ,ampur tangan di 5egeri-negeri Melayu. Pegawaipegawai !ritish diarahkan supaya hanya menumpukan perhatian di 5egeri-negeri Selat. Tujuannya ialah untuk mengelakkan permusuhan dengan Siam kerana 5egeri-negeri Melayu, khususnya 5egeri-negeri Melayu )tara yang diakui sebagai negeri-negeri naungan Siam. Selain itu, pengalaman !ritish akan penglibatan mereka dalam Perang 5aning B1@61-1@64C di mana !ritish mengalami kerugian 1DD ribu ringgit telah menyedarkan mereka supaya tidak ,ampur tangan dalam negeri-negeri Melayu. -alau bagaimanapun, sebelum 1@=8, terdapat beberapa peristiwa penglibatan !ritish dalam hal-ehwal negeri Melayu seperti Perjanjian !urney, pembedilan kubu di Terengganu dan Kuala Selang"r dan sebagainya. Penglibatan tersebut dianggap sebagai ,ampur tangan tid%ak langsung dan tidak mempunyai tujuan penjajahan. 'kibat dari beberapa %akt"r, pada tahun 1@=8, !ritish telah mengubah p"lisinya terhadap negeri-negeri Melayu dari dasat tidak ,ampur tangan kepada dasar ,ampur tangan. 0aktor,1aktor 7ampur tangan 1. a. ;akt)r ek)n)mi Keperluan bahan mentah dan pasaran baru

=1

'hli-ahli sejarah seperti Pr"%es"r Kh"" Kay Kim, Margaret Ku"wler menegaskan tujuan ek"n"mi adalah %akt"r yang penting menyebabkan !ritish ,ampur tangan di 5egeri-negeri Melayu sejak tahun 1@=8. 'kibat perkembangan (eE"lusi Perusahaan, !ritish memerlukan tanah jajahan untuk mendapatkan bahan serta pasaran barang-barang industri mereka. Perkembangan industri mengetin terutamanya selepas ter,iptanya tekn"l"gi mengetin "leh Peter $urar P 5i,h"las 'pp"t pada tahun 1@1D telah menyebabkan permintaan bijih timah meningkat. 'kibat permintaan yang tinggi, harga bijih timah meningkat kepada = paun 14 sherling ; penn bagi 1 tan pada tahun 1@=4. 5egeri-negeri Melayu terutamanya Perak, Selang"r dan Sungai )j"ng memang diketahui "leh !ritish kaya dengan bijih timah. !ritish menganggap penguasaan ke atas negeri-negeri tersebut akan menguntungkan !ritish kerana mereka akan mendapat bijih timah negeri-negeri berkenaan. 3ampur tangan !ritish kerana %akt"r ek"n"mi terbukti kerana !ritish memulakan ,ampur tangannya di negeri-negeri yang kaya dengan bijih timah seperti Perak, Selang"r dan Sungai )j"ng. b. Kepentingan pelaburan !ritish -alaupun sebelum tahun 1@=8, !ritish mengamalkan p"lisi tidak ,ampur tangan di 5egeri-negeri Melayu, tetapi sudah terdapat ramai pedagang !ritish yang terlibat dalam kegiatan ek"n"mi di 5egeri-negeri Melayu. Kebanyakan dari mereka melabur se,ara langsung dalam l"mb"ng bijih timah di 9arut, Kelang, Kuala 9umpur, Sungai )j"ng, Kuantan dan sebagainya. Malah, terdapat beberapa syarikat !ritish yang telah mengeluarkan perbelanjaan yang banyak untuk mendapatkan k"nsesi BpajakanC perl"mb"ngan di negeri-negeri Melayu. Sebagai ,"nt"h, Syarikat Patters"n P Sim"ns pada tahun 1@?1 mengeluarkan 66 ribu ringgit untuk mendapatkan k"nsesi perdagangan di Kuantan dan Syarikat !ijih Timah Sungai )j"ng telah membayar kepada $at"> Kelana sebanyak I6D ribu untuk mendapatkan k"nsesi perl"mb"ngan di Sungai )j"ng manakala -. Mans%ield P (akan-rakan mempunyai kepentingan perkapalan di Singapura, khususnya untuk mengangkut bijih timah ke <r"pah. Pada tahun 1@=D-an, dianggarkan perdagangan bernilai I4.5 juta setahun yang dijalankan "leh pedagang-pedagang !ritish dan "rang-"rang 3ina di negeri-negeri Melayu dibiayai "leh m"dal <r"pah. -alau bagaimanapun, perdagangan dan pelaburan mereka di negeri-negeri Melayu terganggu akibat keka,auan yang berlaku seperti perebutan takhta, pergaduhan antara k"ngsi gelap 3ina, pembesar-pembesar dan sebagainya. Pedagang-pedagang <r"pah dan 3ina telah mendesak Kerajaan !ritish supaya ,ampur tangan di negeri-negeri Melayu bagi melindungi pelaburan dan perdagangan mereka. Sebagai ,"nt"h, pada Ma, 1@=6, seramai 48@ "rang pedagang 3ina telah menandatangani surat rayuan mendesak !ritish ,ampur tangan di 5egeri-negeri Melayu. !agi

=4

menamatkan keka,auan-keka,auan supaya kegiatan perdagangan mereka dapat dijalankan tanpa gangguan, surat tersebut telah diterima "leh 9"rd Kimberley, Setiausaha #abatan Pejabat Tanah #ajahan pada 61 :g"s 1@=6. Pada September 1@=6, 9"rd Kimberley telah mengarahkan 'ndrew 3larke supaya mengkaji dan melap"rkan langkah-langkah yang b"leh diambil bagi melindungi pelaburan dan perdagangan di 5egeri-negeri Melayu. Memang tidak dapat dina%ikan bahawa ,ampur tangan !ritish di negeri-negeri Melayu sejak tahun 1@=8 dipengaruhi "leh %akt"r-%akt"r ek"n"mi kerana dasar tersebut dijalankan selepas 9"rd Kimberley menerima lap"ran dari 'ndrew 3larke pada tahun 1@=6. -alau bagaimanapun, ahli-ahli sejarah seperti 3.$. 3"wan, #.<. 3ady dan K.2. Treg"nning menganggap tujuan untuk melindungi kepentingan ek"n"mi !ritish di negeri-negeri Melayu kurang penting jika dibandingkan dengan perlindungan ke atas jalan perdagangan ke negeri 3hina. 2. Kebimbangan terha$a( kuasa asing #ang lain 'hli-ahli sejarah seperti 3.$. 3"wan dan K.2. Treg"nning, anny Miller, <mily, Kennedy dan 2ulli,k menegaskan kebimbangan terhadap bertapaknya kuasa-kuasa asing di negeri-negeri Melayu menjadi %akt"r yang memper,epat ,ampur tangan !ritish. Pada pertengahan abad ke-1;, terutamanya pada tahun 1@=D-an merupakan 1aman imperialisme di mana kuasa-kuasa !arat berlumba-lumba untuk mendapatkan tanah jajahan bagi kepentingan bahan mentah dan pasaran. Pembukaan Terusan Sue1 pada tahun 1@?; telah memendekkan perjalanan laut dari <r"pah ke 'sia. Keadaan ini telah menarik minat kuasa-kuasa !arat untuk mengembangkan pengaruh mereka ke 'sia. Pada tahun 1@=D-an, kebanyakan negeri di 'sia Tenggara telah dijajah "leh kuasa-kuasa !arat, ,"nt"hnya !ritish di !urma, Peran,is di Ind"-3hina, Sepany"l di Hilipina dan !elanda di Ind"nesia. anya Siam dan negeri-negeri Melayu yang masih belum dijajah "leh kuasa-kuasa !arat. !ritish tidak dapat menjajah Siam kerana tindakan tersebut akan mendapat tentangan kuasa-kuasa lain yang juga mempunyai kepentingan di Siam. !ritish sedar bahawa jika mereka tidak menjajah negeri-negeri Melayu, kuasa-kuasa asing akan menjajahnya. Kuasa-kuasa lain mungkin akan menjadikan keka,auan-keka,auan sebagai alasan untuk ,ampur tangan. Kuasa asing yang paling dibimbangi "leh !ritish ialah #erman yang telah mun,ul sebagai kuasa yang kuat selepas penyatuan #erman "leh !ismar,k pada tahun 1@=1. Kejayaan #erman mengalahkan Peran,is pada tahun 1@=1 telah menyebabkan #erman mun,ul sebagai kuasa yang kuat di <r"pah. Pada tahun 1@=D-an, #erman berusaha untuk mendapatkan tanah jajahan di 'sia dan '%rika supaya dianggap setanding dengan kuasa-kuasa lain. Minat #erman terhadap negeri-negeri Melayu terbukti apabila terdapat pedagang-pedagang #erman di Singapura pada tahun 1@=D-an. Kebimbangan

=6

!ritish terhadap tapaknya kuasa asing di negeri-negeri Melayu bertambah selepas 9"rd Kimberley menerima sepu,uk surat dari Saym"re 3lark, iaitu pengarah Syarikat !ijih Timah Selang"r pada 1@ #ulai 1@=6. $alam surat tersebut, Saym"re 3lark menegaskan Tengku Kudin sebagai wi1urai Selang"r telah mem"h"n bantuan !ritish bagi menamatkan Perang Kelang. Tengku Kudin telah mengugut sekiranya !ritish enggan membantunya, beliau akan dapat bantuan daripada kuasa-kuasa lain, terutamanya #erman. Kebimbangan !ritish terhadap kuasa lain terbukti dari lap"ran 9"rd Kimberley pada 44 #ulai 1@=6 yang menegaskan !ritish tidak sanggup melihat kuasa-kuasa lain bertapak di mana-mana negeri Melayu kerana ia akan menjejaskan kepentingan !ritish. Kebimbangan terhadap ,ampur tangan asing telah memper,epat ,ampur tangan !ritish di negeri-negeri Melayu. Sekiranya kuasa-kuasa asing bertapak di negeri Melayu, bukan sahaja jalan perdagangan ke 3hina teran,am tetapi kedudukan !ritish di 5egeri-negeri Selat dan kepentingan ek"n"mi dan p"litik !ritish di negeri-negeri Melayu akan teran,am. 3. Keselamatan egeri"negeri !elat Pada 1@?D-an dan 1@=D-an, berlakunya keka,auan di negeri-negeri Melayu akibat daripada perebutan takhta, pergaduhan pembesar, pergaduhan pel"mb"ng-pel"mb"ng, pelanunan dan sebagainya. 'ntara keka,auan-keka,auan tersebut ialah Perang Kelang B1@?=-1@=6C, Perang 9arut B1@?1-1@?6C, Perang Saudara Pahang B1@5=-1@?6C. Keka,auan-keka,auan yang berlaku di negeri-negeri Melayu, terutamanya antara pel"mb"ng 3ina telah menjejaskan 5egeri-negeri Selat kerana keka,auan-keka,auan tersebut berlarutan ke 5egeri-negeri Selat. Kennedy pada bukunya * ist"ry "% Malaya+ menegaskan %akt"r keselamatan 5egeri-negeri Selat yang terjejas akibat keka,auan-keka,auan di negeri-negeri Melayu menjadi %akt"r paling penting menyebabkan !ritish ,ampur tangan di negeri-negeri Melayu. Pendapat ini dis"k"ng "leh 3.$. 3"wan dalam bukunya *5ineteen 3entury Malaya+. Hakt"r ini dapat dibuktikan dalam kenyataan 9"rd Kimberley pada = #ulai 1@=6 yang mendesak supaya di,ari jalan penyelesaian !ritish dapat menamatkan Perang 9arut supaya keselamatan 5egeri-negeri Selat tidak terjejas.

4.

;akt)r kemanusiaan Hrank Swettenham menegaskan bahawa ,ampur tangan !ritish di negeri-negeri Melayu sejak tahun 1@=8 dipengaruhi "leh %akt"r kemanusiaan. !eliau menganggap tanggungjawab "rang-"rang putih ialah untuk menamatkan keka,auan dan wujudkan peraturan serta keamanan bagi menjamin keselamatan harta benda dan nyawa. -alau bagaimanapun, %akt"r ini kurang penting jika dibandingkan dengan %akt"r ek"n"mi

=8

dan p"litik. Malah terdapat ahli-ahli sejarah yang menegaskan %akt"r kemanusiaan ini sengaja dit"nj"lkan dengan tujuan untuk melindungi sebab sebenar ,ampur tangan !ritish, iaitu sebab ek"n"mi dan p"litik. 5. Perubahan (egawai Sebelum tahun 1@=D, pegawai-pegawai di Pejabat Tanah #ajahan dan kerajaan liberal di bawah 2l"dst"ne bersikap anti-imperialisme. Mereka menganggap ,ampur tangan !ritish di 5egeri-negeri Melayu akan membebankan mereka dari segi kewangan. Mereka tidak bersimpati dengan rayuan pedagang-pedagang dan pegawai-pegawai 5egeri-negeri Selat supaya !ritish ,ampur tangan di 5egeri-negeri Melayu. Sejak tahun 1@=D, berlaku perubahan pegawai-pegawai di Pejabat Tanah #ajahan dan Kabinet !ritish yang membawa kepada sentimen imperialisme. 2"l"ngan ini mahukan !ritish ,ampur tangan untuk melindungi kepentingan !ritish. Pada tahun 1@=D, 9"rd Kimberley dilantik sebagai Setiausaha Pejabat Tanah #ajahan. Pada tahun 1@=1, <dward Knat,hbull ugessen telah dilantik sebagai Setiausaha Parlimen dan ("bert erbert sebagai Setiausaha (endah Tetap Pejabat Tanah #ajahan. Sekiranya kepentingankepentingan !ritish terjejas maka mereka perlu ,ampur tangan. Malah ,ampur tangan setelah 9"rd Kimberley mengarahkan 'ndrew 3larke untuk mengkaji langkah-langkah yang b"leh diambil bagi melindungi pelaburan di 5egeri-negeri Melayu. Pada tahun 1@=6, Parti K"nserEati% di bawah $israeli yang menganut %ahaman imperialisme telah mempengaruhi p"litik <ngland. Kejayaan k"nserEati% menguasai kerajaan pada #anuari 1@=8 telah membawa kepada ,ampur tangan !ritish di 5egeri-negeri Melayu. Selain itu, pada tahun 1@=D-an juga berlaku perubahan pegawai-pegawai 5egeri-negeri Selat. Pegawai-pegawai tersebut juga menganut %ahaman imperialisme seperti 'ndrew 3larke, Hrank Swettenham, Kapten Speedy dan Kapten Tathan. 6. 5in$akan 2n$rew 1larke Tindakan 'ndrew 3larke yang melampaui arahan juga bertanggungjawab terhadap perubahan dasar !ritish di 5egeri-negeri Melayu. 'ndrew 3larke hanya diarahkan "leh 9"rd Kimberley untuk menkaji dan melap"rkan langkah-langkah bagi melindungi kepentingan !ritish di 5egeri-negeri Melayu tetapi 'ndrew 3larke dengan inisiati%nya sendiri telah ,ampur tangan di Perak B#anuari 1;=8C, Selang"r BHebruari 1@=8C dan Sungai )j"ng B'pril 1@=8C.

(ampur Tan!an Britis$ di Perak )*0+

Pengenalan

=5

Seperti 5egeri-negeri Melayu yang lain, keka,auan-keka,auan di Perak juga berlaku pada tahun 1@?D-an dan 1@=D-an. Keka,auan-keka,auan tersebut ialah lanjutan dari keka,auan yang berlaku sebelumnya. $i antara keka,auan-keka,auan itu ialah perebutan takhta, pergaduhan di antara pembesar dan pergaduhan di antara pel"mb"ng 3ina. Pada mulanya, !ritish tidak mengambil langkah untuk menamatkan keka,auan-keka,auan tersebut kerana sebelum tahun 1@=8, !ritish tidak mengamalkan dasar ,ampur tangan dalam hal-hal 5egerinegeri Melayu. -alau bagaimanapun, keka,auan-keka,auan berikut dijadikan alasan "leh !ritish untuk ,ampur tangan di Perak selepas tahun 1@=8. Selepas tahun 1@=8, berlaku lagi satu keka,auan iaitu Perang Perak 1@=5. Perebutan takhta kerajaan di Perak &('&,&('4 Sistem mewarisi takhta di Perak adalah berbe1a dari negeri-negeri lain di Tanah Melayu. Sebelum dilantik menjadi Sultan, sese"rang itu perlu menjadi (aja di ilir, (aja !endahara dan (aja Muda. Selepas kemangkatan Sultan, (aja Muda dilantik sebagai Sultan, (aja !endahara sebagai (aja Muda, (aja di ilir sebagai (aja !endahara dan putera Sultan yang sedang memerintah akan dilantik sebagai (aja di ilir. Sejak tahun 1@5D-an, sistem ini mula tidak diikuti sepenuhnya sehingga melemahkan kesultanan dan hampir-hampir men,etuskan Perang Saudara. Terdapat juga pembesar-pembesar yang amat berpengaruh kerana kekayaan mereka akibat penglibatan mereka dalam perl"mb"ngan bijih timah. Sebagai ,"nt"h, 5gah Ibrahim yang dilantik sebagai Menteri 9arut. Kedudukan dalam pemerintahan Perak 1@5D-an adalah seperti berikut. Q Q Q Q Sultan 'bdullah Muhammad Syah sebagai Sultan (aja #aa%ar sebagai (aja Muda (aja 'li sebagai (aja !endahara (aja 7us"% sebagai (aja di ilir

Selepas kemangkatan Sultan 'bdullah Muhammad Syah pada tahun 1@5=, (aja #aa%ar dilantik sebagai Sultan dan (aja 'li sebagai (aja Muda. (aja 7us"% dikekalkan sebagai (aja di ilir kerana Sultan #aa%ar telah melantik (aja Ismail sebagai (aja !endahara. Perlantikan (aja Ismail bukan sahaja mendapat tentangan (aja 7us"%, tetapi juga pembesar-pembesar Perak kerana (aja Ismail berasal dari keturunan Siak BSumateraC. )ntuk mengelakkan berlakunya keka,auan, (aja #aa%ar berjanji bahawa kedudukan (aja Ismail akan dikekalkan sebagai (aja !endahara. !aginda tidak akan dilantik sebagai (aja Muda atau Sultan. Selepas kemangkatan Sultan #aa%ar pada tahun 1@?5, (aja 'li dilantik sebagai Sultan. !aginda telah melantik putera Sultan #aa%ar, iaitu (aja 'bdullah sebagai (aja Muda dengan mengekalkan (aja Ismail sebagai (aja

=?

!endahara dan (aja 7us"% sebagai (aja di ilir. Perlantikan (aja 'bdullah sebagai (aja Muda telah mendapat tentangan (aja 7us"%, (aja Ismail dan pembesar-pembesar Perak. Keadaan di Perak semakin run,ing apabila Sultan 'li mangkat pada tahun 1@=1 kerana (aja 'bdullah, (aja Ismail dan (aja 7us"% menuntut takhta Perak dan masing-masing menganggap berhak ke atas takhta tersebut. $alam upa,ara pengebumian Sultan 'li di Say"ng pada tahun 1@=1, pembesar-pembesar Perak telah melantik (aja Ismail sebagai Sultan kerana (aja 'bdullah B(aja MudaC tidak menghadiri upa,ara tersebut. $i antara pembesar yang memainkan peranan penting di atas perlantikan (aja Ismail sebagai Sultan ialah 5gah Ibrahim kerana beliau mengharapkan (aja Ismail akan melantiknya sebagai (aja !endahara, sebagai anak tangga ke arah takhta Perak. Perlantikan (aja Ismail sebagai Sultan telah mendapat tentangan dari (aja 'bdullah, (aja 7us"% dan pembesar-pembesar ilir Perak. (aja 'bdullah telah mengisytiharkan dirinya sebagai Sultan dan melantik (aja 7us"% sebagai (aja Muda dalam usaha mendapatkan s"k"ngan. Setelah usahanya untuk mendapatkan takhta Perak gagal, (aja 'bdullah menulis surat kepada 2aben"r 5egeri-negeri Selat, iaitu Sir 'ndrew 3larke pada 61 $isember 1@=6 dan ; #anuari 1;=8 mem"h"n bantuan !ritish dalam usaha mendapatkan takhta Perak. Pertelingkahan antara kongsi,kongsi gelap 9arut ialah daerah yang terpen,il. Ia tidak mempunyai ketua daerah, hanya se"rang pemimpin bernama Panglima !ukit 2antang. Pada tahun 1@8@, bijih timah dijumpai di 9arut. 9"ng #aa%ar, se"rang pemimpin ke,il keturunan Panglima !ukit 2antang telah menguruskan sendiri perusahaan bijih timah. 9"mb"ng bijih timah telah dibuka. )ntuk menguruskan l"mb"ng bijih timah itu, maka 9"ng #aa%ar telah mengambil "rang"rang 3ina untuk bekerja sebagai buruh. 'khirnya, 9"ng #aa%ar menjadi kaya raya hasil dari ,ukai bijih timah. $engan adanya pembukaan l"mb"ng bijih timah dan galakan dari 9"ng #aa%ar, ramai "rang 3ina dari Pulau Pinang telah datang ke 9arut. :rang-"rang 3ina yang datang ke 9arut terdiri daripada suku Khek dan kemudiannya diikuti "leh suku K"ng%u. Kehadiran mereka menyebabkan mun,ulnya k"ngsi gelap 3ina seperti suku Khek yang tinggal di Kelian Pauh membentuk kumpulan 2" Kwan B5 daerahC sementara suku K"ng%u yang tinggal di Kelian !aharu BKamuntingC membentuk kumpulan Si Kwan B8 daerahC. Kumpulan 2" Kwan telah bergabung dengan K"ngsi ai San sementara Si Kwan bergabung dengan 2hee in. Kedua-dua kumpulan ini sering melakukan pertempuran kerana ingin menguasai kawasan-kawasan penting dari segi ek"n"mi seperti kawasan l"mb"ng bijih. 1. Perang Larut Pertama 1,61

==

Pertempuran yang pertama ini berpun,a atas perkara pengaliran air ke kawasan l"mb"ng kepunyaan k"ngsi 2hee in. Mereka telah berjumpa dengan kawasan tanah yang kaya dengan bijih timah dan telah mengusahakannya. Keadaan ini telah menimbulkan rasa iri hati kepada k"ngsi ai San. 'kibatnya, mereka menyekat pengaliran air yang diperlukan "leh 2hee in untuk kawasan perl"mb"ngan bijih timah itu. 2hee in telah membantah terhadap ai San dan akhirnya telah men,etuskan satu pertempuran yang hebat. Puak ai San yang bilangannya lebih ramai menyerang 2hee in di Kelian !haru. K"ngsi 2hee in telah dikalahkan dengan mengalami kehilangan nyawa dan harta benda yang besar. Mereka telah berundur ke Permatang dan setengahnya ke Pulau Pinang. Memandangkan kejayaan ai San, 5gah Ibrahim telah menyebelah mereka. K"ngsi 2hee in yang kebanyakannya adalah rakyat Inggeris telah membuat aduan kepada 2aben"r. Seterusnya, 2aben"r telah ,ampur tangan. asil dari kajian yang dibuat, 2aben"r menyalahkan Sultan #aa%ar. Sebab itulah baginda dikehendaki membayar kembali semua ganti rugi sebanyak I1=DDD. Malangnya, Sultan tidak berupaya untuk membayarnya. Setelah diadakan perundingan, 5gah Ibrahim sanggup menyelesaikannya. Sebagai membalah jasa 5gah Ibrahim, maka beliau telah diberi gelaran *:rang Kaya Menteri Seri Paduka Tuan+ pada tahun 1@?6. 2. Perang Larut Ke$ua 1,65 Pertempuran yang kedua berpun,a daripada perselisihan akibat judi yang terjadi di Kelian Pauh pada bulan #un 1@?5. 'kibatnya k"ngsi ai San telah merampas kedai-kedai kepunyaan 2hee in dan membunuh beberapa "rang tahanan 2hee in. Peristiwa ini menyebabkan 2hee in ingin membalas dendam. Pada mulanya mereka berjaya mengalahkan ai San tetapi selepas menerima bantuan dari 5gah Ibrahim, ai San telah berjaya menyerang balas. !eberapa "rang angg"ta 2hee in telah melarikan diri ke Pulau Pinang untuk mendapatkan bantuan. Ketua 2hee in iaitu S" 'h 3hiang telah ditangkap dan dibunuh dalam per,ubaan melarikan diri itu. $ikatakan hanya 1DDD "rang dari 4DDD "rang angg"ta 2hee in telah ,uba melarikan diri. ai San juga telah meminta bantuan dari Pulau Pinang dan ini menyebabkan pertempuran merebak ke sana. Pertempuran telah menjadi selama 1D hari dalam bulan :g"s. $i Pulau Pinang, ai San telah mendapat bantuan dari k"ngsi T"h P"h K"ng yang menjadi musuh 2hee in. :leh sebab pertempuran telah menjadi semakin serius kerana penglibatan "rang-"rang Melayu, 2aben"r terpaksa ,ampur tangan. Kedua-dua pihak dikenakan denda sebanyak I5DDD. 3. Perang Larut Ketiga 1,72"1,73

=@

Sungguhpun pertempuran telah reda, namun sikap permusuhan kedua-duanya masih terus menjadi. K"ngsi 2hee in se,ara bersembunyi telah melakukan persiapan untuk menentang k"ngsi ai San. 'khirnya pertempuran tidak dapat dielakkan. Perselisihan telah terjadi berpun,a adanya hubungan sulit antara ketua 2hee in dengan isteri kepada ketua ai San. Kedua-duanya ditangkap "leh angg"ta ai San lalu dibunuh. Menggunakan peluang ini, 2hee in yang telah mempersiapkan diri ingin menuntut bela. 2hee in telah melakukan serangan mengejut ke atas ai San menyebabkan ai San dapat dikalahkan. Tetapi selepas melengkapkan diri mereka maka dalam bulan September 1@=4, ai San telah melakukan serangan balas. ai San telah mendapat bantuan dari 5gah Ibrahim. Pertempuran yang berlaku telah menyebabkan kira-kira 6DDD "rang 3ina mati terbunuh dan ramai lagi yang ,edera. 'ngg"ta 2hee in yang telah dikalahkan telah bera1am untuk menebus kembali malu mereka. Mereka telah membina kubu pertahanan di Simpang yang dianggap penting untuk mengepung 9arut. $engan menggunakan b"t-b"t r"nda, 2hee in telah melakukan serangan dan r"mpakan sesuka hati. Tujuan mereka adalah untuk menjejaskan kedudukan ai San. Tindakan 2hee in itu telah menimbulkan kebimbangan kepada Inggeris. Pihak Inggeris telah menghantar 4 kapal perang ke Sungai 9arut iaitu .M.S. Thalia dan Midge. 2aben"r Sir arry :rd telah mengambil keputusan membantu 5gah Ibrahim untuk mengatasi keka,auan di 9arut. (aja Ismail gagal untuk berbuat demikian. Ketika kapal perang Thalia dan Midge menjalankan r"ndaan, kedua-duanya telah dibedil. 'kibatnya, Thalia dan Midge bertindak balas tetapi 2hee in masih terus mengadakan pertempuran. :leh sebab ingin membalas dendam terhadap 5gah Ibrahim, 2hee in telah menyerang rumah beliau di Pulau Pinang. )ntuk menentang 2hee in selanjutnya, maka Kapten Speedy bersama-sama dengan kira-kira 1DD askar sep"i tiba di 9arut. Kapten Speedy telah diambil bertugas di 9arut "leh 5gah Ibrahim. Pada penghujung bulan 5"Eember 1@=6, Speedy memulakan serangan ke atas Matang, kubu pertahanan 2hee in. Tetapi 2hee in telah mempertahankannya dengan berani sehingga di akhir peperangan. Perang 9arut ini telah menjejaskan kegiatan mel"mb"ng bijih timah dan perdagangan timah dengan 5egerinegeri Selat. Keadaan ini telah mend"r"ng !ritish ,ampur tangan bagi menyelesaikan keka,auan ini. Peranan Sir Andrew /larke Pada 8 5"Eember 1@=6, Sir 'ndrew 3larke telah mengambil alih jawatan 2aben"r 5egeri-negeri Selat dari Sir arry :rd. $ari segi umur, beliau lebih muda dari :rd tetapi beliau mempunyai pandangan dan bersikap

=;

agresi%. $engan lain perkataan, beliau suka bertindak segera dari membuat kajian dan tinjauan yang berlarutlarutan. Mengenai peristiwa di 9arut, 3larke tidak setuju sikap pegawai-pegawai Inggeris yang lebih meny"k"ng k"ngsi ai San. !agi beliau, sikap ini hendaklah diubah memandangkan pertempuran yang terjadi adalah melibatkan kedua-dua kumpulan dan juga pembesar-pembesar Melayu. :leh itu, penyelesaian hendaklah dibuat dengan melibatkan semua pihak. Tindakan 3larke tanpa berunding dengan Pejabat Tanah #ajahan mengenai dasar untuk ,ampur tangan di Perak dan 5egeri-negeri Melayu lainnya memandangkan adanya berita-berita yang mengatakan kedua-dua kumpulan yang terlibat sanggup menamatkan pergaduhan mereka. Selain itu, 3larke memang sedar adanya perubahan sikap Kerajaan Inggeris terhadap 5egeri-negeri Melayu disebabkan adanya an,aman dari #erman. Keyakinan 3larke bahawa pertempuran 2hee in dan ai San akan dapat diselesaikan adalah berdasarkan keterangan yang diper"lehi dari -.'. Pi,kering. Pada 4 atau 6 #anuati 1@=8, Pi,kering yang %asih dalam pelbagai l"ghat 3ina pergi ke Pulau Pinang untuk men,ari jalan penyelesaian. $ua hari kemudian, Pi,kering mendapat persetujuan dari kedua-dua pihak untuk menamatkan pertempuran. $i samping itu, Hrank Swettenham juga diamanahkan dengan tugas mendapatkan pembesar-pembesar Melayu Perak supaya menghadiri persidangan di Pangk"r pada 18 #anuari 1@=8. Pada = #anuari 1@=8, 3larke mengarahkan pula Kapten $unl"p supaya mengaturkan pertemuan pembesar-pembesar Melayu yang terlibat. $alam pertemuan tersebut, (aja Ismail dan (aja 7us"% tidak hadir. 7ang hadir ialah (aja 'bdullah, pembesar ilir Perak, pemimpin 2hee in dan ai San. Persidangan ini berada di kapal 3larke yang bernama .M.S. Plut". $engan ini, persidangan ini menghasilkan 4 d"kumen yang berlainan dengan pemimpin 3ina dan pembesar Melayu, iaitu Perjanjian Pangk"r dam Perjanjian :rang 3ina pada 4D #anuari 1@=8. Perjanjian Pangkor &('4 Perjanjian Pangk"r telah ditandatangani pada 4D #anuari 1@=8. Isi kandunagn perjanjian ini ini dapat dibahagikan kepada 4 kumpulan iaitu mengenai takhta Kerajaan Perak dan mengenai "rang 3ina. 1. a. b. Mengenai takhta Kerajaan Perak (aja 'bdullah diakui sebagai Sultan Perak. (aja Ismail dilantik menjadi (aja Muda. !eliau diberi sebuah wilayah dan wang bersara sebanyak I1DDD sebulan.

@D

,. d.

Segala perlantikan yang disertai dengan alat-alat kerajaan yang dibuat semasa !endahara Ismail menjadi Pemangku Sultan yang sah. Sultan akan menerima se"rang (esiden Inggeris yang nasihatnya mesti diminta dan diikuti dalam setiap perkara ke,uali perkara-perkara yang berkaitan dengan agama dan adat istiadat "rang-"rang Melayu.

e. %. g. h. i. j. k. l.

Semua pungutan dan kawalan ,ukai serta pertandingan am mestilah dijalankan di atas nama Sultan. Pungutan dan pengawalan terhadap semua ,ukai-,ukai dan pentadbiran negeri dijalankan dengan berpandukan kepada nasihat-nasihat (esiden dan pen"l"ngnya. Menteri akan terus berkuasa tetapi beliau tidaklah diakui sebagai pemerintah yang merdeka di 9arut. Menteri 9arut ini juga dikehendaki menerima se"rang Pen"l"ng (esiden untuk menasihati beliau dalam urusan pentadbiran 9arut. 2aji (esiden dan pen"l"ngnya ditentukan "leh Kerajaan 5egeri-negeri Selat dan dibayar "leh Sultan. 2aji-gaji (esiden, Pen"l"ng (esiden, Sultan, !endahara, Menteri 9arut dan pembesar-pembesar atau pegawai-pegawai lain ditetapkan "leh satu senarai awam B,iEil testC. Perjanjian mengenai penyerahan wilayah $inding dan Pulau Pangk"r kepada Inggeris yang telah menimbulkan kekeliruan itu diperbetulkan. 'pabila keamanan dapat dipulihkan semula di Perak, kegiatan-kegiatan mel"mb"ng hendaklah dimulakan semula. 2anti rugi mengenai ker"sakan jentera dan lain-lain akan dibayar dan ta%siranta%siran yang dibuat "leh pegawai-pegawai Inggeris adalah muktamad.

2. a. b.

Mengenai )rang 1ina !ahawa kedua-dua pihak hendaklah meletakkan senjata dan memusnahkan kubu-kubu mereka. !ahawa satu suruhanjaya yang terdiri daripada pegawai-pegawai !ritish dan 4 "rang wakil 3ina, akan menyelesaikan semua tuntutan terhadap l"mb"ng-l"mb"ng itu dan urusan-urusan di 9arut pada masa akan datang akan dijaga "leh se"rang (esiden Inggeris. ,. !ahawa mereka hendaklah mengikut janji sebanyak I5DDDD untuk menjaga keamanan dan menuruti syarat-syarat perjanjian itu.

@1

Kesimpulan !erdasarkan Perjanjian Pangk"r, 3larke telah men,adangkan supaya #.-.-. !ir,h dilantik sebagai (esiden Inggeris di Perak. !ir,h memulakan tugasnya sebagai (esiden agak lambat iaitu dalam bulan 5"Eember 1@=8 sedangkan Kapten Speedy yang dilantik sebagai pen"l"ngnya telah memulakan tugasnya di 9arut sejak bulan #anuari. Kelewatan !ir,h menjalankan tugasnya kerana menunggu persetujuan dari Pejabat Tanah #ajahan 9"nd"n.

(ampur Tan!an Britis$ di Selan!"r )*0+

Pengenalan Seperti negeri-negeri Melayu yang lain, keka,auan juga berlaku di Selang"r pada 1@?D-an dan 1@=D-an. Pun,a berlakunya keka,auan tersebut ialah kerana tidak adanya pentadbiran yang stabil selepas kemangkatan Sultan Ibrahim pada tahun 1@4?. Pengganti-penggantinya, iaitu Sultan Muhammad yang manaiki takhta pada 1@4? dan Sultan Samad yang manaiki takhta pada tahun 1@5= adalah pemerintah yang lemah. Mereka menyerahkan pentadbiran daerah kepada putera-putera raja. $alam menjalankan pentadbiran daerah, putera-putera raja telah menindas rakyat untuk kepentingan mereka. Kelemahan sultan terbukti apabila Sultan Muhammad tidak dapat mengambil tindakan selepas se"rang pembesar raja, iaitu Tengku !usu dibunuh "leh "rang-"rang 3ina di 9ukut pada tahun 1@68. Keka,auan utama yang berlaku di Selang"r ialah Perang Kelang yang meletus di antara 1@?=-1@=6. Perang Kelang &()',&('Keka,auan di Selang"r berlaku kerana pergaduhan antara pembesar-pembesar dan pergaduhan pel"mb"ngpel"mb"ng 3ina. 'ntara 1@?= hingga 1@=6 berlaku Perang Kelang antara (aja Mahdi dan (aja 'bdullah B1@?=-1@=DC dan selepas 1@=6, di antara (aja Mahdi dengan putera (aja 'bdullah iaitu (aja Ismail kerana merebut kawasan Kelang yang kaya dengan bijih timah. Pada 1@56, pemerintah Kelang iaitu (aja Sulaiman meninggal dunia. Sultan Muhammad yang memerintah Selang"r ketika itu menganugerahkan Kelang kepada menantunya, (aja 'bdullah dengan mengenepikan putera (aja Sulaiman, (aja Mahdi. 'lasan Sultan Muhammad ialah kerana (aja Sulaiman tidak memajukan Kelang. Selepas dianugerahkan Kelang, (aja 'bdullah telah menjemput "rang-"rang 3ina dari 5egeri-negeri Selat untuk mengerjakan perl"mb"ngan bijih timah sehinggan Kelang mun,ul sebagai

@4

kawasan perl"mb"ngan yang maju. Tindakan Sultan Muhammad menyerahkan Kelang kepada (aja 'bdullah telah mendapat tentangan dari (aja Mahdi. -alaupun dibayar sagu hati tahunan, (aja Mahdi tidak puas hati dan masih menuntut hak Kelang, lebih-lebih lagi selepas melibat kemajuan Kelang. (aja Mahdi mendakwa tindakan Sultan Muhammad menyerahkan Kelang kepada (aja 'bdullah bukan kerana (aja Sulaiman tidak memajukan Kelang, tetapi mengenang jasa (aja 'bdullah menyelesaikan hutang Sultan Muhammad kepada se"rang saudagar 3ina. Pada tahun 1@5=, Sultan Muhammad mangkat. $alam perebutan takhta yang berlaku, anak saudara dan menantunya, iaitu (aja 'bdul Samad telah dilantik sebagai sultan dengan mengusir (aja Muda Mahmud. Perlantikan Sultan 'bdul Samad telah mendapat bantahan pembesar-pembesar Selang"r, terutamanya (aja Mahdi, lebih-lebih lagi Sultan 'bdul Samad memutuskan pertunangan (aja Mahdi dengan puterinya (aja 'r%ah yang dikahwinkan dengan Tengku Kudin, anak Sultan Muhammad Tajuddin BKedahC. Pada tahun 1@?@, Tengku Kudin dilantik sebagai wi1urai atau wakil Sultan Selang"r. Perlantikan Tengku Kudin telah mendapat bantahan pembesar-pembesar Selang"r seperti (aja Musa BKuala Selang"rC, (aja itam B!ernamC, (aja 'li B#eramC dan (aja Mahdi BKelangC. Perkembangan Kelang bukan sahaja menyebabkan kedatangan "rang-"rang 3ina, tetapi juga "rang"rang Ind"nesia. Persaingan berlaku antara "rang-"rang !ugis dan "rang-"rang Mendeling. Pembunuhan se"rang Mendeling "leh beberapa "rang !ugis telah memperhebatkan lagi Perang Kelang. 'pabila pemerintah Kelang B(aja 'bdullahC yang berasal dari keturunan !ugis tidak mengambil tindakan ke atas "rang-"rang !ugis yang terlibat dalam pembunuhan menyebabkan "rang-"rang Mendeling menyebelahi (aja Mahdi untuk menentang (aja 'bdullah. $engan bantuan "rang-"rang Mendeling, pengikut-pengikutnya serta se"rang saudagar 3ina di Melaka, iaitu Tan Te,k 3hiang, (aja Mahdi telah menyerang dan menawan Kelang pada tahun 1@?=. (aja 'bdullah dan pengikut-pengikutnya melarikan diri ke Melaka. !eliau telah beberapa kali melan,arkan serangan untuk menawan semula Kelang sehingga beliau meninggal dunia pada tahun 1@=D. Pada tahun 1@=D, putera (aja 'bdullah, iaitu (aja Ismail dengan bantuan Tengku Kudin dan se"rang saudagar 3ina di Melaka, iaitu 9im Teik 7ee telah berjaya menawan semula Kelang dari (aja Mahdi. (aja Mahdi melarikan diri ke Kuala Selang"r. $engan bantuan (aja itam dan (aja 'li, (aja Mahdi berjaya menawan Kuala Selang"r dari (aja Musa pada tahun 1@=1. Pada #un 1@=1, berlaku peristiwa r"mpakan kapal yang bernama Kim Seng 3he"ng dari Pulau Pinang ke 9arut yang membawa muatan kain, barang makanan dan ternakan. !ritish telah menghantar 4 buah kapal perangnya, iaitu .M.S. Plut" dan .M.S. (enald" ke Kuala Selang"r. Ketibaan angkatan !ritish telah menyebabkan lanun-lanun lari diri dari Kuala Selang"r. :leh sebab ketika itu Kuala Selang"r diperintah "leh (aja Mahdi, maka !ritish mengarahkan beliau menaiki kapal

@6

.M.S. (enald" bagi mengadakan rundingan untuk menyelesaikan masalah lanun di Kuala Selang"r. Keengganan (aja Mahdi telah menyebabkan Kuala Selang"r dibedil "leh !ritish lalu ditawan. :leh sebab ketika itu !ritish masih mengamalkan dasar tidak ,ampur tangan, maka Kuala Selang"r diserahkan kepada Tengku Kudin sebagai wakil Sultan Selang"r. (aja Musa kembali ke Kuala Selang"r dan menuntut haknya. Keengganan Tengku Kudin untuk menyerahkan Kualan Selang"r menyebabkan (aja Musa menyebelahi (aja Mahdi untuk menentang Tengku Kudin. 'kibatnya keka,auan di Selang"r mas"h berterusan. Keka,auan di Selang"r semakin hebat akibat pergaduhan pel"mb"ng-pel"mb"ng 3ina di Kan,hing, iaitu Kah 7eng 3hew yang merupakan ahli k"ngsi 2hee in dengan pel"mb"ng-pel"mb"ng 3ina di Kuala 9umpur, iaitu puak Hei 3hew yang merupakan ahli k"ngsi ai San. Keka,auan bertambah hebat kerana pel"mb"ng-pel"mb"ng 3ina menyebelahi pembesar-pembesar yang bertentangan. Puak Kah 7eng 3hew menyebelahi (aja Mahdi dan puak Hei 3hew menyebelahi Tengku Kudin. Pada tahun 1@?@, 7ap 'h 9"y dilantik sebagai Kapitan 3ina di Kuala 9umpur. Pada tahun 1@?;, "rang kanan 7ap 'h 9"y, iaitu 7ap 'h S1e telah dibunuh di Kan,hing "leh puak Kah 7eng 3hew di bawah 3h"ng 3h"ng. 7ap 'h 9"y dan pengikutpengikutnya menyerang puak Kah 7eng 3hew di Kan,hing. 3h"ng 3h"ng dan pengikut-pengikutnya melarikan diri ke (awang dan menyebelahi (aja Mahdi kerana puak Hei 3hew mendapat bantuan Tengku Kudin. Pada tahun 1@=4, (aja Mahdi kembali ke Selang"r. $engan bantuan tentera #"h"r dan puak Kah 7eng 3hew, beliau berjaya menawan Kuala 9umpur, )lu Kelang, Petaling dan Kuala Selang"r dengan mengalahkan tentera Tengku Kudin dan 7ap 'h 9"y. Tengku Kudin kemudiannya mendapatkan bantuan 5egeri-negeri Selat untuk menentang (aja Mahdi. -alau bagaimanapun, 2aben"r 5egeri-negeri Selat, Sir arry :rd enggan memberi bantuan kerana ketika itu !ritish tidak mengamalkan dasar ,ampur tangan. Tengku Kudin kemudiannya mem"h"n bantuan dari Kedah dan !endahara -an 'hmad BPahangC. $engan bantuan tentera Pahang, Kedah dan pengikut 7ap 'h 9"y, Tengku Kudin berjaya menawan semula Kuala 9umpur, )lu Kelang, Petaling dan Kuala Selang"r dari (aja Mahdi. Kejayaan Tengku Kudin telah berjaya menamatkan keka,auan Selang"r pada bulan Ma, 1@=6. Kegiatan lanun Selepas tamatnya Perang Kelang, lanun-lanun di pantai Selang"r tetap meneruskan keganasan mereka. Kegiatan pelanunan ini memberi kesempatan kepada Sir 'ndrew 3larke yang baru menyelesaikan ,ampur tangan di Perak untuk bertindak di Selang"r.

@8

Pada 1? 5"Eember 1@=6, sekumpulan lanun yang dis"k"ng "leh putera-putera Sultan 'bdul Samad telah menyerang sebuah kapal dagangan Melaka berhampiran dengan Sungai #ugra. @ "rang daripada ; "rang anak kapal yang merupakan rakyat !ritish dibunuh. Sir 'ndrew 3larke mengambil kesempatan ini untuk meny"k"ng Tengku Kudin dan meluaskan pengaruh !ritish di Selang"r. !ritish berjaya menangkap ; "rang Melayu Selang"r yang disyaki terlibat dalam kejadian itu. Sir 'ndrew 3larke memaksa Sultan 'bdul Samad mengadakan perbi,araan ke atas lanun-lanun berkenaan pada bulan Hebruari 1@=8. 9anun-lanun itu didapati bersalah dan dikenakan hukuman mati. 5amun demikian, kejadian-kejadian pelanunan masih diteruskan lagi. Pada bulan :g"s 1@=8, satu kejadian pelanunan telah berlaku dekat Sungai 9angat. Peristiwa ini telah memberi kesempatan kepada Sir 'ndrew 3larke untuk menghantar Hrank Swettenham tinggal dengan Sultan 'bdul Samad sebagai ejen tidak rasmi Inggeris. Sultan 'bdul Samad telah kagum dengan kepintaran dan kebijaksanaan Hrank Swettenham dan meminta supaya !ritish melantik se"rang residen untuk menasihati baginda. Pada bulan :kt"ber 1@=8, #.2. $aEids"n dilantik sebagai (esiden dengan Hrank Swettenham sebagai Pen"l"ng (esiden.

(ampur Tan!an Britis$ di ,e!eri Sembilan )*0+

Pengenalan Seperti negeri-negeri Melayu yang lain, keka,auan di 5egeri Sembilan berlaku di antara tahun 1@?D-an dan 1@=D-an. Sebab utama yang menyebabkan keka,auan di 5egeri Sembilan ialah peperangan yang berlaku di antara $at"> Kelana dan $at"> !andar di Sungai )j"ng atas kepentingan l"mb"ng bijih timah. Selain itu, keka,auan juga berlaku di Sri Menanti, (embau dan #elebu. Keka,auan ini seterusnya mend"r"ng !ritish ,ampur tangan sehingga akhirnya 5egeri Sembilan diwujudkan atas penyatuan wilayah-wilayah tersebut. Sungai 8jong Sungai )j"ng adalah salah sebuah daerah daripada sembilan buah daerah di 5egeri Sembilan. Ia sangat kaya dengan bijih timah. !ijih timah menjadi pun,a pertelingkahan antara pembesar-pembesar Melayu. Mereka ,uba mengenakan ,ukai ke atas bijih timah yang dibawa keluar melalui Sungai )j"ng.

@5

Peperangan telah berlaku di antara 4 "rang pembesar iaitu $at"> Kelana dan $at"> !andar. Pun,a perbalahan antara mereka ialah ke atas hak memungut ,ukai di kawasan perl"mb"ngan bijih timah. Kedua-dua pembesar itu telah mendirikan rumah t"l untuk memungut ,ukai di sepanjang Sungai 9inggi. Tindakan mereka menyebabkan saudagar-saudagar yang membawa bijih timah dari Sungai 9inggi ke Melaka terpaksa membayar ,ukai kepada setiap rumah t"l. Permusuhan di antara $at"> Kelana dan $at"> !andar seterusnya menyebabkan perl"mb"ngan bijih timah terhenti dan perdagangan 5egeri-negeri Selat dengan Sungai )j"ng teran,am. Malahan, kedudukan $at"> Kelana teran,am "leh $at"> !andar yang lebih berpengaruh di Sungai )j"ng. :leh itu, $at"> Kelana meminta bantuan Inggeris untuk mengukuhkan kedudukannya di Sungai )j"ng. Sementara itu, saudagarsaudagar selat telah mengadu kepada 2aben"r Sir 'ndrew 3larke tentang pengenaan ,ukai se,ara haram yang tidak menguntungkan mereka dan mendesak !ritish supaya ,ampur tangan di Sungai )j"ng untuk melindungi kepentingan perdagangan mereka. Pada bulan 'pril 1@=8, Sir 'ndrew 3larke telah mengambil keputusan untuk memihak $at"> Kelana. !eliau mengadakan satu mesyuarat dengan pembesar-pembesar di Singapura untuk mewujudkan pengaruh !ritish dan menamatkan keka,auan di Sungai )j"ng. Mesyuarat itu hanya dihadiri "leh $at"> Kelana 'bdul (ahman dan $at"> Muda 9inggi. asilnya, perjanjian ditandatangani di antara $at"> Kelana dan Inggeris pada 41 'pril 1@=8. Melalui perjanjian ini. a. b. ,. $at"> Kelana diisytiharkan sebagai pemerintah yang sah di Sungai )j"ng. !eliau berjanji memerintah Sungai )j"ng dengan adil. $at"> Kelana bersetuju memberi perlindungan kepada saudagar-saudagar !ritish dan mengenakan ,ukai yang berpatutan. $at"> Kelana bersetuju juga menjaga kepentingan !ritish di Sungai )j"ng. $at"> !andar membantah keras terhadap ,ampur tangan !ritish di Sungai )j"ng dan enggan menerima perjanjian tersebut kerana beliau disisihkan daripada sebarang kuasa di Sungai )j"ng. Seterusnya, $at"> !andar men,abar kekuasaan !ritish. $at"> Kelana 'bdul (ahman berasa bimbang akan keselamatan dan meminta perlindungan daripada Kerajaan !ritish. Pada bulan :g"s 1@=8, Sir 'ndrew 3larke menghantar -.'. Pi,kering bersama satu pasukan tentera untuk melindungi $at"> Kelana dan menjaga kepentingan perdagangan !ritish di sana. $alam pertempuran yang meletus di antara $at"> Kelana dan $at"> !andar pada bulan 5"Eember 1@=8, $at"> Kelana berjaya menewaskan $at"> !andar dengan bantuan angkatan tentera !ritish. $at"> !andar terpaksa berundur ke Kepayang.

@?

Kedudukan $at"> Kelana sebagai ketua Sungai )j"ng terjamin dan !ritish berpeluang meluaskan kuasanya dengan melantik se"rang Pen"l"ng (esiden, iaitu Kapten -.I. Thatham. $at"> !andar menandatangani satu perjanjian pada 1? $isember 1@=8 dan berjanji tidak akan ,ampur tangan dalam halehwal Sungai )j"ng. Sri Menanti Pertelingkahan di antara 7amtuan 'ntah Seri Menanti dan pembesar-pembesar terutama Sungai )j"ng memberi kesempatan untuk Inggeris ,ampur tangan di Sri Menanti. Pemerintah Sungai )j"ng enggan mengakui 7amtuan 'ntah Sri Menanti sebagai 7ang $ipertuan !esar 5egeri Sembilan. Sir Hrederi,k -eld telah mengadakan satu mesyuarat dengan 7amtuan 'ntah dan pembesar-pembesar Sri Menanti yang menentangnya. -alaupun 'ntah meminta perlantikan se"rang (esiden !ritish tetapi permintaan itu tidak diterima "leh Sir Hrederi,k -eld kerana beliau tidak mendapat s"k"ngan semua pembesar Sri Menanti. :leh itu, -eld hanya melantik Martin 9ister sebagai Pemungut dan Majistret di Kuala Pilah, Sri Menanti pada tahun 1@@5. Pada bulan 'pril 1@@?, 7amtuan 'ntah dan pembesar-pembesar telah bersetuju menyerahkan hal-ehwal hubungan luar kepada Martin 9ister. Rembau Sir Hrederi,k -eld ,ampur tangan di (embau untuk menamatkan persengketaan di antara aji Sahil iaitu Penghulu (embau dan Syed amid atas perebutan gelaran 7amtuan Muda Tampin. Sir Hrederi,k -eld mengadakan satu mesyuarat dengan pembesar-pembesar (embau di Melaka pada bulan Ma, 1@@6. $alam mesyuarat itu, pembesar-pembesar bersetuju melantik Serun !in Sidin sebagai penghulu yang baru bagi (embau kerana aji Sahil gagal mentadbir (embau dengan baik. Serun !in Sidin dan pembesar-pembesar juga menandatangani satu persetiaan dengan pihak Inggeris dan bersetuju menerima dan mematuhi timbang-tara Inggeris dalam semua pergaduhan di antara mereka. Pertelingkahan telah meletus antara Penghulu Serun dan pembesar-pembesar atas s"al pungutan hasil. !ritish ,ampur tangan untuk menyelesaikan masalah itu pada 1= September 1@@=, Penghulu Serun dan pembesar-pembesar (embau telah menantangani satu perjanjian menyerahkan kuasa memungut ,ukai kepada se"rang pegawai !ritish yang dikenali sebagai Pemungut asil dan Majistret.

@=

5elebu !ritish berpeluang ,ampur tangan di #elebu apabila ter,etus satu pertelingkahan antara 7amtuan Muda dengan Penghulu #elebu. Kedua-dua pihak meminta timbang-tara !ritish untuk menyelesaikan persengketaan antara mereka. Sir Hrederi,k -eld telah menguruskan satu mesyuarat dengan kedua-dua pihak pada bulan :g"s 1@@6 untuk menentukan hak dan kuasa mereka. (esiden Sungai )j"ng dilantik untuk membantu mereka dalam halehwal pentadbiran #elebu. Pada bulan $isember 1@@8, 7amtuan Muda #elebu mangkat. Penghulu #elebu meminta bantuan !ritish untuk menghapuskan jawatan 7amtuan Muda. Sebagai balasan, beliau menandatangani satu perjanjian dengan !ritish pada bulan September 1@@?. Menurut perjanjian itu, Penghulu #elebu menerima se"rang pegawai !ritish untuk mentadbir hasil dan keadilan di #elebu. Kesimpulan Menjelang tahun 1@@@, kesemua negeri ke,uali daerah Tampin telah menerima timbang-tara dan perlindungan Inggeris. Pada tahun 1@@;, menerusi usaha 2aben"r 5egeri-negeri Selat, iaitu Sir 3e,il 3lementi Smith, daerah Tampin dan (embau bersetuju menyertai pergabungan Sri Menantidan menerima se"rang (esiden Inggeris. Martin 9ister dilantik menjadi (esiden Pertama. Pada tahun 1@@5, Sungai )j"ng dan #elebu menyertai penggabungan tersebut. $engan ini, pergabungan Sri Menanti yang meliputi semua negeri dikenali sebagai 5egeri Sembilan. 7amtuan 'ntah Sri Menanti diakui sebagai 7ang $ipertuan !esar 5egeri Sembilan. !aginda dibantu dalam hal pentadbiran "leh Martin 9ister.

(ampur Tan!an Britis$ di Pa$an! )***

Pengenalan Pahang merupakan sebahagian dari Melaka semasa keagungan Kesultanan Melayu Melaka. 'pabila Melaka dikalahkan "leh P"rtugis pada tahun 1511, Kerajaan Melayu Melaka berpindah ke #"h"r dan Pahang turut bernaung di bawah #"h"r. Se"rang !endahara telah dilantik untuk memerintah Pahang sebagai wakil Sultan #"h"r. Perjanjian Inggeris-!elanda 1@48 telah melemahkan Kesultanan #"h"r kerana ianya terbahagi dua.

@@

Kesempatan ini telah digunakan "leh !endahara 'li untuk membebaskan Pahang dari #"h"r pada tahun 1@56. Pada tahun 1@5=, !endahara 'li meninggal dunia dan pentadbiran di Pahang diserahkan kepada -an Mutahir dan -an 'hmad pula dianugerahkan <ndau dan Kuantan tetapi -an Mutahir tidak menunaikan wasiat !endahara 'li. Keadaan ini telah menyebabkan Perang Saudara B1@5=-1@?6C sehinggalah !ritish berkesempatan ,ampur tangan. Perang Saudara &(.',&()Pada tahun 1@56, !endahara 'li mengambil kesempatan untuk membebaskan Pahang dari #"h"r apabila #"h"r menjadi lemah. Sebelum dia meninggal dunia, !endahara 'li berundur ke 9ami di Sungai Pahang Tua. Mengikut wasiatnya yang bertarikh 45 Mei 1@5?, pentadbiran Pahang akan diserahkan kepada putera -an Mutahir dan -an 'hmad pula dianugerahkan kawasan <ndau dan Kuantan. Pada tahun 1@5=, !endahara 'li meninggal dunia. -an Mutahir yang dilantik sebagai !endahara dengan gelaran !endahara Seri Maharaja enggan menyerahkan <ndau dan Kuantan kepada -an 'hmad sebagaimana yang diwasiatkan. -an 'hmad yang diusir dari Pahang telah pergi ke Singapura untuk mem"h"n bantuan !ritish bagi mendapat kembali haknya. 2aben"r 5egeri-negeri Selat, !landell enggan membantunya kerana ketika itu !ritish mengamal dasar tidak ,ampur tangan di 5egeri-negeri Melayu. -an 'hmad kemudiannya ke Terengganu dan membuat serangan ke atas Pahang melalui Kemaman. Perang saudara Pahang bertambah hebat kerana -an 'hmad dan -an Mutahir mempunyai peny"k"ng-peny"k"ng yang meny"k"ng mereka kerana sesuatu kepentingan. Sultan Mahmud 9ingga yang diturunkan takhta "leh !elanda mendakwa beliau berasal dari keturunan raja-raja yang memerintah #"h"r Btermasuk PahangC pada abad ke-1@. !eliau mahu membantu -an 'hamd dengan tujuan mengembalikan pertuanannya ke atas Pahang. 'pabila bapa saudaranya, Sultan :mar BTerengganuC enggan membantunya untuk membantu -an 'hmad, beliau mem"h"n bantuan Siam. Perm"h"nannya dipersetujui "leh Siam kerana Siam ber,ita-,ita untuk memperkuatkan pengaruhnya di Terengganu dan mengembangkan pengaruhnya ke Pahang. Pada tahun 1@?1, Sultan Mahmud 9ingga berangkat ke !angk"k untuk mem"h"n bantuan Siam. Pada :kt"ber 1@?4, Sultan Mahmud 9ingga tiba di Terengganu dengan angkatan Siam untuk membantu -an 'hmad menyerang Pahang. Kehadiran angkatan Siam membimbangkan !ritish kerana menyedari Siam memang ber,ita-,ita untuk mengembangkan pengaruhnya di seluruh Tanah Melayu. Kebimbangan !ritish bertambah apabila tersebar khabar angin mengatakan bahawa angkatan Siam bukan sahaja membantu -an 'hmad tetapi juga membantu Sultan Mahmud 9ingga merampas takhta Terengganu dari bapa saudaranya, Sultan :mar. Siam mahu menggulingkan Sultan :mar kerana Sultan :mar tidak menerima pertuanan Siam ke

@;

atas Terengganu. !ritish menghantar bantahan kepada (aja M"ngkut di Siam menegaskan tindakan Siam bertentangan dengan Perjanjian !urney 1@4?. 2aben"r 5egeri-negeri Selat 3aEenagh telah mengarahkan Sultan Mahmud 9ingga dan Siam berundur dari Terengganu dan tidak melibatkan diri dalam Perang Saudara Pahang kerana bimbang penglibatan mereka akan memperhebatkan lagi Perang Saudara Pahang. 'pabila arahannya tidak mendapat layanan, 3aEenagh telah menghantar kapal perang ke Kuala Terengganu dan membedil Kuala Terengganu pada 8 5"Eember 1@?4. 'kibatnya, Sultan Mahmud 9ingga dan Siam kembali ke !angk"k. Tindakan !ritish telah berjaya menghalang Sultan Mahmud 9ingga dan Siam membabitkan diri dalam Perang Saudara Pahang. Pada mulanya !ritish tidak mahu melibatkan diri dalam Perang Saudara Pahang dan menganggapnya sebagai masalah dalam negeri Pahang. Selain itu, !ritish mengamalkan dasar tidak ,ampur tangan di 5egerinegeri Melayu. -alau bagaimanapun, !ritish ,ampur tangan dalam Perang Saudara Pahang untuk melindungi kepentingan !ritish. Tujuan utamanya ialah untuk menyekat pengaruh Siam daripada merebak ke Pahang. Selain itu, ialah untuk menamatkan Perang Saudara supaya perhubungan antara Singapura dengan Pahang tidak terganggu. -alaupun !ritish tidak mengamalkan p"lisi ,ampur tangan di 5egeri-negeri Melayu tetapi telah terdapat pedagang-pedagang !ritish terlibat dalam perdagangan di Pahang. Mereka mendesak !ritish supaya ,ampur tangan bagi melindungi pelaburan dan kepentingan mereka. $esakan diterima kuat "leh !ritish, Syarikat Patters"n H. Sim"ns yang menjalankan kegiatan perl"mb"ngan bijih timah di Kuantan. Mereka mendesak Perang Saudara Pahang telah menjejaskan pelaburan mereka. Perm"h"nan -an 'hmad untuk mendapat bantuan Terengganu telah dipersetujui "leh Sultan :mar. Sultan :mar telah membenarkan -an 'hmad menggunakan Kemaman sebagai pangkalan untuk menyerang Pahang. Selain itu, -an 'hmad juda mendapat bantuan-bantuan lain dari Terengganu seperti senjata, makanan, tentera dan sebagainya. Semasa bermulanya serangan -an 'hmad ke atas Pahang pada $isember 1@5=, -an Mutahir telah mem"h"n bantuan #"h"r. Perm"h"nan -an Mutahir dipersetujui "leh Temenggung Ibrahim kerana beliau ber,ita-,ita untuk mengembalikan ketuanan #"h"r ke atas Pahang disebabkan sebelum 1@56, Pahang merupakan sebahagian daripada #"h"r. Keinginan Temenggung Ibrahim untuk membantu -an Mutahir juga kerana adanya hubungan kekeluargaan antara mereka di mana putera -an Mutahir iaitu Tengku K"ris telah berkahwin dengan puteri Temenggung Ibrahim, iaitu 3ik <ngku !esar. asrat Temenggung Ibrahim untuk membantu -an Mutahir di haling "leh !ritish yang bimbang penglibatan #"h"r memperhebtkan lagi Perang Saudara Pahang. Selepas Temenggung Ibrahim meninggal dunia pada tahun 1@?4, Temenggung 'bu !akar yang menggantikannya dengan s"k"ngan !ritish telah menghantar bantuan

;D

#"h"r kepada -an Mutahir. -alau bagaimanapun, ketibaan tentera #"h"r terlewat kerana ketika itu hampir seluruh Pahang telah ditawan "leh -an 'hmad. -an 'hmad berjaya menguasai Pahang pada Mei 1@?6 dan ditabalkan sebagai !endahara dengan gelaran !endahara Seri -ak (aja pada Pkt"ber 1@?6. 'ntara tahun 1@??-1@?@, terdapat beberapa per,ubaan menyerang Pahang "leh putera-putera -an Mutahir, -an 'man, -an $a dan -an 'bdullah. -alau bagaimanapun, per,ubaan tersebut berjaya dihan,urkan "leh -an 'hmad. Pada tahun 1@=5, 2aben"r 5egerinegeri Selat, -illiam #erE"is, telah melawat Pahang dan mendesak -an 'hmad menerima se"rang (esiden !ritish. Permintaan tersebut tidak dipersetujui "leh -an 'hmad yang bimbang sistem (esiden akan menjejaskan kewibawaan dan kekuasaannya. Pada tahun 1@@4, -an 'hmad menggunakan gelaran Sultan. Peristiwa selepas Perang Saudara &(.',&()-alaupun -an 'hmad menguasai seluruh Pahang tetapi masih mempunyai musuh di kalangan pembesarpembesar yang enggan membayar ,ukai kepadanya. al ini menyebabkan Sultan 'hmad ber,adang untuk menjual kawasan-kawasan di ulu Pahang kepada saudagar-saudagar #erman yang berada di Pahang. Tindakan Sultan 'hmad itu amat membimbangkan !ritish kerana mereka tidak mahu kuasa-kuasa <r"pah yang lain bertapak di 5egeri-negeri Melayu. :leh itu, !ritish ,uba ,ampur tangan se,ara langsung untuk mengekalkan pengaruh dan kepentingan mereka di Pahang. asilnya, Sir Hrederi,k -eld, 2aben"r 5egeri-negeri Selat, telah menghantar Hrank Swettenham ke Pahang pada tahun 1@@5. !eliau melap"rkan tentang pentingnya untuk melantik se"rang ejen !ritish untuk menjaga kepentingan ek"n"mi !ritish di Pahang. Pada bulan :kt"ber 1@@=, Sir Hrederi,k -eld berjaya memujuk Sultan 'hmad supaya menerima se"rang ejen !ritish. ugh 3li%%"rd dilantik sebagai ejen !ritish di Pahang. Pada bulan Hebruari 1@@@, se"rang warganegara Inggeris yang berbangsa 3ina, 2" ui, telah terbunuh dekat Istana Pekan. Sultan 'hmad enggan bekerjasama dengan !ritish untuk menyelesaikan perkara itu. :leh itu, Sir 3e,il 3lementi Smith telah menggunakan kekerasan untuk memaksa Sultan 'hmad menerima se"rang (esiden untuk menasihati Sultan dan menjaga kepentingan ek"n"mi !ritish di Pahang. $engan itu, #.P. ("dger dilantik sebagai (esiden Inggeris yang pertama di Pahang pada bulan :g"s 1@@@.

;1

(ara Keluar!a Temen!!un! Memper"le$i Kuasa di J"$"r

Pengenalan Sehingga tahun 1@1;, Temenggung memerintah #"h"r dan Singapura bagi pihak Sultan #"h"r yang bersemayam di (iau. !ritish memper"lehi hak ke atas Singapura hasil dari persetujuan (a%%les dengan Temenggung 'bdul (ahman dan Tengku ussein yang diiktira% "leh (a%%les sebagai Sultan walaupun !elanda mengiktirs% Tengku 'bdul (ahman Badik Tengku usseinC sebagai Sultan. Keturunan Temenggung iaitu Ibrahim dan 'bu !akar merupakan pemerintah yang berkeb"lehan. $i antara tahun 1@55-1@@5, keluarga Temenggung menjalankan usaha untuk berkuasa di #"h"r. $alam usaha ini, keluarga Temenggung berjaya mengenepikan kuasa keluarga Sultan ke atas #"h"r. /ara,7ara 1. Perjanjian 10 Ma+ 1,55 Perselisihan berlaku di antara Sultan 'li Bputera Sultan usseinC dan Temenggung Ibrahim mengenai hasil #"h"r selepas #"h"r maju dan makmur. Sultan 'li telah merayu kepada 2aben"r 5egeri-negeri Selat iaitu !utterw"rth. Temenggung Ibrahim mendapat s"k"ngan dari !ritish dalam persaingannya dengan Sultan 'li. $alam usaha itu, termeterai perjanjian 1D Ma, 1@55 di antara Sultan 'li dan Temenggung Ibrahim. Mengikut Perjanjian 1@55, kedaulatan #"h"r diserahkan kepada Temenggung Ibrahim dan keturunannya. Sultan 'li dibenarkan mengguna gelaran Sultan. $aerah Muar-Kesang menjadi hak Sultan 'li dan keturunannya. $aerah-daerah #"h"r yang lain diletakkan di bawah kuasa penuh Temenggung Ibrahim dan keturunannya. 2. 5emenggung 2bu %akar $aeng 'bu !akar menggantikan ayahandanya Temenggung Ibrahim sebagai Temenggung pada tahun 1@?4. Pada tahun 1@?@, beliau mengisytiharkan dirinya sebagai Maharaja dengan kei1inan serta persetujuan !ritish. Tindakan ini memperlihatkan ,ita-,itanya untuk mendapat gelaran Sultan, sedangkan pada masa itu Sultan 'li masih hidup. Kalau pada masa Temenggung Ibrahim, beliau mendapat kedaulatan ke atas #"h"r, kini Maharaja 'bu !akar ingin meluaskan lagi kekuasaannya ke atas MuarKesang. Pada tahun 1@==, Sultan 'li mangkat di )mbai, Melaka. 2aben"r 5egeri-negeri Selat telah menawarkan buat sementara Muar di bawah pentadbiran Maharaja 'bu !akar. Tawaran ini mendapat persetujuan pembesar-pembesar di Muar. Maharaja 'bu !akar menerima tawaran tersebut. $engan itu, sejak tahun 1@==, seluruh #"h"r terletak di bawah kuasa Maharaja 'bu !akar. $engan bantuan !ritish,

;4

usaha diambil lagi bagi memastikan tidak ada pengganti dibuat pada hari pengebumian Sultan 'li. Pada hal Sultan 'li mempunyai putera bernama Tengku 'lam. 'khirnya, pihak !ritish mengambil keputusan masalah pemerintahan diselesaikan melalui undian. Sebelum upa,ara mengundi dijalankan di Kuala Kesang pada tahun 1@== "leh Temenggung dan Penghulu-penghulu Muar, dilap"rkan Maharaja 'bu !akar membawa Temenggung dan Penghulu-penghulu Muar ke #"h"r !haru dan ke Singapura bagi memastikan mereka meny"k"ng Maharaja. $alam upa,ara mengundi ke Kesang, mereka yang berhak mengundi meny"k"ng Maharaja 'bu !akar. $engan itu, Maharaja 'bu !akar menjadi pemerintah seluruh #"h"r termasuk Muar-Kesang. Putera Sultan 'li mendapat pen,en yang besar tetapi terpaksa melu,utkan gelaran Sultan. Pada tahun-tahun 1@=;-1@@D, Maharaja 'bu !akar berjaya mematahkan per,ubaan Tengku 'lam, putera Sultan 'li untuk menegakkan semula kuasanya di #"h"r. Maharaja 'bu !akar mempunyai hubungan yang rapat dengan saudagar-saudagar !ritish di Singapura, pegawaipegawai kerajaan 5egeri Selat, Pejabat Tanah #ajahan di 9"nd"n dan juga Gueen Ki,t"ria. 'kibat dari %akt"r-%akt"r ini, !ritish meny"k"ng Maharaja 'bu !akar. 3. Perjanjian %ritish 9)h)r 1,,5 Maharaja 'bu !akar ber,ita-,ita untuk diiktira% sebagai Sultan. !eliau mengadakan rundingan dengan !ritish semasa lawatannya ke <ngland yang membawa kepada termeterainya Perjanjian !ritish #"h"r 1@@5. Mengikut perjanjian itu, Maharaja 'bu !akar diiktira% "leh Kerajaan !ritish sebagai Sultan seluruh #"h"r dan gelaran ini b"leh diwarisi "leh keturunannya. Perjanjian ini merupakan langkah terakhir bagi men,apai martabat di raja yang diambil "leh Maharaja 'bu !akar. Maharaja 'bu !akar bersetuju #"h"r diletakkan di bawah naungan !ritish. al-ehwal luar #"h"r akan diuruskan "leh !ritish dan #"h"r bersetuju menerima se"rang penasihat !ritish bagi membantu Sultan dalam hal ehwal pentadbiran ke,uali perkara-perkara yang berkaitan dengan agama Islam dan adat resam Melayu. Kesimpulan Setelah menjalankan beberapa langkah dan mendapat s"k"ngan dari !ritish, keluarga Temenggung berjaya mendapat kuasa dan menegakkan kekuasaan mereka di #"h"r. Pun,a utama kejayaan ini ialah kerana adanya s"k"ngan dan peran,angan !ritish. S"k"ngan !ritish kerana ket"k"han keluarga Temenggung sebagai pemerintah Melayu yang tidak dapat ditandingi "leh Sultan-sultan di negeri-negeri Melayu lain pada 1amannya. Pengiktira%annya ini merupakan sesuatu yang amat berharga kepada keluarga Temenggung. Kerana ket"k"hannya Sultan 'bu !akar digelar sebagai !apa Pem"denan #"h"r.

;6

Sebab J"$"r Lebi$ Stabil dari ,e!eri Perak dan Selan!"r

Pengenalan Sejak pertengahan abad ke-1;, "rang 3ina telah bermastautin di #"h"r. Mereka datang ke #"h"r dari Singapura dan membuka ladang gambir serta ladah hitam. Pemerintah #"h"r telah menggalakkan "rang-"rang 3ina membuka perusahaan gambir dan lada hitam. Kekurangan tanah di Singapura dan galakan Temenggung merupakan dua %akt"r yang mend"r"ng "rang-"rang 3ina berpindah ke #"h"r. Sebab,sebab 1. !istem (enta$biran !ultan 2bu %akar Semasa menjadi Temenggung, 'bu !akar melaksanakan sistem pentadbiran yang lebih kemas jika dibandingkan dengan sistem yang berkuatkuasa di Selang"r dan Perak. Pengusaha ladang gambir dan lada hitam diberi kawasan tanaman yang khusus serta disahkan dengan *surat sungai+. Pengusaha ladang yang memegang *surat sungai+ dilantik menjadi *Kang,hu+ BketuaC di sesebuah *Kangkar+ Btapak ladangC. Perselisihan di antara Kang,hu tidak timbul dan tidak menjadi masalah pentadbiran kerana sempadan di antara kawasan telah ditetapkan. Pada dasarnya, sistem pentadbiran di #"h"r yang men,"nt"hi sistem !ritish lebih sesuai dengan kehendak 1aman. 2. 5i$ak timbul masalah )rang")rang 1ina Temenggung hanya memberi pengiktira%an kepada hanya satu k"ngsi gelap iaitu 2hee in. Pengiktira%an ini bukan sahaja menguatkan k"ngsi gelap 2hee in tetapi menghalang pertumbuhan k"ngsi gelap lain. Sehingga penghujung abad ke-1;, penduduk 3ina di #"h"r yang menjadi peladang gambir dan lada hitam terdiri dari puak Te",hew yang h"m"gene"us. Mereka mempunyai perpaduan yang erat kerana samasama menetap di (iau pada lewat abad ke-1@, kemudian Singapura dan akhirnya #"h"r. Masa itu memberi kesempatan kepada puak Te",hew untuk mewujudkan "rganisasi s"sial yang lebih kemas tidak seperti pekerja-pekerja l"mb"ng di Perak dan Selang"r yang terdiri dari dua puak yang bermusuhan. $i #"h"r, tidak ada perl"mb"ngan bijih timah yang menjadi rebutan di antara "rang-"rang 3ina. Kegiatan pertanian b"leh dijalankan di mana sahaja. Kerana %akt"r di atas masyarakat peladang di #"h"r lebih stabil. (usuhan dan pertempuran tidak berlaku sebagaimana di Perak dan Selang"r.

;8

Ke!a!alan Britis$ (ampur Tan!an di J"$"r Se$in!!a Ta$un )/)+

Pengenalan #"h"r merupakan sebuah 5egeri Melayu yang paling lama dan rapat hubungan dengan !ritish. Penglibatan !ritish di #"h"r bermula sejak kedatangan (a%%les dan pembukaan Singapura pada tahun 1@1;. -alau bagaimanapun, #"h"r merupakan negeri yang paling akhir menerima Penasihat !ritish. $engan ini, #"h"r dianggap sebagai negeri yang paling lama mengekalkan kemerdekaannya berbanding dengan 5egeri-negeri Melayu yang lain, terutamanya 5egeri-negeri Melayu yang menerima ,ampur tangan !ritish mulai 1@=8. mengikut (upert <mers"n dan K.2. Treg"nning, kemerdekaan #"h"r pada umumnya adalah disebabkan dua %akt"r, iaitu hubungan berbaik-baik dengan !ritish dan kebijaksanaan pemerintah-pemerintah #"h"r terutama Tememggung $aeng Ibrahim dan Maharaja 'bu !akar. Sebab 5ohor mengekalkan kemerdekaannya 1. Hubungan berbaik"baik $engan %ritish Sejak pembukaan Singapura 1@1;, pemerintah #"h"r dari keluarga Temenggung mengadakan hubungan berbaik-baik dengan pegawai-pegawai !ritish di 5egeri-negeri Selat dan Kerajaan !ritish di 9"nd"n. ubungan yang dimulakan "leh Temenggung 'bdul (ahman pada tahun 1@1; dengan (a%%les telah diteruskan "leh pengganti-penggantinya seperti Temenggung Ibrahim, Sultan 'bu !akar dan Sultan Ibrahim sehingga tahun 1;18. $i samping mengekalkan kebebasan #"h"r, hubungan berbaik-baik dengan !ritish amat menguntungkan #"h"r. $engan usaha !ritish, Temenggung Ibrahim dapat mengukuhkan kekuasaannya ke atas #"h"r menerusi satu perjanjian pada tahun 1@55 dengan Tengku 'li, putera Sultan ussein yang menuntut takhta Kerajaan #"h"r dan kekuasaan penuh ke atas #"h"r. Tuntutan takhta #"h"r "leh Tengku 'li tidak menjejaskan kestabilan p"litik #"h"r kerana tuntutan itu dapat dielakkan "leh pihak !ritish dengan s"k"ngan pihak !ritish terhadap keluarga Temenggung. Sultan 'bu !akar B1@?4-1@;5C telag mengeratkan hubungan mesra #"h"r dengan !ritish. 2elaran Maharaja dan gelaran Sultan telah diiktira%kan "leh pihak !ritish. !ritish juga mengakui kebebasan #"h"r melalui satu perjanjian yang ditandatangani pada tahun 1@@5 dengan Sultan #"h"r. Perjanjian tahun 1@@5 telah mengukuhkan kedudukan Sultan 'bu !akar sebagai Sultan berdaulat. 2. Kebijaksanaan (emerintah"(emerintah 9)h)r ;5

Pemerintah-pemerintah #"h"r telah melaksanakan sistem pentadbiran yang lebih ,ekap dan sistematik berbanding dengan sistem pemerintah di 5egeri-negeri Melayu yang lain terutamanya di Perak dan Selang"r. Pada tahun 1@;5, Sultan 'bu !akar telah memperkenalkan sebuah perlembagaan baru bagi #"h"r. Perlembagaan bertulis yang berdasarkan sistem perlembagaan di !ritain menjamin sistem pentadbiran yang teratur. $engan adanya perlembagaan ini, kuasa Sultan dapat diperkukuhkan. Perlembagaan ini merupakan perlembagaan yang bertulis yang pertama di Semenanjung Tanah Melayu. Kebijaksanaan Sultan 'bu !akar dapat dilihat dengan jelas apabila baginda menandatangani perjanjian 1@@5 dengan !ritish dan bersetuju membenarkan !ritish melantik se"rang wakilnya, se"rang K"nsul untuk kepentingan !ritish di #"h"r. Kebijaksanaan baginda turut terserlah dalam mengadakan pembaharuan-pembaharuan berdasarkan !arat di #"h"r. $i samping memperkenalkan beberapa pembaharuan s"sial, jentera pentadbiran yang lebih kemas dan sistematik diperkenalkan dengan menerap nilai-nilai pentadbiran !arat. !aginda mengupah beberapa penasihat <r"pah tetapi pentadbiran dijalankan "leh Sultan dan Majlis Mesyuarat 5egeri. Perlembagaan memperuntukkan sebuah #emaah Menteri yang terdiri daripada "rang Melayu. Mereka ditugaskan untuk menasihati Sultan. Majlis 5egeri yang didirikan terdiri daripada rakyat #"h"r yang meliputi semua kaum dan dilantik "leh Sultan untuk membuat undangundang. $alam keadaan ini, pihak !ritish merasa tidak perlu untuk mengambilalih pentadbiran 5egeri #"h"r kerana satu sistem pentadbiran yang kemas telah wujud di #"h"r. 3. 5i$ak berlaku keka+auan $i 9)h)r Temenggung-temenggung #"h"r seperti $aeng Ibrahim dan puteranya menggunakan kebijaksanaan mereka dalam menangani penghijrahan masuk "rang 3ina ke #"h"r dalam pertengahan abad ke-1;. Temenggung $aeng Ibrahim menggunakan sistem Kang,u sebagai satu kaedah yang tersusun untuk mengawal pener"ka-pener"ka yang rajin berusaha itu. Melalui sistem Kang,u, "rang 3ina digalakkan berpindah, menetap kekal di #"h"r dan membuka ladang-ladang lada hitam dan gambir. Temenggung memberikan satu surat tauliah yang disebut surat sungai kepada setiap Kang,u atau ketua puak-puak "rang 3ina. Surat ini menentukan hak-hak dan tanggungjawab mengawal dan membayar sewa bagi kawasan-kawasan yang dibuka. Sistem Kang,u ini memb"lehkan kemasukan "rang 3ina se,ara beramairamai ke #"h"r. Pada awal tahun 1@?D-an lebih kurang 1DDDD "rang 3ina telah masuk ke #"h"r. Mereka menjadi buruh-buruh di ladang-ladang lada hitam dan gambir yang dibuka pada pertengahan abad ke-1;. !erbe1a dengan 5egeri-negeri Melayu yang lain seperti di Perak dan Selang"r, tidak terdapat keka,auan yang diakibatkan "leh k"ngsi gelap di 5egeri #"h"r. Keadaan terkawal kerana baginda membenarkan hanya satu k"ngsi gelap sahaja iaitu 2hee in untuk masuk ke #"h"r. Malah baginda menggalakkan

;?

hanya "rang Te",hew memasuki #"h"r. $engan ,ara pentadbiran yang agak sistematik, pergaduhan di antara "rang 3ina terkawal. Mereka hidup aman damai. Keadaan perebutan kuasa di kalangan pembesarpembesar seperti yang berlaku di 5egeri-negeri Melayu yang lain juga tidak berlaku di #"h"r. Pemindahan kuasa dari keluarga Sultan kepada keluarga Temenggung terutamanya selepas kemangkatan Sultan ussein telah berlaku se,ara lan,ar dan tanpa sebarang peristiwa yang tidak diingini. :leh sebab tidak ada keka,auan sama ada dari segi perebutan kuasa di kalangan pembesar atau permusuhan k"ngsik"ngsi gelap di kalangan "rang 3ina, maka !ritish tidak mempunyai alasan untuk ,ampur tangan di #"h"r sehingaa tahun 1;18. 4. Kurang ()tensi ek)n)mi -alaupun #"h"r terletak berhampiran dengan Singapura, !ritish tidak memberi tumpuan yang tegas untuk mengawal #"h"r kerana negeri itu tidak mempunyai sumber alam yang kaya seperti bijih timah. Kekurangan kepentingan ek"n"mi !ritish di #"h"r mengurangkan ke,enderungannya untuk mengawal negeri tersebut. Pengenalan sistem penasihat di 5ohor &+&4 ubungan #"h"r dengan !ritish mulai regang pada 1aman pemerintahan Sultan Ibrahim B1@;5-1;5;C. !aginda tidak mengekalkan hubungan baik dengan Pejabat Tanah #ajahan. Sebaliknya baginda menentang kuasa pihak !ritish. !aginda memerintah se,ara bebas dan sering mengabaikan nasihat !ritish. Malah baginda mengambil beberapa tindakan yang menge,ewakan pihak !ritish. Pada tahun 1@;;, Sultan Ibrahim enggan membenarkan !ritish membina sebuah landasan keretapi dari 5egeri Sembilan ke #"h"r !ahru. !aginda mahu membina jalan keretapi mengikut syarat-syarat sendiri dengan mendapatkan pinjaman dan jurutera-jurutera sendiri. Tindakan ini tidak disenangi "leh pihak !ritish. 5amun demikian, pada 11 #ulai 1;D8, Sultan Ibrahim bersetuju menandatangani K"nEensyen Keretapi #"h"r setelah '. 9yttlet"n, Setiausaha Tanah #ajahan mengan,am akan mengambil tindakan yang tegas ke atas baginda. Tindakan-tindakan Sultan Ibrahim terus mengan,am kepentingan-kepentingan !ritish di #"h"r. Pada tahun 1;D5, baginda memebrikan satu k"nsesi yang luas kepada Perbadanan 5egeri #"h"r yang dis"k"ng "leh usahawan-usahawan !elanda. Perbadanan ini diberi hak m"n"p"li selama 4D tahun. Sultan Ibrahim juga mengambil langkah untuk memajukan #"h"r !haru sebagai sebuah pelabuhan supaya negeri #"h"r tidak perlu bergantung dari segi ek"n"mi kepada Singapura dari 5egeri-negeri Melayu !ersekutu. Tindakan baginda mengam,am kedudukan Singapura sebagai pelabuhan dan pusat perdagangan. Tindakan-tindakan Sultan Ibrahim yang radikal dan pengabaian nasihat !ritish menyebabkan 2aben"r 'nders"n menggunakan alasan pentadbiran negeri #"h"r untuk memaksa

;=

baginda supaya menerima se"rang Penasihat !ritish. 'khirnya pada tahun 1;18, Sultan Ibrahim menandatangani satu perjanjian dan bersetuju menerima se"rang pegawai !ritish yang nasihatnya mesti diminta dan dijalankan dalam semua perkara yang ada hubungan dengan pentadbiran umum negeri dan mengenai semua perkara selain daripada yang menyentuh agama dan adat resam "rang Melayu. $engan ini, !ritish dapat meluaskan kuasanya ke #"h"r.

Penentan!an di Perak
Pengenalan Keka,auan yang berlaku di Perak membimbangkan !ritish terhadap ,ampur tangan asing. 'kibatnya, 2aben"r 5egeri-negeri Selat, 'ndrew 3larke telah mengambil langkah ,ampur tangan di Perak. asil usaha beliau, satu rundingan telah diadakan sejak 1= #anuari 1@=8 dan hasil rundingan tersebut, Perjanjian Pangk"r ditandatangani pada 4D #anuari 1@=8. Mengikut Perjanjian Pangk"r, Sultan 'bdullah diiktira% sebagai Sultan. !aginda bersetuju menerima se"rang (esiden sebagai penasihat dalam semua hal pentadbiran ke,uali adat resam "rang Melayu dan hal ehwal agama Islam. 9ebih kurang 1D bulan kemudian, #.-.-. !ir,h telah dihantar sebagai (esiden yang pertama pada 1 5"Eember 1@=8. Kehadiran !ir,h telah menjejaskan kekuasaan dan kewibawaan Sultan dan pembesar dari segi p"litik, ek"n"mi dan s"sial. 'kibatnya, !ir,h telah dibunuh di Pasir Salak pada 4 5"Eember 1@=5 selepas berada di Perak hanya selama 14 bulan. Sebab,sebab berlaku Penentangan di Perak 1. Kelemahan Perjanjian Pangk)r 'hli-ahli Sejarah seperti Kennedy, Treg"nning dan 3.$. 3"wan menganggap kelemahan Perjanjian Pangk"r adalah sebab utama membawa kepada pembunuhan !ir,h pada tahun 1@=5. Perjanjian Pangk"r tidak menyelesaikan masalah tentang perebutan takhta Perak antara (aja 'bdullah, (aja Ismail dan (aj 7us"%. Pembesar Perak dan ramai rakyat Perak tidak mengiktira% (aja 'bdullah sebagai Sultan kerana baginda tidak dilantik mengikut adat resam. $i samping itu, (aja 'bdullah tidak mempunyai alat-alat kebesaran yang diperlukan dalam perlantikan Sultan. (amai pembesar dan rakyat Perak masih menganggap (aja Ismail sebagai Sultan kerana baginda dilantik sebagai Sultan Perak pada tahun 1@=1 selepas kemangkatan Sultan 'li. Selain itu, (aja Ismail masih lagi menyimpan alat-alat kebesaran diraja yang diterima semasa perlantikannya pada tahun 1@=1.

;@

-alaupun Perjanjian Pangk"r ditandatangani pada 4D #anuari 1@=8, tetapi !ir,h dilantik sebagai (esiden yang pertama pada 1 5"Eember 1@=8, iaitu 1D bulan kemudian. $alam temp"h tersebut, Sultan 'bdullah dan pembesar-pembesar mempunyai kuasa penuh dalam pentadbiran Perak. Kehadiran !ir,h dirasai "leh Sultan dan pembesar-pembesar yang !ritish ,uba mengambil alih semua kuasa pentadbiran Perak. Perlaksanaan sistem (esiden juga mendapat tentangan dari Menteri 9arut B5gah IbrahimC. !eliau tidak lagi bebas mentadbir 9arut seperti sebelumnya. Semua urusan pentadbiran terpaksa merujuk kepada Kapten Speedy yang dilantik sebagai Pen"l"ng (esiden. !agi !ritish, perlantikan (aja 'bdullah sebagai Sultan dianggap sebagai satu kesilapan kerana (aja 'bdullah dikatakan tidak mengetahui hal pentadbiran m"den. (aja 'bdullah dianggap tidak menerima pembaharuan yang ,uba dilaksanakan di Perak. Kelemahan Perjanjian Pangk"r juga terbukti kerana perjanjian ini tidak mengiktira% Sultan Ismail kerana beliau amat berpengaruh ketika itu. 2. Kelemahan %ir+h Kelemahan !ir,h juga merupakan %akt"r yang penting yang membawa kepada berlakunya Perang Perak pada 1@=8-1@=5. !ritish menganggap perlantikan !ir,h sebagai (esiden lebih-lebih lagi sebagai (esiden Pertama sebagai satu kesilapan. !ir,h tidak dapat bertutur dalam !ahasa Melayu serta tidak memahami dan mengh"rmati adat resam "rang Melayu. !ir,h merupakan se"rang yang degil dan tidak berganjak dari kemahuannya. !eliau tidak berdipl"masi dan tidak bert"lak-ansur. !ir,h mahu melaksanakan pembaharuan se,ara tergesa-gesa tanpa memikirkan kepentingan Sultan dan pembesar. Kelemahan peribadi !ir,h ternyata dari peristiwa :g"s 1@=5 bila Sultan 'bdullah serta pembesar-pembesar mengunjungi tempat kediaman dengan tujuan untuk mendapat ganti rugi akibat penghapusan beberapa keistimewaan. !ir,h dengan biadap menegaskan ganti rugi akan dibayar sekiranya Sultan dan pembesar berhenti memungut ,ukai di kawasan masing-masing. Kelemahan peribadi !ir,h lebih ternyata pada $isember 1@=8 bila beliau membakar rumah (aja 5gah dan Tengku Panglima !esar kerana mereka terus memungut ,ukai walaupun ditegah "leh !ir,h. Kennedy dalam bukunya. ist"ry "% Malaya menganggap !ir,h sebagai *an idealist in a hurry+ kerana mahu melaksanakan pembaharuan se,ara terburu-buru tanpa memikirkan itu dianggap radikal "leh Sultan dan para pembesar. 3. Pembaharuan"(embaharuan %ir+h Pembaharuan-pembaharuan yang ,uba dilaksanakan "leh !ir,h telah menjejaskan kepentingan Sultan dan pembesar sama ada dari segi p"litik, ek"n"mi mahupun s"sial. a. P"litik

;;

$ari segi p"litik, Sultan dan pembesar kehilangan kuasa kerana semua urusan pentadbiran dijalankan atas arahan !ir,h. Keadaan ini menunjukkan (esiden lebih berkuasa dari Sultan. Sultan 'bdullah yang menganggap kehadiran !ir,h sebagai Penasihat mendapati !ir,h bukan menasihatinya tetapi mengeluarkan arahan-arahan yang perlu dipatuhi "leh Sultan dan pembesar-pembesar. Sultan 'bdullah yang tidak berpuas hati dengan tindakan !ir,h telah menulis surat kepada 2aben"r 5egerinegeri Selat iaitu Sir 'ndrew 3larke meminta kuasa (esiden dihadkan ataupun ditukar. #awapan yang diterima amat menge,ewakan Sultan 'bdullah kerana bukan sahaja suratnya tidak mendapat layanan, malah 'ndrew 3larke telah arahkan bahawa hubungan antara Sultan dan pembesar dengan 2aben"r mesti dibuat melalui (esiden. Keadaan ini menunjukkan bahawa (esiden lebih berkuasa dari Sultan. Kehadiran !ir,h menjejaskan kuasa-kuasa pembesar daerah kerana !ir,h telah melantik pegawai-pegawai !ritish untuk menjalankan pentadbiran daerah. Selain itu, Sultan dan pembesar dilarang menjatuhkan hukuman, lebih-lebih lagi hukuman mati, lebih-lebih lagi kepada "rang-"rang Melayu. 'rahan ini mendapat bantahan Sultan dan pembesar-pembesar kerana ini menjejaskan kekuasaan dan kewibawaan mereka serta kuasa tradisi"nal. Kerajaan !ritish telah mengarahkan bahawa hukuman hanya b"leh dijatuhkan "leh hakim-hakim yang dilantik "leh !ritish. b. <k"n"mi $ari segi ek"n"mi, pembaharuan !ritish juga telah menjejaskan kepentingan Sultan dan pembesar. Sultan dan pembesar dilarang memungut ,ukai seperti sebelumnya. 'rahan ini menjejaskan pendapatan Sultan dan pembesar kerana !ir,h tidak membayar ganti rugi akibat penghapusan keistimewaan tersebut. $alam masyarakat tradisi"nal Melayu, ,ukai adalah penting bagi Sultan dan pembesar-pembesar. !ir,h telah mengarahkan bahawa kutipan ,ukai hanya b"leh dijalankan "leh pegawai-pegawai yang dilantik "leh (esiden. Kemarahan Sultan 'bdullah bertambah apabila !ir,h membatalkan pajakan memungut ,ukai kastam bernilai I4? ribu setahun yang diberikan "leh Sultan 'bdullah kepada se"rang saudagar 3ina dari Singapura iaitu 9ee 3heng Tee. Sebaliknya, !ir,h telah memberikan pajakan baru ke atas minuman keras dan ,andu bernilai I? ribu sebulan kepada 9ee 3heng Tee dan rakan-rakannya kerana salah se"rang rakannya telah memberi hutang dengan jumlah yang besar kepada !ir,h. Tindakan !ir,h bukan sahaja mendapat tentangan Sultan dan pembesar, tetapi juga gaben"r dan pedagang-pedagang 5egeri-negeri Selat kerana ia bertentangan dengan arahan.

1DD

,.

S"sial $ari segi s"sial, !ir,h telah ,ampur tangan dalam adat resam "rang Melayu. 'pabila beliau ,uba menghapuskan perhambaan yang merupakan adat tradisi"nal "rang Melayu. $alam masyarakat Melayu tradisi"nal, perhambaan merupakan lambing status yang menentukan kekuasaan dn kewibawaan Sultan dan pembesar dari segi p"litik, ek"n"mi dan s"sial. !ir,h hanya membebaskan hamba-hamba perempuan sahaja. Tindakan beliau melindungi hamba-hamba perempuan di kemudiannya yang terdapat ramai tentera telah men,urigakan Sultan dan para pembesar. Perasaan ,uriga mereka bertambah apabila !ir,h menyeludup 4 "rang hamba perempuan berketurunan Melayu, berpakaian 3ina ke Pulau Pangk"r. ubungan Sultan 'bdullah dan !ir,h bertambah run,ing apabila !ir,h enggan memulangkan 4 "rang hamba perempuan Sultan 'bdullah yang malarikan diri ke kediaman !ir,h pada :kt"ber 1@=5. Kemarahan Sultan terhadap tindakan !ir,h bukan sahaja kerana mereka menjadi tuan kepada hamba tetapi kerana tindakan !ir,h bertentangan dengan syarat Perjanjian Pangk"r yang berkaiatan dengan adat resam "rang Melayu.

4.

5in$akan !ir :illiam 9er<ais Tindakan Sir -illiam #erEais yang menggantikan 'ndrew 3larke sebagai 2aben"r 5egeri-negeri Selat pada Mei 1@=5 juga membawa kepada berlakunya Perang Perak 1@=5. Selepas melawat Perak, -illiam #erE"is tidak puas hati terhadap pentadbiran !ir,h se,ara tidak langsung di Perak. !eliau mahukan pentadbiran !ritish dijalankan se,ara langsung di Perak di mana pentadbiran dijalankan "leh pegawaipegawai !ritish. !eliau mahukan Sultan dan pembesar dibayar wang persaraan supaya menyerahkan kekuasaan kepada !ritish. Pada 4 :kt"ber 1@=5, Sultan 'bdullah telah dipaksa untuk menandatangani perjanjian menyerahkan pentadbiran kepada !ritish. !eliau telah mengugut sekiranya beliau enggan menandatangani perjanjian tersebut, Sultan 'bdullah akan disingkirkan dan (aja 7us"% akan dilantik sebagai Sultan. 'kibatnya, Sultan 'bdullah terpaksa menandatangani persetujuan tersebut.

Peristiwa Pembunuhan 59::9 $ir7h Kemarahan Sultan 'bdullah dan pembesar-pembesar sampai kemun,aknya menjelang akhir tahun 1@=5 dan keputusan diambil untuk membunuh !ir,h. Pada 4D #ulai 1@=5, satu perjumpaan telah diadakan di $urian Sebatang yang dihadiri "leh pembesar-pembesar Perak atau wakilnya ke,uali (aja 7us"%. $alam pertemuan itu, $at"> Maharaja 9ela dipertanggungjawabkan untuk melaksanakan tugas tersebut. (aja Ismail menyatakan persetujuannya untuk membantu $at"> Maharaja 9ela. Sebagai persiapan, (aja 'bdullah dan (aja Ismail telah menyediakan alat-alat senjata yang dibeli dari Pulau Pinang.

1D1

Selepas beberapa hari dari peristiwa perjumpaan di $urian Sebatang, hubungan Sultan 'bdullah dengan !ritish menjadi genting. Pada 48 #ulai 1@=5, pihak !ritish mengugut (aja 'bdullah jika baginda tidak mengikut arahan mereka. Pada 4 :kt"ber 1@=5, Sultan 'bdullah dipaksa untuk menyerahkan kuasa pentadbiran kepada !ritish. !ir,h ditugaskan untuk mengumumkan perubahan sistem pentadbiran tersebut. !eberapa hari selepas persetujuan itu, Sultan 'bdullah memerintah $at"> Maharaja 9ela membunuh !ir,h. Sungguhpun telah diketahui adanya k"mpl"t membunuh !ir,h, namun ran,angan tetap dilaksanakan. Swettenham ditugaskan untuk membantu !ir,h dan beliau bert"lak dari Singapura pada 46 :kt"ber 1@=5. Swettenham ditugaskan di bahagian ulu Perak sementara !ir,h di ilir Perak. Mereka bert"lak dari !andar !ahru dan akan bertemu di Pasir Salak pada 6D 5"Eember 1@=5. Pada 4= :kt"ber 1@=5, !ir,h telah menampal pengisytiharaan itu di rumah dan kemudian belayar ke Pasir Salak. Pada 1 5"Eember 1@=5, !ir,h bersama keraninya Mat 'rshad telah tiba di Pasir Salak. Ketibaan beliau mendapat tentangan hebat daripada $at"> Maharaja 9ela. Pada 4 5"Eember 1@=5, !ir,h ditikam "leh "rang suruhan $at"> Maharaja 9ela, iaitu Pandak Induk dan Seputum ketika !ir,h mandi di Sungai Pasir Salak. 8 5"Eember 1@=5, Swenttenham di !lanja menerima peristiwa pembunuhan. $engan pert"l"ngan beberapa "rang Melayu, beliau berjaya menyelamatkan diri. Perang Perak &('.,&(') Pembunuhan !ir,h telah mengemparkan pihak !ritish. 15 5"Eember 1@=5, tentera !ritish dari Pulau Pinang menyerang Pasir Salak. $at"> Maharaja 9ela mengundurkan diri ke !lanja. Kemudian, tentera tambahan !ritish dari "ng K"ng di bawah perintah Maj"r #eneral 3alalb"rne menawan Pasir Salak. $ari India, tentera di bawah !rig. #eneral #. ("se menawan Kuala Kangsar. Sebelum tentera !ritish menawan !lanja, $at"> Maharaja 9ela dan (aja Ismail berundur ke Kinta. $ari Kinta mereka bergerak menuju K"ta 9ama. !ritish menawarkan hadiah kepada sesiapa yang menangkap "rang yang dikehendaki iaitu I? ribu untuk Maharaja 9ela dan I6 ribu untuk $at"> Sag"r dan Pandak Induk. Pada pertengahan #anuari 1@=?, (aja Ismail meminta bantuan dari Kedah. Pada akhir bulan Ma,, baginda menyerah diri dan dihantar ke Singapura kemudian #"h"r. $alam bulan yang sama, $at"> Sag"r ditawan di !andar !ahru sementara pada #ulai 1@=?, $at"> Maharaja 9ela menyerah diri. $engan ini semua "rang yang terlibat dalam pembunuhan !ir,h ditangkap. $engan itu, suatu perbi,araan diadakan dan keputusannya ialah.

1D4

a. b. ,. d. e.

$at"> Maharaja 9ela, $at"> Sag"r, Pandak Induk dan Seputum dihukum gantung sampai mati di Matang pada 4D #anuari 1@==. 3ik 2"nd"h, 5gah 'hmad 5gah #abbar, Panjang 5ur dan 3ik 'li dijatuhkan hukuman penjara seumur hidup. Sultan 'bdullah, 5gah Ibrahim, $at"> 9aksamana dan $at"> Syahbandar dibuang ke Pulau Sey,helles di 9autan indi. (aja Ismail dipindah ke #"h"r. (aja 7us"% dilantik sebagai Sultan. Perang Perak ini akhirnya berkesudahan dengan kemenangan !ritish. Kemenangan ini memb"lehkan

!ritish meneruskan sistem (esiden dan memajukan ek"n"mi Perak tanpa halangan.

Penentan!an di Pa$an!
Pengenalan #.P. ("dger memegang jawatan (esiden !ritish di Pahang pada bulan :kt"ber 1@@@. Seperti di Perak, pengenalan sistem (esiden di Pahang ditentang "leh pembesar-pembesar Melayu yang kehilangan kuasa dan keistimewaan mereka. Penentangan sistem (esiden "leh "rang Melayu di Pahang berkesudahan dengan satu pember"ntakan yang meletus pada tahun 1@;1 di bawah pimpinan $at"> !ahaman dari Semantan, T"k 2ajah dan anaknya Mat kilau. Sebab,sebab berlaku penentangan di Pahang 1. Perasaan ti$ak (uas hati !ultan ubungan Sultan 'hmad dengan !ritish sememangnya tidak memuaskan sejak lama lagi. al ini disebabkan Sultan 'hmad masih menyimpan perasaan ben,i terhadap !ritish kerana memberi bantuan ketika menentang saudaranya -an Mutahir dalam Perang Saudara di Pahang. :leh sebab itu, -an 'hmad enggan menerima (esiden !ritish, tetapi dengan adanya tekanan dari !ritish, -an 'hmad terpaksa mengalah dan menerima (esiden pada bulan :kt"ber 1@@@ iaitu #.P. ("dger. Sultan 'hmad berasa ke,ewa apabila baginda sedar bahawa kekuasaannya semakin berkurangan. Kedudukan baginda dalam Majlis Mesyuarat 5egeri tidak ber%ungsi kerana keputusan adalah diputuskan "leh (esiden. Kekuasaannya semakin ter,abar apabila pihak !ritish menunjukkan sikap lebih

1D6

memper,ayai putera baginda iaitu Tengku Mahmud. 'kibatnya, Sultan 'hmad mengambil keputusan meninggalkan Pekan dalam bulan $isember 1@@; dan berangkat ke Pulau Tawar. Tengku Mahmud telah dilantik sebagai wakil (aja. -alaupun penglibatan Sultan 'hmad dalam penentangan tidak dapat ditentukan dengan jelas, namun sikap anti-Inggeris baginda sudah menjadi pend"r"ng kepada g"l"ngan yang menentang !ritish. :leh sebab itu, tidaklah menghairankan jika terdapat berita yang mengatakan -an 'hamd mempunyai hubungan sulit dengan g"l"ngan penentang. 2. Perasaan ti$ak (uas hati (embesar"(embesar 9angkah-langkah yang diambil "leh #.P. ("dger untuk memperkenalkan peraturan-peraturan baru telah membangkitkan perasaan tidak puas hati di kalangan pembesar Pahang. Para pembesar telah kehilangan hak mereka untuk mengutip ,ukai, menyimpan hamba abdi, pentadbir keadilan dan sebagainya. $aerahdaerah diwujudkan dan diletak di bawah pengawal !ritish yang dipanggil pemungut ,ukai dan majistret, misalnya $aerah Pekan "leh H. !el%ield, Kuantan "leh '. . -all. (esiden pula mengambilalih peranan pembesar sebagai penasihat Sultan. Mereka juga tidak mempunyai kuasa dalam Majlis Mesyuarat 5egeri. -alaupun para pembesar dibayar elaun sebagai ganti rugi tetapi jumlahnya adalah ke,il, misalnya, :rang !esar !erempat menerima I1DD sebulan, :rang Kaya Semantan I=D sebulan dan "rang Kaya !erlapan I4D sebulan. Keadaan ini menimbulkan perasaan tidak puas hati di kalangan pembesar. Pada tahun 1@;1, mereka bangkit menentang pentadbiran !ritish. 3. Perasaan ti$ak (uas hati Dat)= %ahaman $at"> !ahaman menentang pihak !ritish kerana beliau tidak dibenarkan memungut ,ukai dan tidak diberi elaun yang setanding dengan elaun :rang !esar !erempat, iaitu sebanyak I1DD sebulan. !eliau ditawarkan elaun sebanyak I=D sebulan sahaja. $at"> !ahaman juga berasa marah apabila !ritish membina sebuah balai p"lis di 9ubuk Trua di daerah Semantan, aiitu daerah di bawah jagaanya tanpa kebenaran daripada beliau. !eliau telah menulis sepu,uk surat bantahan kepada majistret di Temerl"h, iaitu <.'. -ise tetapi beliau gagal mendapat keadilan daripada majistret Temerl"h. Sebaliknya, $at"> !ahaman diberi amaran kerana tindakannya itu. 4. Perasaan ti$ak (uas hati 5)k 3ajah T"k 2ajah ialah se"rang pembesar dari Pulau Tawar. 'tas jasanya kepada Sultan 'hmad dalam Perang Saudara B1@5=-1@?6C, beliau dianugerahi gelaran :rang !esar (aja. T"k 2ajah pula berperasaan antiInggeris apabila rayuannya untuk pertambahan elaun dit"lak "leh pihak !ritish pada #anuari 1@;D. permintaan T"k 2ajah untuk menangguhkan pembayaran ,ukai tanah ke atas "rang Melayu juga dit"lak

1D8

"leh Majlis Mesyuarat Kerajaan pada bulan $isember 1@;D. !eliau dis"k"ng "leh anaknya dalam penentangannya terhadap !ritish. 5. Perasaan ti$ak (uas hati rak#at Pahang Pengenalan beberapa perubahan "leh !ritish seperti sistem lesen dan permit telah mengakibatkan ketidakpuasan hati rakyat Pahang. Sebagai ,"nt"h, mereka terpaksa memper"lehi lesen atau permit bagi mendapatkan hasil hutan seperti kayu dan daun rembia. (akyat juga tidak dibenarkan memakai keris yang selama ini merupakan sebahagian daripada pakaian tradisi"nal mereka. Mulai 1 #anuari 1@;1, !ritish mengenakan ,ukai ke atas tanah yang diper"lehi Bke,uali tanah warisanC. Kadar ,ukai adalah tertakluk kepada kateg"ri tanah. (akyat juga membantah terhadap sistem kerah yang dilaksanakan "leh !ritish bagi pr"jek-pr"jek awam. 6. Perasaan ban+i )rang asing Mengikut #ang 'isjah, perasaan ben,i "rang asing BRen"ph"biaC juga bertanggungjawab bagi peletusan pember"ntakan Pahang. (akyat Pahang tidak puas hati dengan kehadiran "rang asing, terutamanya pasukan p"lis yang terdiri daripada "rang Sikh. $i Pahang, terdapat juga ramai "rang <r"pah dan 3ina yang terlibat dalam perusahaan perl"mb"ngan. Sikap kes"mb"ngan serta kejahilan mereka terhadap adat resam tempatan telah menyinggung perasaan "rang Melayu. Perasaan anti-"rang asing jelas kelihatan apabila $at"> !ahaman dan Mat Kilau Seringkali menyerang pedagang-pedagang 3ina di Pahang. Proses pemberontakan Peristiwa yang membawa kepada meletusnya pember"ntakan ialah tindakan tidak wajar !ritish di 9ubuk Trua. Ketika melakukan penyiasatan di tempat itu, Pemangku Pemungut asil dari Semantan telah menangkap 6 "rang pengikut $at"> !ahaman kerana dituduh mengambil hasil-hasil hutan tanpa kebenaran. Ketiga-tiga "rang yang tertuduh telah dibi,arakan di 9ubuk Trua. Tindakan ini merupakan satu penyelewengan kerana kebiasaannya perbi,araan dijalankan di Ibu Pejabat $aerah di Temerl"h. al ini juga menunjukkan pihak !ritish merasa mereka lebih berkuasa. $at"> !ahaman bertindak untuk membebaskan "rang-"rang tawanan itu dengan menyerang hendap ke atas pasukan kerajaan dan kemudian menyerang balai p"lis 9ubuk Trua. Pada 41 $isember 1@;1, Temerl"h pula diserang dan ditawan. Pihak !ritish telah bertindak balas beberapa hari selepas peristiwa itu berlaku. Satu pasukan yang dipimpin "leh ugh 3li%%"rd telah mara ke Semantan tetapi terpaksa berundur ke Temerl"h kerana banjir.

1D5

Pihak !ritish mendesak Sultan 'hmad supaya memberi kerjasama kepada pemerintah dalam menhadapi an,aman $at"> !ahaman. :leh sebab adanya desakan dan se,ara kebetulan hubungannya dengan $at"> !ahaman tidak begitu baik, Sultan 'hmad telah bersetuju. Sultan 'hmad dan puteranya keduanya iaitu Tengku 'li telah menyerang Semantan pada 18 #anuari 1@;4 tetapi $at"> !ahaman telah mengundurkan diri terlebih dahulu. Sultan 'hmad telah mengumumkan pengampunan dan meminta g"l"ngan penentang pulang ke rumah masing-masing. Tengku 'li telah diarahkan mengawal tempat itu tetapi tidak berupaya untuk menyekat kemaraan $at"> !ahaman kerana "rang-"rang Melayu meny"k"ngnya. $at"> !ahaman telah menawan semula 9ubuk Trua pada awal bulan Ma, 1@;4. Peristiwa itu menyebabkan 3li%%"rd dan wakil (aja menyerang Semantan dan sekali lagi $at"> !ahaman telah berundur. !"l" dan 3empaka dimusnahkan. 3li%%"rd telah ,uba meneruskan tindakan ke atas g"l"ngan penentang tetapi Sultan 'hmad men,egahnya memandangkan bermulanya bulan puasa iaitu pada akhir bulan Ma, 1@;4. Keberanian $at"> !ahaman telah memberi semangat kepada pembesar-pembesar Melayu yang lain untuk turut menentang !ritish. 'tas usaha T"k 2ajah, pertemuan telah diadakan dan dalam pertemuan itu, semua pembesar telah bersumpah menyatakan taat setia kepada Sultan 'hmad. Selanjutnya, atas ,adangan T"k 2ajah, keputusan telah diambil untuk menentang !ritish se,ara besar-besaran. Mengikut ,adangan T"k 2ajah, serangan akan dilaksanakan se,ara serentak. $at"> !ahaman akan mengambil Semantan, Sultan 'hmad dikehendaki mempertahankan 3hen"r, Panglima Muda dari #empul menawan Pekan, Mat Kilau dan T"k (aja akan menawan Kuala 9ipis dan (aub sementara T"k 2ajah sendiri akan ke Tembeling. (an,angan tersebut dimulakan dengan serangan "leh Panglima Muda pada 5 'pril 1@;4. $ua "rang bangsa !ritish daripada Syarikat Penyelidikan Pahang telah dibunuh dan kemudian pasukan Panglima Muda mara ke Pekan. :rang-"rang Melayu telah memberi s"k"ngan kepadanya dan ini menyulitkan pihak !ritish. 2erakan penentang !ritish ternyata telah terjejas kerana di medan perjuangan yang lain, keadaan telah berubah. -an 'hmad yang berada di Pulau Tawar telah mengubah %ikiran dan memujuk T"k (aja yang datang mengadapnya supaya tidak menyertai penentangan itu. T"k 2ajah juga telah menyertai Sultan 'hmad dan yang menyedihkan, kedua-duanya bertindak ke atas $at"> !ahaman kemudiannya. $at"> !ahaman telah berjaya menawan Semantan. Sekali lagi pihak !ritish meminta -an 'hmad menyertai pemerintah untuk menentang $at"> !ahaman. Pasukan Sultan 'hmad dan T"k 2ajah telah berjaya mengusir $at"> !ahaman. Pasukan Sultan 'hmad dan T"k 2ajah telah berjaya mengusir $at"> !ahaman pada @ Mei 1@;4. Sementara itu, pasukan 3li%%"rd dan 9e%tenan K"l"nel -alker, terus bertindak menyerang !udu

1D?

pada 41 Mei 1@;4 tetapi Mat Kilau berjaya melepaskan diri lalu bersatu dengan $at"> !ahaman yang berada di 3heka. $alam bulan #un 1@;4, !ritish menyerang #empul dan menawannya. Keadaan ini menyebabkan Sultan 'hmad menasihatkan T"k 2ajah supaya melarikan diri kerana bimbang !ritish akan mengambil tindakan ke atasnya. :leh itu, dalam bulan :g"s 1@;4, T"k 2ajah melarikan diri untuk menyertai Mat Kilau dan $at"> !ahaman yang berada di Tembeling. :leh sebab tekanan-tekanan seterusnya, mereka terpaksa berundur ke Sempadan Kelantan dalam bulan September 1@;4. Malangnya, Panglima telah terbunuh dalam bulan :kt"ber 1@;4. Melalui T"k (aja yang bertugas sebagai "rang perantaraan, usaha telah diambil untuk menghentikan penentangan. Perundingan telah dimulakan dalam bulan $isember 1@;6 tetapi Mat Kilau dan Mat 9ela, putera $at"> !ahaman, enggan mengambil bahagian. Perundingan yang berjalan sehingga bulan 'pril 1@;8 tidak memberi sebarang hasil. Selepas perundingan mengalami kegagalan, perjuangan "rang-"rang Melayu semakin bersemangat. al ini disebabkan peranan yang dimainkan "leh <ngku Syed dari Pal"h. Ketika ini $at"> !ahaman telah berjaya mengumpulkan pengikut-pengikutnya dari !esut dan )lu 9ebir. Pada 14 #un 1@;8, penentangan meletus kembali apabila g"l"ngan penentang menyerang Kuala Tembeling. Se"rang angg"ta p"lis iaitu (am Singh yang mendapat luka parah akibat ditikam telah dapat melepaskan diri menaiki sampan ke Pulau Tawar. 2"l"ngan penentang telah ,uba mendapatkan bantuan dari T"k (aja dari Pulau Tawar tetapi gagal. al ini menyebabkan penentang telah ,uba membina kubu pertahanan di #eram 'mpai. Satu angkatan tentera !ritish yang besar telah menyerang #eram 'mpai dan menawannya pada 4; #un 1@;8. 'khirnya g"l"ngan penentang telah berundur ke Kelantan dan Terengganu. Pihak !ritish telah meminta Kerajaan Siam supaya ,ampur tangan. 'khirnya, dalam bulan 5"Eember 1@;5, $at"> !ahaman dan Mat Kilau serta 8 "rang pengikutnya telah menyerah diri kepada pihak Siam dan kemudian dihantar ke Siam. Sementara T"k 2ajah dan Mat Kilau terus menetap di Terengganu dan dikatakan meninggal dunia di sana.

1D=

Penentan!an di ,e!eri Sembilan

Pengenalan 3ampur tangan !ritish di Sungai )j"ng telah ditentang "leh Syahbandar Kulup Tunggal. Tindakan Sir 'ndrew 3larke mengiktira% $at"> Kelana sebagai pemerintah Sungai )j"ng menyebabkan $at"> !andar menentang !ritish. $at"> !andar mendapat s"k"ngan daripada (aja Mahdi dan (aja Mahmud dari Selang"r dan melan,arkan serangan terhadap $at"> Kelana. $at"> Kelana takut teran,am keselamatannya dan meminta perlindungan !ritish. !eliau bersetuju menerima se"rang (esiden !ritish. Pada bulan 5"Eember 1@=8, pertempuran meletus di antara mereka dan $at"> !andar dikalahkan dan kemudian beliau berundur ke Selang"r. !eliau menandatangani surat mengaku salah pada $isember 1@=8 dan kemudian menetap di Singapura. Perlantikan (esiden di Sungai )j"ng telah ditentang kuat "leh Tengku 'ntah di Seri Menanti. Proses penentangan Tengku 'ntah ialah 7amtuan !esar atau pembesar yang berkuasa di Seri Menanti. !eliau telah mentang perlantikan Pen"l"ng (esiden, Kapten Thatham di Sungai )j"ng pada tahun 1@=8. Pada tahun 1@=5, beliau dilantik sebagai 7amtuan !esar "leh penduduk di kawasan sekitar Seri Menanti A Tera,hi, 2unung Pasir, ulu Muar dan #emp"l. Perlantikan Tengku 'ntah sebagai 7amtuan !esar tidak diiktira% "leh $at"> Kelana di Sungai )j"ng. Tengku 'ntah juga tidak mengiktira% $at"> Kelana sebagai pemerintah Sungai )j"ng. Pada tahun 1@=5 juga, perselisihan meletus antara Tengku 'ntah dan $at"> Kelana apabila $at"> Kelana menuntut kekuasaannya ke atas Tera,hi. $at"> Kelana mendapat s"k"ngan !ritish untuk menentang Tengku 'ntah. 'skar !ritish berjaya menawan Par"l dan ini menyebabkan Tengku 'ntah berundur ke !ukit Putus. Pada bulan $isember 1@=5, !ritish seterusnya menawan !ukit Putus dan kemudian menguasai Kuala #emp"l dan Tera,hi. Pada tahun 1@=?, Tengku 'ntah mendapat bantuan daripada Maharaja 'bu !akar untuk menamatkan pertempuran dengan !ritish. 'tas usaha Maharaja 'bu !akar, pada bulan 5"Eember 1@=?, Tengku 'ntah telah menandatangani satu perjanjian dengan !ritish di Singpura. Menurut perjanjian itu. 1. !ritish mengiktira% Tengku 'ntah sebagai 7amtuan !esar Seri Menanti.

1D@

4.

Kawasan #"h"l, ulu Muar, #emp"l, Tera,hi, 2unung Pasir dan Inas diiktira% sebagai jajahan takhluk Seri Menanti. Perjanjian damai ini telah membuka kesempatan kepada !ritish untuk memperluaskan pengaruhnya di

seluruh 5egeri Sembilan.

Penentan!an di Kelantan
Pengenalan Melalui Perjanjian Inggeris-Siam 1;D;, kuasa Kelantan telah dipindahkan "leh Siam kepada Kerajaan !ritish. #ames S,"tt Mas"n dilantik sebagai Penasihat !ritish yang pertama di Kelantan pada #ulai 1;D;. Pada tahun 1;1D, !ritish se,ara rasmi menguasai hubungan luar negeri Kelantan melalui Perjanjain Inggeris-Kelantan. Perjanjian ini juga menegakkan hak !ritish untuk melantik se"rang Penasihat kepada Sultan Kelantan, Sultan Muhammad IK. !aginda mesti mematuhi nasihat Penasihat !ritish dalam semua perkara ke,uali yang berkaitan dengan agama dan adat resam "rang Melayu. Perubahan s"si" ek"n"mi yang dibawa "leh !ritish telah mengakibatkan pember"ntakan di daerah Pasir Putih pada 4; 'pril 1;15. $ritish di Kelantan sebelum &+*+ Kebangkitan menentang bermula sejak termeterainya Pengisytiharaan Inggeris-Siam 1;D4. Menurutnya, se"rang Penasihat berbangsa Inggeris bernama -illiam 'mstr"ng 2raham dilantik sebagai Penasihat dan Pesuruhjaya Siam di Kelantan pada #ulai 1;D6. Pada tahun 1;D8, -.'. 2raham telah memperkenalkan beberapa perkara baru dalam pentadbiran Kelantan. Pengenalan peraturan-peraturan baru ini menimbulkan rasa tidak puas hati di kalangan rakyat Kelantan. 'ntaranya ialah. a. Penubuhan beberapa jajahan baru seperti K"ta !ahru, ulu Kelantan dan Pasir Putih. Tiap-tiap jajahan ini ditadbir "leh se"rang Ketua #ajahan. Sebuah balai p"lis juga didirikan di setiap jajahan. Sebagai ,"nt"hnya, <n,ik Ibrahim menjadi Ketua #ajahan dan Sarjan 3he -an menjadi Ketua !alai P"lis di jajahan Pasir Putih. Ketua #ajahan dibantu "leh 4 "rang yang bergelar T"k Kweng atau Penggawa dan T"k 5ebeng atau Penghulu. T"k 5ebeng bertugas menjaga keamanan dan memungut hasil dalam kampung masing-masing.

1D;

b.

Pada tahun 1;D5, )ndang-undang asil Padi diluluskan. Menurutnya, semua pemilik tanah perlu memberi maklumat yang tepat tentang kawasan tanah, hasil dan kedudukan tanah kepada T"k Kweng. Perubahan-perubahan ini menjejaskan hak kuasa pembesar ke atas daerah masing-masing. Malah,

kuasa <ngku !esar #eram dan Pasir Putih semakin berkurangan. Kebangkitan menentang !ritish di Kelantan semakin hebat selepas tahun 1;D;. Pada tahun 1;D;, Kelantan dipindahkan daripada pemerintahan Siam kepada Inggeris menurut Perjanjian Inggeris-Siam B!angk"kC 1;D;. <k"ran ini, !ritish melantik se"rang penasihat di Kelantan untuk menasihati Sultan Muhammad IK dalam semua perkara, ke,uali adat-istiadat dan agama Islam. Penglibatan !ritish dalam pentadbiran Kelantan menimbulkan rasa tidak puas hati. Mulai tahun 1;1D, perubahan yang agak radikal telah diperkenalkan "leh Penasihat !ritish kepada sistem pentadbiran Kelantan. Malah pihak !ritish menggunakan pegawai-pegawai Melayu dari luar negeri Kelantan untuk melaksanakan peraturan-peraturan tersebut. Tindakan ini telah men,etuskan kebangkitan di daerah Pasir Putih, Kelantan pada tahun 1;15 semasa pemerintahan Sultan Muhammad IK. Kebangkitan ini dipimpin "leh aji Mat assan bin Munas, lebih dikenali sebagai T"k #anggut. Pembesar-pembesar lain yang menyertai pember"ntakan ini ialah <ngku !esar Tun 'hmad #eram, Penghulu 'dam, aji Said dan 3he Ishak Merb"l. Sebab,sebab penentangan di Kelantan 1. Keti$ak(uas hati 8ngku %esar 9eram <ngku !esar Tun 'hmad dan penduduk kawasan #eram tidak puas hati dengan ,ampur tangan !ritish di jajahan Pasir Putih. <ngku !esar adalah pembesar di daerah #eram. !ritish ,ampur tangan dalam pentadbiran #eram dengan menasihati Sultan Muhammad IK supaya membina sebuah p"nd"k p"lis di Pasir Putih. Kerajaan !ritish juga ,ampur tangan dengan melantik se"rang Pegawai $aerah untuk mentadbir jajahan Pasir Putih yang dahulunya diletakkan di bawah <ngku !esar #eram. Perlantikan pegawai daerah ini menyebabkan <ngku !esar #eram kehilangan hak yang diwarisi turun-temurun sejak abad ke-1@. <ngku !esar #eram seterusnya kehilangan kuasa, wibawa dan keistimewaan. <ngku !esar Tun 'hmad hanya berkuasa sebagai T"k Kweng Muda, iaitu kedudukannya lebih rendah daripada T"k Kweng BpenggawaC. Sebelum perubahan ini, T"k Kweng adalah di bawah kuasa <ngku !esar #eram. <ngku !esar juga telah kehilangan hak memungut ,ukai> sebaliknya, beliau terpaksa membayar ,ukai ke atas tanah yang menjadi hak miliknya seperti rakyat biasa. <ngku !esar #eram yang tidak puas hati dengan sistem pentadbiran !ritish lalu menghasut pengikutnya T"k #anggut atau aji Mat assan supaya

11D

bangun menentang dan mengusir !ritish dari Pasir Putih. T"k #anggut dikatakan lebih lama menyimpan dendam dalam hati kerana ayahnya, iaitu Panglima Munas dan abangnya Mat Tahir sebelum itu telah dibunuh atas perintah Sultan. 2. Pengenalan sistem +ukai baru Pentadbiran !ritish telah memperkenalkan sistem pentadbiran dan peraturan baru yang menimbulkan rasa tidak puas hati penduduk tempatan. Sebelum pengenalan peraturan baru, ,ukai atau hasil di Pasir Putih berdasarkan kepada jumlah hasil tahunan. Sekiranya jumlah hasil adalah sangat sedikit, dike,ualikan daripada ,ukai. Tanah yang tidak dikerjakan atau diusahakan tidak dikenakan ,ukai, misalnya p"k"k pinang kurang daripada 1D batang dike,ualikan daripada ,ukai. Peraturan baru yang diperkenalkan "leh pentadbiran !ritish tidak ada penge,ualian. P"k"k buahbuahan dikenakan ,ukai 14 L sen setahun, sirih dikenakan 5 sen sejunjung, lembu dan kerbau dikenakan 4D sen seek"r, p"k"k-p"k"k kayu seperti temberu, mendung dan kapur yang hendak ditebang dikenakan ,ukai I1 sebatang, tanah pula ?D sen seekar. Menurut undang-undang baru itu, ,ukai dikenakan ke atas tanah dan bukannya ke atas hasil tanah seperti dahulu. Sebelum itu, peraturan tanah padi tahun 1;D5 amat l"nggar, iaitu hanya mewajibkan satu penjuru bersamaan 8DD depa tanah padi dikenakan ,ukai 6D sen setahun. Kurang daripada 4DD depa dike,ualikan ,ukai. Selain itu, penduduk Pasir Putih dikehendaki melap"rkan keluasan dan tempat tanah yang mereka miliki kepada T"k Kweng. $engan demikian, rakyat telah dibebankan dengan berma,amma,am jenis ,ukai yang diperkenalkan melalui sistem pentadbiran baru. 3ukai tanah yang diperkenalkan "leh pihak !ritish merupakan suatu yang baru bagi penduduk Kelantan. 3ukai tanah yang dikuatkuasakan "leh pihak !ritish adalah tetap. 3ukai harus dibayar walaupun tanah tidak dikerjakan. Sekiranya gagal berbuat demikian, mereka akan didenda. Penduduk menghadapi kerumitan dalam pembayaran ,ukai kerana pejabat bayaran ,ukai hanya diwujudkan di daerah tertentu dan pejabat itu terletak agak jauh. !ayaran hanya b"leh dibuat dalam waktu tertentu. (akyat menghadapi masalah untuk membayar dalam masa yang ditentukan. Pegawai-pegawai yang bertugas tidak ,ekap. (akyat terpaksa datang ke pejabat beberapa kali untuk membayar ,ukai, misalnya, T"k #anggut telah datang beberapa kali untuk membayar ,ukai tetapi gagal membayar dalam masa yang ditetapkan. Pegawai yang bertugas kadang-kala bersikap kasar kepada penduduk. Keadaan ini menimbulkan rasa tidak puas hati rakyat kerana mereka berasakan perlaksanaan undnag-undang baru membebankan mereka berbanding dengan peraturan sebelum ini. <ngku !esar kemudiannya mengarahkan T"k #anggut menjalankan kempen agar penduduk #eram dan seluruh jajahan

111

Pasir Putih jangan membayar ,ukai. $alam kempen ini, T"k #anggut mendapat bantuan dan kerjasama daripada Penghulu 'dam, aji Said dan 3he Ishak Merb"l. 3. !ika( (egawai %ritish Daerah 9ajahan Pasir Putih Pada tahun 1;14, !ritish menggantikan <n,ik Salleh, se"rang Melayu tempatan dengan <n,ik 9ati%% yang berasal dari Singapura sebagai Pegawai $aerah #ajahan Pasir Putih. !eliau telah melaksanakan pelbagai ,ukai baru yang membebankan rakyat seperti ,ukai kepala, ,ukai buah kelapa dan ,ukai p"k"k buahbuahan. <n,ik 9ati%% merupakan se"rang pegawai yang jujur dalam tugasnya. !eliau telah bertindak dengan tegas untuk melaksanakan undang-undang ,ukai yang baru diperkenalkan "leh !ritish. Pegawai $aerah dan kakitangannya bersikap kasar terhadap penduduk di Pasir Putih. Mereka yang enggan atau lewat membayar ,ukai akan ditangkap dan didenda. 'da kalanya, rakyat yang lewat membayar ,ukai dimaki dan di,a,i "leh pegawai-pegawai. Perbuatan yang kurang ajar ini telah menimbulkan kemarahan "rang ramai. Perasaan tidak puas hati semakin bertambah apabila <n,ik 9ati%% telah menawarkan k"ntrak bagi mengutip telur penyu dan ker,ut. 9angkah ini mendapat tentangan hebat daripada "rang ramai yang sebelumnya b"leh mendapatnya se,ara per,uma tanpa dikenakan sebarang bayaran. 4. Pengaruh luar Pengaruh luar seperti Perang $unia Pertama dan $ahagi di Singapura pada tahun 1;15 juga mempengaruhi penduduk Kelantan melan,arkan kebangkitan terhadap pentadbiran !ritish. :rang Kelantan per,aya !ritish akan mengalami kekalahan dalam Perang $unia I. !egitu juga apabila $ahagi meletus di Singapura pada tahun 1;15. Penduduk Kelantan mendapat berita bahawa tentera India berjaya membunuh "rang <r"pah se,ara beramai-ramai. Kesannya, kejayaan $ahagi ini menyebabkan "rang Kelantan tidak lagi mengh"rmati "rang <r"pah sebagaimana sebelumnya. Proses penentangan T"k #anggut yang mendapat s"k"ngan daripada <ngku !esar #eram Tun 'hmad dan s"k"ngan "leh aji Said, 3he Ishak, Penghulu 'dam, T"k usin, T"k 'bas, T"k 9ab"h dan T"k $eraman telah menjalankan kempen mempengaruhi penduduk Pasir Putih menentang peraturan baru dan !ritish. Pada 4@ 'pril 1;15, <n,ik 9ati%%, Pegawai $aerah #ajahan Pasir Putih mendapat berita T"k #anggut dan pengikutnya di Kampung #eram. Pada 4; 'pril 1;15, beliau menghantar Sarjan 3he -an dan beberapa "rang angg"ta p"lis untuk menangkap T"k #anggut atas tuduhan tidak membayar ,ukai. $alam pertengkaran yang berlaku, Sarjan 3he -an ditikam "leh T"k #anggut dan angg"ta p"lis yang lain dapat menyelamatkan diri dan membuat lap"ran kepada <n,ik 9ati%%.

114

<n,ik 9ati%% ,uba mengambil tindak balas dengan menghantar = "rang p"lis untuk menangkap T"k #anggut. 'pabila pasukan p"lis ini tiba di Kampung Kelubi, mereka diberitahu bahawa T"k #anggut dan pengikutnya sedang mara hendak menyerang Pasir Putih. $engan itu, <n,ik 9ati%% bersama kakitangannya berundur ke K"ta !ahru dengan b"t melalui Kuala Semerak. T"k #anggut, <ngku !esar #eram, Penghulu 'dam dan 3he Ishak Merb"l melan,arkan serangan 6 penjuru ke atas Pasir Putih kira-kira 8 petang pada 4; 'pril 1;15 dan mendudukinya selama 6 hari. Mereka membakar pejabat kerajaan, menawan balai p"lis dan membebaskan "rang tahanan. Mereka kemudian menubuhkan kerajaan sementara di Pasir Putih. <ngku !esar dilantik sebagai (aja #eram dan T"k #anggut menjadi Perdana Menteri kerajaan sementara. Penasihat Inggeris, -. 9"ngham-3arter menerima berita serangan ke atas Pasir Putih pada 6D 'pril 1;15. !eliau menasihati Sultan Muhammad IK supaya menguatkan pertahanan K"ta !ahru. Penasihat !ritish meminta bantuan dari Singapura. Pada 5 Mei 1;15, bantuan dari Singapura tiba di Tumpat dengan kapal .M.S. 3admus yang terdiri daripada 46; "rang di bawah pimpinan K"l"nel 3.-. !r"wnl"w. Pada ; Mei 1;15, pasukan Inggeris tiba di Pasir Putih tetapi gagal menangkap pemimpin yang terlibat. Kebanyakan pemimpin telah melarikan diri ke dalam hutan dan juga ke !esut. adiah I5DD ditawarkan kepada sesiapa yang berjaya menangkap T"k #anggut atau <ngku !esar. Penghulu 'dam telah menyerah diri. (umah T"k #anggut, 3he Ishak Merb"l dan aji Said dibakar. Pada 46 Mei 1;15, T"k #anggut sekali lagi melan,arkan serangan ke atas Pasir Putih. al ini memaksa Maj"r !"rt"n bersama 5D "rang angg"ta p"lis Sikh dan = "rang <r"pah datang ke #eram pada 48 Mei 1;15 untuk menjejaki kedudukan T"k #anggut dan pengikutnya. T"k #anggut dan pengikutnya yang berkubu di Kampung Pupuh akhirnya bertempur dengan pasukan !ritish. $alam pertempuran ini, beberapa "rang terbunuh, termasuklah T"k #anggut. <ngku !esar #eram Tun 'hmad yang ,edera diselamatkan "leh 'wang $eraman ke (eman, Thai. Mayat T"k #anggut dibawa ke K"ta !ahru. Setelah diarak, mayat beliau digantungkan dengan kepala ke bawah di Padang !ank atau Padang Merdeka, K"ta !ahru selama satu jam sebelum dimakamkan di Pasir Putih. Kebangkitan di Pasir Putih di bawah pimpinan T"k #anggut berjaya buat sementara mengundurkan kakitangan kerajaan yang bertugas di K"ta !ahru. 5amun, kebangkitan ini telah gagal untuk mempertahankan kejayaannya. Pasukan !ritish bertindak bebas dengan ,epat dan berjaya mematahkan kebangkitan dan T"k #anggut sendiri terk"rban dalam pertempuran.

116

Penentan!an di Teren!!anu
Pengenalan )saha !ritish meluaskan kuasanya di Terengganu menyebabkan rakyat bangkit menentang !ritish antara tahun 1;44-1;4@. Kebangkitan itu berlaku pada 1aman pemerintahan Sultan Sulaiman !adrul 'lam Syah. Pun,a kebangkitan rakyat Terengganu adalah pelaksanaan sistem pentadbiran dan undang-undang ber,"rak !arat dan ,ukai-,ukai baru yang membebankan rakyat seperti ,ukai tanah dan pas kerajaan untuk membuka tanah dan mengambil hasil hutan. Pemimpin ulama penentangan ini ialah se"rang ulama yang bernama aji 'bdul (ahman 9imb"ng. Penentangan ini bertumpu di ulu Telem"ng, Kuala Telem"ng, Kuala !erang, 'l"r 9imbat dan Tersat. Kebangkitan tahun &+33 dan &+3. Penentangan terhadap !ritish yang pertama berlaku pada tahun 1;44 di ulu Telem"ng. Penentangan ini bermula apabila 86 "rang rakyat ditangkap dan dihadapkan ke mahkamah atas tuduhan membersihkan tanah dan ber,u,uk tanam tanpa mendapatkan pas kebenaran daripada Kerajaan !ritish. Mereka dibela "leh aji 'bdul (ahman 9imb"ng. !eliau berjaya membebaskan mereka dari tuduhan dengan menitikberatkan undangundang Islam. Pada tahun 1;45, satu lagi kebangkitan menentang undang-undang !ritish berlaku di Kuala Telem"ng. Kebangkitan ini disebabkan "leh beberapa "rang telah membersihkan tanah kawasan Kuala Telem"ng untuk ber,u,uk tanam. Tanah itu adalah kepunyaan Tengku aji 5ik B4DD ekarC dan tanah kerajaan yang terbiar B8DD ekarC. Mereka membersihkan tanah itu tanpa meminta pas kebenaran daripada kerajaan kerana Tengku aji 5ik sendiri yang meminta mereka mengerjakan tanah itu. Kebangkitan ini mendapat s"k"ngan yang kuat daripada ramai rakyat Terengganu. -alau bagaimanapun, tidak berlaku sebarang kejadian buruk dalam kebangkitan tersebut. Kebangkitan tahun &+3( Peristiwa-peristiwa kebangkitan rakyat Terengganu di ulu Telem"ng dan Kuala Telem"ng pada tahun 1;44 dan 1;45 telah menambahkan keben,ian rakyat terhadap !ritish. Semangat kebangkitan rakyat Terengganu sampai ke kemun,aknya pada tahun 1;4@ di Kuala !erang. Penduduk Kuala !erang, Kampung Pelam BTelem"ngC, Tersat dan $ungun telah membuka tanah untuk ber,u,uk tanam tanpa mengambil pas kebenaran dari pihak !ritish. !ritish mengan,am hendak

118

mengambil tindakan ke atas penduduk yang terlibat. !erikutan dengan an,aman itu, penduduk dari kawasankawasan tersebut telah berhimpun beramai-ramai untuk bangkit menentang !ritish. Menurut buku *Pember"ntakan Tani 1;4@ di Terengganu+, karangan Timah am1ah, kira-kira 1DDD "rang penduduk berkumpul di Tersat, ulu Telem"ng pada 41 Mei 1;4@ dengan tujuan untuk memulakan peperangan terhadap "rang ka%ir. Pada 46 Mei 1;4@, penduduk yang berhimpun di Kuala !erang telah menduduki pejabat kerajaan dan memusnahkan balai p"lis di situ. Pegawai-pegawai !ritish di Kuala !erang terpaksa berundur ke Kuala Terengganu. Setelah kemenangan awal itu, pejuang-pejuang itu telah menuju ke arah Kuala Terengganu untuk mengadu masalah mereka kepada Sultan Sulaiman. Pada masa itu, Kerajaan !ritish telah menghantar sepasukan p"lis di bawah pimpinan $at"> Seri 9ela $iraja dari Kuala Terengganu ke Kuala !erang untuk mengawal keadaan. Pasukan p"lis itu telah bertempur dengan rakyat yang sedang mara di Padang Ka,h"ng. $i situ, $at"> Seri 9ela $iraja telah memberi amaran kepada rakyat supaya berhenti dan tidak meneruskan pergerakan. -alau bagaimanapun, kebanyakan tidak menghiraukan amaran tersebut. 'kibatnya, pasukan p"lis telah melepaskan tembakan. $engan bantuan p"lis tambahan dari 5egeri-negeri Melayu !ersekutu, !ritish dapat memadamkan kebangkitan rakyat Terengganu. Semua pemimpin yang terlibat ditangkap dan dipenjarakan iaitu aji &akaria = tahun/ 'bu !akar 3hinting 1D tahun/ 'bdullah #urukka 1D tahun/ Mat T"k Pitas 5 tahun dan 9ebai assan 5 tahun. Penghulu Salleh Pasir 5yi"r pula telah dibebaskan. aji 'bdul (ahman 9imb"ng juga didapati bersalah tetapi beliau tidak dihukum penjara. !eliau dibuang negeri ke Makkah. Sebab aji 'bdul (ahman 9imb"ng tidak dipenjarakan ialah beliau dianggap sebagai pemimpin yang sangat berpengaruh dan kehadirannya akan meningkatkan lagi semangat kebangkitan terhadap !ritish. Selain itu, !ritish juga tidak mahu menimbulkan lagi kemarahan peny"k"ng-peny"k"ng beliau sekiranya beliau dihukum penjara. !eliau dihantar ke Makkah juga disebabkan beliau berhasrat pergi ke tanah su,i untuk mendalami dan mengajar agama Islam. aji 'bdul (ahman 9imb"ng meninggal dunia di Makkah pada 1? 5"Eember 1;4;.

115

Penentan!an di Saba$
Pengenalan Seperti 5egeri-negeri Melayu di Tanah Melayu, Sabah juga dijajahi "leh !ritish melalui K"mpeni !erpiagam !"rne" )tara. $i bawah pemerintahan k"mpeni, rakyat Sabah telah bangkit menentang kerana tindakan pegawai k"mpeni yang melanggar adat mereka. 'ntara penentangan yang terkenal ialah penentangan "leh Mat Salleh dan penentangan "leh 'ntanum. Penentangan oleh Mat Salleh Mat Salleh atau M"hammad Salleh ialah se"rang pahlawan di Sabah yang bangkit menentang pemerintahan K"mpeni !erpiagam !"rne" )tara di Sabah. Mat Salleh dilahirkan di Inanam dan berketurunan !ajau-Suluk. !eliau berkahwin dengan se"rang puteri Sulu yang bernama $ayang !andung. !eliau merupakan pembesar di hulu Sungai Sungut dan memerintah kawasannya dengan bebas. Pada tahun 1@;8, Mat Salleh telah bangkit menentang K"mpeni !erpiagam kerana k"mpeni ,ampur tangan di kawasannya. K"mpeni telah menyerang dan membakar kampung Mat Salleh di Sungai Sugut apabila beliau membuat aduan tentang pergaduhan di antara pegawai !ritish dengan Iban. K"mpeni juga telah membina jalan raya dari jalan keretapi merentasi kawasan (anau yang dikuasai "leh Mat Salleh. Selain itu, k"mpeni juga mengenakan pelbagai ,ukai ke atas rakyat dan mengerah buruh paksa. Pada tahun 1@;=, Mat Salleh menyerang dan memusnahkan pelabuhan k"mpeni di Pulau 2aya. !eliau kemudiannya membina sebuah kubu di (anau untuk meneruskan serangannya. K"mpeni membalas dengan menyerang dan memusnahkan kubu Mat Salleh di (anau. Mat Salleh tidak dapat ditewaskan tetapi beliau terpaksa beundur ke kawasan pedalaman. K"mpeni khuatir Mat Salleh akan menyerangnya lagi. :leh itu, Pengarah )rusan K"mpeni iaitu -illiam 3"wie mengesy"rkan supaya diadakan perdamaian di antara k"mpeni dan Mat Salleh. Satu rundingan damai telah diadakan di antara 3"wie dengan Mat Salleh. Menurut rundingan damai ini. a. b. Mat Salleh dibenarkan mentadbir kawasan Tambunan dengan bebas. K"mpeni berjanji memberi pengampunan kepada pengikut Mat Salleh K"mpeni telah memungkiri janjinya. Pada tahun 1@;=, K"mpeni telah membuat keputusan untuk mengambilalih kawasan Tambunan. Mat Salleh sangat marah dan membina sebuah kubu di Tambunan untuk 11?

mempertahankan diri. Pada tahun 1;DD, pasukan k"mpeni telah menyerang kubu Mat Salleh di Tambunan. Mat Salleh terbunuh dalam serangan tersebut pada bulan Hebruari 1;DD. Penentangan oleh Antanum Pada tahun 1;15, se"rang Murut dari kawasan pedalaman Sabah telah bangkit menentang K"mpeni !erpiagam !"rne" )tara. :rang Murut bangkit menentang k"mpeni kerana. a. b. ,. Mereka dilarang menebas hutan rimba untuk membuka tanah pertanian. Mereka terpaksa membina jalan raya di kawasan pedalaman tanpa dibayar gaji. Mereka per,aya bahawa pembinaan jalan raya itu telah mengusir r"h nenek m"yang dan menimbulkan kemarahan yang akan mengakibatkan kemarau selama 8 tahun. Kebangkitan "rang Murut dipimpin "leh pemimpin murut yang bernama 'ntanum. Pember"ntakan ter,etus pada tahun 1;15 apabila "rang Murut menyerang dan membakar Pensiangan. Kemudian mereka menyerang (undum tetapi (undum dapat diselamatkan "leh K"mpeni. :leh itu, pember"ntakan ini juga dikenali sebagai Pember"ntakan (undum. Selepas itu, 'ntanum dan pengikutnya Bseramai ;DD "rangC telah membina sebuah kubu di Sungai Selangit. Kubu itu diserang "leh askar k"mpeni. 'ntanum serta 8DD "rang pengikutnya telah terk"rban. Pember"ntakan (undum tamat selepas kematian 'ntanum tetapi "rang Murut di kawasan pedalaman telah berpindah ke Kalimantan kerana tidak lagi takin terhadap pemerintahan K"mpeni.

Penentan!an di Sara&ak
Pengenalan Sarawak di bawah pemerintahan !r""ke telah berlaku banyak perubahan dari segi p"litik, ek"n"mi dan s",ial. Perubahan ini telah menyebabkan penduduk pribumi bangun untuk menentangnya kerana perubahan ini telah melanggar adat dan keper,ayaan mereka. 'ntaranya ialah penentangan "leh Syari% Masah"r, (entap dan !anting. Penentangan oleh Syari1 Masahor Syari% Masah"r dilantik "leh Sultan !runei sebagai 2aben"r Sarikei di Sungai (ajang. !eliau adalah pembesar yang sangat dih"rmati dan disegani "leh "rang Melanau dan Iban. -alau bagaimanapun, kuasa

11=

Syari% Masah"r telah tergugat apabila #ames !r""ke mengambilalih kawasan Sungai (ajang daripada Sultan !runei pada tahun 1@56. #ames !r""ke kemudian membina sebuah kubu di Kan"wit di Sungai (ajang. Tindakan !r""ke telah men,abar kewibawaan Syari% Masah"r sebagai pembesar di Sungai (ajang. Syari% Masah"r telah berpakat dengan $at"> Patinggi 'bdul 2apur di Ku,hing untuk menyerang kubu !r""ke di Kan"wit dan mengusirnya keluar dari Sarawak. Tentera bersekutu Syari% Masah"r dan $at"> Patinggi 'bdul 2apur telah menyerang kubu Kan"wit dan membunuh 4 "rang pegawai Inggeris, iaitu 3harles H"M dan enry Steel. Pada tahun 1@?D, angkatan perang Syari% Masah"r telah menyerang Ku,hing tetapi dapat dipatahkan "leh pasukan tentera !r""ke di bawah pimpinan 3harles !r""ke. Syari% Masah"r dapat menyelamatkan diri dan berlindung di !runei. 5amun #ames !r""ke telah memaksa Sultan !runei supaya Syari% Masah"r dibuang negeri ke Singapura. $engan itu, Syari% Masah"r dihantar ke Singapura dan meninggal dunia di situ pada tahun 1@;D. $at"> Patinggi 'bdul 2apur ,uba menyerang Ku,hing dari P"ntianak tetapi beliau ditahan "leh !elanda dan dipenjarakan di !etawi. Penentangan oleh Rentap (entap ialah se"rang pahlawan Iban yang bangkit menentang pemerintahan #ames !r""ke di Sarawak. (entap ialah ketua "rang Iban yang sangat berpengaruh di hulu Sungai Sekrang. !eliau digelar *(aja $arat+. 5ama sebenar beliau ialah 9ibau. (entap tidak suka kemaraan kuasa !r""ke ke kawasan "rang Iban. Pada tahun 1@56, (entap menyerang kubu #ames !r""ke di Sungai Sekrang dan membunuh se"rang pegawai !r""ke yang bernama 'lan 9ee. Kemudian (entap meminta sebuah kubu yang kuat di !ukit Sad"k di hulu Sekrang. Kubu itu dilengkapkan dengan meriam besi yang besar yang telah dirampas dari P"ntianak, Kalimantan. Kubu di !ukit Sad"k sangat kuat sehingga serangan 3harles !r""ke sebanyak 4 kali pada tahun 1@58 gagal menawan kubu tersebut. Pada tahun 1@?1, 3harles !r""ke telah menyerang !ukit Sad"k dengan sebuah meriam tembaga bernama !ujang Sad"k yang dibuat di Ku,hing. Kali ini, kubu (entap di !ukit Sad"k dapat ditawan "leh 3harles !r""ke. (entap berjaya melepaskan diri ke kawasan pedalaman.

11@

Penentangan oleh $anting Pada tahun 1@;6, "rang Iban di bawah pimpinan !anting bangkit menentang pemerintahan kerajaan !r""ke di Sarawak. !anting ialah penghulu Iban di hulu Sungai !atang 9upar di kawasan ulu 'ir. !anting menentang 3harles !r""ke yang ,uba menghapuskan adat dan upa,ara yang diamalkan "leh "rang Iban. Pada tahun 1;D4, 3harles !r""ke telagh menghantar satu pasukan tentera untuk menawan !anting tetapi beliau dapat mempertahankan dirinya dan memerintah dengan bebas sehingga tahun 1;D@. Pada tahun itu, tentera !r""ke berjaya menewaskan !anting tetapi gagal menangkapnya. Selepas itu, kuasa !anting semakin lemah dan beliau menamatkan penentangannya terhadap Kerajaan !r""ke.

Kedatan!an Imi!ran
Pengenalan 'bad ke-1; adalah titik t"lak penting dalam sejarah Tanah Melayu bukan sahaja mengalami perubahan p"litik, tetapi juga perubahan s"sial dan ek"n"mi. Perubahan p"litik telah membawa kepada perubahan s"sial. Perkembangan perusahaan bijih timah dan getah telah membawa kepada kedatangan "rang 3ina dan India ke Tanah Melayu. Selain "rang 3ina dan India, terdapat satu lagi kumpulan imigran di Tanah Melayu iaitu "rang Ind"nesia yang datang dari Kalimantan, #awa, Sumatera, Sulawesi, (iau dan lain-lain Kepulauan Ind"nesia. ;rang "ndonesia 1. Pengenalan Sebelum pemerintahan Inggeris, "rang Ind"nesia telah berhijrah ke Tanah Melayu. Mereka adalah "rang Minangkabau, "rang !ugis dan "rang #awa. :rang Minangkabau dari Sumatera !arat telah berhijrah se,ara beramai-ramai ke 5egeri Sembilan pada abad ke-18. :rang !ugis dari Sulawesi Selatan telah datang ke Tanah Melayu dan menetap di Selang"r, Perak dan #"h"r. :rang #awa berhijrah ke Tanah Melayu pada awal abad ke-4D untuk bekerja sebagai buruh di lading k"pi, lading getah dan juga di l"mb"ng-l"mb"ng bijih timah. Pada penghujung abad ke-1;, penghijrahan masuk "rang Ind"nesia semakin meningkat. al ini disebabkan keperluan buruh dalam sekt"r penanaman padi dan k"pi diikuti "leh perkembangan perusahaan bijih timah dan getah.

11;

2. a.

!ebab ke$atangan Hakt"r p"litik Tekanan p"litik "leh pihak penjajah B!elandaC telah mend"r"ng kemasukan "rang-"rang Ind"nesia ke Tanah Melayu. Sebagai ,"nt"h, "rang #awa telah dikenakan Sistem Kultur B1@6D-1@=DC atau Sistem Tanaman Paksa. Sistem ini telah menyebabkan rasa kurang senang "rang-"rang #awa terhadap pemerintahan !elanda. Pertambahan penduduk Ind"nesia yang tinggi juga menyebabkan tanah pertanian di #awa tidak ,ukup. b. Hakt"r s"sial Penduduk di Ind"nesia terutamanya dari Pulau #awa dan Sumatera telah bertambah dengan pesat. Pertambahan penduduk yang tidak seimbang dengan pertambahan keluasan tanah pertanian ataupun pengeluaran tanaman makanan telah menyebabkan kemiskinan dan kemer"s"tan tara% hidup para petani. ,. Hakt"r ek"n"mi Peluang ek"n"mi seperti sekt"r pertanian iaitu getah, padi, kelapa dan lain-lain adalah pend"r"ng utama kepada kemasukan "rang-"rang Ind"nesia ke Tanah Melayu. Kestabilan p"litik di Tanah Melayu adalah lebih baik jika dibandingkan dengan Ind"nesia juga merupakan %akt"r pend"r"ng bagi kemasukan "rang Ind"nesia. 2alakan pembesar-pembesar tempatan untuk mengerjakan kawasan pertanian juga telah mend"r"ng kepada lebih ramai kemasukan "rang Ind"nesia ke Tanah Melayu. Sebagai ,"nt"h, :rang Kaya !akar BMuarC telah menggunakan tenaga "rang Ind"nesia untuk mengerjakan dusun buah-buahannya. Persamaan dengan "rang-"rang Melayu di Tanah Melayu dari segi bahasa, agama, adat resam dan sebagainya telah menyebabkan mereka dapat menyesuaikan diri dengan keadaan di Tanah Melayu.

3.

!umbangan :rang Ind"nesia turut menyumbangkan tenaga dalam perusahaan getah dan bijih timah di samping dalam pertania seperti padi, kelapa, dusun buah-buahan dan sebagainya. Ke,enderungan dalam mengusahakan pertanian yang sama dengan tempat asal mereka adalah pend"r"ng kepada kedatangan "rang Ind"nesia ke Tanah Melayu.

4.

1ara kemasukan Tidak ada satu sistem yang tertentu yang dilalui "leh "rang Ind"nesia untuk datang ke Tanah Melayu di mana mereka berusaha sendiri untuk datang ke sini.

14D

5. a.

K)m()sisi (en$u$uk )rang 6n$)nesia :rang #awa :rang #awa merupakan "rang Melayu yang paling banyak berhijrah ke Tanah Melayu. Menjelang tahun 1;6D, terdapat 1=DDD "rang #awa di Tanah Melayu dan Singapura. Mereka bekerja sebagai buruh di lading k"pi dan getah atau l"mb"ng bijih timah. Kebanyakan "rang #awa terdapat di negeri #"h"r, selang"r dan Perak. b. :rang !anjar :rang !anjar berasal dari $aerah !anjarmasin. Mereka mengusahakan penanaman padi. Kebanyakan mereka mendiami kawasan-kawasan pinggir pantai dan lembah-lembah sungai di Perak, Selang"r dan #"h"r. Pada tahun 1;61, bilangan penduduk !anjar di Tanah Melayu ialah 856@4 "rang. ,. :rang !ugis :rang !ugis berasal dari Pulau Sulawesi membuka petempatan di Selang"r, #"h"r dan Perak. Mereka menjalankan kegiatan pertanian. d. :rang !"yan :rang !"yan berasal dari Pulau !"yan telah menetap di !andar-bandar seperti Singapura, Kuala 9umpur, #"h"r !ahru dan Pulau Pinang. Mereka mahir dalam pemeliharaan kuda lumba. e. :rang Minangkabau :rang Minangkabau dari Sumatera menetap di 5egeri Sembilan. Kebanayakan mereka terlibat dalam kegiatan perniagaan dan pertanian.

6.

%ilangan (en$u$uk )rang 6n$)nesia Pada tahun 1;8=, bilangan penduduk Ind"nesia di Tanah Melayu adalah lebih kurang 6D=15D "rang. $aripada jumlah ini, ?DJ terdiri daripada "rang #awa. Pada tahun 1;5= bilangan penduduk Melayu Btermasuk "rang Ind"nesiaC ialah 484=@68 "rang iaitu 8;.@J daripada jumlah penduduk Tanah Melayu.

;rang /ina 1. Pengenalan Sejak abad ke-15, "rang 3ina telah datang ke Tanah Melayu. Pembukaan Melaka dan hubungan perdagangan di antara Melaka dengan negara 3hina menggalakkan kedatangan "rang 3ina. Penghijrahan "rang 3ina semakin bertambah menjelang awal abad ke-1;. :rang 3ina telah berhijrah ke 5egeri-negeri Selat akibat perkembangan perdagangan di Pulau Pinang dan Singapura serta dasar pemerintahan !ritish di Pulau Pinang dan Singapura yang l"nggar memudahkan lagi kemasukan imigran 3ina. :rang 3ina

141

berhijrah ke #"h"r pada masa pemerintahan Temenggung Ibrahim B1@45-1@?4C untuk membuka lading gambir dan lada hitam. Penghijrahan masuk "rang 3ina meningkat lagi pada pertengahan abad ke-1;. Mereka berhijrah se,ara beramai-ramai untuk bekerja sebagai buruh di l"mb"ng bijih timah dan ladang lada hitam. 2. a. !ebab ke$atangan Hakt"r pen"lak i. Sebab s"sial dan ek"n"mi !en,ana alam seperti yang berlaku di 3hina seperti kemarau, banjir dan sebagainya menyebabkan penderitaan yang teruk ke atas penduduknya. Pertanian yang menjadi nadi ek"n"mi 3hina ketika itu tidak dapat dijalankan akibat ben,ana alam dan ini akhirnya berlaku kebuluran yang teruk akibat bekalan makanan yang tidak men,ukupi. Pertambahan penduduk yang tidak seimbang dengan pembukaan tanah pertanian turut menyebabkan hasil pertanian tidak men,ukupi. Sebagai ,"nt"h, penduduk 3ina berjumlah 1@1 juta pada tahun 1=51 telah bertambah menjadi 864 juta pada tahun 1@51. Serentak dengan itu, Kerajaan Man,hu mengenakan ,ukai yang tinggi untuk menanggung perbelanjaan pentadbirannya. (amai petani tidak dapat membayar ,ukai dan terpaksa menjual tanahnya. 'kibatnya, ?D-;DJ daripada petani kehilangan tanah. ii. Keka,auan dan k"rupsi p"litik di negara 3hina Keadaan p"litik di 3hina yang tidak stabil telah menggalakkan kedatangan "rang-"rang 3ina ke Tanah Melayu. $inasti Man,hu yang menguasai 3hina pada tahun 1?88 mengamalkan dasar diskriminasi terhadap penduduk 3ina tempatan. :rang-"rang 3ina yang tidak puas hati sering melan,arkan pember"ntakan untuk menggulingkan Kerajaan Man,hu. Salah satu pember"ntakan yang terkenal ialah Pember"ntakan Taiping B1@5D-1@?8C. Pember"ntakan ini dipimpin "leh ung siu-3huan tetapi gagal menggulingkan Kerajaan Man,hu. :leh itu, kerajaan bertindak lebih tegas dan kejam untuk memadamkan perasaan tidak puas hati rakyat dan pember"ntakan. :leh itu, ramai "rang 3ina terpaksa melarikan diri daripada menjadi mangsa kekejaman Kerajaan Man,hu. b. Hakt"r penarik i. Perkembangan ek"n"mi yang pesat di Tanah Melayu Peluang ek"n"mi yang banyak di Tanah Melayu telah mend"r"ng kedatangan "rang 3ina ke Tanah Melayu. Keperluan tenaga buruh bagi menjayakan perusahaan bijih timah adalah salah

144

satu %akt"r di samping peluang-peluang perniagaan yang banyak di kawasan !andar terutamanya. Peluang untuk mengerjakan pertanian di bawah sistem Kang,u B#"h"rC menggalakkan lagi kedatangan "rang-"rang 3ina. $i bawah sistem ini, mereka diberi tanah untuk mengerjakan pertanian terutamanya lada hitam. ii. Kestabilan p"litik Kestabilan p"litik hasil daripada dasar pemerintahan !ritish yang liberal menjadi salah satu %akt"r penarik. !ritish juga menggalakkan kedatangan "rang-"rang 3ina dengan menyediakan pelbagai kemudahan seperti subsidi tambang dan sebagainya memandangkan keperluan tenaga buruh yang murah dan banyak. Pembentukan 5egeri-negeri Melayu !ersekutu pada tahun 1@;? telah menjamin lagi kestabilan p"litik. al ini telah menjadi tarikan bagi kemasukan m"dal <r"pah dalam sekt"r perl"mb"ngan bijih timah dan pertanian ladang. Keadaan ini mewujudkan banyak peluang pekerjaan dan menarik minat "rang 3ina untuk datang ke Tanah Melayu. 3. !umbangan Kedatangan "rang 3ina telah menggalakkan perkembangan perusahaan bijih timah di Tanah Melayu terutamanya di kawasan bijih timah yang penting seperti 9arut, 9ukut, Kinta, 9embah Klang dan Sungai )j"ng. !uktinya berdasarkan kepada peningkatan eksp"rt. pada 1@5D A ?5DD tan, 1@;D A 151D1 tan, 1;DD A 86DDD tan, 1;D5 A 5==66 tan, 1;6= A ==DDD tan. $ari segi perniagaan pula, banyak kedai dibuka "leh "rang-"rang 3ina terutamanya di !andar-bandar yang terletak di kawasan perl"mb"ngan. Kegiatan penanaman lada hitam juga telah berkembang terutamanya melalui sistem Kang,u. 4. a. 1ara kemasukan Melalui sistem tiket kredit :rang yang tidak mampu membayar tambang sendiri dibiayai se,ara hutang "leh se"rang ejen. Mereka terikat dengan perjanjian untuk bekerja bagi suatu temp"h masa sehingga hutang mereka dijelaskan. Kumpulan imigran ini dikenali sebagai *singkheh+ dan mereka menjadi bebas setelah habis mambayar hutang tambang perjalanan mereka. b. Melalui ,ara persendirian :rang 3ina datang ke Tanah Melayu melalui bantuan rakan atau ahli keluarganya ataupun dengan perbelanjaan sendiri. (amai yang masuk melalui ,ara ini apabila Kerajaan 3hina memansuhkan undang-undang menyekat penghijrahan penduduk pada tahun 1@;=. ,. Melalui Sistem Kang,u

146

Sistem Kang,u diperkenalkan "leh Temenggung Ibrahim di #"h"r untuk menggalakkan "rang 3ina berpindah dan menetap kekal di #"h"r. $i bawah sistem Kang,u, "rang 3ina digalakkan masuk dan membuka ladang-ladang lada hitam, gambir, k"pi, teh, sayur-sayuran dan bunga ,engkih. 5. a. K)m()sisi (en$u$uk )rang 1ina :rang "kkien :rang "kkien menjadi pedagang dan peniaga dan menetap di "elabuhan-pelabuhan yang penting seperti Pulau Pinang, Melaka dan Singapura. b. :rang Kant"nis dan akka :rang Kant"nis dan akka merupakan pel"mb"ng dan bertumpu di kawasan perl"mb"ngan bijih timah. ,. :rang Te",hew :rang Te",hew menumpukan perhatian pada pertanian dan perdagangan. Mereka bekerja di ladangladang gambir, lada hitam dan tebu terutamanya di #"h"r dan Seberang Perai serta di kawasan Pantai Perak. d. :rang ailam :rang ailam bekerja sebagai "rang gaji di rumah "rang !arat sebelum Perang $unia Pertama dan menjadi buruh di ladang getah serta membuka kedai-kedai minuman. 6. %ilangan (en$u$uk )rang 1ina $i antara kel"mp"k-kel"mp"k 3ina tersebut, kel"mp"k yang terbesar ialah "kkien. Pada tahun 1;41, 64.8J B6@D?5?C daripada jumlah penduduk 3ina di Tanah Melayu B11=8===C terdiri daripada "rang "kkien. Kumpulan yang kedua besar ialah Kant"nis yang membentuk 4@.6J B6646D=C, diikuti "leh akka B1@.?JC, Te",hew B11.1JC, ailam B5.;JC dan lain-lain B6.=JC. Kemasukan "rang 3ina bertambah dengan pesat pada abad ke-4D. Pada tahun 1;81, "rang 3ina merupakan kaum terbesar di Tanah Melayu, mereka membentuk kira-kira 86J daripada jumlah penduduk Tanah Melayu berbanding dengan "rang Melayu yang merupakan 81J pada tahun tersebut. Menjelang tahun 1;41, kira-kira 44J daripada jumlah "rang 3ina dilahirkan di Tanah Melayu. 5amun selepas Perang $unia Kedua iaitu pada tahun 1;5=, =8.=J daripada bilangan "rang 3ina dilahirkan di Tanah Melayu. Mereka membentuk 6=.1J daripada jumlah penduduk Tanah Melayu.

148

;rang "ndia 1. Pengenalan :rang India datang ke Tanah Melayu sejak abad yang pertama. Mereka diper,ayai datang sebagai pedagang. Pedagang-pedagang India ini menggelarkan Tanah Melayu sebagai SuEarnabumi atau Tanah <mas. :rang India hanya berhijrah se,ara beramai-ramai pada penghujung abad ke-1; dan awal abad ke4D akibat perkembangan perusahaan getah yang telah meningkatkan keperluan tenaga buruh yang murah dan ramai. Pada awal abad ke-1;, bilangan "rang India yang berhijrah akibat pembukaan Pulau Pinang B1=@?C dan Singapura B1@1;C. Selepas penubuhan 5egeri-negeri Selat B1@4?C, pihak !ritish membawa masuk buruh-buruh dan banduan-banduan India untuk membina bangunan awam dan jalan raya di 5egeri-negeri Selat. Keperluan buruh India meningkat berikutan perkembangan perusahaan getah. ampir semua "rang yang berhijrah masuk ke Tanah Melayu berasal dari India Selatan terutamanya dari wilayah Madras BTamil 5aduC dan India )tara dari Punjab. 2. a. !ebab ke$atangan Hakt"r pen"lak A keadaan s"si"ek"n"mi di India !en,ana alam yang berterusan di India telah menimbulkan penderitaan yang teruk pada penduduk akibat hasil pertanian yang tidak men,ukupi. Sebagai ,"nt"h, $ataran Tinggi $e,,an dan India Selatan mengalami ben,ana alam seperti kemarau yang mer"sakkan tanaman. al ini mengakibatkan kira-kira 6D peristiwa kebuluran pada pertengahan abad ke-1;. Penindasan "leh tuan tanah juga menyebabkan "rang India semakin menderita. -alaupun India sebuah negara yang luas, namun bukan semua rakyatnya mempunyai tanah. #ika dibandingkan dengan petani-petani di Tanah Melayu, walaupun miskin, mereka masih mempunyai tanah sendiri untuk diusahakan. Kebanyakan petani di India terpaksa mengusahakan tanah yang dipunyai "leh tuan-tuan tanah yang mengenakan ,ukai yang tinggi. Sebagai ,"nt"h, terdapat tuan tanah yang mengalami @DJ daripada hasil tanaman sebagai bayaran sewa. Pertambahan penduduk yang tinggi menyebabkan tara% hidup "rang India semakin teruk, ,"nt"hnya pada tahun 1@85, penduduk India berjumlah 161 juta dan meningkat kepada 6;D juta pada tahun 1;81. Penindasan kasta yang teruk di India juga mend"r"ng "rang India datang ke Tanah Melayu. Mengikut 'rasaratnam dalam bukunya Indians in Malaysia and Singap"re, lebih 1N6 daripada jumlah "rang India yang berhijrah dari India Selatan ke Tanah Melayu pada tahun 1;61 adalah dari kasta-kasta rendah. Kasta tertinggi ialah !rahmin, kedua Kastranya, ketiga Kaisya dan akhir sekali Sundra.

145

b.

Hakt"r penarik i. Perkembangan perusahaan getah Peluang ek"n"mi di Tanah Melayu terutamanya dalam sekt"r pertanian telah menggalakkan kedatangan "rang-"rang India ke Tanah Melayu. Keperluan tenaga buruh dalam sekt"r pertanian di Tanah Melayu seperti getah, tebu, k"pi dan sebagainya adalah %akt"r utama kemasukan "rang India. ii. 2alakan daripada Kerajaan !ritish $ua buah perkhidmatan awam yang paling banyak menggunakan buruh India ialah #abatan Keretapi dan #abatan Kerja (aya. $i samping itu, peluang pekerjaan bagi g"l"ngan menengah di Tanah Melayu turut dipenuhi "leh "rang India seperti kerani, guru, d"kt"r dan lain-lain. :rang India seperti kerani, guru, d"kt"r dan lain-lain. Pada tahun 1;4D-an kestabilan p"litik di Tanah Melayu telah mend"r"ng kedatangan "rang-"rang India. $i samping itu, adanya k""rdinasi di antara Kerajaan !ritish di Tanah Melayu dan Kerajaan !ritish di India telah memudahkan lagi kemasukan "rang India di Tanah Melayu. Kejayaan "rang-"rang India yang lebih awal datang ke Tanah Melayu juga telah mend"r"ng kepada kemasukan lebih ramai "rang India.

3.

!umbangan Kemasukan "rang-"rang India telah menyebabkan pembukaan lebih banyak kawasan getah. !uktinya pada 1@;= A 685 ekar, 1;DD A 8? ribu ekar, 1;D5 A 8@ ribu ekar, 1;D? A @5 ribu ekar, 1;D; A 4DD ribu ekar, 1;11 A 1 juta ekar, 1;18 A 1.5 juta ekar, 1;1@ A 4.5 juta ekar dan 1;8D A 6.5 juta ekar. $i samping dalam perusahaan getah "rang India juga telah menyumbangkan tenaga pr"%essi"nal seperti guru, d",t"r, kerana dan lain-lain lagi.

4. a.

Kemasukan Sistem buruh k"ntrak Sistem buruh k"ntrak telah diperkenalkan sejak tahun 1@4D bagi mengambil buruh-buruh India untuk bekerja di ladang tebu dan k"pi. $i bawah sistem ini, pemilik sesebuah ladang getah akan membuat pesanan bagi buruh-buruh melalui se"rang ejen di India. <jen ini akan pergi ke kampung-kampung dan mengumpulkan buruh-buruh India yang ingin datang ke Tanah Melayu. Tambang pelayaran buruh-buruh itu akan dibiayai "leh majikan-majikan yang membuat pesanan tersebut. Setibanya di Tanah Melayu, buruh-buruh itu diserahkan kepada majikan. Mereka perlu menandatangani satu k"ntrak untuk bekerja dengan majikan itu selama 5 tahun dengan suatu gaji yang ditetapkan. Pekerja-

14?

pekerja ini biasanya dilayani dengan teruk. Mereka dipaksa bekerja selama ;-1D jam sehari dan ? hari seminggu. 2aji mereka rendah dan jika pekerja jatuh sakit, dia tidak mendapat gaji. $i samping itu, mereka juga terpaksa membayar sebahagian daripada gaji mereka untuk menjelaskan tambang perjalanan. Pada tahun 1;1D, sistem ini dihapuskan. b. Sistem Kangani Sistem ini diperkenalkan pada tahun 1@;@. Sistem ini, majikan yang ingin mendapat buruh dari India akan menghantar se"rang Kangani atau mandur dari ladangnya ke India. Kangani ini akan balik ke kampung halamannya di India dan mengumpulkan saudara mara, sahabat ataupun penduduk sekampungnya yang ingin berhijrahke Tanah Melayu. Kangani ini akan membayar tambang dan lainlain perbelanjaan bagi buruh-buruh sehingga ketibaan mereka di ladang majikan. $i ladang, buruhburuh bekerja di bawah jagaan Kangani yang mereka kenal dan dilayan dengan baik. Pada tahun 1;D=, Tabung Imigrasi diwujudkan "leh 5egeri-negeri Melayu !ersekutu untuk membiayai k"s pengambilan buruh India. Melalui tabung ini, majikan dikehendaki membayar k"s pelayaran serta I5 setahun bagi setiap buruh India. Sistem Kangani juga mempunyai kelemahannya. Tiap-tiap kangani dibiayai mengikut bilangan pekerja yang diambil. :leh itu, sesetengah daripada mereka ,uba memper"leh seberapa ramai pekerja yang b"leh dari India. 9ama-kelamaan, mereka juga menjadi ejen sistem k"ntrak. Pada tahun 1;6@, sistem ini diberhentikan akibat 1aman kemelesetan ek"n"mi yang menyebabkan permintaan buruh dikurangkan. 5. a. K)m()sisi (en$u$uk )rang 6n$ia :rang Tamil 2"l"ngan Tamil membentuk @4J daripada jumlah penduduk India di Tanah Melayu pada tahun 1;61. Kebanyakan mereka bekerja sebagai buruh di estet-estet getah dan kelapa sawit. Sebilangan ke,il "rang Tamil juga berkhidmat dalam jabatan-jabatan kerajaan. b. :rang Malayali :rang Malayali membentuk kira-kira ?J daripada jumlah penduduk India di Tanah Melayu pada tahun 1;61. Kebanyakan mereka bekerja di estet getah dan dalam perkhidmatan kerajaan sebagai kerani dan pr"%esi"nal. ,. :rang Telugu :rang Telugu merupakan kira-kira 5J daripada jumlah penduduk India di Tanah Melayu pada tahun 1;61 dan bekerja sebagai buruh di estet. d. :rang India )tara

14=

Kumpulan etnik ini terdiri daripada Punjabi BSikhC, !enggali, Sindhi, 2ujerati, Parsis dan Marwaris. Kebanyakan mereka terlibat dalam perniagaan. :rang Sikh berkhidmat sebagai pegawai keselamatan dan pasukan p"lis. 6. %ilangan (en$u$uk )rang 6n$ia #umlah "rang India di 5egeri-negeri Melayu !ersekutu pada tahun 1;11 ialah 1=48?5 "rang dan di seluruh Tanah Melayu ialah 4?=15; "rang. Pada tahun 1;41, jumlah ini meningkat kepada 6D541; di 5egeri-negeri Melayu !ersekutu dan 8=DD;; di Tanah Melayu. Pada tahun 1;61, jumlah penduduk India di Tanah Melayu ialah ?41@8=. Pada tahun 1;41, 14J daripada penduduk India dilahirkan di Tanah Melayu dan pada tahun 1;5=, ?4.1J yang lahir di Tanah Melayu. Pada tahun 1;5= juga, bilangan "rang India di Tanah Melayu ialah ?;5;@5 "rang B11J daripada penduduk Tanah MelayuC.

Sistem Residen
Pengenalan Pada 1@?D-an dan 1@=D-an, berlaku pelbagai keka,auan di Perak, Selang"r, Pahang dan Sungai )j"ng. 'ntara keka,auan itu ialah perebutan takhta, pergaduhan pembesar, pergaduhan antara pel"mb"ng 3ina dan sebagainya. Keka,auan tersebut telah dijadikan alasan "leh !ritish untuk ,ampur tangan. asil usaha 'ndrew 3larke, dasar ,ampur tangan bermula dari Perak, kemudian Selang"r, Sungai )j"ng dan Pahang. !erikutan dasar ,ampur tangan, sistem (esiden telah diperkenalkan di negeri-negeri tersebut. $i bawah sistem (esiden, Sultan menerima se"rang residen sebagai penasihat bagi menasihatinya dalam segala hal ke,uali hal-hal yang berkaitan dengan agama Islam dan adat resam Melayu. Tugas Residen 1. 4. 6. 8. 5. Menasihati Sultan dalam urusan-urusan pentadbiran ke,uali dalam perkara-perkara yang berkaitan dengan agama dan adat istiadat "rang Melayu. Mengekalkan ketenteraman dan menegakkan peraturan serta undang-undang di wilayah pemerintahannya. Segala tindakan hendaklah jangan menggunakan paksaan. Membentuk sebuah sistem ,ukai yang berkesan. Meran,ang dan membangunkan kawasan-kawasan bandar. Membaiki alat-alat perhubungan

14@

/orak pentadbiran 1. Peringkat negeri Pemerintahan se,ara tidak langsung dan nasihat (esiden kepada Sultan dijalankan melalui pembentukan Majlis Mesyuarat 5egeri. Tujuan utama majlis ini ialah untuk memb"lehkan para pegawai !ritish berunding dengan para pembesar tempatan tentang segala hal yang berhubung dengan kepentingan masyarakat Melayu. Majlis ini mula-mulanya ditubuhkan sebagai badan penasihat sahaja. Kemudian, tugas-tugasnya termasuk juga membuat segala undang-undang, menjadi mahkamah rayuan tertinggi dan menjadi badan kerajaan utama yang menguruskan perubahan dalam struktur ,ukai, pen,en kepada "rang Melayu dan perlantikan ketua tempatan, pegawai kerajaan dan kadi. Pada amnya, semua perkara yang berkaitan dengan kerajaan tempatan diuruskan "leh majlis ini ke,uali urusan mengawal hasil-hasil yang berada di bawah (esiden. Seluruh Mesyuarat Majlis dijalankan dalam !ahasa Melayu dan segala perkara yang berkaitan dengan pentadbiran, ek"n"mi dan s"sial dibin,angkan dalam majlis ini. Semua ,adangan dan usul (esiden harus dibahaskan dan diundi sebelum diluluskan menjadi undang-undang. Semua rang undang-undang harus mempunyai tandatangan Sultan tetapi mestilah terlebih dahulu mendapat kei1inan 2aben"r yang mempunyai kuasa pembatal. Sungguhpun majlis ini amat berguna untuk membin,angkan pendapat mengenai perkara-perkara yang menyentuh "rang Melayu tetapi sebenarnya, majlis ini tidak mempunyai kuasa perundangan yang luas. 9agipun, apabila pentadbiran menjadi semakin rumit, %ungsi perundangan majlis ini diabaikan. 9ama-kelamaan, majlis ini hanya meluluskan keputusan yang sudah dibuat. 2. Peringkat $aerah Setiap negeri dibahagikan kepada beberapa daerah. Pentadbiran daerah di bawah jagaan se"rang Pegawai $aerah !ritish. $i peringkat awal, pegawai daerah dikenali sebagai *Pemungut 3ukai dan Majlistret+ kerana beliau bertugas untuk memungut hasil dan menjadi majistret di peringkat daerah. Pegawai $aerah juga bertanggungjawab menjaga perbendaharaan daerah dan memungut ,ukai. !eberapa ,awangan jabatan seperti #abatan Kerja (aya, #abatan P"lis dan #abatan Perubatan ditubuhkan di bawah Ketua Pegawai <r"pah dan Pegawai $aerah bertugas untuk mengawasi Kerja Ketua #abatan tersebut. 3. Peringkat mukim Setiap daerah dibahagikan kepada beberapa mukim. Se"rang pembesar dilantik untuk menjadi Ketua Mukim dengan gelaran Penghulu. 'nak raja dilantik menjadi Penghulu kerana

14;

a. b. ,. d. a. b. ,. d. e. %. g. 4.

Mempunyai pengaruh yang kuat Melibatkan mereka dalam pentadbiran !ritish Mereka lebih memahami sikap dan perasaan rakyat jelata Mereka mempunyai pendidikan yang diperlukan untuk menjalankan tugas Memungut hasil tanah Mentadbir undang-undang tempatan Menjaga keamanan dan keselamatan Mengadakan hubungan erat dengan rakyat jelata Menyampaikan dasar dan usaha kerajaan kepada rakyat jelata Menyampaikan maklumat balas rakyat kepada kerajaan Menyimpan kira-kira dan membuat lap"ran bertulis Peringkat kam(ung

Tugas mereka ialah.

Pentadbiran kampung diketuai "leh Ketua Kampung. !iasanya, mereka terdiri daripada "rang tua yang dih"rmati "leh penduduk sesebuah kampung. Ketua Kampung bekerjasama dengan Penghulu di mukim dan mendapat pengiktira%an daripada Sultan negeri masing-masing. Selain Penghulu dan Ketua Kampung, terdapat lagi Kapitan 3ina dan Penghulu $agang. 5. Peringkat ban$ar Pada awal tahun 1@;D-an, sebuah lembaga kesihatan telah ditubuhkan untuk mentadbir !andar Kuala 9umpur. Tugasnya adalah untuk a. b. ,. a. b. ,. Mengeluarkan lesen peniaga dan penjaja Meluluskan pelan bangunan Menjaga kebersihan bandar #urutera di #abatan Kerja (aya Ketua P"lis $aerah IndiEidu yang dilantik "leh (esiden

'hli-ahlinya terdiri daripada.

16D

Masalah yang dihadapi oleh Residen 1. Tidak terdapat sistem pemerintahan pusat di 5egeri-negeri Melayu. 'da sesetengah wilayah dan ketuaketua wilayah tidak tertakluk di bawah kekuasaan Sultan. Mereka bebas menjalankan urusan pentadbiran sendiri. 4. $alam kehidupan sehari-hari Sultan dan pembesar-pembesar Melayu telah mengikut ,ara hidup mereka sendiri sebagai warisan sejarah turun-temurun. :leh itu, amatlah sukar untuk mempengaruhi dan mendesak mereka agar dapat mengubah dan mengikut sistem pentadbiran baru seperti mana sistem !arat. 6. 'dalah sukar bagi (esiden mengelakkan diri dari ,ampur tangan dalam adat ketika menjalankan tugas kerana adar merupakan kehidupan "rang-"rang Melayu. Sebagai ,"nt"h, sudah menjadi ,"rak pemerintahan di 5egeri-negeri Melayu bahawa Sultan dan pembesar-pembesar termasuk ketua-ketua wilayah mempunyai kuasa untuk memungut ,ukai di wilayah masing-masing. Sultan akan mendapat pembayaran pula dari mereka. !ukti yang jelas ialah 5gah Ibrahim BMenteri 9arutC berkuasa dan bebas memungut ,ukai di $aerah 9arut, Perak. $at"> !ahaman B:rang Kaya SemantanC di Pahang mempunyai hak memungut ,ukai di $aerah Semantan terutamanya Sungai Semantan yang menjadi alat perhubungan penting bagi kapal-kapal. Perkara ini yang harus dihadapi "leh (esiden kerana sudah menjadi tugas mereka membentuk sistem tersebut untuk pembangunan negeri bukan untuk kepentingan indiEidu seperti yang telah berlaku. 8. Masalah yang tidak kurang pentingnya ialah masalah kewangan. al ini disebabkan Kerajaan !ritish tidak memberi bantuan yang ,ukup kepada mereka. Malah, segala perbelanjaan termasuk gaji (esiden ditanggung "leh Sultan atau kerajaan negeri. Masalah kewangan menjadi semakin serius apabila (esiden terpaksa menyelesaikan hutang-hutang negeri kepada 5egeri-negeri Selat. 5egeri-negeri Selat telah membiayai kira-kira O15DDD di Perak dan dalam tahun 1@== hutang negeri Perak telah berjumlah O1?DDDD. Selain itu, ramai pembesar-pembesar negeri juga telah berhutang, misalnya 5gah Ibrahim telah berhutang kira-kira O5DDDD. 5. !anyak masalah dihadapi untuk mengawal ketenteraman. al ini juga disebabkan (esiden tidak mempunyai angg"ta keselamatan yang ,ukup untuk membantunya di setiap wilayah. anya sesetengah (esiden sahaja yang mempunyai pasukan p"lis dan askar seperti Kapten Speedy di 9arut. Itupun pemberian dari 5gah Ibrahim kepadanya. Kapten Tatham di Sungai )j"ng hanya dibantu "leh kira-kira 5D "rang angg"ta p"lis.

161

Perubahan-perubahan yang berlaku 1. a. Penta$biran Pembentukan Majlis Mesyuarat 5egeri BState 3"un,ilC Perubahan yang nyata dalam pemerintahan ialah pembentukan Majlis Mesyuarat 5egeri BMM5C. Suktan dilantik menjadi Presiden dan ahli-ahli yang lain terdiri daripada (esiden, Pen"l"ng (esiden, pembesar Melayu dan ketua-ketua puak 3ina. MM5 merupakan satu institusi yang mengendalikan urusan-urusan pentadbiran. $i Perak, MM5 ditubuhkan pada tahun 1@== yang mengandungi = ahli iaitu 6 Melayu, 4 Inggeris dan 4 3ina. Pada tahun 1@;5, keahliannya bertambah menjadi 14 "rang iaitu = Melayu, 4 Inggeris dan 6 3ina. $i Selang"r, MM5 ditubuhkan pada tahun 1@=@. MM5 mempunyai kuasa meluluskan perkara-perkara yang berkaitan dengan kerajaan negeri seperti membin,angkan hal-hal dalam negeri seperti ,ukai, perbelanjaan, perlantikan serta gaji pembesar. MM5 juga b"leh menimbangkan sama ada hukuman mati patut dijalankan atau ubah. 5amun demikian, perkara-perkara penting seperti belanjawan negeri tetap dirangka "leh (esiden yang kemudiannya mendapat persetujuan daripada 2eben"r 5egeri-negeri Selat. b. Penubuhan sistem ,ukai yang e%ekti% 'dalah menjadi tugas (esiden untuk menubuhkan satu sistem ,ukai yang berkesan. asil ,ukai yang diper"lehi itu hendaklah digunakan untuk pembangunan negeri seperti membiayai pembinaan jalan raya, keretapi serta alat-alat perhubungan yang lain. $engan adanya jabatan ,ukai dan penghasilan dalam negeri, beban Kerajaan Inggeris untuk membiayai pembangunan-pembangunan dalam negeri berkurangan. 7ang nyata kerajaan negeri dapat membayar gaji (esiden dan pembesar Melayu. Kerajaan negeri akan dapat menyelesaikan sendiri masalah mereka seperti masalah hutang-piutang, misalnya ketika ugh 9"w menjadi (esiden Perak, dalam masa ? tahun sahaja, Perak berjaya membayar kembali hutang-hutang terutama kepada 5egeri-negeri Selat di samping telah menambahkan pendapatan negeri tersebut. ,. Terbentuknya satu pentabiran yang stabil Sungguhpun pada peringkat awalnya pemerintahan (esiden tidak berjaya seperti peristiwa !ir,h di Perak, namun kemudiannya (esiden Inggeris telah berjaya mengadakan satu pentadbiran yang stabil di 5egeri-negeri Melayu. Satu pentadbiran yang stabil hanya dapat diadakan jika mereka dapat menjamin ketenteraman dalam negeri. :leh itu, perkara ketenteraman dan mengadakan peraturan dalam negeri mendapat perhatian yang utama. Kejayaan sistem (esiden dapat dibuktikan dalam 1aman ugh 9"w B1@==-1@@;C di Perak dan 1aman Hrank Swettenham B1@@4-1@@;C di Selang"r.

164

)ntuk menjamin adanya satu pentadbiran yang stabil, (esiden perlu mendapat s"k"ngan dan kerjasama dari pembesar-pembesar dan "rang-"rnag Melayu. Kelemahan-kelemahan !ir,h dalam tahun-tahun 1@=D-an telah memberi satu pengajaran yang besar. d. Mengadakan undang-undang Memandangkan adanya ran,angan-ran,angan dan kemajuan-kemajuan dalam bidang pertanian, maka dibentuk undang-undang mengenai penggunaan tanah, misalnya di Perak telah diadakan )ndangundang Tanah yang dibuat "leh ugh 9"w. $alam undang-undang tersebut dinyatakan peraturanperaturan pengawalan penggunaan tanah, meletakkan pr"jek-pr"jek dan penda%taran bagi tanah. Sistem yang serupa telah dibuat di Selang"r "leh Hrank Swettenham yang diberi nama 9and (egulati"n. e. Penubuhan badan peran,ang bandar $alam tahun 1@;D, telah ditubuhkan sebuah badan peran,ang bandar di 5egeri-negeri Melayu yang diberi nama T"wn Sanitary !"ard. !adan tersebut bertanggungjawab terhadap pembangunan peraturan-peraturan pembangunan, membina parit-parit, bekalan air dan elektrik serta kesihatan. 2. a. 8k)n)mi Pelan,aran aktiEiti ek"n"mi Memandangkan 5egeri-negeri Melayu sangat kaya dengan bahan-bahan mentah seperti Perak dan Selang"r, maka melalui sistem (esiden, pihak !ritish akan mengadakan satu p"lisi menggunakan sepenuhnya bahan-bahan mentah tersebut untuk memajukan ek"n"mi yang bukan sahaja akan memberi man%aat kepada 5egeri-negeri Melayu, malah juga kepada pihak !ritish. Semua aktiEiti ek"n"mi di 5egeri-negeri Melayu akan diserahkan kepada kapitalis-kapitalis !arat. b. Pembinaan alat perhubungan )ntuk menjayakan ran,angan-ran,angan pembangunan ek"n"mi, beberapa ran,angan perlu dijalankan seperti membina alat-alat perhubungan, kemudian mendapatkan tanah dan kemudahan pinjaman wang. Kerajaan juga hendaklah memastikan tidak akan timbul pertikaian mengenai penggunaan tanah terutama di kawasan-kawasan perl"mb"ngan khasnya bijih timah. #ika perkaraperkara di atas dilakukan sudah pasti akan dapat menggalakkan kemasukan palabur-pelabur asing. ,. Kemajuan pertanian Selain perkembangan perusahaan bijih timah, dalam pemerintahan (esiden juga telah di,apai kemajuan pertanian. !eberapa jabatan tanaman diperkenalkan. $alam tahun-tahun 1@@D-an dan awak 1@;D-an telah ditanam lada, tebu, tembakau, gambir dan k"pi. $i Selang"r penanaman k"pi dan

166

tembakau diperkenalkan "leh Hrank Swettenham. Pada tahun 1@@5, terdapat kira-kira 4DDDD ekar kawasan tanah untuk jenis tanaman tersebut di Selang"r. $i Perak, penanaman k"pi dan gula diperkenalkan "leh ugh 9"w dan sejak tahun 1@@6, negeri itu telah berjaya mengeksp"rt k"pi dan gula. $engan adanya kemajuan perusahaan bijih timah dan dibantu pula "leh pembinaan jalan raya dan keretapi, nilai perdagangan 5egeri-negeri Melayu telah bertambah, misalnya, nilai perdagangan negeri Selang"r pada tahun 1@@= ialah I11 juta sementara negeri Perak dalam tahun yang sama ialah I1; juta. 3. a. !)sial Kemasukan "rang 3ina dan India $asar imigrasi yang l"nggar telah membawa kepada kedatangan "rang-"rang India dan 3ina ke Selang"r. Kedatangan mereka telah menyebabkan "rang-"rang Melayu tidak lagi menjadi penduduk maj"rity di Perak dan Selang"r. Malah bilangan "rang-"rang 3ina di kawasan perl"mb"ngan melebihi "rang Melayu. Kedatangan mereka telah mewujudkan masyarakat majmuk di mana "rang"rang 3ina dan India adalah masyarakat yang berasingan yang tidak dapat mengasimilasikan di dalam masyarakat Melayu kerana beberapa perbe1aan. b. Perbandaran Kemajuan ek"n"mi dan pentadbiran telah membawa kepada berlakunya pr"ses urbanisasi perbandaran di mana kawasan-kawasan perl"mb"ngan telah mun,ul sebagai bandar-bandar seperti Taiping, Kuala 9umpur dan Klang. Kemudahan s"sial seperti kesihatan, perhubungan, pelajaran dan sebagainya juga diwujudkan. Kelemahan,kelemahan sistem Residen 1. Kuasa"kuasa *aja"raja Mela#u semakin berkurangan Sungguhpun dengan pentadbiran (esiden turut dapat membantu meli,inkan perjalanan pentadbiran dan menambahkan ek"n"mi 5egeri-negeri Melayu, tetapi nyata raja-raja Melayu telah kehilangan kuasa yang ada padanya. -alaupun pada te"rinya. (esiden hanya bertugas memberi nasihat tetapi pada praktiknya ia tidak terlepas dari amalan ,ampur tangan. (aja-raja dan pembesar-pembesar Melayu hanya mendengar apa yang akan diperkatakan dan dibin,angkan "leh (esiden tanpa diberi peluang mengambil bahagian. anya perkara-perkara yang tidak penting terutamnya mengenai hal-ehwal kampung yang akan dibin,angkan se,ara mendalam dengan (aja-raja dan pembesar-pembesar termasuk ketua-ketua kampung.

168

$alam membin,angkan perkara-perkara penting seperti kewangan, belanjawan dan sebagainya, mereka telah dike,ualikan. Kehilangan kuasa (aja-raja Melayu dan pembesar-pembesar Melayu jelas kelihatan dalam Majlis Mesyuarat 5egeri BMM5C kerana MM5 tidak lagi ber%ungsi. Sungguhpun (aja-raja dan para pembesar Melayu mempunyai hak untuk memberi pendapat ataupun sebarang usul, jika ia bertentangan dengan p"lisi pemerintahan Inggeris maka usul itu dit"lak. Kadang-kala, keputusan yang dibuat "leh MM5 tidak diterima "leh !ritish misalnya pernah MM5 di Selang"r menyingkirkan salah se"rang angg"tanya iaitu Tengku Panglima (aja tetapi sebaliknya beliau tetap menjadi angg"ta MM5. $i Perak, (esiden telah men"lak usul yang dikemukakan "leh (aja Muda 7usu% yang menentang pengambilan "rang 3ina menjadi angg"ta MM5. Kehilangan kuasa tersebut telah menimbulkan perasaan tidak puas hati di kalangan (aja-raja Melayu termasuk pembesar-pembesar. al ini telah menimbulkan rasa bimbang kepada pihak Inggeris dan tindakan telah diambil untuk mengkaji semula p"lisi Inggeris ke atas 5egeri-negeri Melayu. Pihak Inggeris tidak mahu peristiwa pembunuhan (esiden !ir,h di Perak dan diikuti "leh Perang Perak pada 1@=5 berulang lagi. 2. !istem *esi$en ti$ak sama Ketidakseragaman dalam pentadbiran di kalangan (esiden-residen !ritish telah terjadi. al ini disebabkan setiap (esiden tidak menerima arahan-arahan tertentu dan 2aben"r 5egeri-negeri Selat. (esiden hanya diberitahu bahawa mereka bertanggungjawab atas keselamatan dan kepentingan rakyat Inggeris di 5egeri-negeri Selat. :leh sebab itu keli,inan pentadbiran dan kemajuan negeri adalah bergantung kepada peribadi (esiden itu sendiri. Tugasnya bergantung kepada ke,ekapan dan kebijaksanaan indiEidu. Misalnya ke,ekapan ugh 9"w dan Hrank Swettenham telah membawa kepada kejayaan negeri Perak dan Selang"r. 3. 5ekanan ek)n)mi Sungguhpun kemajuan dan perkembangan ek"n"mi telah di,apai hasil perlaksanaan Sistem (esiden, namun sebenarnya "rang-"rang Melayu tidak merasai kenikmatan itu. Sebaliknya "rang-"rang asing terutama pengusaha <r"pah dan 3ina telah menguasai sekt"r ek"n"mi dan perdagangan "rang-"rang Melayu kekal dengan ,"rak tradisi"nalnya iaitu bertani dan menjadi nelayan. Sikap pemerintahan Inggeris menyebabkan perbe1aan ek"n"mi antara "rang Melayu dengan kaum-kaum lain terutama "rang 3ina semakin jauh. Inggeris tidak ,uba membantu dan menggalakkan "rang-"rang Melayu men,eburkan diri dalam bidang ek"n"mi dan perdagangan.

165

,e!eri%ne!eri Melayu Bersekutu )*/Pengenalan Idea penubuhan persekutuan dikemukakan "leh Hrank Swettenham pada tahun 1@;4 kepada 2aben"r 5egerinegeri Selat, 3e,il Smith. Pada tahun 1@;6, 3e,il Smith menghantar lap"ran kepada Pejabat Tanah #ajahan men,adangkan penubuhan persekutuan yang terdiri daripada Perak, Selang"r, 5egeri Sembilan dan Pahang. $alam lap"ran itu, beliau menegaskan penubuhan persekutuan akan menguntungkan !ritish dan negeri tersebut dari segi p"litik, ek"n"mi dan s"sial. Hrank Swettenham mengambil inisiati% dengan mendapatkan persetujuan Sultan Perak, Selang"r, Pahang dan 7ang $ipertuan !esar 5egeri Sembilan terhadap penubuhan persekutuan. Pada 1 #ulai 1@;5, Sultan tersebut menandatangani perjanjian persekutuan. Pada 1 #ulai 1@;?, 5egeri-negeri Melayu !ersekutu ditubuhkan semasa Sir 3harles Mit,hell menjadi 2aben"r 5egeri-negeri Selat. 0aktor,1aktor penubuhan 1. >ntuk mewuju$kan keseragaman $an ke+eka(an (enta$biran Perlaksanaan sistem (esiden telah menyebabkan (esiden dilantik di Perak pada 5"Eember 1@=8, di Selang"r pada $isember 1@=8, Pahang pada tahun 1@@@ dan 5egeri Sembilan pada tahun 1@;5. (esiden dihantar sebagai penasihat untuk menasihati Sultan dalam semua hal ke,uali hal-hal yang berkaitan dengan agama Islam dan adat-istiadat "rang Melayu. -alau bagaimanapun, (esiden tidak diberi garis panduan di dalam melaksanakan tugas di 5egeri-negeri Melayu. Perlaksanaan sistem (esiden bergantung kepada sepenuhnya di atas kebijaksanaan (esiden yang dilantik. Kejayaan dan kegagalan menjadi tanggungjawab (esiden. 'kibatnya, berlaku ketidakseragaman dalam pentadbiran di negeri Perak, Selang"r, Pahang dan 5egeri Sembilan. Kemajuan di antara negeri ini juga tidak seimbang kerana keb"lehan dan ,ara pentadbiran (esiden berbe1a-be1a. Terdapat juga perbe1aan-perbe1aan dalam pentadbiran )ndang-uhndang Tanah, keadilan dan sistem ,ukai di antara negeri-negeri tersebut. Kemajuan juga tidak seimbang di mana negeri yang kaya iaitu Perak dn Selang"r lebih maju dari negeri yang miskin seperti Pahang. Kerjasama antara negeri sukar dijalankan sebab negeri ini mempunyai unit p"litik yang berasingan. Hrank Swettenham berpendapat penubuhan persekutuan akan mewujudkan keamanan dan ke,ekapan pentadbiran kerana pentadbiran akan dijalankan mengikut arahan pusat. Perkara

16?

yang berkaitan seperti sistem pentadbiran, ,ukai, undang-undang tanah dan keadilan akan disatukan dan diselaraskan. al ini akan menjimatkan k"s pentadbiran. )saha memajukan sistem perhubungan juga dapat dilaksanakan dengan menghubungkan jalan raya dan keretapi di negeri tersebut. Pada dasarnya, penubuhan persekutuan akan mewujudkan kerjasama ek"n"mi, p"litik dan s"sial. 2. Mengha$kan kuasa *esi$en Perlaksanaan sistem (esiden telah menyebabkan perlantikan (esiden di Perak, Selang"r, Pahang dan 5egeri Sembilan. -alaupun (esiden dilantik sebagai penasihat, mereka mun,ul sebagai kuasa paling berkesan kerana segala urusan pentadbiran dijalankan atas arahan (esiden. Sultan dan Majlis 5egeri tidak dapat menyekat kuasa (esiden. Malah Sultan dan pembesar Melayu terpaksa merujuk kepada (esiden dalam menjalankan pentadbiran negeri. Majlis Mesyuarat 5egeri kehilangan %ungsi sebagai institusi pentadbiran kerana (esiden mempunyai kuasa mutlak. Semua undang-undang yang diluluskan seperti )ndang-undang Tanah mesti ditandantangani "leh (esiden sebelum berkuatkuasa. 2aben"r 5egeri-negeri Selat juga tidak dapat mengawal kuasa (esiden kerana beliau berada di Singapura dan sibuk dengan urusan-urusan 5egeri-negeri Selat. Penubuhan persekutuan akan mengurangkan kuasa (esiden kerana mereka terpaksa tertakluk kepada arahan kerajaan pusat dan pentadbiran negeri. 3. Masalah kewangan Pahang 'hli-ahli sejarah seperti Pr"%es"r Kh"" Kay Kim dan K.2. Treg"nning berpendapat bahawa masalah kewangan Pahang menyebabkan !ritish menubuhkan 5egeri-negeri Melayu !ersekutu. !ritish menduduki Pahang pada tahun 1@@? di mana #.P. ("dgers menjadi (esiden pertama. !ritish mengambil Pahang dengan harapan Pahang mempunyai pr"spek ek"n"mi ,emerlang. 'pa yang sebenarnya ialah Pahang merupakan negeri miskin dengan jumlah penduduk dan hasil bumi yang kurang. Pada tahun 1@;Dan, Pahang menghadapi masalah kewangan. $alam menjalankan pentadbiran, !ritish mendapat bantuan kewangan dari 5egeri-negeri Selat. Pada akhir tahun 1@;1, hutang Pahang pada 5egeri-negeri Selat ialah I?DD ribu. Pada akhir tahun 1@;4, hutang meningkat kepada I@DD ribu. Masalah kewangan Pahang semakin run,ing apabila berlaku kebangkitan Pahang 1@;1-1@;5. #adi beberapa ,adangan dikemukakan "leh !ritish untuk mengatasi masalah ini. 3adangan pertama ialah !ritish berundur dari Pahang dan menyerahkan pentadbiran kepada Sultan. 9angkah ini tidak dapat dilaksanakan kerana ia menjatuhkan maruah !ritish. Tindakan ini juga membuka peluang kepada kuasa lain untuk bertapak di Pahang yang sudah tentu akan menjejaskan kepentingan !ritish.

16=

3adangan kedua ialah !ritish mendapatkan pinjaman dari 5egeri-negeri Selat. Ia tidak dapat dilaksanakan kerana pada tahun 1@;D-an, 5egeri-negeri Selat juga menghadapi masalah kewangan. utang yang berjumlah I@DD ribu pada tahun 1@;4 masih belum diselesaikan. 3adangan ketiga ialah !ritish mendapat bantuan kewangan dari negeri yang kaya seperti Perak dan Selang"r. 3adangan ini tidak dapat dilaksanakan kerana Perak dan Selang"r enggan membantu sebab ianya satu unit p"litik berasingan. $iharapkan dengan penubuhan persekutuan, hasil negeri kaya seperti Perak dan Selang"r dapat digunakan untuk membantu negeri-negeri miskin seperti Pahang jika negeri-negeri ini digabungkan sebagai satu unit p"litik. Hrank Swettenham dan 3.$. 3"wan BPegawai Tanah #ajahanC menegaskan !ritish tidak sepatutnya berundur dari Pahang sebaliknya memajukan Pahang daripada hasil Perak dan Selang"r apabila ia bergabung. 4. Keselamatan '.3. Miller menegaskan %akt"r keselamatan menyebabkan penubuhan 5egeri-negeri Melayu !ersekutu pada tahun 1@;?. !ritish bimbang keka,auan seperti Perang Perak pada 1@=5-an dan Kebangkitan Pahang 1@;1-1@;5 akan berlaku lagi. Penubuhan persekutuan akan memb"lehkan 5egeri-negeri Melayu !ersekutu mempunyai kemampuan dan keupayaan dari segi ketenteraan, khususnya dalam menjaga keamanan persekutuan tanpa mengharapkan bantuan luar. 3.P. 9u,an dalam lap"rannya menegaskan penubuhan persekutuan perlu dilihat dari segi aspek keselamatan negeri Melayu dan 5egeri-negeri Selat. 5. Dasar %ritish Memang menjadi dasar !ritish pada akhir abad ke-1; untuk menggabungkan negeri ke,il di bawah satu pentadbiran yang dikenali sebagai persekutuan. Penubuhan persekutuan akan memberi kebaikan p"litik, ek"n"mi dan s"sial kepada !ritish dan 5egeri Melayu. 5egeri-negeri Melayu !ersekutu ditubuhkan selepas kejayaan !ritish dalam penubuhan persekutuan di 'merika )tara, India, '%rika, 'ustralia dan 5ew &ealand. Pendapat ini dis"k"ng "leh ahli sejarah seperti '.3. Miller dalam bukunya *Hederati"n $e,isi"n "% 1@;5+ dan #agjit Singh dalam bukunya *'dministrati"n "% the Hederati"n Malay States 1@;?1;4D+. Syarat,syarat perjanjian persekutuan 1. Perak, Pahang Selang"r dan 5egeri Sembilan digabungkan sebagai persekutuan yang dikenali sebagai *5geri-negeri Melayu !ersekutu+. Persekutuan menjadi negeri lindungan !ritish di mana hal ehwalnya dikuasai "leh !ritish.

16@

4. 6. 8. 5. ?. =. @. ;. 1D. 11. 14. 16. 18.

Perjanjian ini mengesahkan semua perjanjian yang ditandatangani di antara keempat-empat negeri itu. Kuasa Sultan hanya terhad ke atas negeri tersebut. Sultan tidak b"leh mengadakan hubungan dengan kuasa lain tanpa kebenaran !ritish. Persekutuan diketuai "leh (esiden #eneral. 2aben"r 5egeri-negeri Selat dilantik sebagai Pesuruhjaya Tinggi Persekutuan. (esiden akan menjalankan pentadbiran mengikut arahan kerajaan pusat. !eberapa jabatan persekutuan akan ditubuhkan. Kuala 9umpur menjadi ibu negeri. 5egeri-negeri Melayu !ersekutu akan menubuhkan pasukan tentera untuk menjaga keamanan persekutuan dan 5egeri-negeri Selat jika diperlukan. Kerjasama antara negeri akan dijalankan dalam p"litik, ek"n"mi dan s"sial. Majlis Mesyuarat 5egeri diberi kuasa meluluskan undang-undang tetapi digubal "leh pegawai persekutuan yang dikenali sebagai Penasihat )ndang-undang. Majlis Mesyuarat (aja-raja akan ditubuhkan. Majlis Mesyuarat Persekutuan yang menjadi badan pentadbiran 5egeri-negeri Melayu !ersekutu akan ditubuhkan. Tiada syarat dalam perjanjian ini yang bertujuan mengurangkan kekuasaan dan kewibawaan Sultan.

Kesan,kesan 1. P)litik Penubuhan 5egeri-negeri Melayu !ersekutu berjaya mewujudkan keseragaman dan ke,ekapan pentadbiran di seluruh persekutuan. Keamanan dan peraturan yang stabil dan menyeluruh berjaya diwujudkan di seluruh persekutuan. Perkara yang berkaitan dengan persekutuan seperti sistem pentadbiran, ,ukai, keadilan, )ndang-undang Tanah dapat disatu dan diselaraskan kerana semua urusan pentadbiran dijalankan atas arahan kerajaan pusat, khususnya arahan (esiden #eneral yang mengenai persekutan. !agi memudahkan pentadbiran, beberapa jabatan seperti kewangan, p"lism kastam, perhutanan, hal-ehwal "rang 3ina, kerja raya, keretapi ditubuhkan. Hrank Swettenham dilantik sebagai (esiden #eneral pertama pada 1 #ulai 1@;?. 5egeri-negeri Melayu !ersekutu bukan merupakan sebuah persekutuan dalam erti kata sebenarnya lebih merupakan kesatuan p"litik. Semua urusan pentadbiran dijalankan atas arahan kerajaan pusat khususnya (esiden #eneral yang berkuasa penuh dalam semua halehwal termasuk kewangan. Pun,a utama hasil Bduti eksp"rtC juga dibawah kawalan kerajaan pusat. Tiada

16;

pembahagian antara kerajaan negeri dan kerajaan pusat. Kerajaan negeri hanya mengikut arahan pusat dalam menjalankan pentadbiran. Penubuhan #abatan Persekutuan menyebabkan tumpuan besar ke atas kerajaan pusat. #abatan negeri mengikut arahan jabatan pusat. Penubuhan 5egeri-negeri Melayu !ersekutu menyebabkan (esiden #eneral mun,ul sebagai "rang paling berkuasa dalam persekutuan kerana semua urusan pentadbiran dijalankan atas arahannya. Sultan, (esiden dan Majlis Mesyuarat 5egeri tidak dapat mengawal kuasanya. Mereka tertakluk di bawah arahan (esiden #eneral dalam menjalankan pentadbiran negeri. 2aben"r 5egeri-negeri Selat yang dilantik sebagai Pesuruhjaya Tinggi Persekutuan juga tidak dapat mengawal kuasa (esiden #eneral kerana beliau berada di Singapura untuk mentadbir 5egeri-negeri Selat. Selain itu, sudah menjadi ke,enderungan (esiden #eneral menjalankan pentadbiran tanpa merujuk kepada Pesuruhjaya Tinggi. Majlis Mesyuarat Persekutuan yang diharap mengawal kuasa (esiden #eneral tidak ditubuhkan sehingga tahun 1;D;. Penubuhan persekutuan juga menyebabkan Sultan, (esiden dan Majlis Mesyuarat 5egeri kehilangan kuasa. Mereka tertakluk di bawah arahan (esiden #eneral dalam menjalankan pentadbiran. Kuasa Sultan hanya dalam hal-ehwal agama Islam dan adat resam Melayu. (esiden tidak lagi bebas menjalankan pentadbiran negeri kerana mereka tertakluk di bawah arahan (esiden #eneral. Majlis Mesyuarat 5egeri kehilangan %ungsi sebagai institusi pentadbiran. Majlis Mesyuarat 5egeri diberi kuasa meluluskan undang-undang tetapi undang-undang digubal "leh Pegawai Persekutuan yang dikenali sebagai Penasihat )ndang-undang. Majlis Mesyuarat 5egeri tiada kuasa pembatal dan terpaksa meluluskan undang-undang yang dipersetujui. Penubuhan #abatan Persekutuan telah menyebabkan lebih ramai Pegawai !ritish yang diambil tugas. Keadaan ini menunjukkan se"lah-"lah 5egeri-negeri Melayu !ersekutu ditadbir se,ara langsung "leh !ritish. Pemusatan kuasa yang keterlaluan telah menimbulkan bantahan Sultan, ,"nt"hnya, dalam Majlis Mesyuarat (aja-raja Kedua di Kuala 9umpur pada tahun 1;D6, Sultan Idris BPerakC telah menge,am hebat pemusatan kuasa dan mendesak diambil langkah melaksanakan desentralisasi Bpengagihan kuasaC bagi mengembalikan kuasa Sultan, (esiden dan Majlis Mesyuarat 5egeri. Sultan Idris juga mendesak lebih ramai "rang Melayu dilantik dalam jabatan persekutuan. Penubuhan persekutuan memb"lehkan Sultan Perak, Selang"r, Pahang dan 7ang $ipertuan !esar 5egeri Sembilan bertemu dan berbin,ang bersama-sama kepentingan bersama dalam Majlis Mesyuarat (aja-raja sejak tahun 1@;= dan Majlis Mesyuarat Persekutuan sejak 1;D;. 2. 8k)n)mi Perkembangan ek"n"mi yang pesat di 5egeri-negeri Melayu !ersekutu dan kestabilan p"litik telah membawa kepada kestabilan ek"n"mi. Keseragaman dan ke,ekapan, keamanan dan keaturan serta

18D

pentadbiran yang berkesan telah menyebabkan lebihan hasil dan hasil persekutuan dapat digunakan "leh semua negeri dalam semua gabungannya. Keadaan p"litik dan peluang-peluang ek"n"mi telah menggalakkan pelabur-pelabur dari 5egeri-negeri Melayu atau Seberang 9aut untuk melibatkan diri dalam kegiatan ek"n"mi, khususnya bijih timah dan getah. Kedatangan mereka telah menyebabkan berlakunya pertambahan hasil di 5egeri-negeri Melayu !ersekutu, ,"nt"hnya hasil 5egeri-negeri Melayu !ersekutu pada 1@;? berjumlah I@.5 juta telah meningkat kepada I48 juta pada tahun 1;D;. Pembinaan sistem jalan raya dan jalan keretapi terutamanya yang menghubungkan negeri telah memajukan lagi kegiatan ek"n"mi 5egeri-negeri Melayu !ersekutu. Pada tahun 1;D8, sudah terdapat jalan raya sepanjang 48DD km dan jalan keratapi sepanjang 68D batu. Pada tahun 1;D6, terdapat jalan keretapi dari Perai ke Seremban dan disambungkan ke #"h"r !ahru pada tahun 1;D;. Penubuhan 5egeri-negeri Melayu !ersekutu telah memajukan perusahaan bijih timah dan getah. !uktinya pada tahun 1@@; eksp"rt bijih timah Perak, Pahang Selang"r dan 5egeri Sembilan berjumlah 4DDDD tan. Pada tahun 1;D8, eksp"rt bijih timah persekutuan ialah =DDDD tan. Selepas penubuhan persekutuan, "rang-"rang <r"pah mula mengambil alih penguasaan ke atas perl"mb"ngan-perl"mb"ngan bijih timah yang dikuasai "leh "rang-"rang 3ina. !egitu juga dengan perusahaan getah yang semakin berkembang selepas penubuhan 5egeri-negeri Melayu !ersekutu. Pada tahun 1@;=, hanya terdapat 685 ekar, 1;D5 A 5D ribu ekar dan 1;D; meningkat kepada 4DD ribu ekar yang ditanami getah. 3. !)sial Penubuhan 5egeri-negeri Melayu !ersekutu telah berjaya mewujudkan keamanan dan peraturan. #aminan keselamatan dan persamaan hak di sisi undang-undang telah menggalakkan imigran 3ina dan India, lebihlebih lagi terdapat peluang dalam perkhidmatan persekutuan dan perkembangan bijih timah. Kedatangan imigran telah menyebabkan pertambahan penduduk di 5egeri-negeri Melayu !ersekutu. Selain itu, kedatangan imigran juga mewujudkan masyarakat majmuk. :rang-"rang 3ina dan India adalah masyarakat yang berasingan dan tidak dapat mengasimilasikan diri dalam masyarakat Melayu. Penubuhan pesekutuan menyebabkan perutmbuhan dan perkembangan bandar-bandar seperti Taiping, Kuala 9umpur, Kelang dan lain-lain lagi. Selain itu, terdapat pelbagai kemudahan s"sial seperti perhubungan, kesihatan, pelajaran dan lainlain. -alau bagaimanapun, kemudahan s"sial itu mempunyai kepentingan ek"n"mi kerana ia disediakan di kawasan yang mempunyai kegiatan ek"n"mi. Pada tahun 1;D;, terdapat 54 buah klinik di persekutuan dan 1;D8 kemudahan perhubungan diadakan B48DD km jalan raya dan 68D batu jalan keretapiC. $alam bidang pelajaran, banyak sek"lah-sek"lah didirikan di 5egeri-negeri Melayu !ersekutu. Pada tahun 1;D=,

181

terdapat 4?? buah sek"lah Melayu, 1;D6 terdapat 15 buah sek"lah Tamil dan 1;11, 5D buah sek"lah 3ina. Selain itu, terdapat sek"lah Inggeris yang didirikan "leh kerajaan dan mubaligh. Pada tahun 1;D5, Maktab Melayu Kuala Kangsar dibina khas untuk anak-anak g"l"ngan bangsawan. Pada tahun itu, kerajaan membina maktab teknik di Kuala 9umpur untuk menyediakan tenaga mahir bagi #abatan Kerja (aya dan keretapi. #8R$AR 1. 4. 6. 8. 5. a. b. ?. =. @. ;. Pada tahun 1@;=, $)(!'( BPersidangan (ajaja MelayuC yang pertama diadakan di Kuala Kangsar kerana !ritish mengh"rmati Sultan Idris Syah. $)(!'( ialah persidangan di antara Pesurahjaya Tinggi, (esiden #eneral, (esiden dan (aja-raja Melayu. Persidangan ini diadakan untuk membin,angkan kepentingan bersama. $)(!'( ialah permulaan kepada institusi yang kini dikenali sebagai Majlis (aja-raja Melayu. Hungsi utama $)(!'(. Mewujudkan kerjasama dan perpaduan di antara keempat-empat negeri Melayu. Memb"lehkan (aja-raja Melayu menasihati kerajaan persekutuan. $)(!'( tidak ada kuasa untuk menggubal undang-undang. $)(!'( yang kedua diadakan di Kuala 9umpur pada tahun 1;D6. $)(!'( dimansuhkan apabila Majlis Mesyuarat Persekutuan ditubuhkan tetapi wujud semula pada tahun 1;4=. 1;6D, $)(!'( diadakan di Singapura dan dihadiri "leh ; "rang (aja.

2esentralisasi
Pengenalan 1 #ulai 1@;?, Perak, Selang"r, 5egeri Sembilan dan Pahang digabungkan sebagai persekutuan yang dikenali sebagai 5egeri-negeri Melayu !ersekutu. Pertubuhan persekutuan telah menyebabkan berlakunya pemusatan kuasa kerana semua urusan pentadbiran dijalankan atas arahan kerajaan khasnya, (esiden #eneral. Pemusatan kuasa telah menyebabkan Sultan, (esiden dan Majlis Mesyuarat 5egeri kehilangan kuasa. !erpun,a daripada beberapa %akt"r, !ritish mengamalkan desentralisasi dalam usaha mengembalikan kuasa Sultan, (esiden dan

184

Majlis Mesyuarat 5egeri. $esentralisasi merupakan satu pr"ses pemulangan kuasa pentadbiran se,ara berperingkat dari segi pentadbiran dan kewangan kepada kerajaan negeri di samping pada masa yang sama, kerajaan pusat mengekalkan kuasa yang ,ukup bagi menjaga keselesaan pentadbiran. $ensentralisasi dilaksanakan semasa #"hn 'nders"n B1;D8-1;4DC, 9awren,e 2uillemard B1;4D-1;4=C dan Sir 3e,il Smith B1;6D-1;65C yang menjadi 2aben"r 5egeri-negeri Selat merangkap Pesuruhjaya Tinggi 5egeri-negeri Melayu !ersekutu. Sebab,sebab perlaksanaan desentralisasi 1. %antahan !ultan Penubuhan 5egeri-negeri Melayu !ersekutu telah menyebabkan berlakunya pemusatan kuasa kerana semua urusan pentadbiran dijalankan atas arahan kerajaan pusat, khususnya (esiden #eneral. Pemusatan kuasa yang keterlaluan telah menimbulkan bantahan Sultan, ,"nt"hnya Sultan Idris BPerakC dalam Persidangan (aja-raja Kedua menge,am hebat pemusatan kuasa dan mendesak diambil langkah-langkah dalam melaksanakan desentralisasi bagi mengembalikan kuasa Sultan, (esiden dan Majlis Mesyuarat 5egeri. Sultan dan (esiden telah kehilangan kuasa kerana mereka tertakluk kepada arahan (esiden #eneral dalam melaksanakan pentadbiran. Majlis Mesyuarat 5egeri telah kehilangan %ungsi sebagai institusi pentadbiran kerana semua urusan pentadbiran persekutuan dijalankan "leh kerajaan pusat. -alau bagaimanapun, Majlis Mesyuarat 5egeri diberi kuasa untuk meluluskan undang-undang tetapi undangundang ini digubal "leh pegawai persekutuan yang dikenali sebagai Penasihat )ndang-undang. Majlis Mesyuarat 5egeri tidak mempunyai kuasa pembatalan dan terpaksa menerima undang-undang yang ditetapkan. Sultan juga tidak bersetuju dengan tindakan !ritish tidak menubuhkan Majlis Mesyuarat Persekutuan sebagaimana yang terdapat dalam Perjanjian Persekutuan 1@;5. -alaupun Majlis Mesyuarat Persekutuan kemudiannya ditubuhkan pada tahun 1;D;, tetapi ianya masih gagal mengembalikan kuasa Sultan, (esiden dan Majlis Mesyuarat 5egeri. Sultan Iskandar masih tidak puas hati dengan langkahlangkah tersebut telah berangkat ke <ngland pada tahun 1;48 dengan tujuan untuk mendesak Pejabat Tanah #ajahan mengambil langkah yang lebih tegas dalam melaksanakan desentralisasi. 2. Mem(engaruhi egeri"negeri Mela#u 5i$ak %ersekutu men#ertai (ersekutuan Selepas Perjanjian !angk"k ditandatangani pada ; #ulai 1;D;, Perlis, Kedah, Kelantan dan Terengganu dipindahkan dari Siam kepada !ritish. #"h"r juga diletakkan di bawah pengaruh !ritish pada tahun 1;18. (an,angan !ritish ketika itu ialah untuk menubuhkan persekutuan yang lebih besar yang merangkumi 5egeri-negeri Melayu !ersekutu, 5egeri-negeri Melayu Tidak !ersekutu dan 5egeri-negeri Selat.

186

Penubuhan persekutuan akan memberi kebaikan kepada ek"n"mi, p"litik dan s"sial kepada !ritish. $alam usaha untuk mempengaruhi 5egeri-negeri Melayu Tidak !ersekutu menyertai 5egeri-negeri Melayu !ersekutu, !ritish telah melaksanakan desentralisasi di 5egeri-negeri Melayu !ersekutu. Tanpa melaksanakan desentralisasi, sudah tentu pemerintah 5egeri-negeri Melayu Tidak !ersekutu tidak akan menyertai persekutuan kerana takut kehilangan kuasa seperti Sultan 5egeri-negeri Melayu !ersekutu. 3. Mengha$kan kuasa *esi$en 9eneral Penubuhan persekutuan telah menyebabkan (esiden #eneral mun,ul sebagai "rang yang paling berkuasa dalam persekutuan kerana semua urusan pentadbiran dijalankan atas arahan (esiden #eneral. !eliau mempunyai kuasa penuh dalam semua hal-ehwal 5egeri-negeri Melayu !ersekutu. Sultan, (esiden dan Majlis Mesyuarat 5egeri tidak dapat menyekat kuasa (esiden #eneral. Malah, 2aben"r 5egeri-negeri Selat yang menjadi Pesuruhjaya tinggi juga tidak dapat mengawal (esdien #eneral. Selain itu, sudah menjadi ke,enderungan (esiden #eneral untuk menjalankan pentadbiran tanpa merujuk kepada Pesuruhjaya Tinggi Persekutuan. Majlis Mesyuarat Persekutuan yang diharapkan tidak dapat mengawal kuasa (esiden #eneral sehingga ianya ditubuhkan pada tahun 1;D;. 'kibatnya !ritish melaksanakan desentralisasi dalam usaha untuk menyekat kuasa (esiden #eneral. 4. !)k)ngan )rang Mela#u $esentralisasi juga dilaksanakan dengan tujuan untuk mendapat s"k"ngan "rang Melayu, terutamanya Sultan-sultan Melayu. !ritish mendapati s"k"ngan "rang Melayu amat penting bagi mengekal dan mengukuhkan kedudukan !ritish di Tanah Melayu. Tanpa s"k"ngan "rang Melayu, pentadbiran !ritish di Tanah Melayu akan menghadapi masalah. Pada tahun 1;4D-an, s"k"ngan "rang Melayu amat diperlukan bagi mengimbangi tekanan p"litik "rang 3ina. Pada tahun 1;6D-an, maj"rity "rang 3ina menjadi ahli Parti Ku"mintang atau PKM yang sedang menjalankan usaha anti-!ritish di Tanah Melayu. Mereka telah melakukan rusuhan, m"g"k dan lain-lain untuk melumpuhkan ek"n"mi dan p"litik Tanah Melayu kerana matlamat utama mereka ialah untuk menguasai Tanah Melayu dan menubuhkan (epublik K"munis Malaya. 5. Kesan kemelesatan ek)n)mi Kemelesetan ek"n"mi 1;4D-an dan 1;6D-an telah menyebabkan kejatuhan harga getah dan bijih timah. Kejatuha harga getah dan bijih timah telah menjejaskan pendapatan 5egeri-negeri Melayu yang bergantung kepada kedua-dua perusahaan tersebut. Pendapatan yang berkurangan sudah tentu menyebabkan pentadbiran 5egeri-negeri Melayu !ersekutu dianggap *T"p eaEy+. Telah dikritik kerana ianya telah membebankan kewangan. Sekiranya jabatan-jabatan ini dipindahkan pada pentadbiran

188

kerajaan pusat kepada kerajaan negeri, sudah tentu bebanan pentadbiran kerajaan pusat dapat dikurangkan. 3adangan tersebut telah mendapat persetujuan #abatan Kuasa Penggunaan -ang pada 1;46. 6. Pergelutan kuasa antara *esi$en 9eneral $engan Pesuruhja#a 5inggi Pada 1;4D-an, berlaku pergelutan kuasa antara (esdien #eneral dan Pesuruhjaya Tinggi khususnya antara 2e"rge MaMwell dengan 9awren,e 2uillemard. Mereka telah mengemukakan ,adangan-,adangan yang bertujuan untuk men"nj"lkan pengaruh masing-masing. 'kibatnya, 9awren,e 2uillemard selaku Pesuruhjaya Tinggi telah merangka ,adangan-,adangan desentralisasi dalam usaha untuk menyekat pengaruh (esiden #eneral. 7. Kebimbangan terha$a( kuasa asing Pada akhir abad ke-1; dan awal abad ke-4D berlaku beberapa peristiwa yang membuka peluang kepada bertapaknya kuasa-kuasa asing di Tanah Melayu yang sangat membimbangkan !ritish. Sekiranya kuasa asing bertapak di Tanah Melayu, sudah tentu kedudukan dan kepentingan !ritish di Tanah Melayu teran,am. 3"nt"hnya, pada tahun 1@;;-1;DD, #erman berusaha untuk mendapatkan 9angkawi dari Sultan Kedah untuk dijadikan perhentian angkatan laut #erman. Pada tahun 1;DD, (usia berusaha mendapatkan )j"ng Salang dari Siam. Pada tahun 1;D4, Sultan &ainal 'bidin BTerengganuC telah meluluskan perm"h"nan 'merika untuk mengerjakan perl"mb"ngan di Terengganu. 'kibatnya !ritish melakukan desentralisasi di 5egeri-negeri Melayu !ersekutu agar 5egeri-negeri Melayu Tidak !ersekutu menyertai persekutuan yang di,adangkan "lah !ritish, seterusnya dapat mengelakkan 5egeri-negeri Melayu Tidak !ersekutu mengadakan hubungan dengan kuasa-kuasa lain. ,. Desakan 1e+il 1lementi 3e,il 3lementi Smith yang menjadi 2aben"r 5egeri-negeri Selat merangkap Pesuruhjaya Tinggi B1;6D1;65C telah mendesak !ritish melaksanakan desentralisasi di 5egeri-negeri Melayu !ersekutu ke arah mempengaruhi 5egeri-negeri Melayu Tidak !ersekutu menyertai persekutuan. 'kibat desakan 3e,il 3lementi, Kerajaan !ritish menghantar Setiausaha (endah Tetap Pejabat Tanah #ajahan iaitu Samuel -ils"n untuk mengkaji dan melap"rkan langkah-langkah yang b"leh diambil ke arah melaksanakan desentralisasi. /. Kegagalan Majlis Mes#uarat Persekutuan ?MMP@ -alaupun 5egeri-negeri Melayu !ersekutu ditubuhkan pada tahun 1@;?, MMP hanya ditubuhkan 16 tahun kemudian iaitu pada tahun 1;D;. Penubuhan MMP gagal mengembalikan kuasa Sultan, (esiden dan Majlis Mesyuarat 5egeri. MMP berkuasa penuh dalam semua hal ehwal 5egeri-negeri Melayu !ersekutu dan semua urusan pentadbiran dijalankan atas arahan MMP. Sultan-sultan dan (esiden-residen

185

tetap kehilangan kuasa kerana mereka tertakluk di bawah MMP dalam menjalankan pentadbiran. Majlis Mesyuarat 5egeri telah kehilangan %ungsi sebagai institusi pentadbiran kerana tertakluk di bawah MMP. $alam MMP kedudukan Sultan hanya sebagai ahli biada tanpa kuasa pembatal. 'kibatnya, ,adangan,adangan Sultan kerap kali dit"lak "leh ahli-ahli lain. Malah persidangan dapat dijalankan walaupun tanpa kehadiran Sultan. Kegagalan MMP dalam usaha untuk mengembalikan kuasa Sultan, (esiden dan Majlis Mesyuarat 5eegri menyebabkan !ritish meneruskan usaha ke arah melaksanakan desentralisasi. !angkah,langkah ke arah desentralisasi 1. 9)hn 2n$ers)n 9angkah pertama dalam melaksanakan desentralisasi dijalankan "leh #"hn 'nders"n yang menjadi 2aben"r 5egeri-negeri Selat merangkap Pesuruhjaya Tinggi Persekutuan B1;D8-1;4DC. !eliau amat bersimpati terhadap bantahan Sultan mengenai pemusatan kuasa. !eliau telah mengkaji bantahan Sultan Idris dan Persidangan (aja-raja Kedua diadakan di Kuala 9umpur pada tahun 1;D6. $alam usaha untuk melaksanakan desentralisasi #"hn 'nders"n menubuhkan Majlis Mesyuarat Persekutuan pada tahun 1;D;. Majlis Mesyuarat Persekutuan diangg"tai "leh Pesuruhjaya Tinggi sebagai pengerusi, (esiden #eneral, 8 "rang (esiden, 8 "rang Sultan dan 8 "rang ahli tidak rasmi B6 !ritish dan 1 3inaC. Persidangan pertama diadakan pada 11 $isember 1;D;. Majlis Mesyuarat Persekutuan akan menjadi badan pentadbir Persekutuan 5egeri 5egeri Melayu !ersekutu. Semua urusan pentadbiran dijalankan atas arahan Majlis Mesyuarat Persekutuan. Majlis Mesyuarat Persekutuan juga diberi kuasa penggubal undang-undang tetapi undang-undang mestilah diuruskan "leh Majlis Mesyuarat 5egeri. Persidangan akan dilaksanakan sekurang-kurangnya setahun sekali. Penubuhan Majlis Mesyuarat Persekutuan telah memb"lehkan Sultan dan g"l"ngan peniaga berbin,ang dengan !ritish mengenai masalah-masalah yang dihadapi. #"hn 'nders"n juga memindahkan beberapa jabatan yang tidak penting kepada kerajaan negeri. Pada tahun 1;1D, jawatan (esiden #eneral ditukar menjadi Setiausaha. 9angkah yang dijalankan "leh #"hn 'nders"n dianggap tidak berkesan ke arah melaksanakan desentralisasi kerana ianya gagal mengembalikan kuasa Sultan, (esiden dan Majlis Mesyuarat 5egeri. -alaupun kuasa (esiden #eneral dikurangkan tetapi kuasa tersebut diambil alih "leh Pesuruhjaya Tinggi. Penubuhan Majlis Mesyuarat Persekutuan hanya mengukuhkan kuasa Pesuruhjaya Tinggi kerana semua undang-undang yang diluluskan mesti ditandatangani "leh beliau. Sultan dan (esiden tetap kehilangan kuasa kerana mereka tertakluk di bawah arahan Majlis Mesyuarat Persekutuan dalam menjalankan pentadbiran Majlis Mesyuarat 5egeri telah kehilangan %ungsi sebagai institusi pentadbiran kerana semua

18?

urusan pentadbiran dijalankan atas arahan Majlis Mesyuarat Persekutuan. -alaupun Majlis Mesyuarat 5egeri diberi kuasa meluluskan undang-undang, tetapi undang-undang tersebut digubal "leh Majlis Mesyuarat Persekutuan. Majlis Mesyuarat 5egeri tidak mempunyai kuasa pembatal dan terpaksa menerima semua undang-undang yang dipersetujui. $alam Majlis Mesyuarat Persekutuan, kedudukan Sultan hanya sebagai ahli biasa tanpa kuasa pembatal. 'kibatnya, ,adangan Sultan kerap kali dit"lak "leh ahli-ahli yang lain. Malah persidangan dapat dijalankan walaupun tanpa kehadiran Sultan. Keadaan ini menyebabkan bantahan terhadap pemusatan kuasa semakin lantang disuarakan terutama "leh Sultansultan kerana mereka menganggap langkah #"hn 'nders"n tidak berkesan ke arah mengembalikan kuasa Sultan, (esiden dan Majlis Mesyuarat 5egeri. 'ntara tahun 1;11-1;4D, tidak banyak langkah yang dijalankan ke arah melaksanakan desentralisasi ke,uali beberapa jabatan yang tidak penting dipindahkan kepada pentadbiran negeri. Kemakmuran ek"n"mi ketika itu menimbulkan rasa puas hati kepada semua pihak. Selain itu, ketika itu juga !ritish terlibat dalam Perang $unia Pertama di <r"pah. 2. Lawren+e 3uillemar$ ?1/20"an@ 9angkah kedua ke arah desentralisasi dijalankan "leh 9awren,e 2uillemard yang menjadi 2aben"r 5egeri-negeri Selat selaku Pesuruhjaya Tinggi Persekutuan pada tahun 1;4D-1;4=. Pada tahun 1;4D-an, bantahan terhadap pemusatan kuasa semakin lantang disuarakan, terutamanya "leh Sultan-sultan kerana mereka menganggap langkah #"hn 'nders"n tidak berkesan ke arah melaksanakan desentralisasi. Pada tahun 1;48, Sultan Iskandar berangkat ke <ngland untuk mendesak Pegawai Pejabat Tanah #ajahan mengkaji langkah yang lebih tegas ke arah desentralisasi. Selepas menerima arahan dari Pejabat Tanah #ajahan, 9awren,e 2uillemard telah merangka ,adangan-,adangannya pada tahun 1;45 dan dikemukakan pada tahun 1;4=. ,adangan-,adangannya ialah. a. b. ,. d. #awatan Ketua Setiausaha B(esiden #eneralC dibubarkan dan kuasa diserahkan semula kepada Sultan, (esiden dan Majlis Mesyuarat 5egeri. !ilangan ahli Majlis Mesyuarat Persekutuan ditambah kepada 16 ahli rasmi dan 11 ahli tidak rasmi. Semua jabatan dipindahkan kepada pentadbiran kerajaan negeri ke,uali jabatan p"s, kastam, telegram dan keretapi. al-hal kewangan dibahagi dua iaitu berkaitan dengan kerajaan persekutuan diuruskan "leh kerajaan pusat dan yang berkaitan dengan kerajaan negeri diuruskan "leh kerajaan negeri. Pada tahun 1;4?, pentadbiran kerajaan negeri disusun semula terutamanya yang berkaitan dengan kewangan. Pada tahun 1;4=, kedudukan ahli Majlis Mesyuarat Persekutuan telah dipindah di mana

18=

Sultan-sultan tidak lagi menjadi ahli Majlis Mesyuarat Persekutuan tetapi 8 "rang pembesar Melayu dilantik sebagai wakil Sultan Perak, Selang"r, 5egeri Sembilan dan Pahang. Selain daripada ,adangan 9awren,e 2uillemard, 2e"rge MaMwell yang menjadi Ketua Setiausaha ketika itu juga telah mengemukakan beberapa ,adangan ke arah melaksanakan desentralisasi. Pada tahun 1;46, beliau menubuhkan 4 jawatankuasa, iaitu #awatankuasa pengagihan kuasa pusat dan jawatankuasa kewangan. #awatankuasa pengagihan kuasa pusat bertujuanmengkaji ke arah melaksanakan desentralisasi. #awatankuasa kewangan pula bertujuan mengkaji hal-hal kewangan yang berkaitan dengan persekutuan dan negeri. 2e"rge MaMwell juga men,adangkan semua jabatan dipindahkan ke kerajaan negeri ke,uali jabatan pertanian, pertahanan, p"lis, p"s dan perubatan. 3adangan 9awren,e 2uillemard dan 2e"rge MaMwell mendapat s"k"ngan Sultan di 5egeri-negeri Melayu !ersekutu tetapi ditentang "leh g"l"ngan peniaga. 2"l"ngan peniaga menganggap langkaj tersebut akan melemahkan kerajaan pusat yang sudah tentu menjejaskan pelaburan mereka. 2"l"ngan ini mahupun sebuah kerajaan pusat yang kukuh bagi menjamin pelaburan mereka di 5egeri-negeri Melayu !ersekutu. Mereka juga tidak yakin dengan pentadbiran kerajaan negeri yang dikuasai "leh "rang Melayu. 3. 1e+il 1lementi !mith ?1/30"an@ 9angkah seterusnya diambil "leh 3e,il 3lementi Smith semasa menjadi 2aben"r 5egeri-negeri Selat selaku Pesuruhjaya Tinggi Persekutuan B1;6D-1;65C. Pada tahun 1;6D-an, selain dari masalah p"litik, masalah ek"n"mi juga telah disuarakan. Kedudukan ek"n"mi "rang Melayu jauh ketinggalan berbanding "rang 3ina. 3e,il 3lementi Smith amat bersimpati dengan nasib "rang Melayu. !eliau telah mengambil langkah-langkah untuk menyekat kepentingan "rang asing terutamanya "rang 3ina. Sejak tahun 1;64, kemasukan "rang 3ina dan India dihadkan. Parti-parti yang diangg"tai "leh "rang 3ina iaitu Parti Ku"mintang dan PKM diharamkan. $alam persidangan (aja-raja di Seri Menanti pada tahun 1;61, 3e,il 3lementi mengemukakan ,adangan-,adangan ke arah melaksanakan desentralisasi. 3adangannya ialah. a. 5egeri-negeri Melayu !ersekutu dibubarkan dan ditubuhkan sebuah Kesatuan Tanah Melayu yang merangkumi 5egeri-negeri Melayu !ersekutu, 5egeri-negeri Melayu Tidak !ersekutu dan 5egerinegeri Selat. b. ,. Semua jabatan dipindahkan kepada pentadbiran negeri, ke,uali jabatan kastam, pertahanan, kewangan, p"s, telegra%, p"lis dan keretapi. #awatan Ketua Setiausaha ditukar menjadi Setiausaha Persekutuan yang tara%nya lebih rendah dari (esiden.

18@

3adangan 3e,il 3lementi bertujuan untuk mengurangkan kuasa kerajaan pusat. Selain itu, ialah untuk mewujudkan satu gabungan p"litik yang lebih besar merangkumi semua negeri di Tanah Melayu. 3adangan 3e,il 3lementi dis"k"ng "leh 5egeri-negeri Melayu !ersekutu tetapi ditentang "leh 5egerinegeri Melayu Tidak !ersekutu dan g"l"ngan peniaga serta 5egeri-negeri Selat. 5egeri-negeri Melayu Tidak !ersekutu tidak mahu menyertai kesatuan p"litik kerana bimbang akan kehilangan kuasa seperti Sultan-sultan di 5egeri-negeri Melayu !ersekutu. 2"l"ngan peniaga dan 5egeri-negeri Selat menetang kerana langkah tersebut menjejaskan tara% pelabuhan bebas 5egeri-negeri Selat. 'kibat bantahan 5egeri-negeri Selat, Kerajaan !ritish telah menghantar Setiausaha Pejabat Tanah #ajahan iaitu Samuel -ils"n untuk mengkaji dan melap"rkan langkah-langkah yang b"leh diambil ke arah melaksanakan desentralisasi. !eliau tiba di Tanah Melayu pada 1;64 dan mengemukakan ,adangannya pada tahun 1;66. 3adangan-,adangannya ialah. a. b. ,. d. e. %. g. h. i. j. #awatan Ketua Setiausaha ditukar menjadi Setiausaha Persekutuan yang tara%nya lebih rendah dari (esiden. 2aben"r 5egeri-negeri Selat menjadi Pesuruhjaya Tinggi ; buah negeri Tanah Melayu. Ketua jabatan negeri akan diwujudkan. #abatan negeri tertakluk di bawah arahan jabatan persekutuan. Semua jabatan dipindahkan kepada pentadbiran kerajaan negeri ke,uali jabatan kastam, kewangan, pertahanan, p"lis, p"s, telegram dan keretapi. Majlis Mesyuarat 5egeri diberi kuasa menggubal undang-undang negeri tersebut. Hungsi Majlis Mesyuarat 5egeri-negeri Selat diteruskan bagi menguruskan hal-ehwal 5egerinegeri Selat. Hungsi Majlis Mesyuarat Persekutuan diteruskan dengan beberapa pindaan. Kenaikan pangkat bagi "rang Melayu diper,epatkan. -akil "rang bukan Melayu akan dilantik.

Kesimpulan 3adangan Samuel -ils"n mula dilaksanakan pada tahun 1;68. Pada tahun 1;68, jawatan Ketua Setiausaha ditukar menjadi Setiausaha Persekutuan. Menjelang tahun 1;6;, beberapa jabatan telah dipindahkan kepada pentadbiran kerajaan negeri. -alau bagaimanapun, usaha untuk melaksanakan desentralisasi terganggu akibat dari serangan #epun ke atas Tanah Melayu mulai @ $isember 1;81.

18;

Perkemban!an Perusa$aan Biji$ Tima$ di Tana$ Melayu

Pengenalan Perusahaan bijih timah dijalankan "leh "rang-"rang Melayu berabad-abad lamanya sebelum abad ke-1; dan diper,ayai sejak abad ke-;, perusahaan ini dijalankan se,ara ke,il-ke,ilan sebagai pekerjaan sambilan dengan menggunakan tekn"l"gi kun" terutamanya mendulang. :rang-"rang Melayu menguasai perusahaan bijih timah sehingga tahun 1@6D. Sejak tahun 1@8D, pembesar-pembesar Melayu seperti 9"ng #aa%ar dan 5gah Ibrahim B9arutC, $at"> Kelana BSungai )j"ngC, (aja 'bdullah BKelangC dan lain-lain telah membawa masuk "rang-"rang 3ina dari 5egeri-negeri Selat untuk mengerjakan perl"mb"ngan bijih timah mereka. Sejak itu, perusahaan bijih timah dikuasai "leh "rang-"rang 3ina. Serentak dengan penglibatan "rang-"rang 3ina, berlaku perkembangan perusahaan bijih timah di Tanah Melayu. 0aktor,1aktor perkembangan perusahaan bijih timah 1. *e<)lusi (erusahaan Perkembangan (eE"lusi Perusahaan sejak awal abad ke-1; telah menyebabkan permintaan bijih timah "leh industri-industri di <r"pah dan 'merika Syarikat meningkat lebih-lebih lagi selepas ter,iptanya tekn"l"gi mengetin makanan "leh Peter $urar dan 5i,h"las 'pp"t pada tahun 1@1D. Permintaan bijih timah juga meningkat akibat dari berlakunya Perang Saudara 'merika pada tahun 1@?D-an di mana bijih timah diperlukan untuk mengetin makanan tentera yang terlibat dalam peperangan. Permintaan yang bertambah menyebabkan harga bijih timah meningkat kepada = paun 14 sherling ; pen,e pada tahun 1@=4. arga yang meningkat telah menggalakkan pengeluaran bijih timah di Tanah Melayu. Permintaan terhadap bijih timah juga meningkat kerana bijih timah mempunyai kualiti-kualiti tertentu yang tidak terdapat pada l"gam-l"gam lain. 'pabila bijih timah di,ampurkan dengan l"gam lain, ianya akan menambahkan kegunaan l"gam tersebut. 2. 1am(ur tangan %ritish 3ampur tangn !ritish dan perlaksanaan Sistem (esiden sejak tahun 1@=8 di negeri-negeri yang kaya dengan bijih timah seperti Perak dan Selang"r telah menamatkan keka,auan seperti pergaduhan di antara pembesar, pergaduhan antara pel"mb"ng 3ina, lanun dan sebagainya. Keamanan dan peraturan yang wujud serta kestabilan p"litik telah memb"lehkan kegiatan perl"mb"ngan bijih timah dijalankan tanpa

15D

gangguan. Selain itu, keadaan ini telah menarik pelabur-pelabur sama ada dari Tanah Melayu atau seberang laut untuk menambah m"dal dalam perusahaan bijih timah di Tanah Melayu. 3. Penubuhan egeri"negeri Mela#u %ersekutu 1,/6 Penubuhan 5egeri-negeri Melayu !ersekutu 1@;? yang menggabungkan Perak, Selang"r, 5egeri Sembilan dan Pahang telah berjaya mewujudkan keseragaman dalam )ndang-undang Tanah, ,ukai dan sebagainya di negeri-negeri tersebut. Keseragaman dan ke,ekapan dalam pentadbiran, keamanan serta kestabilan akibat penubuhan persekutuan telah memb"lehkan kegiatan perl"mb"ngan bijih timah dapat dijalankan dengan lebih giat. Penubuhan 5egeri-negeri Melayu !ersekutu juga telah menarik ramai pelabur terutama dari <r"pah untuk menanam m"dal di Tanah Melayu. 4. !istem (erhubungan Pembinaan sistem perhubungan jalan raya dan keretapi telah memudahkan pengangkutan bijih timah dari kawasan perl"mb"ngan ke pelabuhan utama untuk dieksp"rt. #alan keretapi pertama dibina pada tahun 1@@5 untuk menghubungkan Taiping dengan P"rt -eld, 1@@? Kuala 9umpur A Kelang, 1@;1 P"rt $i,ks"n A Seremban, 1@;6 Ip"h A Teluk 'ns"n. Menjelang 1;D6, terdapat jalan keretapi menghubungkan Perai ke Seremban dan disambungkan ke #"h"r !ahru pada tahun 1;D;. Pada tahun 1;11, sudah terdapat jalan raya dari Perai ke Singpura. 5. Penubuhan ban$ar Penubuhan bandar-bandar di kawasan perl"mb"ngan bijih timah telah menyediakan pelbagai kemudahan seperti pejabat kerajaan, klinik, sek"lah dan sebagainya. Kemudahan-kemudahan ini telah memberi kebaikan kepada penduduk di kawasan yang terlibatNterdiri dari perl"mb"ngan. Sebagai ,"nt"h, kemudahan kesihatan yang disediakan dapat menjamin kesihatan pekerja-pekerja dan memb"lehkan kegiatan perl"mb"ngan bijih timah dapat dijalankan tanpa gangguan. 6. Kilang (elebur Pada tahun 1@;D-an, kilang pelebur telah didirikan di Pulau Pinang dan Singapura. Pembinaan kilang pelebur ini menyebabkan bijih timah tidak perlu dihantar ke <r"pah untuk dileburkan. !ijih timah dapat dilebur di Tanah Melayu dan dieksp"rt ke <r"pah dan 'merika dalam bentuk j"ngk"ng. 7. Ka(al k)rek Pengenalan kapal k"rek sejak 1;14 telah memberi sumbangan dalam perusahaan bijih timah di Tanah Melayu. Penggunaan kapal k"rek telah menambahkan pengeluaran bijih timah kerana kapal k"rek dapat digunakan di kawasan di mana teknik-teknik lain tidak dapat digunakan terutama kawasan berpaya. :leh sebab harganya mahal, pada peringkat awal, hanya mempu dimiliki "leh pem"dal <r"pah. Kapal k"rek

151

yang pertama digunakan dengan jayanya pada tahun 1;14 "leh Malayan Tin Trading, !atu 2ajah BPerakC. Menjelang tahun 1;4; terdapat 1D5 buah kapal k"rek di Tanah Melayu. ,. Dasar %ritish #ang liberal $asar !ritish yang liberal terhadap kemasukan imigran-imigran juga memberi sumbangan terhadap perusahaan bijih timah. !ritish bukan sahaja tidak menyekat kemasukan imigran malah menggalakkan lagi kedatangan mereka. !uktinya, !ritish telah menandatangani perjanjian dengan pemilik kapal dan saudagar-saudagar 3ina di mana !ritish akan memberi subsidi sebanyak I5 terhadap tiap-tiap imigran 3ina yang dibawa masuk ke Tanah Melayu. )ntuk menggalakkan kedatangan "rang 3ina, !ritish menyediakan pelbagai kemudahan. Pada tahun 1@==, #abatan Perlindungan :rang-"rang 3ina telah ditubuhkan bagi mengurus hal-ehwal "rang 3ina terutamanya yang berkaitan dengan kemasukan, pekerjaan, perlindungan dan sebagainya. )ntuk mendapat keyakinan "rang 3ina, #abatan Perlindungan :rang-"rang 3ina diketuai "leh -.'. Pi,kering yang dapat bertutur dalam 8 jenis dialek 3ina. /. %antuan m)$al Pel"mb"ng-pel"mb"ng 3ina bukan sahaja mendapat bantuan m"dal daripada saudagar 5egeri-negeri Selat, tetapi juga dari pihak !ritish. Sebagai ,"nt"h, pada tahun 1@@6, Hrank Swettenham telah memberi pinjaman sebanyak I54 ribu kepada pel"mb"ng 3ina di Selang"r dan pada tahun 1@;D, MaMwell telah memberi pinjaman sebanyak I5= ribu kepada pel"mb"ng 3ina di Perak. 10. !istem ek)n)mi )rang 1ina Perkembangan perusahaan bijih timah di Tanah Melayu berkait rapat dengan kejayaan "rang 3ina yang berpun,a dengan sistem ek"n"mi mereka. $alam sistem ek"n"mi "rang 3ina terdapat 8 aspek penting yang memberi sumbangan kepada perkembangan perusahaan bijih timah, iaitu tenaga buruh, teknik peleburan, m"dal dan pengusaha. Tenaga buruh didapati dengan mudah dan murah hasil daripada usahausaha mereka untuk membawa imigran-imigran 3ina dari Selatan 3ina terutama dari Kwantung, Kwangsi, Hukkien. Terdapat di antara buruh-buruh ini yang sudah mempunyai pengalaman dalam kegiatan perl"mb"ngan di negeri mereka. Merekalah yang kemudiannya menjadi tenaga mahir dan separuh mahir dalam perl"mb"ngan bijih timah di Tanah Melayu. :rang-"rang 3ina juga telah memperkenalkan teknik-teknik mel"mb"ng yang lebih baik dari "rang Melayu. 'ntara teknik-teknik tersebut ialah l"mb"ng dedah, enjin wap, pam berantai dan lain-lain. :rang-"rang 3ina juga telah memperkenalkan teknik r"da air yang dapat mengelakkan banjir di kawasan perl"mb"ngan. Saudagarsaudagar 3ina di 5egeri-negeri Selat pula telah memberi sumbangan m"dal bagi menjalankan perusahaan

154

bijih timah di 5egeri-negeri Melayu. Selain itu, terdapat pengusaha-pengusaha yang berkeb"lehan dalam menjalankan perl"mb"ngan bijih timah di Tanah Melayu. 11. Kanun 3alian 1,/6 Kanun 2alian 1@;? meletakkan hal ehwal perl"mbingan bijih timah di bawah 4 "rang penguasa galian persekutuan. $i bawah mereka terdapat merinyu-merinyu yang ditugaskan untuk meli,inkan kegiatan perl"mb"ngan bijih timah seperti mengeluarkan lesenNmenentukan kawasan perl"mb"ngan. Pada tahun 1@;6, se"rang ahli kaji bumi telah dilantik untuk menjalankan kerja-kerja sainti%ik yang berkaitan dengan perl"mb"ngan bijih timah terutamanya bagi menentukan kawasan-kawasan yang kaya dengan bijih timah. 12. Perang Dunia Pertama Perang $unia Pertama yang meletus di <r"pah pada tahun 1;18 hingga 1;1@ juga memberi sumbangan kepada perusahaan bijih timah di Tanah Melayu. Peperangan tersebut menyebabkan permintaan bijih timah meningkat kerana ianya diperlukan untuk menetin makanan tentera yang terlibat dalam peperangan dan membuat senjata. 13. >n$ang"un$ang 5anah )ndang-undang Tanah yang liberal telah meb"lehkan pengusaha-pengusaha asing memiliki tanah untuk menjalankan perl"mb"ngan bijih timah. !ritish juga berjaya menghapuskan hak permilikan tanah "leh pembesar. Tanah menjadi hak kerajaan dan sesiapa sahaja dibenarkan mem"h"n untuk mendapatkan tanah terutamanya bagi menjalankan perusahaan bijih timah. 14. !istem (engukuran Sistem pengukuran tanah yang tepat dan hak milik yang jelas telah menamatkan pertikaian merebut tanah terutamanya tanah perl"mb"ngan. Keadaan ini sudah tentu memb"lehkan kegiatan perl"mb"ngan bijih timah dapat dijalankan tanpa gangguan. 15. 5erusan !ue7 1,6/ Pembukaan Terusan Sue1 1@?; telah memendekkan perjalanan laut dari <r"pah ke Tanah Melayu. Keadaan ini sudah tentu menarik ramai pelabur <r"pah untuk datang ke Tanah Melayu dan melabur dalam perusahaan bijih timah. 16. ;irma 8r)(ah Penglibatan %irma-%irma <r"pah telah memajukan lagi perusahaan bijih timah di Tanah Melayu. Kekuatan m"dal mereka memb"lehkan lebih banyak l"mb"ng bijih timah dibuka. 'ntara-antara %irma-%irma itu ialah Syarikat Peters"n and Sim"ns, Syarikat !ijih Timah Sungai )j"ng dan Syarikat !ijih Timah Selang"r, Syarikat Tin Trading dan sebagainya. Selain itu, terdapat juga %irma kuasa !arat lain yang

156

menjalankan kegiatan perl"mb"ngan bijih timah di Tanah Melayu. Sebagai ,"nt"h, %irma Peran,is yang menjalankan perl"mb"ngan bijih timah di Tapah A $" S",iete des Mines d><tains. 17. Dasar Kerajaan %ritish $asar Kerajaan !ritish di Tanah Melayu dan di <ngland memberi sumbangan terhadap perkembangan perusahaan bijih timah di Tanah Melayu. )ntuk menggalakkan eksp"rt, Kerajaan !ritish di Tanah Melayu telah mengurangkan ,ukai eksp"rt ke atas bijih timah. Kerajaan !ritish juga berjaya menghalang pembesar-pembesar mengenakan ,ukai ke atas bijih timah yang dibawa melalui kawasan mereka. Kerajaan !ritish di <ngland pula menghapuskan ,ukai imp"rt ke atas bijih timah pada tahun 1@46. Kesimpulan Mulai pertengahan abad ke-1;, perusahaan bijih timah di Tanah Melayu telah berkembang dengan pesat. Menjelang tahun 1@@6, Semenanjung Tanah Melayu merupakan pengeluar bijih timah yang terbesar di dunia. asil daripada perusahaan bijih timah memb"lehkan !ritish mem"denkan Tanah Melayu.

Kemelesetan Ek"n"mi )/#1%an%)/.1%an ke Atas Perl"mb"n!an Biji$ Tima$

Pengenalan Perusahaan bijih timah merupakan perusahaan yang tertua di Tanah Melayu. Sehingga tahun 1@4D, perl"mb"ngan bijih timah merupakan perusahaan "rang Melayu. 9"mb"ng-l"mb"ng bijih timah dikuasai "leh raja-raja dan pembesar-pembesar Melayu. Perl"mb"ngan bijih timah dianggap sebagai kerja sambilan "leh "rang Melayu. Mulai 1@4D-an, "rang 3ina mula melibatkan diri dalam perl"mb"ngan bijih timah. Mulai pertengahan abad ke-1;, pel"mb"ng 3ina telah mengambil alih perusahaan ini daripada "rang Melayu dan perusahaan ini telah berkembang dengan pesat. Selaras dengan (eE"lusi perusahaan di !arat, permintaan terhadap bijih timah amat tinggi. Pada 1;4D-an, berlaku kemelesetan ek"n"mi di seluruh dunia. 'kibatnya perkembangan perusahaan ini mulai menjadi lembap dan harga bijih timah telah jatuh dengan teruk.

158

Kemelesetan perusahaan bijih timah semasa &+3+,&+-3 Pada 1aman kemelesetan ek"n"mi dunia pada tahun 1;4;-1;64, perusahaan bijih timah telah terjejas. arga bijih timah telah menjunam ke paras yang rendah akibat kekurangan permintaan di pasaran <r"pah. arganya mer"s"t dari I4818 setan pada tahun 1;4? kepada I1D4D setan pada tahun 1;61. Kemer"s"tan harga telah mengakibatkan pengangguran di kalangan pel"mb"ng-pel"mb"ng. 'kibatnya, kerajaan telah menghantar pulang ramai pekerja ke negeri 3ina. Misalnya, pada tahun 1;61, kirakira 1DDDD "rang pekerja l"mb"ng dari Perak dihantar pulang ke negara 3hina. (amai lagi pulang se,ara sukarela. !anyak l"mb"ng bijih timah terpaksa ditutup. :leh sebab itu, Kerajaan Tanah Melayu telah mengambil beberapa langkah untuk mengawal pengeluaran bijih timah. Sebagai ,"nt"h, pada tahun 1;4;, kerajaan tidak melayan perm"h"nan baru bagi membuka l"mb"ng bijih timah baru dan menghadkan pengeluaran bijih timah atas dasar sukarela. -alau bagaimanapun, langkah-langkah tersebut tidak berkesan. Sebagai pengeluar bijih timah yang terbesar di dunia, Kerajaan Inggeris men,adangkan satu skim untuk mengawal harga dan pengeluaran bijih timah. Skim ini dipersetujui "leh negara-negara pengeluar bijih timah termasuk !"liEia, 5igeria dan Ind"nesia dan dilaksanakan menerusi Perjanjian !ijih Timah 'ntarabangsa yang ditandatangani buat pertama kali pada tahun 1;61 dan kemudian pada tahun-tahun 1;68 dan 1;6=. Menurut perjanjian ini negara pengeluar ditetapkan ku"ta pengeluarannya. Perjanjian !ijih Timah 'ntarabangsa ini telah berjaya mengukuhkan harga bijih timah. Perusahaan bijih timah semasa dan selepas Perang #unia Kedua Perusahaan bijih timah semakin mer"s"t pada 1aman pendudukan #epun B1;84-1;85C. Perusahaan ini mer"s"t adalah disebabkan "leh. a. b. ,. d. Inggeris memusnahkan l"mb"ng bijih timah dan peralatan lain seperti kapal k"rek sebelum berundur ke Singapura. <ksp"rt bijih timah ke pasaran dunia telah terganggu kerana hubungan dengan dunia luar telah putus. Permintaan bijih timah juga telah mer"s"t kerana negara-negara perindustrian terlibat dalam Perang $unia Kedua. #epun telah menyekat pengeluaran dan pengeksp"rtan bijih timah dengan memusnahkan l"mb"ngl"mb"ng dan peralatan mel"mb"ng. Peristiwa kemer"s"tan pengeluaran bijih timah amat ketara pada tahun 1;85. Pengeluaran bijih timah pada tahun 1;81 ialah =;DDD tan tetapi telah mer"s"t kepada 6DDD tan pada tahun 1;85.

155

Keadaan perusahaan bijih timah telah berubah selepas tamatnya Perang $unia Kedua. Sejak tahun 1;8?, harga bijih timah turun naik akibat permintaan yang tetap di seluruh dunia. :leh itu, pengeluarpengeluar bijih timah utama telah menandatangani Perjanjian Timah 'ntarabangsa pada tahun 1;5?. Perjanjian ini bertujuan menghadkan pengeluaran dan menstabilkan harga bijih timah.

Perkemban!an Perusa$aan 'eta$ di Tana$ Melayu

Pengenalan 2etah mula diperkenalkan di Tanah Melayu pada tahun 1@@D-an. Sebelumnya, tanaman yang p"pular ialah k"pi, gambir dan lada hitam. Pada tahun 1@=?, Pengarah Taman Kew di 9"nd"n iaitu #"seph ""ker telah menghantar enry -i,kham ke !ra1il untuk mendapatkan bijih benih getah. Sebanyak =D ribu bijih benih getah dibawa ke <ngland dan disemai di Taman Kew, 9"nd"n. Tiga ribu bijih benih dari Taman Kew kemudian dihantar ke tanah jajahan !ritish terutamanya ke Sri 9anka, dan Singapura. Pada tahun 1@==, 44 ribu bijih benih dibawa ke Singapura dan ditanam di Taman !"tani,al Singapura dan di perkarangan rumah Sir ugh 9"w B(esiden PerakC di Kuala Kangsar. .5. (idley yang menjadi Pengarah Taman !"tani,al Singapura sejak 1@@@ memainkan peranan penting terhadap perkembangan perusahaan getah di Tanah Melayu. !eliau telah menjalankan penyelidikan dan menggalakkan penduduk Tanah Melayu menanam getah. Pada mulanya, galakan beliau tidak mendapat sambutan tetapi menjelang abad ke-4D, tanaman getah mula diminati "leh "rang ramai. !erikut ialah jadual perangkaan penanaman getah di Tanah Melayu. Tahun 1@;= 1;DD 1;D5 1;D? 1;D; 1;11 1;18 1;1@ 1;8D 1DDDDDD 15DDDDD 45DDDDD 65DDDDD Keluasan Tanah BekarC 685 8?DDD 8@DDD @5DDD 4DDDDD

15?

0aktor,1aktor perkembangan perusahaan getah 1. Permintaan Menjelang abad ke-4D, permintaan getah meningkat akibat dari perkembangan industri kereta di <r"pah dan 'merika, lebih-lebih lagi selepas #.!. $unl"p berjaya men,ipta tayar angin. Pada tahun 1;D5, perkembangan industri kereta di 'merika terbukti daripada pertambahan pengeluarannya. Pengeluaran kereta 'merika sebanyak 5DD ribu buah pada tahun 1;1D telah meningkat kepada @ juta buah pada tahun 1;4D. Selain itu, getah juga diperlukan "leh industri lain seperti alat-alat elektrik, alat-alat perubatan, perkakas rumah dan lain-lain. Permintaan yang bertambah telah menyebabkan harga getah meningkat. Pada tahun 1;DD, harga getah hanya 4s 6d BpennC bagi sepaun tetapi pada tahun 1;11, harganya meningkat kepada 5s 5d BpennC bagi sepaun. 'ntara tahun 1;D? hingga 1;1@, harga getah ialah kira-kira 15s sepaun. Kenaikan harga sudah tentu menyebabkan "rang-"rang Melayu menanam getah. 2. Kejatuhan harga k)(i Kejatuhan harga k"pi juga menjadi %akt"r menyebabkan perkembangan perusahaan getah di Tanah Melayu. Pada tahun 1@;D-an, berlaku kejatuhan harga k"pi akibat saingan k"pi !ra1il dan juga pengeluaran berkurangan disebabkan penyakit yang dibawa "leh kupu-kupu *!eehawk+. arga k"pi I85 sepikul pada tahun 1;=5 telah jatuh kepada I1; sepikul pada tahun 1@;;. Kejatuhan harga k"pi menyebabkan penduduk Tanah Melayu beralih kepada tanaman getah. !uktinya pada tahun 1@;@, tamantaman per,ubaan Kerajaan Perak telah menjual 64 ribu biji benih getah dan ?D ribu anak benih getah. 3. 5enaga buruh Perusahaan getah memerlukan tenaga buruh yang ramai. Tenaga buruh didapati dengan mudah dan murah hasil dari usaha untuk membawa imigran-imigran dari Selatan India terutamanya dan Madras. Pelbagai kemudahan telah diadakan bagi menggalakkan kedatangan "rang India seperti Tabung Per,uma, tempat tinggal dan lain-lain. Pada tahun 1;D=, tabung imigran "rang-"rang India telah ditubuhkan bagi menguruskan kedatangan "rang India. Pada tahun 1;14, )ndang-undang !uruh dilaksanakan bagi mengelakkan penindasan majikan kepada buruh-buruh ladang. Imigran-imigran India dibawa ke Tanah Melayu melalui beberapa sistem seperti Sistem K"ntrak BIdenturuC, Sistem Kangani, buruh bebas yang dibantu dan yang tidak dibantu. )saha untuk bantu "rang-"rang India ke Tanah Melayu bertambah mudah kerana adanya hubungan kerjasama Kerajaan !ritish di India dan Tanah Melayu. Kedatangan ramai imigran India telah memb"lehkan lebih banyak ladang-ladang dibuka di Tanah Melayu. :rang India memberi sumbangan penting terhadap perkembangan perusahaan getah di Tanah Melayu dan mereka dianggap sebagai rakyat !ritish yang kuat dan rajin bekerja, mudah dikawal dan tidak ber,ita-,ita tinggi.

15=

4.

1am(ur tangan %ritish 3ampur tangan !ritish dan perlaksanaan Sistem (esiden di Tanah Melayu sejak tahun 1@=8 menamatkan keka,auan di Tanah Melayu seperti perebutan takhta, pergaduhan antara pembesar, pergaduhan di antara pel"mb"ng 3ina, perlanunan dan lain-lain lagi. Kestabilan p"litik serta keamanan dan peraturan yang wujud telah memberi jaminan keselamatan terhadap nyawa dan harta benda. Keadaan ini menyebabkan berlaku perkembangan perusahaan getah di Tanah Melayu. Selain itu, keadaan ini telah menarik pelaburpelabur untuk menanam m"dal.

5.

Penubuhan egeri"negeri Mela#u %ersekutu 1,/6 Penubuhan 5egeri-negeri Melayu !ersekutu 1@;? yang menggabungkan Perak, Selang"r, 5egeri Sembilan dan Pahang telah berjaya mewujudkan keseragaman dan ke,ekapan dalam pentadbiran seperti )ndang-undang tanah dan sistem ,ukai yang seragam antara negeri-negeri itu diperkenalkan. Keseragaman pentadbiran telah mewujudkan kestabilan p"litik serta keamanan dan ini telah memberi tarikan kepada pelabur-pelabur untuk memperkembangkan perusahaan ini.

6.

!istem (erhubungan Pembinaan sistem perhubungan jalan raya dan jalan keretapi memudahkan pengangkutan getah dari kawasan pengeluaran ke kawasan pelabuhan untuk dieksp"rt. Menjelang tahun 1;D8, terdapat jalan keretapi sejauh 68D batu dan jalan raya 48DD batu. #alan kertapi pertama dibuka pada tahun 1@@5 yang menghubungkan antara Taiping A P"rt -eld, 1@@? Kuala 9umpur A Kelang, 1@;1 Seremban A P"rt $i,ks"n, 1@;6 Ip"h A Teluk 'ns"n. Menjelang tahun 1;D6 sudah terdapat jalan keretapi dari Perai ke Seremban dan 1;D; disambungkan ke #"h"r !ahru. Menjelang tahun 1;11, sudah terdapat jalan raya dari Perai ke Singapura.

7.

!istem (engukuran tanah Sistem pengukuran tanah yang tepat dan jelas telah menamatkan pertikaian kawasan merebut tanah, khususnya tanah penanaman. Keadaan yang tenteram memb"lehkan para pengusaha untuk mengembangkan perusahaannya dengan bersungguh-sungguh tanpa merisaukan peristiwa huru-hara berlaku.

,.

6klim $an tanah Iklim dan tanah di tanah Melayu amat sesuai untuk tanaman getah. Per,ubaan yang dijalanlkan menunjukkan getah dapat ditanam di pelbagai jenis tanah di Tanah Melayu. 'kibatnya getah dapat ditanam di seluruh Tanah Melayu.

/.

>n$ang"un$ang 5anah

15@

)ndnag-undang Tanah yang liberal telah memb"lehkan pengusaha asing memiliki tanah untuk penanaman getah. Kerajaan !ritish telah berjaya membatalkan hak milik tanah "leh pembesar-pembesar. Tanah menjadi hak kerajaan dan sesiapa sahaja b"leh mem"h"n untuk menanam getah. Pada tahun 1@;?, undang-undang yang berkaitan dengan pener"kaan tanah untuk tanaman getah telah dilaksanakan. Mulai tahun 1@;=, ,ukai ke atas tanah yang ditanam dengan getah hanya sebanyak 1DS seekar bagi 1D tahun pertama. Selepas temp"h tersebut, ,ukai tanah yang dikenakan hanya 5DS seekar setahun. 3ukai yang dikenakan ke atas getah hanya sebanyak 4.5J bagi temp"h 15 tahun pertama. Selepas temp"h itu, ,ukai yang dikenakan untuk getah tidak melebihi 5J setahun. Selain itu, mereka yang mener"ka tanah untuk tanaman getah diberi hak milik kekal. 10. Peranan H. . *i$le# .5. (idley yang menjadi pengarah Taman !"tani,al Singapura sejak tahun 1@@@ bertanggungjawab ke atas perkembangan perusahaan getah di Tanah Melayu. !eliau telah menjalankan penyelidikan dan menggalak penduduk Tanah Melayu menanam getah sehingga digelar *(idley 2etah+ atau *(idley 2ila+. Pada peringkat awalnya saranan beliau tidak mendapat sambutan. anya beberapa "rang pengusaha yang mengambil langkah menanam getah. Sebagai ,"nt"h, pada tahun 1@;?, se"rang 3ina di Selang"r iaitu Tan 3h"y 7an telah menanam 8D ekar getah dan pada tahun yang sama, adik-beradik Kindersley telah menanam 5 ekar getah di Kajang. Pada tahun 1@;=, hanya terdapat 685 ekar getah diseluruh Tanah Melayu. .5. (idley telah men,ipta teknik men"reh getah yang dikenali sebagai *Tulang Ikan erring+ yang memb"lehkan p"k"k getah hidup lebih lama dan pengeluaran susu getah meningkat. !eliau juga teleh men,ipta ,ara mengangkut anak benih getah, iaitu membungkusnya dengan arang yang lembap. 3ara ini memb"lehkan anak getah diangkut ke tempat yang jauh. 11. Pen#eli$ikan Penyelidikan juga dijalankan bagi memajukan perusahaan getah. Pada 1@;; sebanyak I8 ribu diperuntukkan untuk tujuan tersebut. Pada tahun 1;D5, #abatan Pertanian telah ditubuhkan bagi menguruskan tanaman getah. Pada tahun 1;4?, pusat penyelidikan getah B((IC ditubuhkan bagi menjalankan penyelidikan mengenai penanaman getah seperti teknik menanam, penggunaan baja, teknik men"reh, ,ara mempr"ses susu getah, penggunaan getah dan lain-lain. 12. egeri"negeri Mela#u >tara $an 9)h)r Penguasaan !ritish ke atas 5egeri-negeri Melayu )tara B1;D;C dan #"h"r B1;18C juga memajukan perusahaan getah. Tanaman getah dapat dijalankan di negeri-negeri tersebut sedangkan sebelumnya tumpuan hanya pada 5egeri-negeri Melayu !ersekutu.

15;

13.

Dasar ek)n)mi bebas $asar ek"n"mi bebas dan kemudahan yang disediakan "leh Kerajaan !ritish telah menarik ramai pelaburpelabur <r"pah untuk menanam m"dal dalam perusahaan getah.

14.

;irma 8r)(ah Penglibatan %irma <r"pah telah memajukan perusahaan getah di Tanah Melayu. Kekuatan m"dal mereka memb"lehkan lebih banyak ladang getah dibuka. Pada tahun 1;1D, sebanyak 184 buah ladang getah di Selang"r. 'ntara %irma <r"pah tersebut ialah arris"n dan 3r"ss%ield, Sime $arby, 2uthurie, $unl"p dan sebagainya.

Sumbangan perusahaan getah 1. 8k)n)mi Perusahaan getah merupakan pun,a hasil yang terbesar bagi kerajaan Semenanjung tanah Melayu. ampir kesemua daripada hasil tersebut diper"lehi melalui ,ukai ke atas eksp"rt getah. asil daripada perusahaan getah telah memb"lehkan kerajaan mem"denkan Semenanjung Tanah Melayu. Pengeluaran getah juga menjadi sumber pendapatan penduduk dengan membekalkan pekerjaan dan pendapatan kepada penduduk. 2. a. b. ,. !)sial #alan raya dan keretapi dibina bagi menghubungkan kawasan-kawasan getah dengan pelabuhan. Perusahaan getah telah mewujudkan peluang pekerjaan bagi penduduk Semenanjung Tanah Melayu. !eberapa kilang yang menghasilkan barang buatan getah telah didirikan. Perusahaan getah telah mengakibatkan penghijrahan "rang India dan Ind"nesia dari #awa dan Sumatera dan Semenanjung Tanah Melayu. al ini telah menyumbangkan kepada kemun,ulan masyarakat majmuk dan tambahan dalam bilangan penduduk yang pesat. Kesimpulan -alaupun harga getah meningkat kira-kira I5 sepaun antara tahun 1;D?-1;1@, tetapi pada tahun 1;4D-an, berlaku kejatuhan harga getah. Pada tahun 1;4D, harga getah hanya 4D sen sehingga 6D sen sepaun. 'kibatnya, Kerajaan !ritish terpaksa melakukan (an,angan Pembatasan SteEens"n pada tahun 1;44 bagi menghadkan pengeluaran agar tidak melebihi permintaan. Perlaksanaan (an,angan Pembatasan SteEens"n telah menyebabkan harga getah meningkat kepada I4 sepaun B1;45C. -alau bagaimanapun, ran,angan ini gagal dan dibatalkan pada tahun 1;4@ kerana hanya disertai "leh wilayah !ritish. Ind"nesia yang mengeluarkan 48J

1?D

getah dunia tidak menyertainya. Kegagalan ran,angan ini menyebabkan kejatuhan harga getah pada tahun 1;61, harga getah hanya 5 sen sehingga = sen sepaun. 'kibatnya, pada tahun 1;68, negara-negara pengeluar getah telah melaksanakan (an,angan Pembatasan 2etah 'ntarabangsa. (an,angan ini meningkatkan harga getah kepada 8D sen sepaun pada tahun 1;6=.

Kemelesetan Ek"n"mi )/#1%an%)/.1%an ke Atas Perusa$aan 'eta$

Pengenalan 2etah mula diperkenalkan di Tanah Melayu pada abad ke-1; dan menjadi tanaman yang p"pular sejak awal abad ke-4D. 2etah melalui 1aman mewah antara tahun 1;D? hingga tahun 1;1@ apabila harga meningkat kepada I5 sepaun. Pada tahun 1;4D-1;6D, berlaku kejatuhan harga getah di mana pada tahun 1;4D harga getah hanya 4D sen sepaun dan 1;61-1;64 herganya hanya 5 sen sehingga = sen sepaun. Kenaikan harga getah antara tahun 1;D?-1;1@ telah menggalakkan penanaman getah bukan sahaja di Tanah Melayu tetapi juga di negeri-negeri lain seperti Ind"nesia, Thailand, Ind"-3hina dan sebagainya. Perang $unia Pertama antara tahun 1;18 hingga 1;1@ menyebabkan getah tidak dapat dieksp"rt ke <r"pah dan 'merika kerana kekurangan kapal dan masalah peperangan. 'kibatnya terdapat banyak simpanan getah di negara-negara pengeluar getah. Keadaan semakin run,ing apabila 'merika yang menjadi pengimp"rt utama telah mengurangkan pengeluaran kereta sejak tahun 1;4D lagi bagi menumpukan perhatian dalam industri mengeluarkan perkakas perang. Kemelesetan ek"n"mi 1;4D-1;6D telah memberi kesan ke atas perusahaan getah di Tanah Melayu. Kemelesetan perusahaan getah semasa &+3*,an,&+-*,an 5ahun"tahun 1/20"an Pada tahun 1;4D-an, peladang dan pekebun getah menghadapi kehidupan perit terutamanya semasa Perang $unia Pertama B1;18-1;1@C dan beberapa tahun selepas tamatnya peperangan itu. al ini kerana harga getah telah jatuh ke paras yang paling rendah. Sebab-sebab harga getah mer"s"t. a. 'merika yang menggunakan kira-kira ==J daripada pengeluaran getah dunia telah mengurangkan penggunaan getah kerana perusahaan keretanya dihadkan demi menumpukan perhatian kepada pengeluaran alat-alat kelengkapan perang. b. Kekurangan pengangkutan perkapalan semasa peperangan telah menjejaskan eksp"rt getah ke 'merika Syarikat dan <r"pah.

1?1

,. d. e.

-alaupun begitu, pengeluaran getah di Tanah Melayu tidak berhenti. P"k"k-p"k"k getah yang ditanam sebelum Perang $unia Pertama mulai mengeluarkan hasil. 'pabila peperangan tamat, pengeluaran getah menjadi terlalu banyak, manakala permintaan bagi getah amat terhad. Ini menyebabkan harga getah jatuh dengan teruknya sedangkan k"s pengeluarannya masih tinggi. arga getah menjunam jatuh dari I5.5D sepaun kepada @5 sen pada tahun 1;1@ dan seterusnya kepada 4D sen pada tahun 1;44. Pada masa itu, k"s pengeluaran getah adalah 8D-5Dsen sepaun.

Kemelesetan perusahaan getah membimbangkan Kerajaan Inggeris kerana masalah ini memburukan lagi masalah kewangan kerajaan yang terpaksa membayar balik hutang peperangan kepada 'merika Syarikat yang telah membantunya dalam peperangan itu. :leh itu, Kerajaan Inggeris telah mengambil langkah yang tegas untuk mengawal kemer"s"tan harga dan lebihan pengeluaran getah. 5ahun"tahun 1/30"an &aman kemelesetan ek"n"mi dunia berlaku sekali lagi pada awal tahun 1;6D-an. Keadaan perusahaan getah di Tanah Melayu ibarat *sudah jatuh ditimpa tangga+. Pada awal tahun 1;64, harga getah jatuh kepada = sen sepaun dan pada bulan #un 1;64 pula, getah men,atatkan harga yang paling rendah iaitu 5 sen sepaun. Kemelesetan ek"n"mi dunia telah mengurangkan permintaan terhadap getah di kalangan negara-negara pengimp"rt getah sementara pengeluaran getah yang semakin bertambah dan simpanan yang bertimbun di kalangan negara-negara pengeluar. Pun,a utama pengurangan permintaan dunia terhadap getah ialah berkurangnya penggunaan getah di 'merika Syarikat akibat kemer"s"tan perusahaan keretanya. 'merika Syarikat mengeluarkan hampir ;DJ daripada jumlah keluaran kereta dunia dan menggunakan =5-@DJ daripada pengeluaran getah dunia. 'kibat kemelesetan ek"n"mi dunia, keluaran keretanya telah mer"s"t daripada 5 juta unit kepada 1 juta unit pada tahun 1;4;. :leh itu, perusahaan tayar kereta turut menurun dari == juta unit pada tahun 1;4@ kepada 8 juta unit pada tahun 1;64. Kejatuhan harga getah telah membimbangkan negara-negara pengeluar terutamanya Kerajaan Inggeris. al ini menyebabkan negara-negara pengeluar dunia bersetuju untuk mengadakan perundingan bagi mengatasi masalah tersebut. asil daripada perundingan itu, negara-negara pengeluar getah dunia menandatangani (an,angan Peraturan 2etah 'ntarabangsa pada bulan Mei 1;68. (an,angan ini diangg"tai "leh hampir semua pengeluar getah dunia termasuk Tanah Melayu, Sabah, Sarawak, Thailand, Myanmar, Ind"nesia, Ind"-3hina Sri 9anka dan India. 5egara-negara tersebut mengeluarkan kira-kira ;@.=J daripada jumlah pengeluaran getah dunia pada tahun 1;68.

1?4

Ran7angan Sekatan Ste<enson =&+33,&+3(> Pada tahun 1;41, jawatankuasa SteEens"n telah ditubuhkan "leh Kerajaan !ritish untuk mengkaji langkahlangkah mengawal kemer"s"tan perusahaan getah. Pada tahun 1;44, (an,angan Sekatan SteEens"n dimulakan hasil daripada kaji selidik jawatankuasa ini. Mengikut ran,angan ini, pengeluaran getah dihadkan kepada lebih kurang ?DJ sahaja daripada jumlah pengeluaran tahun 1;4D. !agi menjayakan ran,angan ini, Tanah Melayu mengurangkan pengeluarannya daripada 5DJ kepada 6@J. asilnya pada tahun 1;45, harga getah meningkat kepada I4 sepaun. Sungguhpun begitu, ran,angan ini tetap gagal kerana pengeluaran getah dari negara lain tidak dapat dikawal. Ind"nesia telah menambahkan pengeluarannya dari 48J kepada 6@J. Syarikat-syarikat 'merika telah membuka ladang getah baru seperti Syarikat H"rd di !ra1il dan Syarikat Hirest"ne di 9iberia. (an,angan ini ditamatkan pada tahun 1;4@. Ran7angan Peraturan Getah Antarabangsa =&+-4,&+4-> (an,angan Peraturan 2etah 'ntarabangsa telah dimulakan pada tahun 1;68 yang bertujuan mengurangkan pengeluaran dan mengawal harga getah. 5egara-negara yang menjadi angg"ta ialah Tanah Melayu, !"rne" )tara, Sarawak, Sri 9anka, India, Myanmar, Ind"-3hina, Ind"nesia dan Thailand. 5egara-negara ini mengeluarkan ;@.=J daripada jumlah pengeluaran getah sedunia. Ku"ta eksp"rt telah ditetapkan untuk setiap angg"ta tersebut. Penanaman baru dan penanaman semula tidak digalakkan. 'tas usaha ini, harga getah telah meningkat daripada 6D sen sepaun pada tahun 1;65 kepada 86 sen sepaun pada tahun 1;6= dan seterusnya menjadi stabil. (an,angan ini berjaya menstabilkan harga getah kerana. a. b. ,. ampir semua negara pengeluar getah sedunia telah mengangg"tai dan mematuhi peraturan-peraturan ran,angan tersebut. Kemelesetan ek"n"mi dunia telah berakhir menjelang pertengahan tahun-tahun 1;6D-an dan permintaan getah dunia semakin bertambah. <k"n"mi 'merika Syarikat berkembang dengan pesat dan kemajuan dalam industri aut"mibil menambahkan penggunaan getah kepada @DJ daripada pengeluaran getah dunia.

1?6

Perusahaan getah semasa dan selepas Perang #unia Kedua Semasa pendudukan #epun B1;84-1;85C di Tanah Melayu, pengeluaran getah hampir terhanti sama sekali. ubungan perdagangan Tanah Melayu dengan pasarannya di 'merika Syarikat dan <r"pah terputus. !anyak ladang getah telah dimusnahkan "leh pihak !ritish semasa mereka berundur supaya "rang #epun tidak mendapat hasil getah. 'da di antara ladang-ladang yang telah terbiar. Pihak #epun pula telah melan,arkan gerakan memusnahkan p"k"k getah dan menggantikannya dengan tanaman makanan. Semasa Perang $unia Kedua, 'merika Syarikat menghadapi masalah kekurangan getah apabila 'sia Tenggara diserang "leh #epun. )ntuk mengatasi masalah ini, 'merika Syarikat telah mengeluarkan getah tiruan. Selepas peperangan, getah tiruan memberi persaingan kepada getah asli sebab penggunaannya telah diperkenalkan ke semua negeri perindustrian. Pada tahun 1;55, penggunaan getah tiruan telah menjadi 1N6 penggunaan getah di dunia. 2etah asli dari Tanah Melayu masih diperlukan kerana ia mempunyai keistimewaan sendiri yang tidak b"leh diatasi "leh getah tiruan. Kesan kemelesetan perusahaan getah &+3*,an,&+-*,an 1. Kesan umum Kejatuhan harga getah bukan sahaja dirasai "leh pemilik ladang getah tetapi juga "rang ramai. (amai pekerja ladang telah diberhentikan dan menyebabkan berlakunya pengangguran. Sebahagian daripada mereka terutamanya "rang India telah dihantar pulang ke India atas perbelanjaan kerajaan. Kejatuhan harga getah telah menyebabkan pemilik ladang tidak dapat menjelaskan hutang mereka kepada ,eti. 'kibatnya banyak ladang getah jatuh ke tangan ,eti. Sebagai ,"nt"h, pada tahun 1;44, berpuluh-puluh ekar ladang getah telah dirampas "leh ,eti kerana kegagalan pemilik-pemilik menjelaskan hutang. Sebelum itu, !ritish juga terpaksa menjelaskan hutangnya kepada 'merika yang telah membantu !ritish dalam Perang $unia Pertama. Keadaan ini juga tentu akan membahayakan kedudukan mata wang sterling. Tindakan memberhentikan pekerja ladang menyebabkan berlakunya pengangguran dan kerajaan tidak mampu untuk menghantar pulang semua pekerja ladang yang diberhentikan. 'kibatnya, berlaku pelbagai kegiatan jenayah kerana penglibatan mereka dalam kegiatan mer"mpak, men,uri, pe,ah rumah dan sebagainya. Pada tahun 1;6D, terdapat ;DDD kes yang dilap"rkan tetapi pada tahun 1;61, terdapat 1D5DD kes yang dilap"rkan. Kejatuhan harga getah telah menyebabkan pekebun ke,il mengambil sikap yang negati%. Mereka tidak sanggup menanam semula getah kerana mengambil masa =-@ tahun untuk

1?8

mendapatkan hasil dan pada masa yang sama, harga getah masih rendah. 'kibatnya, ramai pekebun ke,il telah beralik kepada kegiatan ek"n"mi lain seperti menanam padi, nelayan dan sebagainya. Tindakan pekebun ke,il ini telah menyebabkan kemer"s"tan pengeluaran getah pekebun-pekebun ke,il. Sebagai ,"nt"h, pada tahun 1;68, pekebun ke,il mengeluarkan 8@J getah Tanah Melayu dan ladang mengeluarkan 54J. Tetapi pada tahun 1;84, keluaran pekebun ke,il menjadi 6;J dan ladang ?1J 2. Pusat Pen#eli$ikan 3etah ?**6@ Kejatuhan harga getah menyebabkan kerajaan mengambil langkah untuk menjalankan penyelidikan bagi membaiki mutu getah. )ntuk tujuan tersebut, Pusat Penyelidikan 2etah B((IC telah ditubuhkan pada tahun 1;4? di Sungai !ul"h, Selang"r dan K"ta Tinggi, #"h"r. ((I bertujuan untuk menjalankan penyelidikan bagi men,ari ,ara-,ara yang lebih baik bagi menanam getah, penggunaan getah, ,ara mempr"ses susu getah dan sebagainya. ((I kemudiannya memberi sumbangan penting dalam perusahaan getah di Tanah Melayu. 3. Langkah berjimat"+ermat Kejatuhan harga getah menyebabkan pendapatan kerajaan melalui ,ukai eksp"rt ke atas getah berkurangan. )ntuk mengatasi masalah ini, kerajaan telah menubuhkan jawatankuasa mengurangkan perbelanjaan pada :kt"ber 1;61. 9ap"ran #awatankuasa tersebut menetapkan bilangan kakitangan kerajaan serta gaji mereka dikurangkan 16J. 'ntara jabatan yang terlibat ialah #abatan P"lis, Kesihatan dan Pelajaran. Tindakan mengurangkan kakitangan kerajaan menyebabkan berlakunya pengangguran antara mereka manakala tindakan mengurangkan gaji membebankan ek"n"mi mereka. Selain itu, pembangunan awam diberhentikan 4 tahun. 4. *ang un$ang"un$ang imigran Pada tahun 1;6D, kerajaan telah mengeluarkan rang undang-undang imigran bagi menyekat imigran ke Tanah Melayu. Pada tahun 1;66, rang undang-undang "rang dagang dilaksanakan bagi menyekat kemasukan mereka serta keb"lehan mereka. (ang undang-undang ini bertujuan untuk menyekat kemasukan imigran supaya tidak berlaku pengangguran yang berleluasa di Tanah Melayu. 5. Mem(elbagaikan tanaman Kejatuhan harga getah menyebabkan kerajaan sedar bahayanya pergantungan kepada satu jenis tanaman sahaja. 'kibatnya penduduk Tanah Melayu mula menanam tanaman seperti k"k", nenas dan sebagainya selain dari menanam getah. Selain itu, penduduk Tanah Melayu juga digalakkan men,eburi bidang ek"n"mi lain selain dari bertani.

1?5

6.

Menambahkan (engeluaran makanan Sejak 1;4D-an, terutamanya pada tahun 1;6D-an, kerajaan mula mengambil langkah-langkah bagi menambahkan pengeluaran makanan, terutamanya padi. !uat pertama kali, kerajaan mula mengambil langkah-langkah bagi membina sistem pengairan, membuka tanah pertanian baru dan menggalakkan penanaman padi 4 kali setahun. Tujuannya supaya penduduk Tanah Melayu tidak akan mengalami kekurangan makanan sekiranya berlaku lagi kemelesetan ek"n"mi seperti pada tahun 1;4D-an dan 1;6Dan.

7.

Men#usun semula (enta$biran la$ang Kejatuhan harga getah menyebabkan pengusaha-pengusaha ladang terutamanya ladang <r"pah mengambil langkah menyusun semula pentadbiran yang dianggap *T"p eaEy+ bagi menjimatkan perbelanjaan. Pegawai-pegawai <r"pah digantikan dengan penyelia-penyelia berbangsa 'sia dan bilangan kakitangan serta gaji mereka dikurangkan. Sebagai ,"nt"h, pada tahun 1;1@ terdapat 8 "rang pegawai <r"pah di setiap ladang, 1;4@ hanya tinggal 4 "rang pegawai <r"pah di setiap ladang dan 1;64 hanya tinggal se"rang pegawai <r"pah di setiap ladang.

,.

Mengurangkan gaji $an (ekerja Kerugian yang dialami akibat dari kejatuhan harga getah telah menyebabkan pihak pengurusan ladang mengambil langkah-langkah mengurangkan pekerja ladang. Tindakan memberhentikan mereka menyebabkan berlakunya pengangguran. Pada tahun 1;4;, terdapat 45@ ribu "rang pekerja tetapi pada tahun 1;64, hanya tertinggal 185 ribu "rang pekerja ladang. Sebahagian daripada mereka telah dihantar pulang ke India atas perbelanjaan kerajaan. 'ntara tahun 1;6D-1;66, 6=D ribu "rang telah dihantar pulang ke India. Selain itu, gaji mereka juga dikurangkan. Pada tahun 1;64, gaji pekerja ladang ditetapkan 4D sen sehari sedangkan sebelumnya iaitu pada tahun 1;4;, gaji pekerja ladang adalah antara 5D-55 sen sehari.

/. 10.

*an+angan !ekatan !te<ens)n *an+angan Peraturan 3etah 2ntarabangsa

Kesimpulan Menjelang tahun 1;6D-an, perusahaan getah telah berkembang sehingga menjadi perusahaan dan sumber pendapatan eksp"rt yang utama di Semenanjung Tanah Melayu. 5amun, perusahaan ini telah terbantut semasa pendudukan #epun di Tanah Melayu B1;84-1;85C. Selepas Perang $unia Kedua pula, getah tiruan yang diperkenalkan "leh 'merika Syarikat telah menyaingi pasaran getah asli. 5amun masih terdapat pasaran bagi getah asli memandangkan mutunya yang lebih tinggi.

1??

Peruba$an Penduduk Akibat dari Perkemban!an Perusa$aan Biji$ Tima$ dan 'eta$
Pengenalan Pada abad ke-1;, Tanah Melayu bukan sahaja mengalami perubahan p"litik tetapi juga perubahan ek"n"mi yang membawa kepada perubahan s"sial. Perkembangan perusahaan bijih timah telah membawa kepada kedatangan "rang 3ina dan perkembangan perusahaan getah membawa kepada kedatangan "rang India. Kemudahan yang disediakan seperti #abatan Perlindungan :rang-"rang 3ina 1@=1, Tabung Imigran :rang India 1;D= dan sebagainya telah menggalakkan lagi kedatangan imigran-imigran yang berpun,a daripada kesusahan yang dialami di negara mereka seperti ben,ana alam, pertambahan penduduk, takanan s"sial, p"litik dan sebagainya. Mereka dibawa ke Tanah Melayu melalui beberapa sistem seperti Sistem !uruh !ebas, Sistem !uruh K"ntrak, Sistem Kangani dan sebagainya. Perubahan,perubahan penduduk Sebelum 1@8@, hampir seluruh penduduk Tanah Melayu terutamanya penduduk 5egeri-negeri Melayu terdiri daripada "rang Melayu. -alau bagaimanapun, terdapat beberapa petempatan ke,il "rang 3ina di 5egerinegeri Selat, muara Seberang Perai, #"h"r, muara Sungai Pahang, Kuala Terengganu manakala sebilangan "rang India lebih ke,il dan mereka terdapat di 5egeri-negeri Selat sebagai buruh di ladang-ladang k"pi, tebu dan sebagainya. Mengikut ban,ian 1@6;, penduduk Tanah Melayu berjumlah 45D ribu "rang. 'kibat dari perkembangan perusahaan bijih timah dan getah, telah berlaku perubahan penduduk Tanah Melayu. Penduduk Tanah Melayu yang berjumlah D.5 juta "rang pada tahun 1@=D telah meningkat kepada 6 juta "rang pada tahun 1;41. Pertambahan penduduk berpun,a daripada kedatangan imigran-imigran yang kebanyakannya terdiri daripada buruh-buruh dari Selatan 3hina terutamanya dari wilayah Kwantung, Kwangsi dan Hukkien serta dari Selatan India terutamanya Madras. Kedatangan "rang-"rang 3ina se,ara beramai-ramai berlaku antara tahun 1@8D-1;18 semasa perkembangan perusahaan bijih timah, manakala kedatangan "rang-"rang India berlaku antara tahun 1;D?1;41 semasa perkembangan perusahaan getah. 'kibat dari perkembangan perusahaan bijih timah dan getah, bilangan "rang Melayu telah bertambah akibat dari kedatangan imigran Ind"nesia dari Sumatera, #awa, Kalimantan, (iau dan lain-lain Kepulauan Ind"nesia. Selain itu, bilangan "rang <r"pah meningkat kerana 1?=

mereka terlibat dalam kedua-dua perusahaan tersebut. Menjelang tahun 1;41, 5DJ daripada kegiatan perl"mb"ngan bijih timah dikuasai "leh "rang-"rang <r"pah dan kebanyakan ladang adalah kepunyaan mereka. 'kibat perkembangan perusahaan bijih timah dan getah juga k"mp"sisi penduduk mengalami perubahan. -alaupun sebelum 1@8@, "rang Melayu menjadi maj"riti penduduk Tanah Melayu tetapi menjelang tahun 1;41 bilangan imigran hampir sama ramai dengan "rang Melayu. Pada tahun 1;11, 1N6 daripada penduduk Tanah Melayu terdiri daripada "rang 3ina. Mengikut ban,ian 1;41, pe,ahan penduduk Tanah Melayu adalah seperti berikut. a. b. ,. d. Melayu. 6,66@,585 3ina. 1,1=D,551 India. 8=4,DDD 9ain-lain. 8?,DDD Sebelum tahun 1@=D, penduduk Tanah Melayu adalah penduduk yang menetap di Tanah Melayu. Mereka terdiri daripada "rang Melayu yang dilahirkan di Tanah Melayu dan nisbah antara lelaki dan perempuan seimbang. Menjelang tahun 1;41, kira-kira L dari penduduk Tanah Melayu merupakan penduduk yang tinggal tidak menetap di tanah Melayu. Mereka terdiri daripada "rang 3ina dan India yang dilahirkan sama ada di 3hina atau India dan nisbah antara lelaki dan perempuan tidak seimbang kerana maj"riti imigran adalah lelaki. Pada tahun 1;41, hanya 41J "rang 3ina dan 14J "rang India yang dilahirkan di Tanah Melayu. Imigran-imigran 3ina dan India masih menumpukan taat setia kepada negara asal mereka. !ilangan penduduk Tanah Melayu juga bergantung kepada keadaan ek"n"mi Tanah Melayu. Pada 1aman ek"n"mi mewah, penduduk Tanah Melayu telah bertambah kerana keadaan ini menarik kedatangan imigran-imigran. Pada 1aman ek"n"mi meleset, penduduk Tanah Melayu berkurangan kerana ke,enderungan imigran terutama imigran India untuk pulang ke negara asal mereka. Sebelum 1@=D, penduduk Tanah Melayu adalah penduduk desa kerana petempatan "rang Melayu adalah di tepi pantai, kuala sungai dan pinggir sungai. 'kibat perkembangan perusahaan bijih timah dan getah kawasan tempat tinggal "rang Melayu telah mengalami perubahan penduduk "rang 3ina tinggal di pelabuhan dan kawasan perl"mb"ngan yang kemudiaannya berkembang sebagai bandar. 'kibatnya, "rang 3ina menjadi penduduk bandar hingga hari ini. Manakala "rang-"rang India pula tinggal di ladang getah dan sebahagian mereka tinggal di bandar selain daripada kawasan ladang. Pekerjaan penduduk di Tanah Melayu juga mengalami perubahan. :rang India menjadi pen"reh getah, pekerja ladang dan buruh di jabatan kerjaan

1?@

terutamanya #abatan Kerja (aya, Keretapi/ "rang 3ina menjadi pel"mb"ng dan peniaga/ "rang Melayu menjadi penanam padi, nelayan dan sebagainya. Kesimpulan Selepas tahun 1;41, terdapat tanda-tanda bahawa imigran 3ina dan India mahu menetap di Tanah Melayu. !uktinya mereka mula membawa keluarga mereka ke Tanah Melayu. Tindakan mereka untuk menetap di Tanah Melayu telah membawa kepada wujudnya masyarakat majmuk di mana "rang India dan 3ina merupakan masyarakat yang tidak dapat mengasimilasikan diri mereka ke dalam masyarakat Melayu kerana beberapa perbe1aan dari segi agama, adat resam, bahasa dan ,ara hidup. !erdasarkan pernyataan di atas, memang tidak dina%ikan bahawa perkembangan perusahaan bijih timah dan getah membawa kepada perubahan penduduk di Tanah Melayu.

Perkemban!an S"sial di Tana$ Melayu

Pengenalan 3ampur tangan !ritish di Tanah Melayu sejak tahun 1@=8 bukan sahaja membawa kepada perubahan dari segi p"litik dan ek"n"mi, bahkan ,ampur tangan mereka juga menyebabkan perubahan dari segi s"sial. Sebelum !ritish memperluaskan kuasanya di Tanah Melayu, sistem perhubungan yang wujud amat mundur. !egitu juga dalam bidang kesihatan. Selepas !ritish ,ampur tangan semuanya ini telah mengalami perkembangan yang pesat. !ritish telah memperkenalkan ,ara membina jalan raya !arat, ,ara membina landasan keretapi dan amalan perubatan yang diamalkan "leh !arat. Kesemuanya ini telah berjaya meningkatkan tingkat tara% hidup penduduk di Semenanjung Tanah Melayu. Perhubungan 1. 9alan kereta(i Keretapi merupakan ,ara pengangkutan m"den yang pertama di Semenanjung Tanah Melayu. #alan-jalan keretapi telah dibina untuk memper,epatkan pengangkutan bijih timah dari kawasan perl"mb"ngan ke pelabuhan untuk dieksp"rt. #alan keretapi yang pertama di Semenanjung Tanah Melayu telah dibina pada tahun 1@55 "leh Sir ugh 9"w bagi menghubungkan Taiping dengan P"rt--eld. #alan keretapi sepanjang

1?;

14.@ kil"meter ini dibuka kepada lalulintas pada bulan #un 1@@5. !eberapa lagi jalan keretapi telah dibina "leh !ritish di Perak. #alan keretapi di antara Tapah dengan Teluk 'ns"n telah dibina pada tahun 1@;6 manakala di antara Tapah dengan Ip"h pada tahun 1@;5. Sir Hrank Swettenham telah membina beberapa jalan keretapi di Selang"r. #alan keretapi yang pertama telah dibina antara Kuala 9umpur dengan !ukit Kuda pada tahun 1@@?. Menjelang tahun 1@@; jalan keretapi ini dipanjangkan ke P"rt Swettenham. Pada tahun-tahun 1@;4 dan 1@;6 !ritish telah membina jalan-jalan keretapi yang pendek bagi menghubungkan Kuala 9umpur dengan kawasan-kawasan perl"mb"ngan bijih timah di (awang, Kuala Kubu dan Sungai !esi. Perhentian keretapi tetap yang pertama dibina di Kuala 9umpur pada tahun 1@;4. #alan keretapi yang pertama di 5egeri Sembilan, iaitu di antara P"rt $i,ks"n dengan Seremban telah siap dibina pada tahun 1@;1. #alan Keretapi sepanjang kira-kira 6@ km ini dibina "leh Syarikat Keretapi Sungai )j"ng. Pada tahun 1;D@ Kerajaan 5egeri-negeri Melayu !ersekutu telah membelinya daripada syarikat tersebut. Selepas penubuhan 5egeri-negeri Melayu !ersekutu pada tahun 1@;?, jalan-jalan keretapi yang sedia wujud mula disambungkan atas initiati% Sir Hrank Swettenham. Menjelang tahun 1;D6, terdapat jalan keretapi yang menghubungkan Seremban dengan Perai. #alan keretapi ini telah dipanjangkan ke #"h"r !ahru pada tahun 1;D; dan ke Singapura pada tahun 1;46. #alan keretapi di bahagian )tara Semenanjung Tanah Melayu yang menghubungkan Perai, !ukit Mertajam, Sungai Petani, 'l"r Setar dan Padang !esar di sempadan Siam telah siap dibina pada tahun 1;1@. #alan keretapi di bahagian Timur yang menghubungkan 2emas dengan !ahau, Mentakab, Kuala 9ipis, 2ua Musang, Tumpat dan Sungai 2"l"k disiapkan pada tahun 1;61. 2. 9alan ra#a #alan-jalan raya yang pertama dibina untuk meghubungkan kawasan-kawasan bijih timah dan getah dengan pelabuhan-pelabuhan. Kegunaan jalan raya bertambah p"pular selepas pengenalan kenderaan berm"t"r pada tahun 1;D4. Menjelang tahun 1;D?, 5egeri-negeri Melayu !ersekutu mempunyai kira-kira 45?D km jalan raya bertar Bmetal led r"adsC. Mulai dekad pertama abad ke-4D, jalan-jalan raya yang lebih lebar dan kukuh telah dibina bagi memenuhi keperluan kenderaan berm"t"r yang kian bertambah. #alan raya utama ke Perai siap dibina pada tahun 1;11. #alan raya utama dari Kuala 9umpur ke Kuantan telah siap pada tahun 1@;;. Menjelang tahun 1;4@ terdapat jalan raya yang menghubungkan Singapura di Selatan dengan Perlis di )tara. #alan raya utama yang menghubungkan Terengganu dan Pahang dengan pantai !arat telah dibina hanya selepas tahun 1;85. Semasa penubuhan Persekutuan Tanah Melayu pada tahun 1;8@, terdapat kira-kira ;?DD km jalan raya m"t"r yang baik.

1=D

3.

Perkhi$matan u$ara Syarikat perkhidmatan udara yang pertama di Tanah Melayu telah ditubuhkan pada tahun 1;6= "leh -earne !r"thers. Ia dikenali sebagai -earne>s 'ir SerEi,e. Syarikat tersebut telah memulakan perkhidmatan udara antara Singapura, Kuala 9umpur dan Pulau Pinang. Perkhidmatan udara ini telah dihentikan apabila Perang $unia Kedua meletus. Pada tahun 1;4D-an, lapan buah lapangan terbang telah dibina di bandar-bandar utama seperti Kuala 9umpur, Pulau Pinang, Ip"h, Taiping, !utterw"rth dan 'l"r Setar. $alam pada itu terdapat sebuah lapangan terbang antarabangsa yang kian maju di Singapura. Pada tahun 1;8=, Malayan 'irways 9imited telah ditubuhkan. Pada tahun 1;5?, sebuah lapangan terbang antarabangsa dibina di Kuala 9umpur.

4.

Perkhi$matan (erka(alan Menjelang tahun 1@=D-an, terdapat beberapa syarikat perkapalan yang menggunakan kapal-kapal stim untuk membawa hasil-hasil Tanah Melayu ke Singapura. $alam perjalanan balik ke pelabuhan-pelabuhan Tanah Melayu, kapal-kapal tersebut membawa bekalan-bekalan dan alat-alat jentera. Pada tahun 1@;D, The"d"re 3"rnelius !"gaardt Bse"rang !elandaC mengasaskan Straits Steamship 3"mpany yang mun,ul sebagai syarikat perkapalan yang terpenting. Selepas tahun 1@;?, Straits Steamship 3"mpany memulakan perkhidmatan penumpang kelas pertama. Perkhidmatan ini menjadi penting selepas Kuala 9umpur dijadikan pusat pentadbiran 5egeri-negeri Melayu !ersekutu dan tidak dihubungi "leh jalan keretapi persekutuan. Pelabuhan-pelabuhan yang penting ialah P"rt Swettenham, P"rt $i,ks"n, Teluk 'ns"n dan P"rt -eld. P"rt Swettenham merupakan pelabuhan yang terpenting sekali. $alam tahun 1;6D-an, syarikat-syarikat perkapalan menghadapi persaingan hebat dari sistem pengangkutan jalan raya dan keretapi.

Kesihatan Tanah Melayu menghadapi beberapa masalah kesihatan pada abad ke-1;. Penyakit-penyakit seperti malaria, disenteri, demam ,a,ar dan k"lera biasa terdapat. Penyakit-penyakit tersebut telah mengakibatkan kematian ramai "rang. Sebagai ,"nt"h, kira-kira ?5 "rang telah menjadi mangsa k"lera di 9arut pada tahun 1@=8. #umlah kes beri-beri yang dirawat di Selang"r pada tahun 1@;8 ialah sebanyak 4@1= di mana kadar kematian ialah 48J. Selepas tahun 1;DD, tara% kesihatan penduduk Tanah Melayu telah bertambah baik. Penyakit-penyakit beri-beri dan malaria dapat dikawal. 'ntara tahun-tahun 1;DD-5D kadar kematian bagi "rang dewasa dan kanak-kanak telah dikurangkan sebanyak 5DJ. Kerajaan !ritish telah menubuhkan h"spital-h"spital, pusat-

1=1

pusat perubatan dan menjalankan penyelidikan perubatan. "spital kerajaan yang pertama di 5egeri-negeri Melayu !ersekutu dibuka di Taiping pada tahun 1@=@. Pada kira-kira masa yang sama, sebuah h"spital telah didirikan di Selang"r. Selepas tahun 1@@8, pusat-pusat perubatan telah dibuka di Tanjung Malim, !atu 2ajah, 2"peng, Kerian, Kuala Kangsar. "spital !esar di Kuala 9umpur telah didirikan manakala sebuah h"spital baru di Kelang dibina. Masyarakat 3ina juga membina beberapa h"spital seperti "spital Tai -ah B1@;5C dan "spital Tung Shin di Kuala 9umpur. Menjelang tahun 1@;?, Perak mempunyai 15 buah h"spital, Selang"r 18, 5egeri Sembilan 6 dan Pahang 4. Menjelang tahun 1;D@, terdapat 54 buah h"spital di 5egeri-negeri Melayu !ersekutu. Penyelidikan perubatan memainkan peranan penting dalam mengawal penyakit-penyakit malaria dan beri-beri. Institusi Penyelidikan Perubatan telah didirikan di Kuala 9umpur pada tahun 1;D1. Maktab Perubatan King <dward KII telah ditubuhkan di Singapura pada tahun 1;D5. Maktab tersebut telah menghasilkan beberapa "rang d"kt"r tempatan yang dapat berkhidmat di h"spital-h"spital kerajaan. Selepas tahun 1;D;, pusat-pusat spesialis bagi kesihatan mental dan penyakit kusta telah didirikan. Menjelang tahun 1;81, kira-kira satu pertiga daripada h"spital-h"spital di Tanah Melayu merupakan institusiinstitusi kerajaan. "spital-h"spital lain dikendalikan "leh estet-estet Bmelalui undang-undangC, persatuanpersatuan mubaligh dan pertubuhan-pertubuhan 3ina. Kebanyakan daripada kemudahan perubatan ini terdapat di bandar.

Pendidikan
Pengenalan Sehingga 9ap"ran #awatankuasa Pelajaran 1;5? B9ap"ran (a1akC, tiada terdapat satu sistem pendidikan nasi"nal di Tanah Melayu. 'pa yang wujud ialah 8 sistem sek"lah yang berlainan di Tanah Melayu, iaitu Sek"lah Melayu, Sek"lah 3ina, Sek"lah Tamil dan Sek"lah Inggeris. Seperti yang dinyatakan "leh Paul 3hang Ming Phang, sistem sek"lah berbilang bahasa di Tanah Melayu disebabkan "leh 6 %akt"r iaitu struktur penduduk yang berbilang bangsa, usaha indiEidu-indiEidu dan badan-badan mubaligh dan ketiadaan satu dasar pendidikan yang sejajar dengan matlamat-matlamat yang tetap. Kewujudan sistem sek"lah berbilang bahasa telah menyulitkan pr"ses nati"n-building selepas Tanah Melayu men,apai kemerdekaan pada tahun 1;5=.

1=4

Pendidikan Melayu 1. Pengenalan Pendidikan Melayu se,ular telah diperkenalkan "leh !ritish pada abad ke-1;. Sebelum itu, pendidikan Melayu umumnya berbentuk agama. Murid-murid diajar mengaji dan memba,a al-Guran serta ,ara-,ara bersembahyang. !ahasa pengantarnya ialah !ahasa 'rab dan guru-guru biasanya terdiri daripada imamimam masjid. !ahasa Melayu tidak dititikberatkan. al ini adalah kerana ibu bapa mementingkan pendidikan agama Islam. Pada tahun 1@41, sebuah Sek"lah Melayu dibuka di 2elug"r sebagai ,awangan Penang Hree S,h""l Bsek"lah aliran InggerisC yang diasaskan "leh (.S. ut,hings pada tahun 1@1?. 2. a. Pertumbuhan !ek)lah"sek)lah Mela#u 5egeri-negeri Selat 'kibat dari usaha mubaligh-mubaligh beberapa Sek"lah Melayu telah dibuka di Singapura, Melaka dan Pulau Pinang. Pada tahun 1@55, sebuah Sek"lah Melayu telah dibuka di !ayan 9epas BPulau PinangC. Pada tahun 1@5?, 4 buah sek"lah Melayu telah dibuka di Singapura, satu di Teluk !elanga dan satu lagi di Kampung 2elam. $i Melaka terdapat ; buah Sek"lah Melayu yang dibuka antara tahun-tahun 1@5@-?6. Pada tahun 1@=1, '.M. Skinner, Pemangku Majistret di !utterw"rth telah menyusun semula sistem pendidikan Melayu di Pr"Ein,e -ellesley. !eliau men,antumkan sistem persek"lahan m"den dengan sistem pelajaran Guran. Murid-murid mengikuti pelajaran sekular di sebelah pagi dan mereka mengaji Guran di sebelah petang. 2aji guru-guru yang mengajar pelajaran sekular dibayar "leh kerajaan manakala gaji guru-guru agama dibayar "leh ibu bapa dan muridmurid. Per,ubaan Skinner telah berjaya dan beliau dilantik sebagai 5a1ir sek"lah-sek"lah pada tahun 1@=4. !ilangan Sek"lah Melayu di 5egeri-negeri Selat telah meningkat daripada 1? buah pada tahun 1@=4 Bjumlah murid 5;? "rangC kepada 1@; buah pada tahun 1@;4 Bjumlah murid =41@ "rangC. Pada tahun 1@@8, Kerajaan !ritish telah membuka sek"lah pertama untuk murid-murid perempuan di Teluk !elanga, Singapura. Pada tahun 1@@; pula, sebuah lagi sek"lah sedemikian telah dibuka di Pulau Pinang. b. 5egeri-negeri Melayu !ersekutu 5a1ir Sek"lah-sek"lah Melayu bagi 5egeri-negeri Melayu !ersekutu hanya dilantik pada tahun 1@;=. !ilangan Sek"lah Melayu di negeri-negeri tersebut telah meningkat daripada 1?@ buah B15= bagi murid lelaki dan 11 bagi murid perempuanC pada tahun 1@;@ kepada 4?? buah pada tahun 1;D= B464 bagi murid lelaki dan 68 bagi murid perempuanC. ,. 5egeri-negeri Melayu Tidak !ersekutu

1=6

Sek"lah Melayu yang pertama di Kedah telah ditubuhkan pada kira-kira tahun 1@;=. Sek"lah ini mula-mulanya dikhaskan untuk anak-anak lelaki "rang-"rang besar sahaja. Pada tahun 1;1D telah ada 4D buah Sek"lah Melayu di Kedah. #awatan 5a1ir Pelajar diadakan pada tahun 1;11. Kelantan mempunyai Sek"lah Melayu yang pertama pada tahun 1;D6. Terengganu tidak mempunyai sebuah pun Sek"lah Melayu sebelum tahun 1;15 sedangkan Perlis telah mempunyai 5 buah pada tahun 1;16. Sek"lah-sek"lah Melayu tumbuh dengan pesatnya di #"h"r yang berhampiran dengan Singapura. Pada tahun 1;16, negeri #"h"r mempunyai 5? buah sek"lah. 3. 5ujuan (en$i$ikan Mela#u Mengikut $r. 'wang ad Salleh, pendidikan sekular Melayu anjuran !ritish mempunyai 8 tujuan besar iaitu. a. b. ,. d. Mengekalkan kestabilan p"litik dengan tidak memberi pelajaran yang berlebihan. Mengekalkan status Fu" dengan memastikan "rang Melayu tinggal terus di kampung-kampung sebagai penanam padi. Menghasilkan pekerja-pekerja rendah seperti pemandu kereta lembu, penanam padi, nelayan, pekedai-pekedai ke,il dan kerani-kerani rendah. Menghapuskan buta huru% supaya "rang Melayu tidak tertipu dalam masyarakat berbilang bangsa. Pada hakikatnya, pendidikan bahasa Melayu sebelum tahun 1;84 kurang memberi peluang kepada "rang Melayu men,apai kemajuan dalam bidang s"sial dan ek"n"mi. Pendidikan Melayu hanya bertujuan untuk memelihara ,ara hidup tradisi"nal "rang Melayu. 4. !ukatan (en$i$ikan Mela#u Pada amnya, pendidikan Melayu hanyalah untuk empat tahun. Sek"lah-sek"lah Melayu yang lebih besar menyediakan pelajaran hingga ke darjah ?. Tara% pengajaran umumnya adalah rendah. Sebelum tahun 1;1=, pengajaran yang diberi di sek"lah-sek"lah Melayu ialah memba,a, menulis, mengira dan ilmu alam serta karangan. Sejak tahun 1;1= se,ara beransur-ansuran, tumpuan juga diberi kepada perkebunan dan pertukangan tangan. !angunan dan alat kelengkapan sangatlah rendah mutunya berbanding dengan sek"lah-sek"lah bahasa Inggeris. Kebanyakan sek"lah tidak mempunyai bilik darjah yang sesuai. 5. Perkembangan (en$i$ikan Mela#u Perkembangan pendidikan Melayu Bterutamanya bagi kanak-kanak perempuanC pada peringkat awal adalah lembap "leh sebab perkara berikut. a. Ibu bapa ,emburukan kehilangan tenaga kanak-kanak mereka yang diperlukan bagi kerja di rumah.

1=8

b. ,.

Mempunyai syak wasangka terhadap pendidikan sekular yang tidak menitikberatkan pengajaran Guran. 9ebih suka anak-anak perempuan duduk di rumah sehingga mereka dikahwinkan.

Mulai abad ke-4D pendidikan Melayu mula berkembang maju. 'ntara tahun-tahun 1;DD-46, Kerajaan !ritish di 5egeri-negeri Selat dan 5egeri-negeri Melayu !ersekutu telah meluluskan beberapa enakmen yang mewajibkan kanak-kanak lelaki Melayu yang berumur antara =-18 tahun bersek"lah sekurangkurangnya selama setengah tahun jika mereka tinggal dalam lingkungan 4 batu dari sek"lah. <nakmenenakmen tersebut telah menggalakkan perkembangan pendidikan sekular Melayu di 5egeri-negeri Selat dan 5egeri-negeri Melayu !ersekutu. !erbagai-bagai usaha diambil untuk memperbaiki nilai pendidikan !ahasa Melayu selepas perlantikan (.#. -ilkins"n sebagai 5a1ir Sek"lah-sek"lah Persekutuan pada tahun 1;D6. !eliau telah memperkenalkan tulisan rumi yang sistematik serta menyusun kamus Melayu yang pertama. -ilkins"n juga bertanggungjawab menerbitkan buku-buku klasik Melayu yang membangkitkan minat "rang Melayu terhadap bahasa dan kesusasteraannya sendiri. Kerajaan !ritish telah menubuhkan beberapa maktab latihan perguruan Melayu bagi meninggikan mutu pengajaran di sek"lahsek"lah Melayu. Pada tahun 1@=@, Maktab Melayu Singapura telah ditubuhkan untuk melatih guru-guru. Maktab ini ditutup pada tahun 1@;5. Pada tahun 1;DD sebuah maktab latihan perguruan dibuka di Melaka. Kemudian pada tahun 1;16, sebuah lagi maktab perguruan dibina di Matang, Perak. Maktab Perguruan Melayu yang paling terkemuka ialah Maktab Perguruan Sultan Idris yang telah dibuka pada tahun 1;44 di Tanjung Malim, Perak. Pada tahun 1;48, sebuah !ir" Terjemahan telah ditubuhkan di maktab ini untuk menterjemahkan buku-buku !ahasa Inggeris ke !ahasa Melayu. Pada tahun 1;65, Maktab Perguruan Perempuan Melayu dibuka di Melaka. Pelajar-pelajar maktab ini diambil dari 5egeri-negeri Selat, 5egerinegeri Melayu !ersekutu dan 5egeri-negeri Melayu Tidak !ersekutu. Pendidikan /ina Pendidijan 3ina di Tanah Melayu dipel"p"ri "leh mubaligh-mubaligh Kristian. Persatuan Mubaligh 9"nd"n telah menubuhkan sebuah sek"lah 3ina di Melaka pada bulan :g"s 1@15. 5amun demikian, kebanyakan sek"lah 3ina telah dibuka dan diselenggarakan "leh masyarakat 3ina sendiri. Pada tahun 1@58, sebuah sek"lah 3ina telah diasaskan "leh pemimpin-pemimpin "kkien di Singapura. $i antara tahun 1@58-@8, lebih daripada 1DD buah sek"lah 3ina telah dibuka di Tanah Melayu. Sek"lah-sek"lah ini menggunakan berbagai-bagai l"ghat sebagai bahasa pengantar. Murid-murid ini mempelajari klasik-klasik 3ina se,ara ha%al dan bagaimana menggunakan ,apua.

1=5

Pendidikan 3ina telah berkembang pesat mulai abad ke-4D akibat pengaruh pemimpin-pemimpin p"litik negara 3hina seperti Kung 7u -ei dan Sun 7at Sen. Tujuan mereka ialah untuk memupuk kesedaran p"litik dan perasaan kebangsaan di kalangan "rang 3ina seberang laut. Sek"lah-sek"lah yang berasaskan pengajaran 3"n%u,ius dan sains m"den mula dibuka di seluruh Tanah Melayu dan Singapura. $i antara tahun 1;11-1; lebih daripada 5D buah sek"lah 3ina telah dibuka di Tanah Melayu. 2uruguru dan buku teks dibawa dari negara 3hina. $i sesetengah sek"lah, perkembangan p"litik di negara 3hina dimasukkan ke dalam sukatan pelajaran. Mulai tahun 1;4D, bahasa Mandarin BKu" 7uC digunakan sebagai bahasa pengantar di kebanyakan sek"lah 3ina. al ini adalah selaras dengan perkembangan di negara 3hina di mana Mandarin dijadikan bahasa kebangsaan. Pada tahap awal, Kerajaan !ritish membenarkan sek"lah-sek"lah 3ina berkembang dengan pesat dan bebas. !ritish tidak membantu atau mengawal sek"lah-sek"lah 3ina. 5amun demikian, pada tahun 1;4D, Kerajaan !ritish telah meluluskan enakmen penda%taran sek"lah untuk mengawasi sek"lah 3ina. al ini adalah kerana sek"lah 3ina telah mula dipengaruhi "leh p"litik negara 3hina. $i bawah <nakmen Penda%taran Sek"lah, semua guru dan sek"lah dikehendaki menda%tar dengan kerajaan. Kerajaan !ritish mula memberi bantuan kewangan kepada sek"lah 3ina pada tahun 1;46. Kerajaan !ritish melantik se"rang 5a1ir sek"lah-sek"lah 3ina untuk mengawasi sek"lah 3ina. Sek"lah 3ina mempunyai pelajaran rendah ? tahun, menengah rendah 6 tahun dan menengah atas 6 tahun. Sek"lah-sek"lah menengah menyediakan para pelajar untuk melanjutkan pelajaran ke uniEersiti di 3hina. Mutu pelajaran sek"lah 3ina lebih tinggi daripada mutu pelajaran sek"lah Melayu dan sek"lah Tamil. Menurut 'bu &ahari, peruntukan persekutuan bagi sek"lah 3ina telah bertambah berlipat ganda menjelang tahun 1;6@. Pendidikan Tamil Pada tahun 1@41, sebuah sek"lah Tamil dibuka di perkarangan Penang Hree S,h""l. Pada tahun 1@5D, terdapat sebuah sek"lah 'ngl"-Tamil yang dibantu "leh kerajaan di mana Inggeris dan juga Tamil diajar. 5amun demikian, seperti dinyatakan "leh Paul 3hang Ming Phang, sejarah sebenar pendidikan Tamil di Tanah Melayu bermula dengan perkembangan ladang k"pi, gula, kelapa dan akhirnya getah. Mulai tahun 1@=D, sek"lah-sek"lah ke,il telah dibuka di ladang-ladang di mana penduduk India memerlukan pendidikan bagi anak-anak mereka. Kebanyakan sek"lah ini merupakan hasil usaha persendirian. Kerajaan pada masa itu tidak menganggapnya perlu bagi memberi pendidikan kepada anak-anak buruh Tamil yang berhijrah masuk. Pada tahun 1;D5, terdapat 16 buah sek"lah Tamil BkerajaanC dan 8 buah sek"lah Tamil

1=?

persendirian di 5egeri-negeri Melayu !ersekutu. Menjelang tahun 1;4D, jumlah murid sek"lah Tamil di negeri-negeri tersebut ialah lebih kurang 8DDD "rang. Pada tahun 1;46, Kerajaan !ritish memperkenalkan satu undang-undang yang memaksa pihak pengurusan ladang untuk mendirikan sebuah sek"lah sekiranya terdapat lebih daripada 1D "rang anak buruh yang berumur di antara =-18 tahun. Sek"lah-sek"lah ini hendaklah dibiayai "leh pihak pengurusan ladang. Satu masalah utama yang dihadapi "leh sek"lah Tamil ialah kekurangan guru-guru yang terlatih. Mutu pelajaran Tamil adalah rendah. Sek"lah Tamil di ladang hanya memberikan pelajaran rendah selama 8-5 tahun. !uku-buku dibawa dari India. Persatuan-persatuan "rang India ada menubuhkan sek"lah Tamil di bandar. Mutu sek"lah ini lebih tinggi dari sek"lah ladang. Pada tahun 1;4D-an, Kerajaan !ritish mula mengawal sek"lah Tamil. Se"rang 5a1ir sek"lah Tamil berbangsa <r"pah telah dilantik pada tahun 1;6D. Pada tahun 1;64, Kerajaan !ritish mula memberi bantuan kewangan kepada sek"lah Tamil. Pendidikan "nggeris 1. Pengenalan Kebanyakan sek"lah Inggeris dibuka "leh mubaligh-mubaligh Kristian dan benda-benda awam. Kerajaan !ritish pada mulanya tidak berminat untuk mengembangkan pendidikan Inggeris bagi %aedah rakyat Tanah Melayu. Sek"lah Inggeris b"leh dibahagikan kepada 4 jenis, iaitu Sek"lah Hree dan Sek"lah Inggeris Separa !antuan B2rant-in-aid <nglish S,h""lC. Sek"lah-sek"lah Hree dibuka dengan sumbangan wang dari "rang ramai dan kerajaan. Sek"lah ini seterusnya telah diambil alih sepenuhnya "leh Kerajaan. Sek"lah Inggeris Separa !antuan dibuka dan dibiayai "leh persatuan mubaligh. 'pabila telah mendapat bantuan kewangan daripada kerajaan, sek"lah ini mula berkembang. Sek"lah ini juga dikenali sebagai sek"lah mubaligh. 2. !ek)lah ;ree Sek"lah Inggeris yang awal ditubuhkan di 5egeri-negeri Selat "leh mubaligh-mubaligh. Sek"lah ini dinamakan Sek"lah Hree kerana ia menerima murid-murid dari pelbagai bangsa dan agama. Sek"lah Hree yang pertama Bdan juga di Tanah MelayuC ialah Penang Hree S,h""l yang diasaskan "leh (eE. (.S. ut,hins pada tahun 1@1?. Sek"lah Hree yang lain ialah Singap"re Hree S,h""l dan Mala,,a Hree S,h""l. Semenjak ditubuhkan, Sek"lah Hree berada di bawah naungan kerajaan. Terdapat wakil kerajaan dalam #awatankuasa Pengurusan sek"lah tersebut. Sek"lah Hree telah diambil alih "leh kerajaan sepenuhnya akibat kegagalan #awatankuasa Pengurusan untuk membiayai penyelenggaraannya. Sek"lah pertama yang

1==

diambil alih "leh kerajaan ialah Mala,,a Hree S,h""l. Penang Hree S,h""l telah diambil alih kuasanya "leh kerajaan pada tahun 1;4D. Mulai tahun 1;4@, sek"lah tersebut menjadi sek"lah menengah pada keseluruhannya. 3. !ek)lah Mubaligh Kebanyakan dari sek"lah mubaligh Bmissi"n s,h""lsC telah ditubuhkan dan dibiayai "leh Persatuan Mubaligh 9"nd"n, Kumpulan Mubaligh ("man 3ath"li,, Kumpulan Mubaligh Meth"dist dan 2ereja <ngland B3hur,h "% <nglandC. Sek"lah mubaligh terbuka kepada kanak-kanak terdiri daripada semua bangsa dan agama. Tujuan sek"lah tersebut ialah untuk memberi pendidikan am serta memperbaiki akhlak berdasarkan ajaran agama Kristian. Sebelum Perang $unia Pertama, lebih daripada =5J muridmurid lelaki memasuki sek"lah Inggeris di Tanah Melayu dan Singapura adalah di sek"lah mubaligh. Persatuan mubaligh telah membuka sek"lah bagi murid lelaki dan perempuan. Mubaligh-mubaligh Kristian adalah bertanggungjawab bagi perkembangan dan kep"pularan pendidikan Inggeris di kalangan murid perempuan. 'ntara sek"lah perempuan yang ditubuhkan ialah Sek"lah Perempuan !ukit !intang BKuala 9umpur-1@;6C, Sek"lah 3"nEent BKuala 9umpur-1@;;C, Sek"lah Perempuan Inggeris Pudu BKuala 9umpur-1;18C dan Sek"lah Perempuan St. 2e"rge BPulau PinangC. Menjelang tahun 1;8=, terdapat 66 buah sek"lah perempuan yang ditubuhkan "leh persatuan-persatuan mubaligh di Tanah Melayu. Pada tahun yang sama hanya terdapat ? buah sek"lah perempuan yang ditubuhkan "leh kerajaan. 'ntara sek"lah mubaligh yang ditubuhkan bagi murid lelaki ialah Sek"lah 'ngl"-3hinese BPulau Pinang1@;1C, Sek"lah 9elaki Meth"dist BKuala 9umpur-1@;=C dan Sek"lah St. #"hn B1;D8C. 4. !ek)lah 6nggeris Kerajaan Sek"lah Inggeris Kerajaan yang pertama di Perak ialah 2"Eernment 3entral S,h""l yang ditubuhkan pada tahun 1@@6. 5amanya telah ditukar kepada Sek"lah King <dward KII pada tahun 1;D1. Ki,t"ria Instituti"n telah diasaskan pada tahun 1@;6 di Kuala 9umpur. Pada tahun 1;D5, Kerajaan !ritish telah menubuhkan Maktab Melayu di Kuala Kangsa yang pada mulanya dibuka hanya kepada anak-anak raja dan pembesar-pembesar Melayu. Tujuan utama Maktab Melayu ialah untuk memberi pendidikan Inggeris kepada g"l"ngan atasan Melayu bagi memb"lehkan mereka menjadi pegawai-pegawai tadbir dalam perkhidmatan awam !ritish di Tanah Melayu. Pada tahun 1;1;, terdapat 1= buah sek"lah Inggeris kerajaan di Tanah Melayu. Sek"lah ini bertujuan mendidik anak-anak kelas pertengahan untuk menjadi guru-guru dan kerani-kerani. Kebanyakan murid sek"lah tersebut terdiri daripada bangsa 3ina dan India.

1=@

5.

!ukatan (elajaran Pada peringkat awal tiada terdapat sukatan pelajaran yang seragam bagi sek"lah Inggeris. Sukatan Pelajaran yang seragam hanya wujud selepas adanya peperiksaan bagi memper"leh !iasiswa Gueen B1@@5C dan Sijil 3ambridge B1@;1C. Sek"lah Inggeris dapat dibahagikan kepada sek"lah rendah dan sek"lah menengah. Sek"lah rendah meliputi pendidikan selama = tahun, iaitu sampai darjah K. Sek"lah menengah pula meliputi selama 8 tahun sehingga murid-murid men,apai Sijil Persek"lahan 3ambridge. Mata pelajaran utama yang diajar ialah !ahasa Inggeris, Sejarah, Ilmu 'lam, Matematik 'sas, Ilmu Kesihatan dan 9atihan #asmani. Kelas-kelas sains hanya terdapat di sek"lah menengah yang besar di kawasan bandar. Sukatan pelajaran sek"lah Inggeris di Tanah Melayu adalah berasaskan kepada sek"lah menengah di !ritain. #usteru itu, murid-murid sek"lah Inggeris telah mempelajari ilmu alam dan sejarah !ritain.

6.

Latihan Perguruan 6nggeris Satu sistem yang dinamakan 5"rmal 3lass telah dimulakan pada tahun 1;D5 di Kuala 9umpur untuk melatih guru-guru sek"lah Inggeris. 2uru-guru yang diberi latihan adalah mereka yang sedang berkhidmat. 9atihan diadakan 5 jam seminggu di luar jadual waktu pengajaran selama 4 tahun. Temp"h latihan telah dilanjutkan kepada 6 tahun mulai tahun 1;45. Selepas Perang $unia Kedua, Sistem 5"rmal 3lass telah digantikan dengan maktab pergurusan berasrama. Maktab Perguruan Kirkby telah ditubuhkan berhampiran dengan 9iEerp""l. Maktab Perguruan !rins%"rd 9"dge di -"lEerhampt"n telah ditubuhkan pada tahun 1;55.

7.

Pen$i$ikan 5inggi $an >ni<ersiti Maktab Perguruan King <dward KII telah diasaskan di Singapura pada tahun 1;D5. Maktab ini menjadi sebuah uniEersiti pada tahun 1;8=. Maktab (a%%les telah dibuka pada tahun 1;4; di Singapura bagi memenuhi keperluan pendidikan tinggi dalam aliran sains dan sastera. Institusi pengajian tinggi yang lain ialah Maktab Pertanian Serdang B1;61C. Maktab Pertanian Serdang dinaikkan ke tara% uniEersiti pada tahun 1;=4. Pada tahun 1;8;, )niEersiti Malaya Bgabungan Maktab (a%%les dan Maktab Perubatan King <dward KIIC telah dibuka di Singapura. Pada tahun 1;5;, ,awangan )niEersiti Malaya dibuka di Kuala 9umpur. 3awangan tersebut merupakan nu,leus )niEersiti Malaya yang ditubuhkan pada tahun 1;?4. )niEersiti asal di Singapura mula dikenali dengan nama )niEersiti Singapura.

1=;

TEMA .

'erakan ,asi"nalisme
Pengenalan Se,ara umum, dalam k"nteks Tanah Melayu, nasi"nalisme bermaksud perasaan ,inta dan taat setia yang tidak berbelah bahagi kepada tanah air dan ingin membebaskan negara dan bangsa daripada pengusaan dan ,engkaman kuasa asing. 5asi"nalisme juga ada kaitan dengan *negara+ dan *bangsa+. 5asi"nalisme pada umumnya bertujuan mewujudkan kebebasan indiEidu dan negara daripada ,engkaman dan k"ngk"ngan pemerintah dan kuasa asing. Intipati utama nasi"nalisme ialah mewujudkan kebebasan dan maruah sese"rang serta membentuk nasib dan masa depan sesebuah negara dan bangsa. $engan itu, nasi"nalisme bergerak ke arah pembentukan satu identity bangsa yang berbudaya tinggi. Menjelang awal abad ke-4D, kebangkitan nasi"nalisme semakin meluas di kalangan "rang Melayu. Menurut -.(. ("%%, pr"ses perkembangan nasi"nalisme Melayu dibahagikan kepada 6 tahap yang dipimpin "leh 6 g"l"ngan yang mempunyai latar belakang pendidikan yang berlainan, iaitu. Tahap 'gama S"si"ek"n"mi P"litik Tahun 1;D? A 1;4? 1;4? A 1;6= 1;6= A 1;81 Pendidikan 'rab Inggeris Melayu

0aktor yang mendorong kepada nasionalisme 1. 2gama Pada penghujung abad ke-1; dan awal abad ke-4D, masyarakat Melayu terutamanya yang tinggal di bandar-bandar berasa tidak puas hati dengan keadaan ek"n"mi, s"sial dan p"litik mereka. Mereka mulai sedar bahawa kedudukan ek"n"mi dan s"sial teran,am sebab adanya masyarakat dari luar, iaitu kaum imigran seperti 3ina dan India. :leh yang demikian, "rang Melayu sedar bahawa mereka perlu bertindak bagi membawa perkembangan ek"n"mi dan s"sial ke atas masyarakat mereka supaya tidak lagi mundur dalam bidang tersebut. Kesedaran ini telah melahirkan kumpulan-kumpulan ke,il yang berpengaruh dalam masyarakat Melayu untuk memperjuangkan kemajuan "rang Melayu dalam bidang ek"n"mi dan

1@D

s"sial. Kesedaran ini melahirkan 6 g"l"ngan di bandar-bandar untuk memperjuangkan kepentingan masyarakat Melayu pada awal abad ke-4D. 'ntara ketiga-tiga g"l"ngan ini, g"l"ngan yang berpendidikan 'rab memainkan peranan penting dalam gerakan Pemulihan Islam di kalangan masyarakat Melayu. Mereka berpendidikan 'rab dan melanjutkan pengajian Islam ke )niEersiti 'l-'1har di Kaherah, Mesir. 2"l"ngan berpendidikan 'rab ini yang mula-mula sekali menyuarakan rasa tidak puas hati mereka terhadap keadaan ek"n"mi dan s"sial "rang Melayu pada masa itu. Mereka dari g"l"ngan ini hampir keseluruhannya memper"leh pelajaran dari Timur Tengah dan terpengaruh dengan gerakan pemulihan yang berlaku di sana. 2"l"ngan ini menerima pelajaran dan inspirasi dari gerakan pemulihan Islam m"den dan gerakan Pan-Islamisme yang diasaskan pada penghujung abad ke-1; dan awal abad ke-4D "leh Imam Syeikh Muhammad 'bduh dan Sayid #amaluddin al-'%ghani. $i antara penuntut-penuntut Melayu yang membawa pengaruh dari Timur Tengah ialah Syeikh Muhammad Tahir bin #alaluddin, Syed Syeikh 'hmad al- adi, aji 'bbass Muhammad Taha dan Syeikh M"hammad Salim al-Kalali. Sekembalinya dari Timur Tengah khasnya dari Mesir ke tanah air pada awal abad ke-4D, mereka telah berkhidmat dalam jabatan agama di negeri-negeri Melayu. :leh sebab %ahaman mereka berkenaan ajaran agama Islam baru dan agak berlainan dengan %ahaman seperti keper,ayaan bidaah dan khura%at yang sedia berakar umbi di negeri-negeri Melayu, mereka mendapat tentangan daripada g"l"ngan ulama tua yang k"l"k dan "rt"d"ks. 2"l"ngan "rt"d"ks ini memusuhi bukan setakat %ahaman baru dalam agama, tetapi juga memusuhi perjuangan nasi"nalisme Melayu yang dibawa dan diran,ang "leh reE"lusi"ner ini. Mengikut reE"lusi"ner ini, Islam memerlukan perubahan dan pena%siran baru dan sesuai untuk menghadapi ,abaran dunia yang menghadapi perkembangan pesat. 2. %ahasa $an kesusasteraan 'khbar-akhbar tempatan telah memuatkan puisi, ,erpen dan n"Eel untuk membangkitkan semangat kebangsaan. Puisi :mar Musta%%a yang tersiar dalam )tusan Melayu keluaran 1@ #anuari 1;16 menggesa "rang Melayu supaya rajin bekerja dan jangan membiarkan kekayaan diambil "leh bangsa lain. Selain itu, terdapat juga puisi lain seperti Sedarlah "leh Mahmud 'hmadi, Semenanjung "leh arun 'minurashid B1;1;C, Seruan Kebangsaan "leh Melati Pahang B1;6=C yang menggesa "rang Melayu men,ari ilmu dan Serunai Pujangga "leh 'num B1;8DC yang menggesa "rang Melayu bersikap berani dan sanggup berk"rban. Selain puisi, n"Eel juga dikarangkan untuk membangkitkan semangat kebangsaan. 'ntaranya ialah ikayat Haridah anum "leh Syed Syeikh al- adi B1;45C yang men,adangkan wanita perlu diberi

1@1

pendidikan, Mel"r Kuala 9umpur "leh arun 'minurashid B1;6DC, Putera 2unung Tahan "leh aji Muhammad yang menge,am !ritish melalui kisah lu,u dengan tujuan memupuk semangat ,inta akan negara, hidup maju dan bebas daripada penjajahan dan 'nak Mat 9ela 2ila "leh Ishak aji Muhammad B1;81C menyeru "rang Melayu berjuang men,apai kemajuan. 3erpen merupakan ,erita pendek yang mempunyai masihat. Kebanyakan ,erpen menyeru rakyat bekerja untuk kemajuan dan kemerdekaan negara. $i antara ,erpen yang terkenal ialah 3erita 'wang Putat "leh 'bdul (ahim Kajai yang menyeru "rang Melayu supaya rajin bekerja/ 'nak $ibuat $emal, $i Sini Kita !ukannya :rang $agang dan Siasat 7ang Tiada $iminta yang ditulis "leh Shamsuddin Salleh/ (umah !esar Tiang Sebatang "leh Ishak aji Mahmud yang menyeru "rang Melayu menben,i dan menentang penjajahan !ritish. Melalui ,erpen yang disiarkan, para pemba,a akan mengetahui dasar perjuangan yang hendak disampaikan. 3. Kewartawanan 'khbar dan majalah memainkan peranan penting menyedarkan penduduk di Tanah Melayu. 'khbar berperanan menyalurkan pendapat t"k"h-t"k"h perjuangan kepada masyarakat. Tulisan dalam akhbar dan majalah memberikan kesedaran kepada penduduk Tanah Melayu mengenai kemajuan. Pengaruh dari akhbar dan majalah dapat menyebarkan semangat kebangsaan di kalangan pemba,anya. a. 'l-Imam 'khbar al-Imam diterbitkan pada 46 #ulai 1;D? di Singapura. 'khbar ini diterbitkan "leh g"l"ngan kaum muda yang dipimpin "leh Syed Syeikh al- adi, Syeikh Tahir #alaluddin, Syeikh Muhammad Salim al-Kalali dan aji 'bbass M"hammad Taha. Matlamat kaum muda ialah menyampaikan pandangan dan %ikiran baru mengenai Islam untuk kemajuan masyarakat. 'l-Imam bertujuan membangkitkan kesedaran "rang Melayu mengenai kemunduran dan menggesa mereka berusaha men,apai kemajuan s"sial dan ek"n"mi. Matlamat al-Imam ialah. Membangkitkan kesedaran "rang Melayu mengenai kemunduran. Menggesa "rang Melayu berusaha men,apai kemajuan s"sial dan ek"n"mi. Menyeru umat Islam mengubah sikap dan kembali kepada ajaran Islam yang berasaskan adith dan 'l-Guran. Menggesa umat Islam supaya jangan men,ampurkan ajaran Islam dengan adat resam, keper,ayaan dan amalan k"l"t. Menyeru umat Islam bersatu memelihara negara daripada dijajah "leh musuh. Menyeru umat Islam mengkaji sejarah Islam dan sejarah negara untuk mendapat pengajaran. 1@4

Mengharapkan umat Islam mengkaji sejarah perkembangan Islam dan sejarah negara yang maju supaya mendapat kesedaran untuk men,apai kemajuan.

-alaupun al-Imam telah membangkitkan kesedaran masyarakat Melayu tentang pentingnya kemajuan s"sial dan ek"n"mi tetapi ia tidak dapat men,apai kemajuan yang ,emerlang. al ini adalah disebabkan kegiatan mereka mendapat tentangan hebat daripada majalah keluaran kaum tua seperti Pengas"h B1;1@-1;6=C. asilnya, al-Imam telah menamatkan penerbitannya pada bulan $isember 1;D@ selepas diterbitkan sebanyak 61 keluaran. Perjuangan al-Imam diteruskan "leh 5era,ha B1;1DC, Tunas Melayu B1;16C, al-Islam B1;18C, al-Ikhwan B1;4?C dan Saudara B1;4@C. b. Saudara 'khbar Saudara diterbitkan pada bulan #ulai 1;4@ "leh Syed Syeikh al- adi. 'khbar ini meneruskan perjuangan kaum muda untuk memajukan masyarakat Islam melalui pembaharuan. 'khbar ini dis"k"ng "leh akhbar al-Ikhwan, Idaran &aman dan Semangat Islam. 'khbar ini ditentang pula "leh 9idah !enar dan Suara !enar yang diterbitkan "leh kaum tua. Pada tahun 1;6D-an, akhbar Saudara membangkitkan kesedaran p"litik. Saudara menyeru umat Islam mempertahankan kebebasan negara. :rang Melayu digesa berusaha dan menjaga negara daripada dikuasai "leh "rang asing. Saudara memulakan ruangan Sahabat Pena pada 4; September 1;68. (uangan ini kemudian ditukarkan kepada ruangan Persaudaraan Sahabat Pena. Tujuan ruangan ini ialah untuk menimbulkan minat memba,a dan mengeratkan persaudaraan di kalangan masyarakat Melayu. (uangan ini mendapat sambutan yang memuaskan hingga kegiatannya disiasat "leh p"lis ,awangan khas. ,. Idaran &aman Idaran &aman merupakan suratkhabar kaum muda yang pertama. Ia diterbitkan di Pulau Pinang pada tahun 1;45 dan berlanjutan sehingga tahun 1;6D. Idaran &aman diasaskan dan dikarangkan "leh M"hammad 7unus bin 'bdul amid, kawan karib Syed Syeikh al- adi. Idaran &aman ialah suratkhabar mingguan yang menitikberatkan pembaharuan-pembaharuan agama Islam. Sebarannya agak luas di seluruh Tanah Melayu terutamanya di negeri-negeri Melayu di )tara dan !arat. d. 'l-Ikhwan 'l-Ikhwan pula diterbitkan dan dikarang "leh Syed Syeikh al- adi sendiri. Ia diterbitkan dari tahun 1;4? hingga tahun 1;61. 'l-Ikhwan benar-benar menyarankan pembaharuan agama Islam. Ia telah meneruskan perjuangan al-Imam. 'l-Ikhwan mempunyai banyak persamaan dengan al-Imam bukan sahaja dalam ,ara penulisan dan isi kandungannya malah hingga menyiarkan beberapa ren,ana yang pernah tersiar dalam al-Imam, seperti taksiran al-Guran dan sejarah Islam.

1@6

e.

)tusan Melayu )tusan Melayu diterbitkan pada tahun 1;6;. Pengarangnya yang pertama ialah (ahim Kajai. Pengarangnya yang terkenal ialah Ishak aji Muhammad atau dkenali sebagai Pak Sak". !eliau banyak menulis mengenai "rang Melayu di Pahang, Terengganu dan Kelantan. !eliau menyeru "rang Melayu supaya bersatu-padu dan menguatkan semangat kebangsaan. 'khbar ini menjadi lambing perpaduan dan kegigihan "rang Melayu. !angsa Melayu diminta berusaha dengan gigih untuk kemajuan. Pendidikan diutamakan demi men,apai kemajuan. Penerbitan akhbar ini diusahakan sepenuhnya "leh "rang Melayu. :rang Melayu diseru menyertai pertubuhan p"litik untuk memperjuangkan hak mereka. (uangan istimewanya melapurkan kegiatan pertubuhan p"litik "rang Melayu. Penerbitan )tusan Melayu turut menerbitkan 4 akhbar yang lain iaitu )tusan &aman dan Mastika.

4.

!istem (en$i$ikan Sistem pendidikan pada 1aman ini juga mend"r"ng kepada perkembangan gerakan nasi"nalisme. Sek"lah-sek"lah agama telah didirikan di Singapura, Melaka dan Pulau Pinang. $i 5egeri-negeri Melayu, sek"lah agama didirikan di Teluk Intan BPerakC, Kuala Terengganu dan Muar B#"h"rC. Sek"lah agama yang penting di Singapura ialah Madrasah al-IFbal al-Islamiyah, di Melaka ialah Madrasah al- adi dan di Pulau Pinang ialah Madrasah al-Masy"r. Sistem persek"lahan sek"lah ini mengikut sistem yang terdapat di Mesir dan di !arat seperti yang dijalankan di Madrasah al-IFbal al-Islamiyah di Singapura. $i samping itu, Maktab Perguruan Sultan Idris BMPSIC dan Maktab Melayu Kuala Kangsar juga bertanggungjawab membangkitkan semangat nasi"nalisme di kalangan penuntut-penuntut. MPSI ditubuhkan pada tahun 1;44. Ia merupakan institusi latihan guru-guru Melayu bagi sek"lah-sek"lah Melayu. MPSI telah menerbitkan majalah-majalah seperti 3endera Mata B1;46C dan majalah 2uru B1;48C untuk menyalurkan pendapat penuntut maktab ini.

5.

3)l)ngan intelektual Perkembangan pendidikan di Tanah Melayu telah melahirkan satu g"l"ngan intelektual terpelajar. 2"l"ngan terpelajar ini telah terpengaruh dengan idea-idea dan %alsa%ah-%alsa%ah p"litik seperti dem"krasi, liberalisme, sistem parlimen dan perlembagaan serta nasi"nalisme. 2"l"ngan terpelajar yang dimaksudkan ialah (aja 3hulan, <un"s bin 'bdullah dan $at"> :nn bin #aa%ar. Mereka diberi peluang berkhidmat dengan kerajaan. (aja 3hulan B(aja $ihilir PerakC yang menjadi ahli Majlis Pusat memperjuangkan hak dan keistimewaan "rang Melayu. $at"> :nn bin #aa%ar dari #"h"r menerbitkan akhbar -arta Malaya dan 9embaga Melayu. 'khbar-akhbar ini menyalurkan bidasan dan kritikan yang

1@8

pedas terhadap pentadbiran Inggeris. !eliau mengadakan rapat umum untuk menyelar pentadbiran Inggeris. Selain itu, graduan-graduan dari MPSI telah menubuhkan Persatuan Sastera Melayu B1;46C untuk menggalakkan pertumbuhan sastera Melayu. Karya-karya yang diterbitkan "leh ahli-ahli persatuan ini telah membangkitkan perasaan nasi"nalisme di kalangan masyarakat Melayu. 5"Eel berjudul Mel"r Kuala 9umpur, hasil karya arun bin M"hammad 'min menunjukkan bagaimana "rang Melayu b"leh maju. Karya-karya sastera ini menumbulkan perasaan nasi"nalisme. Pada tahun 1;4; dan 1;6D, Ibrahim 7aa,"b semasa di MPSI menubuhkan 4 buah pertubuhan ber,"rak p"litik. Pertubuhan-pertubuhan ini ialah *Ikatan Semenanjung !"rne"+ dan *Ikatan Pemuda Pelajar+. Ikatan Pemuda Pelajar khususnya mempunyai tujuan untuk menyebarkan semangat kebangsaan di kalangan "rang Melayu supaya mereka sedar akan nasib buruk bangsa mereka. 6. a. Pengaruh luar 2erakan Pemulihan Islam di Mesir 2erakan Pemulihan Islam bermula di Mesir sejak tahun 1@5D. 2erakan ini dipimpin "leh Sayid #amaluddin al-'%ghani dan Syeikh Muhammad 'bduh. Syeikh Muhammad 'bduh dilahirkan di Mesir pada tahun 1@4; dan mendapat ija1ah dari )niEersiti al-'1har. !eliau menjadi Mu%ti !esar dari tahun 1@;; hingga beliau meninggal dunia pada tahun 1;D5. Matlamat-matlamat 2erakan Pemulihan Islam ialah. Memperjuangkan k"nsep Pan-Islamisme, iaitu penyatuan umat Islam di seluruh dunia. Membebaskan agama Islam daripada keper,ayaan k"l"t dan "rt"d"ks yang tiada kaitannya dengan ajaran Islam yang sebenar. Memulihkan agama Islam mengikut ajaran Islam yang terkandung dalam al-Guran dan adith. Men,apai kemajuan dalam bidang ek"n"mi dan s"sial mengikut al-Guran dan adith. Membebaskan negara Islam dari pengaruh penjajahan !arat.

K"nsep 2erakan Pemulihan Islam telah memberi ilham kepada pelajar-pelajar Melayu yang menuntut di )niEersiti 'l-'1har, Mesir untuk berjuang di negara sendiri. Pelajar-pelajar yang berpendidikan 'rab dari Mesir pulang ke Tanah Melayu dan menjadi pel"p"r 2erakan Islah-Islam. T"k"h-t"k"h terkenal ialah Syed Sheikh 'hmad al- adi, Syeikh Tahir #alaluddin, Syeikh M"hammad Salim al-Kalali dan aji 'bbass bin M"hammad Taha. Mereka menyebarkan idea-idea Islam-Islamiah atau pemulihan agama Islam serta k"nsep Pan-Islamisme di kalangan kaum Melayu menerusi majalah al-Imam. 1@5

b.

2erakan di Turki 2erakan Pan-Islam Perkembangan di Turki mempengaruhi umat Islam di Tanah Melayu. Sultan Turki dianggap sebagai Khali%ah Bpemimpin IslamC. 2erakan Pan-Islam ialah gerakan untuk menyatukan umat Islam di dunia di bawah <mpayar Turki atau <mpayar )thmaniyah. 2erakan Pan-Islam mahu menentang penjajahan !arat dan menghapuskan keper,ayaan kun" yang bertentangan dengan ajaran Islam. <mpayar Turki ditubuhkan "leh )sman pada tahun 16DD. )lama Syeikh aji -an 'hmad dari Pattani ingin menyatukan Kelantan dan Pattani. !eliau ingin menentang Siam dan menubuhkan Kerajaan Islam di bawah naungan Turki tetapi gagal. Pahang mendapatkan bantuan Turki B1@;D-anC untuk menghalau !ritish tetapi gagal. Mehemet Kiamil !ey ,uba mengembangkan pengaruh Pan-Islam di #"h"r tetapi gagal. Semasa Perang $unia Pertama, Turki dan #erman berpakat menentang kuasa !erikat. )mat Islam di Tanah Melayu sangat mengh"rmati <mpayar Turki dan segala perkembangan di Turki mempengaruhi mereka. Turki mengisytiharkan peperangan jihad terhadap kuasa !erikat B'merika Syarikat, !ritain dan Peran,isC. !ritish ,uba menyekat berita dari luar tetapi gagal. Masih ada berita yang sampai ke Tanah Melayu melalui suratkhabar dan surat peribadi pejuang-pejuang Pan-Islam. Pejuang Islam di Singapura, iaitu Kassim Ismail Mansur dan 5ur 'lam Syah mempengaruhi dasar India yang beragama Islam melan,arkan dahagi. 'skar-askar India diberikan keyakinan bahawa pakatan #erman-Turki akan menang dalam Perang $unia Pertama. Pada bulan Hebruari, askar India melan,arkan dahagi di Singapura, tetapi dapat dihapuskan "leh askar !ritish. 'skar-askar India berjaya membunuh lebih 8D "rang !ritish dan hampir berjaya menakluki Singapura. 2erakan Khila%at Pakatan di antara #erman-Turki tewas dalam Perang $unia Pertama. !ritish ,uba menguasai Turki. :rang Islam di India membentuk 2erakan Khila%at untuk mengekalkan kuasa Turki dan sistem Khila%at. 2erakan Khila%at yang ditubuhkan di Singapura dikawal rapi "leh !ritish. 2erakan Turki Muda 2"l"ngan Turki Muda yang dipimpin "leh Mustapha Kamal 'ttaturk bergerak untuk mem"denkan Turki. 2"l"ngan Turki Muda menyebarkan semangat kebangsaan di Turki. Turki diisytiharkan sebagai (epublik pada tahun 1;46 dan sistem Khila%at dimansuhkan. 'bdul Kadir 'dabi menge,am gerakan Turki Muda kerana memasuhkan sistem Khila%at. 2"l"ngan Turki

1@?

Muda dikatakan tidak mementingkan agama dan undang-undang Islam dalam perkembangannya. 'bdul Kadir 'dabi atau 'bdul Kadir bin 'hmad adalah se"rang penulis dari Kelantan. 'khbar Pengas"h, al-Ikhwan dan Saudara turut menyiarkan tentangan terhadap Turki Muda. 5amun demikian, terdapat pandangan yang baik mengenai Turki Muda, iaitu mereka membangkitkan semangat kebangsaan di Turki, ek"n"mi Turki dikuasai semula "leh "rang Turki dan bukan "leh "rang 7ahudi dan Kerajaan Turki memberikan peluang yang luas kepada rakyat untuk menguasai bidang ek"n"mi. Kegiatan Turki Muda memberikan perangsang kepada g"l"ngan Kaum Muda di Tanah Melayu untuk menentang penguasaan !ritish. Kaum Muda di Tanah Melayu telah menubuhkan Kesatuan Melayu Muda BKMMC pada tahun 1;6@ untuk bergiat dalam p"litik. ,. Pengaruh dari #epun Sejak tahun 1@?@, #epun mun,ul sebagai negara yang m"den dan kuat. Pemimpin-pemimpin Meiji seperti Maharaja Mutsushit" telah mem"denkan negara #epun. #epun mengubahsuai tekn"l"gi !arat untuk kegunaannya. #epun berjaya menewaskan negara 3hina dalam Perang 3hina-#epun pada 1@;81@;5. Pada tahun 1;D5, #epun menewaskan (usia dalam Perang (usia-#epun. Kejayaan #epun menjadikannya kuasa baru yang kuat di dunia. Kejayaan tersebut membuktikan bahawa "rang !arat dapat ditewaskan "leh "rang 'sia. Kejayaan #epun menjadi pend"r"ng kepada penduduk Tanah Melayu untuk menentang penjajahan. d. Pengaruh di Ind"nesia Sarekat Islam Sarekat $agang Islam diasaskan "leh (aden Mas Tirt"adis"ery" pada tahun 1;D;. 5ama Sarekat $agang Islam ditukar kepada Sarekat Islam pada tahun 1;14. Sarekat Islam ialah parti p"litik yang pertama di Ind"nesia. Pemimpin Sarekat Islam yang terkenal ialah :mar Said Tj"kr"amin"t" dan 'gus Salim. 'gama Islam menjadi %akt"r utama menyatukan "rang Islam di Ind"nesia supaya menentang penjajah !elanda. 3awangan Sarekat Islam di #"h"r ditubuhkan "leh aji Ibrahim bin Sidin dari Singapura. 3awangan Sarekat Islam di #"h"r tidak mendapat sambutan yang memuaskan. Penentangan terhadap !ritish di Terengganu B1;4@C dimulakan "leh Syarikatul Islam yang diketuai "leh Sayid Muhammad dari #"h"r. Pertubuhan sulit ini berpengaruh kuat di !eserah hingga ke Kemaman. Sayid Muhammad diper,ayai ingin meluaskan ,awangan Sarekat Islam di Terengganu. Pengaruh Sarekat Islam tersebar ke Tanah Melayu pada 1;4D-an melalui ,eramah dan kelas agama "leh guru-guru agama dari Sumatera.

1@=

'khbar Sinaran &aman dan Idaran &aman yang diterbitkan "leh Syed Syeikh al- adi men,eritakan perjuangan Sarekat Islam. Syed Syeikh al- adi mengambil M"hammad 7unus bin 'bdul amid menjadi pengarang di akhbarnya. M"hammad 7unus adalah ahli Sarekat Islam dan penerbit akhbar Sinaran &aman di Sumatera. Parti K"munis Ind"nesia BPKIC PKI diasaskan "leh Semaun, Tan Malaka dan $ars"n" pada tahun 1;4D. Kebanyakan "rang Melayu tidak menyertai PKI kerana ajaran k"munis yang bertentangan dengan agama Islam. 'hli-ahli PKI termasuk Tan Malaka ,uba menyebarkan %ahaman k"munis di Singapura tetapi tidak berhasil. Tan Malaka berpendapat bahawa "rang Melayu sukar dipengaruhi kerana mereka ber%ahaman k"nserEati%. Sutan #enin dari Sumatera dapat mengembangkan pengaruh K"munis di Tanah Melayu pada tahun 1;6D-an. Parti 5asi"nal Ind"nesia BP5IC P5I diasaskan "leh Sukarn" dan Sart"n" pada tahun 1;4=. Pemuda-pemuda Ind"nesia memperjuangkan kebebasan mereka melalui tulisan, pergerakan s"sial dan kebudayaan. Pelajar MPSI dipengaruhi "leh perjuangan P5I yang mengamalkan dasar tidak bekerjasama dengan penjajah. $asar tidak bekerjasama ini telah diamalkan "leh pejuang nasi"nalis di India yang diketuai "leh Mahatma 2andhi. P5I mengamalkan ide"l"gy yang menganjurkan reE"lusi untuk menggulingkan kerajaan !elanda. Pengaruh dari luar yang tersebar melalui majalah dan akhbar dapat membangkitkan semangat kebangsaan di kalangan "rang Melayu. Mereka berjuang untuk memajukan bidang s"sial, ek"n"mi dan p"litik "rang Melayu. Penduduk Tanah Melayu menguatkan semangat dan bersatu padu untuk melepaskan diri daripada kuasa penjajah. Tahap,tahap gerakan nasionalisme 1. 2gama ?1/06"1/26@ Pergerakan nasi"nalisme di Tanah Melayu pada dasarnya dipengaruhi "leh perkembangan dan perubahan yang berlaku dalam Islam. Perubahan besar tentang pandangan dan %ikiran telah bermula di Mesir dan Turki iaitu pusat pengajian tinggi Islam yang utama ketika itu. !erbagai-bagai pembaharuan dan pandangan yang lebih m"den dan sesuai dengan keadaan 1aman telah dilahirkan di Mesir "leh Sheikh M"hammad 'bduh dan #amaluddin al-'%ghani. Mereka telah melahirkan gerakan Pan-Islamism. $i Turki pula mun,ul Mustapha Kamal 'ttaturk B1@@D-1;6?C dan dibawah pimpinannya, negara Turki sedang

1@@

mengalami pr"ses pem"denan. Mereka sedar bahawa Islam memerlukan perubahan dan pena%siran baru dan sesuai untuk menghadapi ,abaran dunia yang menghadapi perkembangan pesat. $i peringkat permulaan, pelajar-pelajar Islam yang melanjutkan pelajaran ke Timur Tengah telah memainkan peranan penting dalam mewujudkan kesedaran di kalangan "rang-"rang Melayu. Pengaruh Pan-Islamism di Mesir dan pen"denan negara Turki telah memberi kesan yang mendalam dalam jiwa pelajar-pelajar Islam dari Tanah Melayu dan juga Ind"nesia yang telah menubuhkan persatuan yang diberi nama Perkumpulan Ind"nesia-Malaya BPerpind"mC. Mereka ber,ita-,ita untuk menubuhkan sebuah negara Malaya-Ind"nesia yang merdeka dan berdaulat. 'ntara pelajar-pelajar Islam terkenal ialah Sheikh M"hammad Tahir #alaluddin, Syed Sheikh 'hmad al- adi dan Sheikh Muhammad Salim. Sheikh M"hammad Tahir dan 'hmad al- adi pulang ke Tanah Melayu dalam tahun 1;D8. Mereka terkenal sebagai g"l"ngan terpengaruh dengan ajaran M"hammad 'bduh. Mereka yang digelar *2"l"ngan Muda BKaum MudaC+ telah ditentang "leh *2"l"ngan Tua BKaum TuaC+ yang tidak mahu menerima pendapat mereka. Kaum Tua telah menuduh Kaum Muda sebagai g"l"ngan yang telah menyeleweng. Pertentangan antara keduanya sampai kemun,aknya hinggakan beberapa "rang pegawai dari Kaum Muda di 5egeri-negeri Melayu terpaksa meletak jawatan lalu berpindah ke 5egeri Selat. Ketika ini Kaum Tua mempunyai kedudukan yang kuat kerana ramai dari mereka telah menjadi mu%ti dan kadi kerajaan. $engan menggunakan pengaruh mereka, tulisan dari Kaum Muda telah dilarang bawa masuk ke negeri-negeri Melayu seperti yang terjadi kepada majalah al-Manar. $i 5egeri Selat, mereka telah menjalankan kegiatan-kegiatan mereka dengan mendirikan sek"lah agama dan menerbitkan majalah serta akhbar. 'ntara majalah dan akhbar yang memuatkan tulisan Kaum Muda ialah al-Imam B1;D?C, 5era,ha B1;11C, al-Manar B1;18C, al-Ikhwan B1;4?C dan Saudara B1;4@C. Melalui majalah dan akhbar tersebut terutamanya al-Imam dimasukkan tidak sahaja s"al-s"al agama malah disentuh perkara mengenai kemunduran "rang Melayu dan pentingnya pelajaran termasuk ilmu pengetahuan baru. Perjuangan Kaum Muda ternyata mendapat s"k"ngan kuat dari pelajar Islam yang masih menuntut di Timur Tengah. Mereka telah menulis dalam majalah Seruan '1har B1;45-1;4@C dan Pilihan Timur B1;4=-1;4;C termasuk semangat Islam. Tujuan mereka yang utama ialah mengadakan satu gerakan PanIslamism yang bersi%at anti penjajah dan penyatuan Tanah Melayu-Ind"nesia. 2. !)si)ek)n)mi ?1/26"1/36@

1@;

Sungguhpun g"l"ngan agama menjadi pend"r"ng kepada gerakan kebangsaan di peringkat awalnya tetapi pengaruhnya mulai mes"r"t terutama dalam tahun-tahun 1;4D-an disebabkan mun,ulnya pemimpinpemimpin yang mendapat didikan Melayu dan Inggeris. Mereka adalah lepasan dari Maktab Melayu Kuala Kangsar yang ditubuhkan dalam tahun 1;D5 dan dari Maktab Perguruan Sultan Idris, Tanjung Malim yang ditubuhkan dalam tahun 1;44. Selain maktab ini, banyak sek"lah lain telah didirikan seperti Penang Hree S,h""l B1@1?C, Singap"re Hree S,h""l yang kemudian dikenal sebagai (a%%les Instituti"n B1@46C, Mala,,a Hree S,h""l B1@4?C, St. #"hn Instituti"n di Kuala 9umpur B1;D5C, King <dward KII Medi,al 3"llege di Singapura B1;D5C dan (a%%les 3"llege B1;4@C. Pemimpin-pemimpin Melayu lulusan MPSI merupakan g"l"ngan yang radikal. Mereka mendapat pengaruh dari perjuangan pemimpin Ind"nesia dalam meninggikan tara% ek"n"mi dan penguasaan p"litik. $i Ind"nesia telah didirikan !udi )t"m" dalam tahun 1;D@, Parti Sarekat Islam dalam tahun 1;14, Parti K"munis Ind"nesia dalam tahun 1;41 dan Parti 5asi"nal Ind"nesia dalam tahun 1;4=. Selain itu, pemimpin Melayu mendapat pengajaran dari peristiwa yang berlaku dalam negeri iaitu perg"lakan di kalangan "rang 3ina. Pada tahun 1;4= telah berlaku perpe,ahan antara Ku"mintang dengan Parti K"munis 3hina. Perpe,ahan ini telah menimbulkan pertentangan di kalangan "rang 3ina termasuk di Tanah Melayu sendiri. Keadaan ini menyebabkan ramai "rang 3ina mengubah %ikiran untuk menetap di sini dan menjadikan Tanah Melayu sebagai tanahair mereka. Mereka mula menuntut supaya mereka diberi hak dan keistimewaan. Peristiwa tersebut telah menyedarkan "rang Melayu untuk mempertahankan kedudukan dan kepentingan mereka. Kegiatan pemimpin Melayu terutama pelajar MPSI bertambah giat apabila mereka mempunyai hubungan dengan pemimpin Ind"nesia dari Parti K"munis Ind"nesia yang telah melarikan diri ke Tanah Melayu selepas parti itu gagal melan,arkan reE"lusi bersenjata dalam tahun 1;4?-1;4=. $i antara mereka yang melarikan diri ke Tanah Melayu ialah Tan Malaka, 'limin, Muss", Semaun, $ars"n", Sutan #enin, Mukhtar 9u%ti dan lain-lain lagi. Pengaruh mereka sangat besar kepada perjuangan pemimpin-pemimpin di Tanah Melayu seperti Ibrahim 7aa,"b. MPSI telah meluaskan kegiatannya dengan menubuhkan Ikatan Pemuda Pelajar BIPPC dalam tahun 1;4; dan Ikatan Semenanjung-!"rne" BIS!C dalam tahun 1;6D. Tujuan penubuhan IPP ialah menyebarkan semangat di kalangan "rang Melayu agar mereka sedar dan insa% akan nasib bangsa. Sementara IS! telah memperjuangkan k"nsep yang menyatukan Tanah Melayu dengan Ind"nesia dalam *Ind"nesia (aya+. K"nsep ini telah diperjuangkan "leh Ibrahim 7aa,"b, assan aji Manan dan 7aa,"b Muhammad 'min.

1;D

2erakan pelajar MPSI telah menimbulkan kebimbangan kepada pemerintah Inggeris. Kegiatan mereka telah diawasi dan akhirnya pemerintah Inggeris mengambil langkah-langkah untuk melumpuhkan kegiatan mereka. Pensyarah-pensyarah MPSI yang terlibat dengan gerakan p"litik telah ditukarkan ke tempat-tempat lain supaya ia tidak dapat mempengaruhi pelajar-pelajar baru. Selepas tahun 1;61, kegiatan p"litik di MPSI menjadi lumpuh. !erbe1a dengan pemimpin yang mendapat didikan !arat, mereka lebih bersi%at sederhana dan bekerjasama dengan pemerintah Inggeris. Mereka memperjuangkan kedudukan "rang Melayu dengan menuntut supaya pemerintah Inggeris membaiki tara% ek"n"mi "rang Melayu, memberi peluang kepada "rang Melayu dalam perkhidmatan awam dan mengikuti pelajaran tinggi di uniEersiti seperti di <ngland. $i antara mereka ialah (aja 3hulan, $at"> 'bdullah aji $ahah dan $at"> :nn bin #aa%ar. (aja 3hulan dan $at"> 'bdullah adalah angg"ta Majlis Mesyuarat Persekutuan BMMPC dan mun,ul sebagai pejuang kebajian "rang Melayu. $alam MMP, mereka telah membantah kemasukan "rang asing. $at"> :nn pula dilantik menjadi angg"ta $ewan Perundangan 5egeri #"h"r dan telah mendesak supaya diberi jaminan bahawa beliau diberi kebebasan bersuara dan bertindak demi kebajikan "rang Melayu. $i Singapura usaha-usaha untuk membela nasib "rang Melayu telah diperjuangkan "leh M"hammad <un"s 'bdullah, Tengku 'bdullah Kadir dan <mbuh Suluh. $alam bulan Mei 1;4?, mereka telah menubuhkan Kesatuan Melayu Singapura BKMSC. KMS memperjuangkan kedudukan "rang Melayu yang masih mundur dalam semua bidang. M"hammad <un"s 'bdullah menuntut agar kedudukan "rang Melayu yang sedikit bilangannya dilindungi. Perjuangan beliau telah mendapat perhatian dan akhirnya dalam tahun 1;4;, pemerintah Inggeris telah menyediakan satu kawasan khas bagi "rang Melayu. Kawasan itu dikenal dengan nama Kampung Melayu. Penubuhan KMS telah memberi ilham kepada beberapa pemimpin di 5egeri-negeri Melayu dan hasilnya beberapa kesatuan telah ditubuhkan. $i Selang"r telah ditubuhkan Kesatuan Melayu Selang"r "leh (aja Sir Iuda, di Pahang ditubuhkan Kesatuan Melayu Pahang "leh Tengku Muhammad Ibn Sultan 'hmad dan $at"> ussein bin M"hammad Taib, di 5egeri Sembilan pula ditubuhkan Kesatuan Melayu 5egeri Sembilan "leh Tengku M"hammad 5asir. Pengaruh KMS begitu luas sehinggakan ,awangannya telah ditubuhkan di Melaka dan Pulau Pinang dalam tahun 1;6=. -alau bagaimanapun, sehingga tahun 1;6=, perjuangan g"l"ngan sederhana itu tidak berasaskan kepada mana-mana pertubuhan p"litik. Kegiatan yang bersi%at sederhana itu telah mendapat perhatian dari pemerintah Inggeris. Kesan perjuangan mereka telah terbukti dalam tahun-tahun

1;1

1;6D-an apabila 2aben"r 3e,il 3lementi Smith merangkap Pesuruhjaya Tinggi 5egeri-negeri Melayu !ersekutu, melaksanakan ran,angan desentralisasi yang menunjukkan sikap menyebelahi 5egeri-negeri Melayu dan "rang Melayu. 3. P)litik ?1/37"1/41@ Perg"lakan p"litik di Ind"nesia telah memberi perangsang kepada pemimpin-pemimpin Melayu terutama yang bersi%at radikal untuk bergiat lebih akti%. :leh sebab itu, pada awal tahun 1;6@, Ibrahim 7aa,ub dan Ishak aji Muhammad dengan bantuan :nan aji Siraj, pensyarah Maktab Teknik Kuala 9umpur, serta Musta%%a aji essein, pensyarah Pertanian Serdang, telah menubuhkan Kesatuan Melayu Muda BKMMC yang merupakan parti p"litik Melayu yang radikal. Perjuangan KMM ialah men,apai kemerdekaan bagi Tanah Melayu dan bersatu dengan Ind"nesia dalam lengkungan Ind"nesia-(aya. Ternyata perjuangan KMM yang terlalu radikal tidak dipersetujui "leh beberapa pemimpin KMM sendiri seperti Ishak aji Muhammad. !eliau berpendapat KMM hendaklah lebih memperjuangkan hak istimewa "rang Melayu dalam pentadbiran, pelajaran dan ek"n"mi supaya "rang Melayu tidak tertindas "leh "rang mendatang. Pada ? :g"s 1;6;, semua kesatuan Melayu telah mengadakan satu k"ngres di Kuala 9umpur dan hasil dari k"ngres itu telah ditubuhkan sebuah persatuan kebangsaan yang diberi nama Persatuan Melayu Se-Malaya. Pengerusinya ialah Tengku Ismail bin Tengku M"hammad 7asin, pemimpin yang terkenal ketika itu. -alau bagaimanapun, persatuan itu masih bersi%at bekerjasama dengan Inggeris dan k"nserEati%. $alam bulan $isember 1;8D, sekali lagi k"ngres diadakan di Singapura dan turut hadir sekali ialah wakil-wakil dari Sarawak dan !runei. Telah diputuskan persatuan akan mengadakan k"ngresnya yang ketiga di Ip"h, Perak, tetapi ia tidak dapat diadakan disebabkan meletusnya peperangan. Pergerakan KMM telah meluas dan ia mempunyai pengaruh yang besar ke atas masyarakat Melayu. Pada tahun 1;8D, beberapa ,awangan KMM telah ditubuhkan di tiap-tiap negeri. $i Selang"r, ia dipimpin "leh 'hmad !"estamam, di Perak "leh (aja Shariman, di Pulau Pinang "leh Puteh !adri, di Kedah "leh Muhammad 'ri%, di 5egeri Sembilan "leh #aa%ar Sidek, di Melaka "leh Muhammad Isa, di Muar "leh aji 'bdul amid Had1il, di !atu Pahat "leh Illias Karim, di Singapura "leh Ishak aji Muhammad, di Pahang "leh Muhammad 7assin Salleh, di Terengganu "leh Ibrahim Hikri, di Kelantan "leh 'bdul Kadir 'dabi dan di Petani "leh 'bdul (asihd. Pergerakan KMM yang bersi%at anti penjajah dan tidak mahu bekerjasama telah menimbulkan kebimbangan kepada pihak Inggeris. Pemerintahan Inggeris bertambah ,uriga apabila melihatkan adanya hubungan rapat antara KMM dengan pemimpin Ind"nesia terutama pemimpin k"munis. :leh sebab kegiatan KMM dianggap telah membahayakan kedudukan Inggeris, maka pada 1;8D, kira-kira 15D

1;4

angg"ta KMM telah ditangkap. 'ntaranya ialah Ibrahim 7aa,ub, Ishak aji Muhammad, assan Manan, Idrus akim, Sutan #enin dan 'hmad !"estmam. Mereka ditahan sehingga kedatangan tentera #epun. Persatuan% kesatuan dan kelab 1. Kesatuan Mela#u !inga(ura ?KM!@ KMS ditubuhkan "leh M"hammad <un"s bin 'bdullah dengan dibantu "leh <mb"k Salleh dan Tengku 'bdul Kadir pada tahun 1;4?. Tujuan penubuhan KMS ialah. a. b. ,. d. e. Menggalakkan "rang Melayu menumpukan perhatian terhadap negeri dan hak-hak mereka. Memajukan "rang Melayu dalam bidang siasah Bp"litikC dan pelajaran. Menggalakkan "rang Melayu mendapat pelajaran tinggi %an ilmu pengetahuan dalam pelbagai bidang. Menjadi perantaraan bagi "rang Melayu menyuarakan kehendak mereka kepada Kerajaan 5egerinegeri Selat. Menjaga kepentingan "rang Melayu di Singapura. KMS menggesa "rang Melayu bersatu-padu dan bekerjasama demi kepentingan "rang Melayu. KMS berjaya mendesak Kerajaan Selat memberikan sebuah kawasan untuk "rang Melayu. Tanah kawasan itu seluas 451 hektar. Kawasan itu telah didirikan Kampung Melayu. Selain itu, KMS juga mendesak Kerajaan 5egeri Selat menubuhkan Sek"lah Pertukangan bagi "rang Melayu pada tahun 1;4;. Kejayaan KMS di Singapura adalah besar sehingga ,awangan-,awangannya ditubuhkan di Pulau Pinang dan Melaka dalam tahun 1;6=. Keseluruhannya, penubuhan KMS telah memberi ilham kepada beberapa "rang Melayu untuk memperjuangkan kebebasan dan kepentingan "rang Melayu. 2. P2!P2M Persatuan Sahabat Pena Malaya BP'SP'MC telah ditubuhkan pada = 'pril 1;68. P'SP'M merupakan pertubuhan Melayu yang pertama meliputi seluruh Tanah Melayu. Pertubuhan ini memb"lehkan kaum Melayu dari seluruh negara bertemu dan men,ari penyelesaian kepada masalah-masalah yang dihadapi "leh kaum Melayu. Sebagai satu ,ara untuk menegaskan kesedaran "rang Melayu terhadap bahasanya, persatuan ini menganjurkan ,"gan kata * idup !ahasa, iduplah !angsa+. Pada bulan 5"Eember 1;68, P'SP'M telah mengadakan persidangan kebangsaannya yang pertama di Taiping. Persidangan ini merupakan mesyuarat pertama di peringkat kebangsaan yang diadakan di kalangan "rang Melayu. Sungguhpun tiada sebarang keputusan tetap diambil dalam persidangan tersebut tetapi ia merupakan pend"r"ng yang membawa kepada pertambahan angg"tanya. Menjelang bulan Mei 1;65, P'SP'M

1;6

mempunyai keahlian lebih daripada 1DDD "rang di seluruh Tanah Melayu dan ini meningkat kepada hampir 1DDDD "rang ahli menjelang pertengahan tahun 1;6= dan seterusnya meningkat lagi menjadi 14DDD "rang. Pemimpin-pemimpin utama P'SP'M ialah Syed 'lwi, S.M. &ainal 'bidin, Syeikh 'bdullah al-Maghribi dan amidun bin M"hammad ashim. -alau bagaimanapun, menjelang tahun 1;8D perpe,ahan telah berlaku di kalangan pemimpin P'SP'M kerana kebanyakan mereka tidak puas hati terhadap pemimpin pusat Pulau Pinang yang terdiri daripada mereka yang berketurunan 'rab dan India Islam. 5amun demikian, P'SP'M telah memainkan peranan penting dalam perkembangan nasi"nalisme Melayu. 3. Persatuan Mela#u Perak Persatuan Melayu Perak ditubuhkan pada 1@ September 1;6; di Ip"h "leh 1D8 "rang yang kebanyakannya terdiri daripada kakitangan kerajaan. Pemimpin-pemimpin yang utama ialah -an M"hammad 5ur bin -an 5asir dan $r. S. Kassim. Persatuan Melayu Perak merupakan sebuah pertubuhan yang bersi%at sederhana. Ia tidak mahu terlibat dalam bidang p"litik tetapi menumpukan perhatian terhadap kegiatan untuk membaiki tara% s"sial dan ek"n"mi "rang Melayu di Perak. Tujuantujuan utama persatuan ini ialah. a. b. ,. d. Menggalakkan kerjasama antara ahli-ahli. Meninggikan tara% pendidikan dan ek"n"mi "rang Melayu. Menggalakkan ahli-ahli melahirkan taat setia kepada kerajaan dan raja. Mengadakan kerjasama dengan kerajaan untuk memajukan kepentingan "rang Melayu.

Sikap sederhana, dasar kerjasama serta sikap tidak mahu terlibat dalam hal p"litik yang didukung "leh Persatuan Melayu Perak dike,am "leh akhbar Majlis. 'khbar Majlis menyatakan bahawa Persatuan Melayu Perak yang tidak berbau p"litik tidak dapat memperbaiki keadaan "rang Melayu. 4. Persatuan Mela#u !elang)r Persatuan Melayu Selang"r ditubuhkan pada 5 #un 1;6@ di Kuala 9umpur. Pemimpin-pemimpin utamanya berasal daripada g"l"ngan pemerintah yang kebanyakannya berpengetahuan Inggeris. 'ntaranya ialah Tengku Ismail bin Tengku M"hammad 7assin, (aja !"n bin (aja 7ahya, (aja 7aa,"b bin (aja 'lang dan (aja )da bin (aja M"hammad. Pertubuhan ini bergerak sebagai sebuah pertubuhan p"litik. Tujuan-tujuannya ialah. a. Mendesak Kerajaan Inggeris supaya menambahkan bilangan pegawai Melayu dalam Kerajaan Persekutuan dan Kerajaan 5egeri Selang"r.

1;8

b. ,. ialah. a. b. ,.

Memperuntukkan jawatan-jawatan penting seperti Penda%tar dan Pen"l"ng Penda%tar Mahkamah tinggi untuk "rang Melayu. Memperluaskan peluang pendidikan di peringkat pengajian tinggi bagi "rang Melayu.

Persatuan ini telah membuat beberapa bantahan dan permintaan terhadap Kerajaan Inggeris. 'ntaranya Membantah ,adangan Inggeris untuk menubuhkan sebuah uniEersiti pada tahun 1;6@ kerana "rang Melayu yang layak memasuki uniEersiti masih belum men,ukupi. Membantah )ndang-undang Simpanan Tanah Melayu yang dianggap sebagai satu ,ara Kerajaan Inggeris untuk menyekat kegiatan ek"n"mi "rang Melayu. Mendesak Kerajaan Inggeris supaya bilangan askar Melayu diperbesarkan lagi sehingga menjadi 1D batali"n dan sebuah angkatan udara dan laut Melayu ditubuhkan. $alam usaha menjalankan aktiEiti-aktiEiti ini, Persatuan Melayu Selang"r telah menumpukan taat setia kepada (aja-raja Melayu dan kepada pemerintahan Inggeris. 5. Persatuan Mela#u Pahang Persatuan ini ditubuhkan pada bulan Ma, 1;6@ di bawah pimpinan Tengku Muhammad bin Sultan 'hmad, se"rang kerabat raja. Tujuan persatuan ini ialah untuk memperjuangkan kemajuan s"si"ek"n"mi "rang Melayu dan menyampaikan masalah "rang Melayu kepada Kerajaan Inggeris. 6. Persatuan Mela#u egeri !embilan Persatuan ini ditubuhkan pada ; September 1;6@. Pemimpin utamanya ialah Tengku M"hammad 5asir dan (aja 5"rdin bin aji M"hammad Tahir. Tujuan utama persatuan ini ialah untuk menjaga dan memajukan kepentingan "rang Melayu di Singapura. 7. Persatuan Mela#u Kelantan Persatuan ini ditubuhkan pada 4D 'pril 1;6;. Pemimpin utamanya ialah 5ik 7ahya bin 5ik $aud, aji :thman bin Tahir dan 'hmad Ismail. 'ngg"ta-angg"tanya terdiri daripada g"l"ngan kelas atasan yang berpendidikan Inggeris. Tujuan utama persatuan ini ialah untuk menyatukan "rang Melayu dan berikhtiar memajukan keadaan ek"n"mi dan s"sialnya. ,. Kesatuan Mela#u Mu$a Kesatuan Melayu Muda BKMMC diasaskan "leh Ibrahim 7aa,"b di Kuala 9umpur pada tahun 1;6@. Pemimpinnya yang lain ialah Ishak aji Muhammad, 'hmad !"estaman, 'bdul Karim (ashid, assan Maran, :nan aji Siraj dan aji :thman bin 'bdullah. Pemimpin-pemimpin ini adalah bekas penuntut

1;5

MPSI. Terdapat juga pemimpin yang lain terdiri daripada Sek"lah Teknik Kuala 9umpur dan Sek"lah Pertanian Serdang. Tujuan utama KMM ialah. a. b. ,. Melindungi hak-hak "rang Melayu. Mendapatkan kemerdekaan penuh daripada penjajah baik dari segi ek"n"mi, s"sial dan p"litik. Menyatukan Tanah Melayu dengan Ind"nesia Bk"nsep Melayu (ayaC.

KMM bersi%at radikal dan berani menentang !ritish se,ara terbuka. KMM menerbitkan akhbar-akhbar seperti -arta Malaya, Majlis untuk menyalurkan serta menyebarkan dasar tidak bekerjasama sebagai matlamat perjuangannya. KMM juga mendapat sambutan baik dari bekas pelajar Melayu yang menjadi guru sek"lah Melayu dan guru dan penuntut sek"lah agama dari Madrasah al-Masyh"r di Pulau Pinang dan dari Ilhaya 'ssyari%% di 2unung Semanggul, Perak selain mendapat sambutan baik bekas penuntut MPSI. asil dari s"k"ngan mereka. KMM telah membuka ,awangannya di Tanah Melayu, misalnya ,awangan Selang"r yang dipimpin "leh 'hmad !"estaman dan ,awangan Singapura yang dipimpin "leh Ishak aji Muhammad. Sungguhpun demikian, KMM tetap mendapat bantahan daripada g"l"ngan yang berpendidikan Inggeris dan g"l"ngan bawahan. 2"l"ngan berpendidikan Inggeris membantah KMM kerana KMM bersikap anti bir"krasi. 2"l"ngan bawahan membantah KMM pula disebabkan mereka masih mengharapkan kepimpinan daripada sultan-sultan dan g"l"ngan arist"krat yang dianggap sebagai pelindung masyarakat Melayu dan rakyat jelata tidak tertarik dengan idea penyatuan Tanah Melayu dengan Ind"nesia. Semasa Perang $unia Kedua, #epun meny"k"ng KMM kerana hendak membangkitkan perasaan anti-Inggeris di kalangan "rang Melayu. #epun telah membebaskan mereka apabila !ritish menyerah kalah setelah mereka dipenjarakan "leh pihak !ritish pada penghujung tahun 1;81. Gerakan nasionalisme ?aman 5epun =&+4&,&+4.> Kejayaan tentera #epun menakluki Tanah Melayu dan Singapura telah menambahkan lagi semangat dan kekuatan pemimpin-pemimpin Melayu terutama dari KMM memperjuangkan kemerdekaan Tanah Melayu. Kekalalahan tentera Inggeris di tangan tentera #epun telah menjatuhkan imej keagungan tentera Inggeris. !egitu juga kekalahan tentera Inggeris di <r"pah telah menjejaskan kedudukan Inggeris di Tanah Melayu. Peristiwa itu telah melenyapkan keper,ayaan rakyat bahawa Inggeris adalah pelindung Tanah Melayu. Keper,ayaan ini hilang lebih-lebih lagi kemenangan tentera #epun di,apai dalam masa yang singkat iaitu hanya dalam masa =D hari sahaja. al ini juga telah menghan,urkan tanggapan bahawa kuasa !arat tidak b"leh dikalahkan "leh "rang-"rang 'sia. Keadaan ini menyebabkan "rang Melayu terutama g"l"ngan sayap kiri yang anti !ritish tidak lagi yakin terhadap pemerintahan !ritish.

1;?

Pemerintahan #epun sedar untuk menyatakan kedudukannya di Tanah Melayu terutama untuk menentang !ritish, mereka hendaklah mndapat s"k"ngan dari "rang Melayu. )ntuk tujuan tersebut, pemerintah #epun telah membebaskan pemimpin Melayu yang dipenjarakan "leh !ritish dan mengambil langkah-langkah yang b"leh mendapat kerjasama dari "rang Melayu. 'ntara pemimpin-pemimpin Melayu yang dibebaskan ialah Ibrahim 7aa,"b, Ishak aji Muhammad dan 'hmad !"estaman. Kegiatan KMM telah menimbulkan rasa ,uriga pemerintah #epun. Pemerintah #epun merasa ke,ewa kerana KMM lebih memperjuangkan semangat kebangsaan Melayu dari menyebarkan pr"paganda meny"k"ng perjuangan #epun. Pemerintah #epun merasa perjuangan KMM tidak menguntungkan maka KMM dibubarkan pada akhir bulan 'pril 1;84. Sungguhpun demikian, angg"ta KMM tetap meneruskan kegiatan mereka. Pada tahun 1;86, dengan s"k"ngan pemerintah #epun telah ditubuhkan Pasukan Pembela Tanahair BP<T'C yang diketuai "leh Ibrahim 7aa,"b. 'ngg"ta KMM telah memberi s"k"ngan terhadap P<T' dengan tujuan untuk meneruskan kegiatan mereka. Tetapi tujuan pemerintah #epun ialah untuk menggunakan P<T' sebagai alat untuk menentang gerakan anti #epun seperti Parti K"munis Malaya dan MP'#' yang mana kedua-duanya telah mendapat bantuan dari tentera Inggeris melalui Pasukan H"r,e 16?. Selanjutnya pemerintah #epun telah menunjukkan minatnya untuk memberi kemerdekaan kepada Tanah Melayu. )ntuk tujuan itu maka digalakkan penubuhan Kesatuan (akyat Ind"nesia Semenanjung BK<(ISC yang dikuasai "leh $r. !urhanuddin dan Ibrahim 7aa,"b. K<(IS memperjuangkan idea untuk men,antumkan Ind"nesia dengan Tanah Melayu dalam k"nsep yang dikenali sebagai *Ind"nesia (aya+. Pemimpin K<(IS sering mengadakan rundingan dengan pemimpin Ind"nesia seperti Sukarn" dan atta. Perundingan telah diadakan di Singapura pada @ :g"s 1;85 ketika Perwakilan Kemerdekaan Ind"nesia berada di Singapura dalam perjalanan mereka ke Saig"n. Perundingan selanjutnya diadakan sekali lagi antara Sukarn" dan atta dengan pemimpin K<(IS di Taiping pada 14 :g"s ketika mereka dalam perjalanan pulang ke Ind"nesia. $alam pertemuan itu, Ibrahim 7aa,"b dan $r. !urhanuddin berjanji akan menghantar @ "rang dari Tanah Melayu ke #akarta dalam upa,ara pengisytiharaan kemerdekaan Ind"nesia. Tanah Melayu akan menjadi sebahagian dari Ind"nesia. Malangnya, ,ita-,ita Ibrahim 7aa,"b dan pemimpin KMM yang lain telah musnah disebabkan #epun telah menyerah kalah dengan pihak !erikat se,ara tiba-tiba iaitu pada 15 :g"s 1;85. Sukarn" atas desakan pemimpin Ind"nesia yang lain dengan segera telah mengumumkan kemerdekaan Ind"nesia. Pemimpin di Tanah Melayu belum bersedia berbuat demikian hinggalah tentera Inggeris kembali ke Tanah Melayu pada September 1;85. Ibrahim 7aa,"b berasa ke,ewa dan mengambil keputusan berpindah ke Ind"nesia.

1;=

Pendudukan Jepun di Tana$ Melayu

Pengenalan Sejak ,ampur tangan !ritish di 5egeri-negeri Melayu B55MC tahun 1@48, keamanan, peraturan serta kestabilan p"litik telah dapat diwujudkan di Tanah Melayu. -alaupun terdapat keka,auan seperti Perang Perak B1@=5C, Kebangkitan Pahang B1@;1-1@;5C, Kebangkitan T"k #anggut di Kelantan B1;11C dan Kebangkitan aji 'bdul (ahman 9imb"ng di Terengganu B1;4@C tetapi keka,auan tersebut dianggap peristiwa ke,il yang tidak menjejaskan keamanan dan peraturan di Tanah Melayu. -alau bagaimanapun, menjelang tahun 1;8D-an, keamanan dan peraturan di Tanah Melayu telah tergugat akibat daripada serangan #epun sejak @ $isember 1;81. Mengapa 5epun menyerang Tanah Melayu 1. Pertambahan (en$u$uk Sejak awal abad ke-4D, berlaku pertambahan penduduk di #epun yang tidak seimbang dengan pertambahan tanah pertanian. Pada tahun 1;64, penduduk #epun telah meningkat sebanyak =D juta "rang. 'kibatnya #epun memerlukan tanah jajahan bagi menampung penduduk yang berlebihan. 2. %entuk -i7ikal negeri 9e(un !entuk %i1ikal negeri #epun yang bergunung-ganang menyebabkan mereka tidak b"leh bergantung sepenuhnya kepada pertanian. 'kibatnya, #epun beralih kepada bidang perisdustrian. Perindustrian memerlukan bahan mentah dna pasaran. !agi menjamin bekalan bahan mentah dan pasaran, #epun perlu mempunyai tanah jajahan. 3. Keja#aan *an+angan Perin$ustrian Meiji (an,angan Perindustrian yang dilaksanakan semenjak pemerintahan Meiji pada tahun 1@?@ telah men,apai kejayaan. Kejayaan ini mend"r"ng #epun untuk memperluaskan ran,angan perindustriannya. !agi menjayakan ,ita-,ita ini, #epun perlu mempunyai tanah jajahan bagi menjamin bekalan bahan mentah dan pasaran yang tetap. 4. ;ahaman militerisme

1;@

Hahaman militerisme telah merebak di kalangan pemimpin #epun sejak akhir abad ke-1;. Sejak tahun 1;64, p"litik #epun telah dikuasai "leh g"l"ngan tentera apabila mereka menguasai $iet BparlimenC. Hahaman militerisme telah membawa kepada perkembangan imperialisme. Hahaman militerisme semakin kuat apabila #eneral T"j" ideki menjadi Perdana Menteri #epun sejak 1@ :kt"ber 1;81. Pembesaran angkatan tentera telah mend"r"ng #epun untuk menyerang negara-negara 'sia terutamanya 'sia Tenggara. Kejayaan #epun dalam peperangan 3hina-#epun B1@;8-1@;5C dan peperangan (usia-#epun B1;D8-1;D5C telah memperlihatkan kebangkitan kuasa #epun. Kebangkitan ini telah membimbangkan Kuasa-kuasa !arat BKK!C kerana mereka takut tentera #epun akan mun,ul sebagai kuasa terkuat di 'sia dan men,abar kepentingan mereka. )ntuk menyekat kebangkitan #epun KK! telah mengenakan beberapa sekatan ke atas #epun. Pada #ulai 1;8D, 'merika Syarikat mengharamkan eksp"rt petr"leum dan l"gam untuk gred I. !eberapa bulan kemudian, eksp"rt semua jenis l"gam ke #epun turut diharamkan. Sekatan ek"n"mi ini menjejaskan (an,angan Pembaharuan #epun khususnya (an,angan Pembesaran 'ngkatan Tentera. Pada #ulai 1;81, asset #epun di 'merika Syarikat dibekukan. $alam Persidangan -ashingt"n 41 5"Eember 1;41, nisbah angkatan laut !ritish, 'merika dan #epun ditetapkan sebagai 5.5.6. 5. Keja#aan awal Kejayaan awal yang di,apai "leh #epun telah mend"r"ng mereka untuk menjalankan dasar imperislisme. $i antara kejayaan tersebut ialah kemenangan #epun dalam Pernag 3hina-#epun B1@;8-1@;5C dan Perang (usia-#epun B1;D8-1;D5C. 6. 1ita"+ita 9e(un Kerajaan dan penduduk #epun ber,ita-,ita supaya mereka mendapat pengiktira%an dunia dan dianggap setanding dengan kuasa-kuasa !arat. )ntuk men,apai matlamat ini, #epun perlu mempunyai tanah jajahan seperti yang dimiliki "leh KK!. 7. 2lihkan (erhatian Pada tahun 1;6D-an, berlaku keka,auan p"litik di #epun akibat daripada perbalahan di antara g"l"ngan awam dengan tentera. Keadaan ini mend"r"ng pemimpin #epun untuk melaksanakan dasar imperialisme bagi mengalihkan perhatian rakyatnya daripada masalah-masalah dalam negeri. ,. Perang Dunia Ke$ua Perang $unia Kedua di <r"pah sejak September 1;6; akibat daripada serangan #erman dan Itali ke atas negara <r"pah seperti Peran,is, !elanda, (usia dan sebagainya. Keadaan ini mend"r"ng #epun untuk menyerang negara-negara 'sia terutamanya 'sia Tenggara kerana ia yakin KK! tidak mampu untuk mempertahankan tanah jajahan mereka di 'sia.

1;;

/.

Kebangkitan nasi)nalisme Sejak awal abad ke-4D berlaku kebangkitan nasi"nalisme di 'sia yang bertujuan untuk membebaskan negara mereka dari penjajahan !arat. #epun yakin bahawa kedatangannya akan mendapat s"k"ngan penduduk tempatan lebih-lebih lagi mereka telah diyakinkan yang #epun merupakan pembebas yang akan menyingkirkan KK! dari negara 'sia.

10.

Peranan Aaibatsu Kejayaan (an,angan Pembaharuan Meiji telah melahirkan gergasi ek"n"mi yang dikenali sebagai 1aibatsu. 2"l"ngan ini berpengaruh kerana kekayaan mereka dan menjadi peny"k"ng kuat parti-parti p"litik. 2"l"ngan 1aibatsu telah mempengaruhi pemimpin #epun untuk melaksanakan dasar imperislisme supaya #epun akan mempunyai tanah jajahan dan menjamin bekalan bahan mentah serta pasaran bagi barangan mereka.

11.

Perjanjian kerjasama Perjanjian-perjanjian yang telah ditandatangani "leh #epun mend"r"ng ia untuk melaksanakan dasar imperialisme. Pada September 1;8D, #epun menandatangani perjanjian kerjasama dengan #erman dan Itali. Mengikut perjanjian tersebut #erman dan Itali akan menyerang negara <r"pah dan '%rika manakala #epun negara 'sia. Pada $isember 1;8D, Perjanjian Kerjasama dengan Siam ditandatangani. $alam perjanjian ini, Siam membenarkan #epun membenarkan negaranya sebagai pengkalan untuk menyerang Ind"-3hina, Tanah Melayu dan !urma. Pada 'pril 1;11, #epun menandatangani Perjanjian !erke,uali dengan (usia.

12.

%alas $en$am #epun menyerang Tanah Melayu dengan tujuan untuk membalas dendam terhadap !ritish dan "rang 3ina di Tanah Melayu kerana membantu negeri 3hina menentang #epun semasa perang 3hina-#epun 1;6=. :rang 3ina di Tanah Melayu telah menjalankan kutipan derma untuk membantu negeri 3hian. $alam temp"h 1;6=-1;81, sebanyak I18? juta telah dikumpul "leh "rang 3ina di Tanah Melayu membantu negeri 3hina menentang #epun. Selain itu, terdapat ramai pemuda 3ina dihantar ke 3hina dalam usaha untuk menentang #epun.

13.

5anah Mela#u ka#a #epun menyerang Tanah Melayu kerana Tanah Melayu kaya dengan bahan mentah yang diperlukan "leh industrinya seperti bijih timah dan getah. Selain itu, Tanah Melayu b"leh dijadikan pasaran kepada keluaran industri #epun.

14.

Daerah Kemakmuran %ersama

4DD

Serangan #epun ke atas Tanah Melayu merupakan sebahagian daripada ran,angan #epun untuk mewujudkan *$aerah Kemakmuran !ersama+ yang berpusat di #epun. 5egeri-negeri yang akan digabungkan dalam ran,angan ini termasuklah K"rea, Man,huria, 3hina, Ind"-3hina, Siam, !urma, Tanah Melayu, Hilipina, India, Ind"nesia, 'ustralia dan 5ew &ealand. Kemaraan tentera 5epun @ $isember 1;81-K"ta !ahru 1D $isember 1;81 -#itra 16 $isember 1;81-'l"r Setar, Kuala Terengganu 1= $isember 1;81-Pulau Pinang 41 $isember 1;81 Taiping 48 $isember 1;81 - Kuala Kangsar 4@ $isember 1;81 -Ip"h 61 $isember 1;81-Kuantan = #anuari 1;84-Slim (iEer 11 #anuari 1;84-Kuala 9umpur 15 #anuari 1;84 -2emas 41 #anuari 1;84 -Segamat 48 #anuari 1;84 -Keluang 4? #anuari 1;84 -Mersing 61 #anuari 1;84 -#"h"r !ahru =-15 Hebruari 1;84-Singapura Mengapa 5epun mudah menguasai Tanah Melayu 1. Kesila(an strategi !ritish menjangka #epun akan menyerang Tanah Melayu melalui Singapura. 'kibat daripada jangkaan ini, maka kekuatan pertahanan !ritish di Tanah Melayu tertumpu di Singapura, sedangkan pertahanan belakangnya lemah. Tindakan #epun menyerang Tanah Melayu melalui )tara di mana pertahanan !ritish amat lemah menjadi %akt"r #epun mudah menguasai Tanah Melayu. 2. %ritish ti$ak berse$ia

4D1

!ritish di Tanah Melayu memang tidak bersedia untuk menghadapi serangan #epun. $alam masa yang sama ia terlibat dalam Perang $unia Kedua di <r"pah menentang #erman. 'kibatnya kekuatan tentera !ritish terbahagi dua iaitu untuk peperangan di <r"pah dan untuk mempertahankan Tanah Melayu serta tanah jajahan lain seperti !urma dan sebagainya. Pertahanan Tanah Melayu berdasarkan andaian bantuan dari !ritish akan diper"lehi jika Tanah Melayu diserang. -alau bagaimanapun semasa serangan #epun, bantuan dari !ritish tidak diper"lehi kerana !ritish sedang menghadapi kesulitan di <r"pah. Ia baru sahaja pulih daripada kekalahan di Peran,is dan sedang membantu (usia menghadapi #erman. 3. !)k)ngan tem(atan S"k"ngan penduduk tempatan juga menjadi %akt"r memudahkan #epun menguasai Tanah Melayu. Kedatangan #epun mendapat s"k"ngan penduduk tempatan kerana ia dianggap pembebas yang akan membebaskan Tanah Melayu dari !ritish. 2"l"ngan kiri khususnya Kesatuan Melayu Muda di bawah pimpinan Ibrahim 7aa,"b telah bekerjasama dengan #epun. 4. Kelebihan tentera 9e(un Tentera #epun lebih terlatih terutamanya dalam peperangan di hutan kerana mendapat latihan di Ind"3hina dan Taiwan. Mereka dilatih untuk menghadapi masalah-masalah tr"pika seperti ,ua,a, penyakit dan lain-lain lagi. Malah terdapat di antara mereka yang sudah berpengalaman dalam perang di negeri 3hian. Selain itu, tentera #epun dipimpin "leh pegawai-pegawai yang berkeb"lehan seperti #eneral 7amashita dan 9e%tenan #eneral Tsuji. Tentera #epun lebih bersemangat berbanding dengan tentera !ritish. Mereka sanggup berk"rban untuk kepentingan bangsa, negara dan maharaja disamping amat patuh kepada arahan ketua. Kejayaan-kejayaan awal yang mudah telah menaikkan lagi semangat tentera #epun. 'kibat daripada semangat yang tinggi inilah, tentera #epun berjaya mengalahkan !ritish walaupun bilangan tentera mereka hanya ?DDDD "rang sedangkan tentera !ritish seramai 16DDDD "rang. Taktik peperangan #epun dianggap lebih baik dan paktis. 3"nt"hnya penggunaan basikal memudahkan gerakan mereka dari )tara ke Selatan Tanah Melayu. Kelengkapan perang #epun dianggap setanding dengan kelengkapan perang !ritish malah kapal terbang #epun yang dikenali sebagai *1er" %ighter+ dianggap dua kali ganda lebih baik dan lebih banyak daripada kapal terbang !ritish. 5. Perse$iaan 9e(un -alaupun ran,angan untuk menyerang Tanah Melayu dibuat pada 1;8D tetapi dalam masa ? bulan sahaja #epun berjaya memper"lehi segala maklumat mengenai pertahanan !ritish di Tanah Melayu seperti kedudukan pengkalan, bilangan tentera, kelengkapan peralatan dan sebagainya. #epun mempunyai rangkaian pengintipan terbaik di 'sia ketika itu. Ia mengetahui kekuatan pertahanan !ritish di Tanah

4D4

Melayu bertumpu di Singapura manakala pertahanan belakangnya lemah. :leh itu, #epun mengambil keputusan untuk menyerang Tanah Melayu dari )tara dimana !ritish amat lemah. #epun juga telah mengetahui lapangan terbang !ritish yang strategik seperti 'l"r Setar, Taiping dan K"ta !ahru. 9angkah awal yang dijalankan "leh #epun adalah menguasai lapangan terbang tersebut bagi melumpuhkan pertahanan udara !ritish. Selain itu, #epun juga mengetahui 4 barisan tentera yang terkuat di Tanah Melayu iaitu #itra dan Slim (iEer. 6. !trategi (e(erangan Strategi peperangan #epun juga menjadi %akt"r yang memudahkan ia menguasai Tanah Melayu. #epun menyerang Tanah Melayu melalui )tara di mana pertahanan !ritish amat lemah. Ia juga telah menyerang Tanah Melayu pada musim tengkujuh dan !ritish tidak menyangka #epun akan menyerang pada masa itu. $alam usaha melumpuhkan angkatan laut !ritish, #epun telah menenggelamkan 4 buha kapal !ritish iaitu (epulse dan Prin,e "% -ales berhampiran Pulau Ti"man pada 1D $isember 1;81. 'kibatnya !ritish tidak mempunyai pertahanan laut bagi mempertahankan pantai-pantai Tanah Melayu. Keadaan ini memudahkan #epun menyerang dan menguasai pantai-pantai Tanah Melayu. $alam usaha untuk melumpuhkan pertahanan udara !ritish, #epun telah menyerang kapal terbang dan menguasai lapangan terbang tentera !ritish. 9apangan terbang 'l"r Setar dikuasai pada 14 $isember 1;81, K"ta !ahru @ $isember 1;81 dan Taiping pada 41 $isember 1;81. Keadaan ini memb"lehkan #epun menguasai ruang udara Tanah Melayu. 7. Perjanjian $engan !iam Perjanjian dengan Siam pada 11 $isember 1;8D juga menjadi %akt"r yang memudahkan #epun menguasai Tanah Melayu. 'kibat daripada perjanjian ini, Siam membenarkan #epun menggunakan negerinya sebagai pengkalan untuk menyerang Tanah Melayu. :leh itu kita dapati #epun mula menyerang Tanah Melayu melalui Siam. ,. !emangat tentera %ritish Semangat tentera !ritish amat lemah jika dibandingkan dengan tentera #epun. Kekalahan-kekalahan awal yang begitu mudah melemahkan lagi semangat tentera !ritish. Tentera !ritish yang kebanyakan terdiri daripada tentera India bukan sahaja muda tetapi berpengalaman dalam peperangan. Semangat tentera India kian luntur akibat daripada peperangan #epun *'sia untuk 'sia+ yang menyeru "rang India untuk bekerjasama dengan #epun bagi membebaskan negeri India dari penjajahan !ritish. )ntuk menjayakan pr"paganda ini, #epun telah menggunakan pemimpin buangan India iaitu Subhas 3handra !"es. /. Kuasa"kuasa lain

4D6

Semasa #epun menyerang Tanah Melayu, !ritish tidak mendapat bantuan kuasa-kuasa !arat yang lain kerana mereka terlibat dalam peperangan menentang #erman dan Itali di <r"pah dan '%rika. Selain itu, KK! lain juga terpaksa mempertahankan tanah jajahan mereka daripada serangan #epun. Sebagai ,"nt"h, Peran,is di Ind"-3hina, 'merika di Hilipina dan !elanda di Ind"nesia. 10. Pen#elarasan Kejayaan #epun menguasai Tanah Melayu dengan mudah kerana adanya penyelarasan di antara angkatan darat, laut dan udara. Pentadbiran 5epun di Tanah Melayu Kerajaan #epun menubuhkan pentadbiran tentera di Tanah Melayu. Pentadbiran Tanah Melayu dibahagikan dua. 1. egeri"negeri !elat 5egeri-negeri Selat diperintah "leh se"rang 2aben"r yang beribu pejabat di Singapura. 5ama Singapura diubah kepada *Sy"nan+ yang bermaksud *3ahaya Selatan+. 2. egeri"negeri Mela#u Pada bulan :g"s 1;86, 5egeri-negeri Melayu )tara diserahkan kepada Siam sebagai balasan kepada Siam yang memberikan laluan untuk memasuki Tanah Melayu. 5egeri-negeri Melayu yang lain dan Sumatera Bsehingga 'pril 1;86C disatukan. Semenanjung Tanah Melayu dikenali sebagai *Malai !aru+. Kawasan ini dibahagikan kepada @ wilayah dan setiap wilayah diketuai "leh se"rang 2aben"r #epun. 2aben"r ini menerima arahan dari Presiden B2unseikanC yang beribu pejabat di Singapura. 2aben"r ini dibantu "leh Majlis Penasihat Melayu dan Majlis Perundangan. 2aben"r menjadi pengerusi majlis-majlis ini dan Sultan menjadi naib pengerusinya. Majlis Mesyuarat 5egeri menjadi sebuah badan penasihat. Sultan-sultan kekal sebagai ketua negeri masing-masing dan hanya dibenarkan melaksanakan kuasanya dalam hal ehwal agama Islam dan adat resam Melayu. #epun juga menubuhkan 6 jenis pasukan perisikan tentera. a. Kempeitai Perisik di kalangan masyarakat untuk mengawal keamanan. Kempeitai sangat kejam dan telah membunuh ramai "rang. b. ,. Teitikan Pasukan mata-mata gelap yang bertugas men,ari "rang yang menentang #epun. T"k"

4D8

Merisik di seluruh Tanah Melayu. #asar 5epun di Tanah Melayu 1. Dasar (emerintahan Pemerintahan #epun di Tanah Melayu bermula pada 15 Hebruari 1;84 apabila 9e%tenan #eneral Per,iEal menyerah kalah se,ara rasmi kepada #epun. Seterusnya Tanah Melayu dijadikan sebagai Tanah #ajahan #epun. Sejak permulaannya, Tanah Melayu telah disatukan dengan Sumatera atas sebab strategi ketenteraan dan p"litik. #epun menganggap Tanah Melayu dan Sumatera sebagai pusat pergerakan tentera bagi laut-laut di Selatan. Selain itu, penyatuan ini juga bertujuan untuk mendapat s"k"ngan "rang Melayu serta untuk membangkitkan semangat Pan-Malayan. Sungguhpun begitu, #epun gagal dalam usahanya ini kerana ketaatan "rang Melayu pada dasarnya adalah terhadap negeri-negeri mereka dan bukannya terhadap Pan-Malayan. :leh itu, pada bulan 'pril 1;86, Sumatera dipisahkan dari Tanah Melayu. 2. Dasar (erkauman $asar #epun terhadap kaum di Tanah Melayu berbe1a-be1a kerana setiap kaum mempunyai kepentingannya sendiri. a. :rang Melayu Pihak #epun ingin mendapat s"k"ngan "rang Melayu. :leh itu, mereka lebih mengutamakan "rang Melayu terutama g"l"ngan elit. (amai "rang Melayu dilantik menjadi Pegawai $aerah. 9ebih ramai "rang Melayu diambil bekerja dalam perkhidmatan kerajaan terutamanya dalam bidang pentadbiran awam, p"lis dan tentera. Sikap pr"-Melayu ini juga bertujuan memastikan "rang Melayu tidak bersatu dengan penduduk 3ina menentang pemerintahan #epun. $asar pr"-Melayu ini diperhebatkan lagi dengan menggalakkan "rang Melayu menubuhkan pertubuhan seperti K<(IS untuk memperjuangkan kemerdekaan. 'kan tetapi, "rang Melayu tetap memben,i #epun kerana mengalami penderitaan, kebuluran dan ketakutan. b. :rang 3ina 9ayanan "rang #epun terhadap "rang 3ina sungguh buruk sekali. al ini adalah kerana #epun mengetahui yang "rang 3ina membantu perjuangan Kerajaan 5asi"nalis 3hina menentang #epun sejak tahun 1;6=. $asar anti-3ina bertambah lagi disebabkan "leh penglibatan "rang 3ina dalam MP'#' dan Parti K"munis Malaya yang begitu giat menentang #epun. #usteru itu, #epun telah bersikap kasar dan keras serta melakukan ke1aliman ke atas "rang 3ina di Tanah Melayu. -alau bagaimanapun, dasar anti-3ina ini terpaksa diubah dan #epun bersikap lebih lembut kerana

4D5

mengalami kekurangan makanan dan kekalahan dalam peperangan dengan 'merika Syarikat. Pihak #epun memerlukan bantuan makanan daripada g"l"ngan pedagang 3ina dan kerjasama "rang 3ina dalam ek"n"mi. Perubahan dasar itu juga tidak berjaya mengukuhkan pemerintahan #epun. ,. :rang India #epun berbaik-baik dengan "rang India kerana ingin mendapatkan s"k"ngan "rang India dalam usahanya menawan India. $alam hal ini, #epun membantu penubuhan 9iga Kemerdekaan India dan Tentera 5asi"nal India serta Kerajaan !uangan India iaitu '1ad ind di Singapura yang di bawah pimpinan Subhas 3handra !"se. Sungguhpun demikian, "rang India juga tidak terlepas daripada kerahan buruh paksa serta penyeksaan, penderitaan dan kebuluran, pengangguran dan ketakutan sepertimana yang dialami "leh "rang Melayu dan 3ina. 3. Dasar ek)n)mi <k"n"mi urusniaga bebas ditukar kepada ek"n"mi kawalan. Penanaman padi diutamakan supaya pengeluaran makanan men,ukupi. (an,angan 6 tahun sara diri dijalankan. Padi Taiwan diperkanalkan untuk penanaman dua kali setahun. Tanaman ubi kayu, sagu dan lada hitam giat ditanam. (an,angan #epun untuk menghasilkan tanaman sara diri tidak berjaya. Pengeluaran barang makanan seperti beras tidak men,ukupi. <k"n"mi Tanah Melayu mer"s"t dan menjadi lumpuh kerana. a. b. ,. d. e. (an,angan ek"n"mi tidak dapat dijalankan kerana serangan pihak !erikat. !anyak kapal karg" yang menghantar keperluan pertanian diserang "leh pihak !erikat. Perdagangan menjadi lumpuh kerana sekatan ek"n"mi. !arang keperluan yang diimp"rt berkurangan. Perusahaan timah dan getah telah diabaikan.

-alau bagaimanapun, perusahaan besi dan bauksit menjadi maju sebab ia penting bagi pembinaan kelengkapan perang. $ari segi matawang, nilai mata wang adalah rendah kerana pengeluaran wang p"k"k pisang yang tidak dikawal. Selain itu, pengeluaran barang utama juga dikawal rapi. Permit juga dikenakan terhadap semua jenis pengangkutan dan perdagangan. Pihak #epun juga memaksa nelayan menjual ikan kepada wakil-wakil #epun. Pemerintah #epun juga melaksanakan ,atuan pembelian beras dimana. a. b. Setiap keluarga dihadkan kepada 4 gantang beras sebulan. Pembelian beras mesti menggunakan kup"n yang diper"lehi daripada Pejabat Kawalan Makanan di bandar.

4D?

Kekurangan makanan dan kadar in%lasi yang tinggi menyebabkan penduduk terpaksa menanam bahan makanan sendiri seperti ubi kayu. Selain itu, penduduk juga membuat gula daripada nila kelapa, garam dari air laut dan baju dari kulit kayu dan guni. 4. Dasar (en$i$ikan #epun berusaha menghapuskan pengaruh !arat dengan melaksanakan ran,angan *Penjepunan+. Kerajaan #epun mahu mewujudkan sikap taat setia penduduk di Tanah Melayu terhadap Maharaja #epun. 9angkahlangkah yang dilaksanakan melalui ran,angan *Penjepunan+ ialah. a. b. ,. d. e. %. g. h. i. j. Pendidikan !arat dihapuskan dengan mengharamkan penggunaan !ahasa Inggeris dan mata pelajaran Inggeris. !ahasa 3ina diharamkan di sek"lah-sek"lah 3ina. !ahasa #epun B5ipp"n-2"C menjadi bahasa pengantar di semua sek"lah. Tiap-tiap hari pelajar mesti menyanyi lagi kebangsaan #epun. 2uru, pelajar dan belia diajar bahasa dan kebudayaan #epun. Kursus bahasa dan minggu bahasa #epun diadakan. Kelulusan bahasa #epun penting bagi kenaikan pangkat. Perpustakaan sek"lah dilengkapi dengan buku-buku #epun. !ahasa #epun digunakan dalam perkhidmatan p"s dan telegra%. Pelajaran per,uma, ,uti perayaan agama dan budaya #epun diberikan.

Kesan%kesan Pendudukan Jepun

Pengenalan #epun mula menyerang Tanah Melayu pada @ $isember 1;81 dan dalam temp"h kira-kira =D hari ia berjaya menguasai seluruh Tanah Melayu apabila Ketua Turus Tentera !erikat iaitu 9e%tenan #eneral Per,iEal menyerah kalah kepada Panglima Tentera #epun iaitu 9e%tenan #eneral 7amashita T"m"yuki di Singapura pada 15 Hebruari 1;84. Sejak itu, Tanah Melayu ditadbir "leh pihak tentera #epun sehingga 15 :g"s 1;85. -alaupun pendudukan #epun hanya selama 6 tahun ? bulan tetapi ia telah meninggalkan beberapa kesan sama ada p"litik, ek"n"mi mahupun s"sial.

4D=

Kesan,kesan 1. P)litik Selepas menguasai Tanah Melayu, #epun menyusun semula pentadbiran dengan meletakkan Tanah Melayu di bawah pentadbiran tentera yang dikenali sebagai Malaya Military 'dministrati"n BMM'C sesuai dengan keadaan peperangan ketika itu. Matlamat utama MM' ialah untuk memulihkan ketertiban awam, mengekspl"itasikan sumber-sumber penting untuk menampung ek"n"mi perang dan menjamin bekalan yang ,ukup bagi keperluan tenteranya di Tanah Melayu. $alam menjalankan pentadbiran, MM' dibantu "leh P"lis (ahsia #epun dan !adan Perisikan #epun yang dikenali sebagai Kempeitai Tekkikan dan T"k". 5egeri-negeri Selat B55SC ditadbir se,ara langsung "leh #epun manakala sistem kerajaan di negeri-negeri lain diteruskan dan diletakkan di bawah kawalan langsung se"rang 2aben"r #epun. Majlis Mesyuarat 5egeri ditukarkan menjadi Majlis Penasihat. Maj"riti ahlinya adalah "rang #epun dan "rang Melayu. -alau bagaimanapun, kuasa sebenar berada di tangan #epun. )ntuk mendapat s"k"ngan "rang Melayu, #epun mengekalkan institusi Sultan sebagai pentadbir bersama-sama dengan pihak #epun. Pada peringkat awal pendudukan #epun, Sumatera digabungkan dengan Tanah Melayu di bawah satu pentadbiran yang berpusat di Singapura yang dikenali sebagai Sh"nan. -alau bagaimanapun, penyatuan ini gagal dan Sumatera dipisahkan dari 55M daripada segi pentadbiran pada tahun 1;88. Pendudukan #epun telah mengakibatkan kesedaran p"litik yang mendalam di kalangan penduduk Tanah Melayu terutamanya "rang Melayu. al ini dijelaskan "leh 7"ji 'kashi dalam bukunya *The #apanese Military 'dministrati"n in Malaya+. 'nth"ny ill dalam bukunya *$iEisi"n in Malaya+ menegaskan *The #apanese regime and its a%termath awakened %"r the %irst time the p"liti,al ,"ns,i"usness am"ng the Malay Pe"ple. They ,ertainly deEel"ped it, leading its s"lidarity and dire,ti"n+. Manakala #"hn Hust"ns dalam bukunya *Malay P"liti, in Malaysia+ menegaskan yang pendudukan #epun telah *p"liti,i1e the Malay Peasantry t" the eMtent that they were aEailable %"r mass m"bili1ati"n immediately a%ter the war+. Penderitaan yang dialami dan pr"paganda #epun *'sia untuk 'sia+ telah membangkitkan kesedaran penduduk tempatan untuk berjuang menuntut kebebasan p"litik dan kemerdekaan. $alam menjalankan pentadbiran #epun lebih mengutamakan "rang Melayu kerana ia menganggap Tanah Melayu sebagai hak "rang Melayu. $alam buku yang sama 7"ji 'kashi menjelaskan *In the early stage "% a,,upati"n, the MM' was "bliged t" regard the Malays as the right%ul "wner "% Malaya while the 3hinese and Indian as sub"rdinate ra,es+. :rang Melayu diberi peluang memegang jawatan-jawatan pentadbiran seperti Pegawai $aerah dan sebagainya. $alam Majlis Penasihat bilangan ahli Melayu

4D@

melebihi bilangan bangsa-bangsa lain. Sebagai ,"nt"h, di Perak 18N4D, di 5egeri Sembilan =N14 dan di Pahang 5N;. Pengalaman dalam pentadbiran yang diterima "leh "rang Melayu telah memberi keyakinan diri dan menyedarkan mereka bahawa "rang Melayu mampu mentadbir negeri mereka sendiri. $asar #epun terhadap "rang India agak memuaskan kerana ia mengharapkan s"k"ngan mereka dalam usaha untuk menjayakan ran,angan #epun untuk menguasai India. :rang India digalakkan bekerjasama dengan #epun bagi membebaskan India daripada !ritish. Mereka diminta mengangg"tai Tentera Kebangsaan India BMI'C yang ditubuhkan "leh #epun di Tanah Melayu. $engan tujuan mendapatkan s"k"ngan "rang India juga, #epun menubuhkan Kerajaan India !uangan yang dikenali sebagai '1ad ind di Singapura di bawah pimpinan Subhas 3handra !"se. $asar #epun terhadap "rang India telah menimbulkan masalah dalam usaha untuk mewujudkan semangat kenegaraan di kalangan "rang India di Tanah Melayu. $asar "rang #epun terhadap "rang 3ina amat berbe1a daripada dasar mereka terhadap "rang Melayu dan India. Selepas menguasai Tanah Melayu mereka melakukan pembunuhan beramai-ramai dan lain-lain ke1aliman ke atas "rang 3ina. Keadaan ini berlaku kerana permusuhan di antara 5egeri #epun dan 5egeri 3hina. Selain itu, #epun marah kepada "rang 3ina di Tanah Melayu yang telah membantu 5egeri 3hina semasa #epun menyerang 3hina 1;6=. 'kibat daripada tindakan #epun, ramai "rang 3ina melarikan diri ke dalam hutan bagi mengelakkan penindasan #epun dan seterusnya mengangg"tai Parti K"munis Malaya BPKMC. $asar #epun terhadap "rang 3ina dan India telah menebalkan lagi semangat ke,inaan dan keindiaan di kalangan "rang 3ina dan India di Tanah Melayu. Kekalahan !ritish dengan begitu mudah telah menjatuhkan maruah !ritish dan telah melenyapkan *mit"s superi"riti+ yang menganggap kuasa !arat tidak b"leh dikalahkan "leh kuasa Timur. 3ara mereka diusir "leh #epun serta ,ara tawanan dilayan telah menjatuhkan lagi maruah !ritish. Kekalahan !ritish menyedarkan penduduk tempatan bahawa mereka tidak b"leh bergantung kepada !ritish untuk mempertahankan Tanah Melayu. Keadaan ini menyedarkan penduduk tempatan supaya berusaha sendiri bagi mempertahankan hak-hak dan kepentingan serta tanah air mereka. Tindakan #epun menyerahkan 5egeri-negeri Melayu )tara kepada Siam pada :g"s 1;86 menyedarkan penduduk tempatan bahawa #epun tidak berminat untuk memberi kemerdekaan kepada Tanah Melayu. #epun yang dianggap sebagai pembebas yang akan membebaskan Tanah Melayu juga merupakan kuasa penjajah. 'pa yang berlaku sebenarnya ialah penjajahan !ritish digantikan dengan penjajahan #epun malah penjajahan #epun lebih kejam daripada penjajahan !ritish.

4D;

Permusuhan yang timbul dengan "rang 3ina akibat pendudukan #epun telah menyedarkan "rang Melayu untuk bangun memperjuangkan hak-hak kepentingan mereka sebagai bumiputera Tanah Melayu. #epun dengan nasi"nalis-nasi"nalis Melayu telah menimbulkan lagi semangat nasi"nalisme. #epun memberi s"k"ngan kepada Kesatuan Melayu Muda BKMMC pimpinan Ibrahim 7aa,"b. Ia juga telah menubuhkan Pasukan Tentera Sukarela BP<T'C atau Pembela Tanah 'ir yang lebih dikenali sebagai 2iyu 2un di bawah pimpinan Ibrahim 7aa,"b. Selepas menduduki Tanah Melayu, #epun membebaskan nasi"nalis-nasi"nalis yang dipenjarakan "leh !ritish seperti Ibrahim 7aa,"b, Ishak aji Muhammad dan 'hmad !"estamam. Pembebasan telah memb"lehkan perjuangan nasi"nalisme diteruskan. Pendudukan #epun telah memberi peluang kepada PKM untuk berkembang. Ia mula mendapat s"k"ngan ramai terutamanya daripada "rang 3ina dan dianggap sebagai pelindung mereka daripada penindasan #epun. 'pabila Tanah Melayu dikuasai #epun, angg"ta-angg"ta PKM lari ke dalam hutan untuk meneruskan perjuangan. Mereka telah menyertai Malayan 'nti-#apanese )ni"n BM'#)C yang ditubuhkan "leh !ritish. PKM seterusnya menubuhkan Tentera 'nti #epun (akyat Malaya atau Malayan Pe"ple anti-#apanese 'rmy BMP'#'C. MP'#' mendapat bantuan seperti senjata, makanan, ubat-ubatan dan latihan daripada pihak !erikat terutamanya Pasukan 16?. Pengalaman dalam peperangan di hutan dan senjata yang diper"lehi semasa pendudukan #epun amat menguntungkan PKM terutamanya dalam usaha untuk menjayakan matlamat mereka. Semasa pendudukan #epun, mereka menyerang hendap tentera #epun dan menjalankan pengintipan bagi pihak !ritish. Selepas pendudukan #epun, PKM mun,ul sebagai parti yang kuat dan teratur. Mengenangkan jasa PKM membantu !ritish menentang #epun, ia diterima sebagai parti yang sah sejak tahun 1;85. Kegagalan untuk men,apai matlamat melalui perlembagaan telah mend"r"ng PKM melakukan pember"ntakan bersenjata sejak 1? #un 1;8@ bagi menjayakan matlamat mereka menguasai Tanah Melayu dan seterusnya menubuhkan (epublik K"munis Malaya. Pendudukan #epun telah mengakibatkan mun,ulnya kesedaran p"litik se,ara berparti dan berpersatuan di kalangan penduduk Tanah Melayu selepas pendudukan #epun. $i antara parti-parti yang wujud ialah )M5:, M3', MI3, 'PI, '-'S, PKMM, i1bul Muslimin dan sebagainya. Idea kemerdekaan juga didapati akibat daripada pendudukan #epun. Ia telah berjanji untuk memberi kemerdekaan kepada Tanah Melayu di bawah lingkungan *Ind"nesia (aya+. )ntuk tujuan tersebut, Kesatuan (akyat Ind"nesia Semenanjung BK(ISC telah ditubuhkan pada #ulai 1;85. (undingan telah diadakan di antara pemimpin Tanah Melayu iaitu Ibrahim 7aa,"b dan $r. !urhanuddin dengan pemimpin Ind"nesia iaitu Sukarn" dan atta untuk menjayakan matlamat kemerdekaan bersama. (undingan diadakan di Singapura pada @ :g"s 1;85 dan Taiping pada 14 :g"s 1;85. -alau

41D

bagaimanapun, K(IS gagal memperjuangkan kemerdekaan Tanah Melayu akibat daripada kekalahan #epun pada 15 :g"s 1;85. 2. 8k)n)mi <k"n"mi dan tara% hidup rakyat Tanah Melayu mengalami kemer"s"tan semasa pendudukan #epun. <k"n"mi Tanah Melayu yang bergantung kepada eksp"rt bijih timah dan getah mengalami kemer"s"tan kerana pengeluaran berkurangan akibat peperangan dan juga kerana dasar *!umi angus+ yang diamalkan "leh !ritish dimana mereka telah mer"sakkan p"k"k-p"k"k getah, kilang-kilang, l"mb"ngl"mb"ng dan jentera perl"mb"ngan sebelum beundur dari Tanah Melayu bagi mengekalkannya daripada jatuh ke tangan #epun. Tanah Melayu juga telah putus daripada pasaran antarabangsa bijih timah dan getah kerana #epun mengharamkan eksp"rt keduanya ke,uali #epun. Selain itu, #epun juga mengekspl"itasikan sumber-sumber yang diperlukan di negeri #epun terutamanya besi dan bauksit. Semasa pendudukan #epun, Tanah Melayu mengalami kekurangan barang pengguna khususnya tekstil dan makanan. Pada tahun 1;86, Tanah Melayu hanya menghasilkan 6=.5J daripada beras penduduknya. -alaupun !urma yang banyak menghasilkan beras juga dikuasai "leh #epun tetapi imp"rt beras dari !urma tergendala kerana masalah peperangan. !eberapa langkah telah dijalankan atas arahan #epun bagi menambahkan pengeluaran beras Tanah Melayu. $i antara langkahlangkah tersebut ialah menggalakkan penanaman padi 4 kali setahun, memperkenalkan benih padi daripada Taiwan, membuka tanah pertanian baru dan sebagainya. -alau bagaimanapun, pengeluaran beras Tanah Melayu tetap tidak men,ukupi untuk keperluan penduduknya. 'kibatnya penduduk Tanah Melayu terpaksa bergantung kepada tanaman lain seperti jagung, pisang, ubi kayu dan sebagainya. Semasa #epun, Tanah Melayu mengalami in%lasi kerana pengedaran wang kertas yang tidak terkawal dan kekurangan barang pengguna terutamanya makanan. Pada tahun 1;85, pengedaran wang kertas di Tanah Melayu berjumlah I8DDD juta sedangkan sebelum pendudukan #epun pengedaran wang kertas hanya I4DD juta. Kemusnahan sistem perhubungan dan lain-lain in%rastruktur yang tidak dibaiki "leh #epun telah mengakibatkan kemer"s"tan ek"n"mi Tanah Melayu. -alapun #epun melaksanakan beberapa industri seperti kilang kasut, tayar dan sebagainya, tetapi ia tidak men,apai kejayaan. 3. !)sial Pendudukan #epun telah menimbulkan pelbagai penderitaan pada rakyat Tanah Melayu. Kekejaman p"lis rahsia #epun khususnya Kempeitai telah menambahkan lagi penderitaan rakyat Tanah Melayu terutamanya mereka yang anti-#epun seperti "rang 3ina. (amai "rang 3ina telah dibunuh dan di1alimi "leh #epun menyebabkan mereka lari ke dalam hutan. Mereka tinggal di dalam hutan dan menanam

411

tanaman makanan untuk keperluan sendiri. Tidakan "rang 3ina telah membawa kepada permulaan wujudnya masalah setinggan selepas Perang $unia Kedua. Semasa #epun, terutamanya "rang India telah dijadikan buruh paksa dan dihantar ke sempadan Thai-!urma untuk membina jalan keretapi. Kekurangan makanan dan penyakit menyebabkan ramai meninggal dunia sehingga jalan keretapi itu dikenali sebagai *#alan Keretapi Maut+. Kekurangan makanan terutamanya beras telah menimbulkan pelbagai penyakit. $i antara penyakit yang banyak membawa maut ialah malaria dan beri-beri. Masalah penyakit semakin serius kerana kekurangan ubat lebih-lebih lagi bila ubat-ubat telah dirampas "leh tentera #epun bagi keperluan mereka di Tanah Melayu. Pendudukan #epun telah mengakibatkan wujudnya permusuhan kaum di antara "rang Melayu dengan "rang 3ina akibat daripada dasar #epun yang berbe1a kepada kaum-kaum tersebut. 9ayanan baik #epun kepada "rang Melayu telah menimbulkan kemarahan "rang 3ina. Malah #epun telah mengambil "rang Melayu untuk dijadikan p"lis dan tentera dimana mereka digunakan "leh #epun untuk menentang MP'#' yang terdiri daripada "rang 3ina. Tindakan "rang Melayu menjadi pengintip #epun telah menambah lagi kemarahan "rang 3ina. 'kibatnya selepas pendudukan #epun, berlaku pergaduhan kaum di antara "rang Melayu dengan "rang 3ina terutamanya di Perak dan #"h"r. Pendudukan #epun telah menimbulkan semangat rajin dan berdikari di kalangan "rang Melayu seperti menghasilkan barang daripada daun nanas dan gula dari nira kelapa. Pendudukan #epun turut menimbulkan kesedaran "rang Melayu terhadap pentingnya pengajaran, dimana selepas perang sek"lah-sek"lah Melayu tumbuh dengan pesatnya di seluruh negara.

Malayan 3ni"n
Pengenalan Kekalahan !ritish di Tanah Melayu atas tangan #epun dalam temp"h yang singkat menyedarkan !ritish terhadap kelemahan pentadbiran mereka di Tanah Melayu sebelum perang. 'kibat pada #ulai 1;86, Malayan Planning )nit BMP)C telah ditubuhkan di 9"nd"n untuk merangka perlembagaan baru yang sesuai dijalankan di Tanah Melayu selepas tamat perang nanti. Pada 61 Mei 1;88, kabinet perang telah meluluskan sy"r penyatuan p"litik Tanah Melayu yang dikemukakan "leh MP). Pada 1D :kt"ber 1;85, Setiauaha Pejabat Tanah #ajahan !ritish, 2e"rge all, telah mengumumkan parlimen mengenai penyatuan p"litik Tanah Melayu yang dikenali sebagai Malayan )ni"n BM)C. Pada 11 :kt"ber 1;85, ar"ld Ma,Mi,hael dihantar ke Tanah

414

Melayu untuk mendapatkan tandatangan Sultan-sultan bagi mempersetujui penubuhan M). !eliau melaksanakan tugasnya dari 1@ :kt"ber hingga 41 $isember 1;85. Parlimen !ritish telah mengeluarkan *kertas putih+ yang mengandungi ,adangan-,adangan M). /adangan,7adangan M8 3adangan Perlembagaan M) mengandungi 4 %asal utama, iaitu yang berkaitan dengan pentadbiran dan kerakyatan. 1. a. Penta$biran 5egeri-negeri Melayu !ersekutu BPerak, Selang"r, Pahang dan 5egeri SembilanC, 5egeri-negeri Melayu Tidak !ersekutu BKedah, Perlis, Kelantan, TerengganuC dan 4 buah 5egeri-negeri Selat BPulau Pinang dan MelakaC digabungkan sebagai satu unit p"litik yang dikenali sebagai M). b. Singapura diasingkan dari M) kerana jumlah penduduk 3inanya yang ramai, kedudukan yang strategik dan tara% pelabuhan bebas. Singapura menjadi wilayah yang berasingan dan ditadbir "leh se"rang 2aben"r. ,. Kedudukan Sultan-sultan dikekalkan tetapi kekuasaan serta kewibawaan mereka dikurangkan. Sultan tidak mempunyai kuasa dalam pentadbiran. Kuasa Sultan hanya tertumpu dalam hal ehwal agama Islam dan adat resam Melayu di mana mereka dilantik sebagai Pengerusi Majlis Penasihat Melayu negeri masing-masing. d. e. %. g. 2. Majlis Mesyuarat 5egeri dikekalkan sebagai badan yang menguruskan hal-ehwal tempatan tetapi diletakkan di bawah kawalan langsung kerajaan pusat. M) akan menjadi Tanah #ajahan Mahk"ta !ritish dengan pemusatan pentadbiran yang diketuai "leh 2aben"r di Kuala 9umpur. 2aben"r akan menjalankan pentadbiran dengan bantuan Majlis Mesyuarat Kerja dan Majlis Perundangan Pusat. Selain itu, Majlis Penasihat juga ditubuhkan. Se"rang 2aben"r #eneral dilantik untuk mengawasi pentadbiran M), Singapura dan wilayah !"rne". Kerak#atan Perlembagaan M) memberi hak dan peluang yang sama kepada semua warganegara tanpa mengira bangsa dan keturunan. Syarat kerakyatan. a. 9ahir di Tanah Melayu atau Singapura.

416

b. ,. d.

Tinggal di Tanah Melayu selama 1D tahun daripada temp"h 15 tahun yang terdahulu sebelum 15 Hebruari 1;84. 9ahir di luar Tanah Melayu tetapi ibu atau bapa atau kedua-duanya warganegara M). Mereka yang tidka layak mengikut syarat atas b"leh mem"h"n menjadi warganegara selepas tinggal di Tanah Melayu selama 5 tahun.

Sebab penubuhan M8 1. Mewuju$kan keseragaman $an ke+eka(an M) dilaksanakan supaya dapat mewujudkan keseragaman atau ke,ekapan dalam pentadbiran di seluruh Tanah Melayu. Sebelum perang, terdapat 6 bentuk pentadbiran yang tidak seragam, iaitu 5egeri-negeri Melayu !ersekutu, 5egeri-negeri Melayu Tidak !ersekutu dan 5egeri-negeri Selat. #ames K. 'llen dalam bukunya *The Malayan )ni"n+ menegaskan bahawa sistem pentadbiran tersebut bukan sahaja janggal tetapi mahal. Sistem pentadbiran sebelum perang perlu dihapuskan kerana ianya mempunyai banyak kelemahan. Sekiranya semua negeri digabungkan sebagai satu unit p"litik, ianya bukan sahaja dapat mewujudkan keseragaman dan ke,ekapan dalam pentadbiran, tetapi juga menjimatkan belanja pentadbiran. 2. Melahirkan semangat +intakan 5anah Mela#u Penubuhan M) bertujuan untuk melahirkan semangat ,intakan Tanah Melayu terutamanya di kalangan "rang-"rang 3ina dan India. Taat setia "rang 3ina dan India masih lagi ke negara asal mereka. $iharapkan dengan pemberian kerakyatan yang l"nggar, "rang 3ina dan India akan menumpukan taat setia kepada Tanah Melayu apabila mereka menjadi warganegara M). 3. Mengimbangi (erkembangan ek)n)mi M) juga bertujuan untuk mengimbangi perkembangan ek"n"mi di seluruh Tanah Melayu. Sebelum perang, perkembangan ek"n"mi antara negeri tidak seimbang. Se,ara umunya, 5egeri-negeri Selat dan 5egeri-negeri Melayu !ersekutu lebih maju daripada 5egeri-negeri Melayu Tidak !ersekutu. Sekiranya semua negeri digabungkan sebagai satu unit p"litik, ianya akan mengimbangi perkembangan ek"n"mi di seluruh Tanah Melayu. 4. Persia(an ke arah berkerajaan sen$iri Mengikut !ritish, M) merupakan persiapan Tanah Melayu menuju ke arah berkerajaan sendiri. Sebelum hasrat ini ter,apai pentadbiran yang stabil perlu diwujudkan. Selain itu, kesedaran nasi"nal perlu ditanam di kalangan penduduk seluruh Tanah Melayu.

418

5.

Meneruskan usaha %ritish M) juga dilaksanakan bagi meneruskan usaha !ritish untuk menggabungkan semua negeri di Tanah Melayu sebagai satu unit p"litik seperti yang dijalankan sebelum Perang $unia Kedua. !uktinya. desentralisasi dilaksanakan dengan tujuan mempengaruhi 5egeri-negeri Melayu Tidak !ersekutu menyertai persekutuan.

6.

Meneruskan (enguasaan ()litik $an ek)n)mi Penubuhan M) akan memb"lehkan !ritish meneruskan penguasaannya ke atas p"litik dan ek"n"mi Tanah Melayu kerana Malayan )ni"n akan menjadi Tanah #ajahan Mahk"ta !ritish.

7.

Membalas $en$am M) juga dilaksanakan dengan tujuan untuk membalas dendam terhadap "rang Melayu kerana meny"k"ng #epun. #ames K. 'llen dalam bukunya *The Malayan )ni"n+ menegaskan sejak kekalahan !ritish di tangan #epun, maj"riti pegawai !ritish bersikap anti-Melayu kerana mereka ke,ewa dengan tindakan "rang Melayu yang bekerjasama dengan #epun. 'kibatnya, perlembagaan M) amat merugikan "rang Melayu, terutamanya yang berkaitan dengan hak keistimewaan dan kekuasaan serta kewibawaan Sultan.

,.

Mengenang jasa #ames K. 'llen juga mendakwa penubuhan M) bertujuan mengenang jasa "rang 3ina yang telah bekerjasama dengan !ritish untuk menentang #epun. Maj"riti "rang 3ina menjadi angg"ta Malayan Pe"ple 'nti-#apanese 'rmy BMP'#'C dan bersama-sama !ritish dalam usaha mengusir #epun dari Tanah Melayu. 'kibatnya, perlembagaan M) dirangka sebegitu rupa yang menguntungkan "rang 3ina yang berkaitan dengan kerakyatan.

/.

Menghalang usaha ke arah kemer$ekaan M) dilaksanakan bagi menghalang usaha ke arah kemerdekaan yang diperjuangkan "leh penduduk Tanah Melayu, terutamanya "rang Melayu. Sejak pendudukan #epun, "rang Melayu telah berusaha untuk mendapatkan kemerdekaan. )saha mereka akan terhalang kerana M) akan menjadi Tanah #ajahan Mahk"ta !ritish.

10.

Men#usun strategi (ertahanan Penubuhan M) bertujuan memudahkan !ritish menyusun strategi pertahanan. Sebelum Perang $unia Kedua, !ritish mendapati sukar untuk menyusun strategi pertahanan Tanah Melayu kerana bukan semua negeri ditadbir se,ara langsung "leh !ritish. Sekiranya semua negeri digabungkan sebagai satu unit p"litik, ianya akan memudahkan !ritish menyusun strategi pertahanan yang berkesan.

415

Penentangan M8 oleh orang Melayu Pengenalan dan penubuhan M) telah menimbulkan penentangan hebat dari "rang Melayu. Sebabnya. 1. 1ara Har)l$ Ma+Mi+hael men$a(atkan tan$atangan !ultan"sultan :rang Melayu tidak bersetuju dengan ,ara ar"ld Ma,Mi,hael mendapatkan tandatangan Sultan bagi mempersetujui penubuhan M). Semasa diminta menandatangani persetujuan tersebut, Sultan-sultan tidak diberitahu ,adangan-,adangan yang terkandung dan perlembagaan M). Sultan-sultan juga tidak diberi masa ,ukup untuk meneliti kebaikan dan keburukan M). Selain itu, mereka juga tidak dibenarkan berbin,ang dengan pembesar atau Majlis Mesyuarat 5egeri sebelum menandatangani persetujuan penubuhan M). )gutan ar"ld Ma,Mi,hael telah menambahkan kemarahan "rang Melayu. Sekiranya mana-mana Sultan enggan menandatangani persetujuan penubuhan M), Sultan tersebut akan dianggap pr"-#epun dan disingkirkan dari takhta. 3"nt"h yang jelas ialah Sultan !adlishah yang diberi kata dua sama ada menandatangani persetujuan penubuhan M) atau turun dari takhta. 2. Kekuasaan $an kewibawaan !ultan Penubuhan M) akan menjejaskan kekuasaan dan kewibawaan Sultan. -alaupun kedudukan Sultan dikekalkan, tetapi kekuasaan dan kewibawaan mereka dikurangkan. Sultan tidak mempunyai kuasa pentadbiran. Kuasa Sultan hanya tertumpu dalam hal-ehwal Islam dan adat resam Melayu. Malah kuasa Sultan dalam hal-ehwal Islam juga terjejas apabila !ritish men,adangkan penubuhan Majlis Mesyuarat 'gama yang dipengerusikan "leh 2aben"r. Sultan-sultan dianggap sebagai pelindung "rang Melayu. Kemer"s"tan kuasa Sultan bererti kehilangan kuasa "rang Melayu. 3. Hak istimewa Penubuhan M) akan menghapuskan hak-hak istimewa yang dinikmati "leh "rang Melayu sebagai bumiputera Tanah Melayu kerana perlembagaan M) memberi hak dan peluang yang sama kepada semua warganegara tanpa mengira bangsa dan keturunan. :rang Melayu tidak mahu hak istimewa dinikmati "leh "rang 3ina dan India yang dianggap pendatang yang menumpang di Tanah Melayu. Penghapusan hak istimewa menyebabkan "rang Melayu bimbang penguasaan ek"n"mi "leh "rang 3ina akan bertambah besar dan ini akan meluaskan jurang ek"n"mi antara "rang Melayu dengan 3ina. 4. Hak kerak#atan :rang Melayu tidak bersetuju dengan syarat kerakyatan yang l"nggar mengikut prinsip jus s"li. :rang Melayu tidak mahu "rang 3ina dan India diberi syarat kerakyatan yang l"nggar kerana merek masih tidak yakin dengan taat setia "rang 3ina dan India terhadap Tanah Melayu. Pemberian tara% kerakyatan yang l"nggar akan menyebabkan ramai "rang 3ina dan India menjadi warganegara Tanah Melayu. :rang

41?

Melayu bimbang "rang 3ina yang sudahpun menguasai ek"n"mi akan menguasai p"litik apabila bilangan mereka melebihi "rang Melayu. Kebimbangan mereka bertambah kerana pada tahun 1;8=, jumlah Melayu hanya 8;.8?J daripada jumlah penduduk Tanah Melayu. 5. %alas $en$am :rang Melayu juga menentang M) kerana mereka menyedari perlembagaan M) merupakan balas dendam !ritish terhadap "rang Melayu kerana meny"k"ng #epun. #ames K. 'llen dalam bukunya *The Malayan )ni"n+ mendakwa sejak kekalahan !ritish di tangan #epun, maj"riti pegawai !ritish bersikap anti Melayu kerana ke,ewa dengan tindakan "rang Melayu bekerjasama dengan #epun. 'kibatnya, perlembagaan M) amat merugikan "rang Melayu, terutamanya yang berkaitan dengan hak istimewa dan kekuasaan serta kewibawaan Sultan. 6. Masa +emas M) dilaksanakan pada masa ,emas dalam hubungan antara "rang Melayu dan 3ina akibat pemerintahan #epun. :leh itu, "rang Melayu mendakwa perkembangan ini dilaksanakan dalam suasana anti Melayu dan pr" 3ina kerana M) merugikan "rang Melayu dan menguntungkan "rang 3ina. 7. 4rang Mela#u ti$ak terlibat :rang Melayu tidak terlibat dalam merangka perlembagaan M). Perlembagaan itu diran,ang "leh Pegawai !ritish dalam MP) di 9"nd"n. Pendapat "rang Melayu langsung tidak diminta "leh !ritish semasa mereka merangka perlembagaan tersebut. $entuk penentangan 1. 2khbar 'khbar-akhbar telah memainkan peranan penting dalam membangkitkan penentangan "rang Melayu terhadap M). 'khbar-akhbar telah mendedahkan keburukan dan kerugian yang akan dialami "leh "rang Melayu jika M) dilaksanakan. :rang Melayu telah diseru supaya bersatu dalam usaha menentang M). :rang Melayu juga diseru supaya memulihkan pertubuhan yang telah wujud dan menubuhkan pertubuhan baru. Pertubuhan-pertubuhan ini perlu digabungkan bagi menguatkan penentangan "rang Melayu terhadap M). !erita tentang penentangan "rang Melayu dimuatkan dalam akhbar untuk pengetahuan "rang-"rang Melayu di seluruh Tanah Melayu. $i antara akhbar-akhbar tersebut ialah )tusan Melayu, -arta 5egara, Majlis dan Pelita Malaya. 2. Kerjasama

41=

Sultan-sultan, pembesar-pembesar dan "rang-"rang Melayu telah bersatu dan bekerjasama dalam usaha menentang M). Mereka telah menulis surat kepada (aja !ritish dan bekas pegawai !ritish yang pernah berkhidmat di Tanah Melayu mem"h"n s"k"ngan mereka terhadap perjuangan "rang Melayu. Mereka juga mendesak Kerajaan !ritish dan Pejabat Tanah #ajahan membatalkan ran,angan penubuhan M) dan merangka perlembagaan baru yang sesuai dijalankan di Tanah Melayu khususnya yang dapat melindungi kepentingan "rang Melayu. !ekas pegawai !ritish tersebut telah menulis dalam akhbar di !ritain, terutamanya akhbar Times untuk menyatakan s"k"ngan mereka terhadap perjuangan "rang Melayu. 'ntara bekas pegawai !ritish tersebut ialah Hrank Swettenham, 'uthur (i,hard, 3e,il 3lementi, ("lland !raddle dan -instreadt. :rang-"rang Melayu telah mengadakan perarakan dan perhimpunan di semua ibu negeri dan di bandar-bandar lain di Tanah Melayu untuk menunjukkan bantahan mereka terhadap M). Sebagai ,"nt"h. pada 15 $isember 1;85, 1D ribu "rang telah berkumpul di hadapan istana di K"ta !ahru semasa ar"ld Ma,Mi,hael menemui Sultan untuk mendapatkan tandatangan. Pada 45 #anuari 1;8?, hampir 5DDD "rang telah mengadakan perhimpunan di Padang Mahkamah, 'l"r Setar. Pada 1D Hebruari 1;8?, perhimpunan yang dihadiri "leh 15 ribu "rang diadakan di #"h"r !ahru. Satu perhimpunan raksasa yang dihadiri lebih 5D ribu "rang diadakan di Kuala Kangsar pada 1D Ma, 1;8?. 3. K)ngres asil dari daya usaha Kesatuan Melayu Selang"r dan $at"> :nn bin #aa%ar, K"ngres Melayu Se-Malaya diadakan di Kelab Sultan Sulaiman, Kampung !aru, Kuala 9umpur pada 1-8 Ma, 1;8?. K"ngres tersebut dihadiri 1D= perwakilan dan 5? pemerhati dari 81 pertubuhan Melayu di seluruh Tanah Melayu. K"ngres tersebut telah mendesak "rang Melayu supaya bersatu dan berusaha untuk menentang M). K"ngres tersebut juga men,adangkan supaya ditubuhkan sebuah pertubuhan Melayu yang akan diangg"tai "leh "rang Melayu di seluruh Tanah Melayu. Pada 4; dan 6D Ma, 1;8?, K"ngres Melayu Se-Malaya Kedua diadakan di Kuala 9umpur bagi membin,angkan penubuhan pertubuhan Melayu tersebut. 'kibatnya lahirlah Pertubuhan Kebangsaan Melayu !ersatu yang lebih dikenali sebagai )M5: dalam K"ngres Melayu Se-Malaya Ketiga di #"h"r !ahru pada 11 Mei 1;8?. $at"> :nn bin #aa%ar dilantik sebagai Presiden )M5: yang pertama. 4. Pemulauan -alaupun mendapat tentangan "rang Melayu, !ritish tetap mahu melaksanakan M). 'kibatnya, Sultansultan, pembesar-pembesar dan "rang-"rang Melayu telah memulaukan upa,ara panubuhan M) dan perlantikan <dward 2ent sebagai 2aben"r pertama pada 1 'pril 1;8?. 5. Perkabungan

41@

Selama seminggu sejak penubuhan M), "rang Melayu telah mengadakan perkabungan untuk menunjukkan betapa sedihnya mereka akibat penubuhan M). $alam perkabungan tersebut, lelaki Melayu memakai s"ngk"k yang dililit kain putih manakal wanita Melayu melilitkan kain putih di lengan baju. Perkabungan "rang Melayu mendapat simpati "rang asli. $iberitakan dalam akhbar Pelita Malaya, bertarikh 5 'pril 1;8?, "rang-"rang Sakai di )lu 9angat telah keluar ke Pekan dengan memakai bungabunga kabung. 6. 2hli Mela#u 'hli-ahli Melayu dalam Majlis Penasihat menarik diri untuk menunjukkan bantahan mereka terhadap M). Kesimpulan 'kibat tentangan "rang Melayu dan perakuan <dward 2ent serta Mal,"lm Ma,$"nald, maka !ritish telah menghantar satu perwakilan ahli Parlimen !ritish yang diketuai "leh 9.$. 2rammant dan $.(. -illiam untuk meninjau kehendak "rang Melayu. asil daripada lap"ran mereka, !ritish bersetuju membubarkan M) dan menubuhkan Persekutuan Tanah Melayu pada 1 Hebruari 1;8@. Persekutuan Tanah Melayu menjadi lindungan !ritish. $alam perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu, hak-hak istimewa "rang Melayu dan kekuasaan serta kewibawaan Sultan dikekalkan. Selain itu, syarat kerakyatan telah diperketatkan.

Persekutuan Tana$ Melayu

Pengenalan 'kibat tentangan "rang Melayu terhadap Malayan )ni"n BM)C dan perakuan <dward 2ent dan Mal,"lm Ma,$"nald, maka Kerajaan !ritish telah menghantar satu perwakilan ahli Parlimen !ritish yang diketuai "leh 9.$. 2rammant dan $.(. -illiam untuk meninjau kehendak "rang Melayu. asil daripada lap"ran mereka, !ritish bersetuju membubarkan M). Pada 45 #ulai 1;8?, #awatankuasa Kerja telah ditubuhkan. Ia terdiri daripada ? pegawai <r"pah, 8 wakil Sultan dan 4 wakil )M5: untuk merangka satu perlembagaan baru yang sesuai dijalankan di Tanah Melayu, khususnya yang dapat diterima "leh "rang Melayu dan !ritish. Pada dasarnya, matlamat mereka ialah untuk menubuhkan kerajaan pusat yang kukuh, memajukan ek"n"mi Tanah Melayu dan menyelesaikan hak istimewa "rang Melayu, kekuasaan serta kewibawaan Sultan dan syarat kerakyatan. :rang-"rang bukan Melayu tidak bersetuju dengan penubuhan #awatankuasa Kerja kerana mereka

41;

bimbang #awatankuasa Kerja yang tidak diwakili "leh "rang bukan Melayu akan merangka perlembagaan yang hanya menguntungkan "rang Melayu dan merugikan "rang bukan Melayu. Mereka telah mengadakan beberapa halangan bagi mengagalkan tugas #awatankuasa Kerja. -alaupun mendapat halangan, #awatankuasa Kerja telah berjaya mengemukakan lap"ran mereka pada 11 $isember 1;8? yang mengandungi dra% perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu BPTMC. Perkembangan &+4),&+4( Penentangan PTM berbe1a dari M) terutamanya yang berkaitan dengan hak istimewa "rang Melayu, kekuasaan dan kewibawaan Sultan dan syarat kerakyatan. Pad 15 $isember 1;8?, #awatan Perunding yang terdiri daripada 5 pegawai <r"pah, 4 wakil 3ina dan 4 wakil India telah ditubuhkan untuk meninjaukan pandangan "rang bukan Melayu terhadap dra% perlembagaan #awatankuasa Kerja. #awatankuasa Perunding telah mengemukakan lap"ran mereka pada 41 Ma, 1;8= yang mengandungi beberapa pindaan ke atas dra% perlembagaan #awatankuasa Kerja. $alam usaha untuk menentang dra% perlembagaan tersebut, mereka telah menubuhkan 'll Malayan 3"un,il "% #"int ',ti"n B'M3#'C pada 44 $isember 1;8?. 'M3#' dipimpin "leh $at"> Tan 3heng 9",k sebagai Presiden dan #"hn <ber sebagai Setiausaha. 'ntara pertubuhan yang menyertai 'M3#' ialah Malayan $em",rati, )ni"n, Malayan Indian 3"ngress, Pan-Malayan Hederati"n "% Trade )ni"n, Malayan Pe"ple 'nti-#apanese <M-SerEi,es 3"mrades 'ss",iati"n dan Parti K"munis Malaya. Mereka telah mengemukakan beberapa ,adangan untuk dilaksanakan dalam perlembagaan baru di Tanah Melayu. 'ntara ,adangan itu ialah. a. b. ,. Pernyatuan Tanah Melayu dengan Singapura sebagai satu unit p"litik. Pemerintahan sendiri akan dijalankan melalui badan perundangan pusat yang ahlinya dipilih. Kerakyatan yang sama yang memberi hak dan peluang yang sama kepada semua warganegara tanpa mengira bangsa dan keturunan. 'M3#' telah mendesak supaya !ritish membatalkan semua persetujuan yang telah di,apai antara !ritish dengan (aja-raja Melayu dan )M5:. Mereka juga mahu 'M3#' diterima sebagai wakil bukan Melayu. Pada 44 $isember 1;8=, g"l"ngan kiri "rang Melayu telah menubuhkan Pusat Tenaga (akyat BP)T<('C untuk menentang dra% perlembagaan #awatankuasa Kerja. P)T<(' diangg"tai "leh Parti Kebangsaan Melayu Malaya BPKMMC pimpinan $r. !urhannuddin, 'ngkatan Pemuda Insa% B'PIC pimpinan 'hmad !"estamam dan 'ngkatan -anita Sedar B'-'SC pimpinan Shamsiah Hakeh. P)T<(' juga

44D

mengemukakan beberapa ,adangan untuk dilaksanakan dalam perlembagaan baru Tanah Melayu. 'ntaranya ialah.

a. b. ,. d.

!ahasa Melayu sebagai bahasa rasmi Tanah Melayu. Pemerintahan sendiri akan dijalankan di mana hal-ehwal luar dn pertahanan menjadi tanggungjawab bersama Kerajaan !ritish dengan Kerajaan Tanah Melayu. Perkataan *Melayu+ mesti digunakan sebagai rupa bangsa warganegara Tanah Melayu. !endera Tanah Melayu mesti mengandungi warna-warna kebangsaan Tanah Melayu. Pada 1? Ma, 1;8=, P)T<(' telah bergabung dengan 'M3#' yang menguatkan penentangan mereka

terhadap dra% perlembagaan #awatankuasa Kerja. Mereka telah mengemukakan *perlembagaan rakyat+ yang merupakan gabungan ,adangan P)T<(' dan 'M3#' untuk dilaksanakan dalam perlembagaan baru Tanah Melayu. Mereka juga telah melaksanakan *hartal+ di seluruh Tanah Melayu pada 1; :kt"ber dan 4D :kt"ber 1;8= untuk menunjukkan bantahan mereka terhadap dra% perlembagaan #awatankuasa Kerja serta menunjukkan kekuatan mereka. -alau bagaimanapun, !ritish tidak berminat untuk menerima ,adangan P)T<('-'M3#'. !ritish menerima dra% perlembagaan #awatankuasa Kerja yang dijadikan asas perlembagaan PTM. Pada 41 #anuari 1;8@, (aja-raja Melayu dan wakil Kerajaan !ritish menandatangani persetujuan penubuhan PTM. Pada 1 Hebruari 1;8@, lahirlah PTM se,ara rasminya. /adangan PTM &+4( 1. Sembilan negeri Melayu iaitu Perlis, Kedah, Perak, Selang"r, 5egeri Sembilan, #"h"r, Pahang, Kelantan dan Terengganu dan dua 5egeri-negeri Selat iaitu Melaka dan Pulau Pinang disatukan sebagai satu unit p"litik yang dikenali sebagai PTM. 4. 6. 8. 5. ?. Singapura diasingkan dari PTM. PTM menjadi negeri lindungan !ritish. Pentadbiran PTM diketuai "leh Pesuruhjaya Tinggi BP#TC. P#T akan menjalankan pentadbiran dengan bantuan Majlis Perundangan Persekutuan BMPPC dan Majlis Mesyuarat Kerja Persekutuan BMMKPC. MPP terdiri daripada 6 angg"ta eM-"%%i,i", ; Menteri !esar, 4 wakil Melaka dan Pulau Pinang, 11 ahli rasmi dan 5D ahli tak rasmi yang terdiri daripada 44 Melayu, 18 3ina, = <r"pah, 5 India, 1 3eyl"n dan 1 Serani.

441

=. @. ;. 1D. 11. 14. a. b. ,. d. e.

MMKP pula terdiri daripada 6 angg"ta eM-"%%i,i", 8 ahli rasmi dan sekurang-kurangnya 5 atau selebihlebihnya = ahli tak rasmi. Majlis Mesyuarat (aja-raja ditubuhkan dan diangg"tai "leh ; "rang (aja Melayu. Persidangan yang dijalankan akan dipengerusikan "leh salah se"rang dari mereka. Kekuasaan dan kewibawaan Sultan ke atas negeri mereka dikekalkan. Sultan-sultan akan menjalankan pentadbiran mereka dengan bantuan MM5 dan MMK negeri. Kerajaan negeri bertanggungjawab dalam kerajaan tempatan, kesihatan, pelajaran, tanah dan pertanian. ak istimewa "rang Melayu dikekalkan. ak kerakyatan. Mereka yang lahir di Tanah Melayu mesti bermastautin selama @ tahun dari temp"h 14 tahun yang terdahulu. Mereka yang lahir di luar Tanah Melayu mesti bermastautin selama 15 tahun dari temp"h 4D tahun yang terdahulu. )mur minimum menjadi warganegara ialah 1@ tahun. Mereka mesti b"leh bertutur dalam !ahasa Melayu dan !ahasa Inggeris. Mereka diminta bersumpah untuk menentukan taat setia kepada Tanah Melayu.

Perkembangan &+4(,&+.' Mengikut perlembagaan PTM 1;8@, Kerajaan !ritish bersetuju untuk memberi Tanah Melayu berkerajaan sendiri dan kemerdekaan akan dijalankan beransur-ansur. !ritish juga bersetuju untuk mengadakan pilihanraya bagi memilih ahli MPP. -alau bagaimanapun, usaha ke arah tersebut terhalang akibat pember"ntakan Parti K"munis Malaya BPKMC sejak 1? #un 1;8@. 'pabila keadaan mulai reda, usaha ke arah tersebut diteruskan. Pada tahun 1;51, Sistem 'hli diperkenalkan di mana ; rakyat tempatan yang menjadi MPP dilantik untuk mengetuai ; jabatan kerajaan. #abatan-jabatan tersebut ialah al-ehwal <k"n"mi, alehwal $alam 5egeri, Kesihatan, Pelajaran, Pertanian dan Perhutanan, Tanah, 2alian dan Perhubungan, Industri dan ubungan S"sial, Kerja (aya dan Perumahan, Keretapi dan P"s. 'ntara mereka ialah $at"> :nn bin #aa%ar mengetuai #abatan al-ehwal $alam 5egeri, au Sek 9ee mengetuai #abatan Kesihatan dan Thuraisingam mengetuai #abatan Pelajaran. Mulai 1;51, pilihanraya perbandaran mulai diadakan bagi memilih ahli majlis perbandaran. Pada 1 $isember 1;51, Pilihanraya Perbandaran Pulau Pinang diadakan untuk memilih ; "rang ahli. $alam pilihanraya tersebut Parti (adikal Pulau Pinang memenangi ? kerusi, Parti !uruh 4 kerusi dan )M5: satu

444

kerusi. Pada 1? Hebruari 1;54, Pilihanraya Perbandaran Kuala 9umpur diadakan untuk memilih14 ahli. )ntuk menghadapi pilihanraya tersebut )M5: dan M3' telah bergabung sebagai Parti Perikatan untuk menghadapi Parti Kemerdekaan Malaya BIMPC pimpinan $at"> :nn bin #aa%ar yang telah keluar dari )M5: akibat perselisihan dasar. $alam pilihanraya tersebut, Parti Perikatan )M5:-M3' memenangi ; kerusi, IMP 4 kerusi dan bebas 1 kerusi. 'kibat kemenangan Parti Perikatan, 4 "rang angg"tanya iaitu .S. 9ee dan $r. Ismail dilantik sebagai Ketua #abatan Kerajaan dalam Sistem 'hli. Pada tahun 1;56, se"rang rakyat tempatan yang menjadi ahli MPP dilantik menjadi *speaker+ menggantikan P#T yang tidak lagi menjadi ahli MPP. Pada tahun 1;56 juga, Parti Perikatan )M5:-M3' telah mendesak supaya !ritish mengadakan pilihanraya umum bagi memilih ahli-ahli MPP. Pada tahun 1;58, 2erald Templer selaku wakil Kerajaan !ritish telah mengumumkan MPP akan mempunyai ;@ ahli, iaitu 54 dipilih dan 8? dilantik. Pilihanraya )mum yang pertama akan diadakan pada 4= #ulai 1;55. !erikutan dengan pengumuman itu, )M5: dan M3' bergabung pula dengan MI3 menjadi Parti Perikatan yang lebih besar. 'ntara parti yang bertanding dalam Pilihanraya )mum Pertama ialah Parti !uruh, Parti S"sialis, Parti 5egara, Parti Pr"gresi% (akyat, Parti Islam Se Tanah Melayu BP'SC, Parti Perikatan Melayu Perak dan Parti Perikatan )M5:-M3'-MI3. $alam pilihanraya tersebut, Parti Perikatan )M5:M3'-MI3 telah memenangi 51 kerusi dan P'S 1 kerusi. asil dari kemenangan besar Parti Perikatan, Tanah Melayu telah diberi berkerajaan sendiri di mana Tunku 'bdul (ahman dilantik sebagai Ketua Menteri. Sebuah #emaah Menteri yang terdiri daripada ? Melayu, 6 3ina dan 1 India telah dibentuk. !agi memper,epatkan kemerdekaan Tanah Melayu, usaha-usaha telah dijalankan untuk menamatkan pember"ntakan PKM. asilnya (udningan !aling diadakan pada 4@ dan 4; $isember 1;55. Pihak kerajaan diwakili "leh Tunku 'bdul (ahman, Tan 3heng 9",k dan $aEid Marshall. PKM pula diwakili "leh 3hin Peng, 3heng Tien dan (ashid Maidin. -alau bagaimanapun, rundingan tersebut gagal kerana Tunku 'bdul (ahman tidak dapat menerima kehendak 3hin Peng yang mahukan PKM diterima sebagai parti yang sah dan 3hin Peng pula tidak dapat menerima kehendak Tunku 'bdul (ahman yang mahukan PKM dibubarkan. Pada ? #anuari 1;5?, r"mb"ngan kemerdekaan yang diwakili "leh Parti Perikatan dan diketuai "leh Tunku 'bdul (ahman telah berangkat ke <ngland untuk merundingkan kemerdekaan Tanah Melayu dengan Kerajaan !ritish. (undingan yang diadakan dari 1@ #anuari hingga @ Hebruari 1;5? dipengerusikan "leh 9"rd 9enn"M !"yd. asil dari rundingan tersebut, !ritish bersetuju memberi kemerdekaan kepada Tanah Melayu pada 61 :g"s 1;5=. !agi merangka perlembagaan PTM yang merdeka, Suruhanjaya (eid yang diketuai "leh 9"rd (eid telah dibentuk. 'ngg"ta-angg"tanya terdiri daripada hakim-hakim negara K"manwel, iaitu IE"r #enning B!ritainC, -illiam Ma,kell B'ustraliaC, !. Malik BIndiaC dan 'bdul amid BPakistanC. Suruhanjaya ini

446

telah mengadakan tinjauan dan mendapatkan pandangan daripada "rang tempatan, pelbagai parti p"litik, persatuan dan pertubuhan. Sejumlah 161 mem"randum telah diterima. asil dari mem"randum ini, Suruhanjaya (eid telah menyusun dan merangka perlembagaan dan siap pada bulan Ma, 1;5=. Pada 61 :g"s 1;5=, lahirlah PTM yang merdeka. Perlembagaan PTM &+.' 1. PTM yang merdeka mempunyai se"rang (aja sebagai ketua negara. !aginda dikenali sebagai 7ang $ipertuan 'g"ng. !aginda akan dipilih di kalangan (aja-raja Melayu untuk temp"h 5 tahun. !aginda menjadi (aja !erperlembagaan dengan mengikut nasihat #emmah Menteri Persekutuan serta Majlis (ajaraja. 4. 6. 8. Majlis (aja-raja diangg"tai "leh ; "rang (aja Melayu dan 4 "rang 7ang $ipertua dari Melaka dan Pulau Pinang. 5asihat Majlis (aja-raja dikehendaki dalam perlantikan hakim, suruhanjaya pengundi dan perkhidmatan, kedudukan dan hak istimewa "rang Melayu. Kuasa kerajaan terletak atas tangan Parlimen yang mempunyai 4 dewan iaitu $ewan (akyat dan $ewan 5egara. 'hli $ewan (akyat akan dipilih pada setiap 5 tahun. Manakala bagi $ewan 5egara, ia terdiri daripada 44 ahli yang dipilih "leh $ewan )ndangan 5egeri dan 1? ahli yang dilantik "leh 7ang $ipertuan 'g"ng. 5. ?. =. @. a. b. ,. $i setiap negeri, Sultan atau 2aben"r memilih Menteri !esar atau Ketua Menteri dari parti yang mendapat suara maj"riti dalam $ewan )ndangan 5egeri. !idang kuasa bagi kerajaan persekutuan dan negeri akan diselesaikan melalui Senarai Persekutuan, Senarai 5egeri dan Senarai !ersama. Perdana Menteri menjadi ketua pentadbir 5egara. Tara% kewarganegaraan. :rang yang lahir dalam PTM pada atau selepas ari Kemerdekaan. :rang yang berumur 1@ tahun ke atas yang dilahirkan di PTM dan telah bermastautin di situ selama 5 dari = tahun serta b"leh bertutur !ahasa Melayu dan mengangkat sumpah taat setia. :rang yang berumur 41 tahun ke atas yang dilahirkan di PTM dan telah bermastautin di situ selama @ dari 14 tahun b"leh mem"h"n dengan syarat b"leh bertutur dalam !ahasa Melayu dan mengangkat sumpah taat setia. d. $wi kewarganegaraan tidak dibenarkan ke,uali kewarganegaraan K"manwel.

448

;. 1D. 11. 14.

ak asasi dijamin. ak istimewa "rang Melayu terjamin. Islam menjadi agama rasmi tetapi semua "rang bebas beragama. !ahasa Melayu menjadi bahasa rasmi.

Parti K"munis Malaya

Pengenalan Ide"l"gi k"munis tiba di Tanah Melayu pada tahun1;4D-an terutamanya di sekitar tahun 1;45. Imigran 3ina telah membawa buku-buku dan risalah-risalah mengenai ajaran k"munis dan disebarkan di kalangan "rang 3ina di Tanah Melayu. asil dari kegiatan mereka, guru-guru dan murid-murid sek"lah 3ina telah menubuhkan 9iga !elia K"munis di Singapura pada tahun 1;4?. Sehingga 1;4=, k"munis di Tanah Melayu bergerak di sebalik Parti Ku"mintang BKMTC kerana wujudnya kerjasama antara Parti K"munis 3hina BPK3C dan KMT di 3hina. Perpe,ahan KMT-PK3 pada tahun 1;4= telah menyebabkan PK3 menghantar 5 "rang wakilnya ke Tanah Melayu. Mereka telah berjaya menubuhkan Parti K"munis 5anyang di Singapura pada tahun 1;4=. 'gen-agen k"mintern yang tiba di Tanah Melayu pada tahun 1;4@ telah men,adangkan supaya Parti K"munis 5anyang disusun semula. Pada ? 'pril 1;6D, satu persidangan k"munis telah diadakan di Singapura dan hasilnya lahirlah Parti K"munis Malaya BPKMC yang beribu pejabat di Singapura. &+-*,&+4& PKM telah diarah untuk menyelia gerakan k"munis di Thailand dan Ind"nesia selain menjalankan kegiatannya di Tanah Melayu. PKM telah diletakkan di bawah !ir" K"munis 'ntarabangsa Timur #auh yang berpusat di Shanghai. Sejak ditubuhkan, PKM terpaksa menjalankan kegiatan mereka se,ara sulit kerana parti ini diharamkan disebabkan kegiatan anti-!ritish yang dijalankan dianggap mengganggu ketenteraman awam. Sejak 1;6D agen-agen k"mintern mula dihantar ke Tanah Melayu untuk membantu kegiatan PKM. Pada #un 1;61, se"rang agen kanan k"mintern dari Parsi iaitu #"seph $a,r"uM telah tiba di Tanah Melayu. -alau bagaimanapun, beliau telah ditangkap tidak lama selepas ketibaannya di Singapura. Penangkapan dan pengakuannya telah mendedahkan maklumat penting mengenai PKM sehingga menyebabkan ramai angg"ta dan pemimpin termasuk 18 ahli jawatankuasa PKM ditangkap. Peristiwa ini telah melemahkan PKM.

445

Sejak tahun 1;64, kegiatan PKM mulai pulih apabila mereka diarah untuk melatih pemimpin dan angg"ta baru. Pada ? Ma, 1;66 satu mesyuarat jawatankuasa pusat PKM telah diadakan di Singapura untuk merangka perlembagaan PKM. Mesyuarat tersebut telah membuat ketetapan bahawa matlamat utama perjuangan PKM ialah menguasai Tanah Melayu dan menubuhkan (epublik K"munis Malaya. Sejak itu, mereka menjalankan gerakan akti%, mempengaruhi kesatuan-kesatuan sekerja, sek"lah-sek"lah 3ina dan pertubuhan 3ina. Mereka telah berjaya menimbulkan kegelisahan di kalangan pekerja semasa berlakunya kemelesetan ek"n"mi 1;6D-an. !agi melumpuhkan ek"n"mi dan p"litik Tanah Melayu supaya PKM mudah merampas kuasa, mereka telah mempengaruhi kesatuan-kesatuan sekerja melakukan perm"g"kan. 'kibatnya banyak perm"g"kan berlaku di Tanah Melayu termasuk Singapura pada 1;6?-1;6=. Sebagai ,"nt"h, satu perm"g"kan besar berlaku di l"mb"ng bijih timah !atu 'rang, Selang"r pada 1;6= di mana ?DDD pekerja telah berjaya merampas l"mb"ng tersebut dari pihak majikan. !erikutan dengan peristiwa perm"g"kan, kerajaan telah mengisytiharkan !anishment :rdinan,e pada tahun 1;6= yang mengharamkan perm"g"kan. 'kibatnya ramai pemimpin dan angg"ta PKM ditangkap kerana melanggar undang-undang tersebut. Mereka ini sama ada dipenjarakan atau dihantar pulang ke 3hina. Peristiwa ini sekali lagi melemahkan PKM. 'pabia #epun menyerang 3hina pada tahun 1;6=, PKM memainkan peranan penting dalam membangkitkan perasaan anti-#epun di kalangan "rang 3ina di Tanah Melayu. PKM telah menjalankan kutipan derma dan menggalakkan pemuda 3ina di Tanah Melayu kembali ke 3hina untuk menentang #epun. 'kibat dari kegiatan mereka, PKM mula mendapat s"k"ngan ramai terutamanya daripada "rang-"rnag 3ina. !uktinya pada tahun 1;6;, PKM sudah mempunyai angg"ta berda%tar seramai 6= ribu "rang. Semasa Peperangan 3hina-#epun, PK3 telah mengarahkan PKM menghentikan kegiatan anti-!ritish dan bekerjasama dengan !ritish untuk menentang #epun. 'rahan ini telah menimbulkan perpe,ahan di kalangan pemimpin dan angg"ta PKM kerana g"l"ngan radikal mahu mengambil kesempatan ini men,apai matlamat menguasai Tanah Melayu dan menubuhkan (epublik K"munis Malaya. 'kibatnya, k"mintern telah mengarahkan Setiausaha 'g"ng 9ai Teik menyatupadukan angg"ta PKM. 9ai Teik telah berjaya meyakinkan mereka bahawa kerjasama dengan !ritish hanya sebagai muslihat dalam usaha untuk men,apai matlamat PKM. &+4&,&+4. 'pabila #epun menyerang Tanah Melayu sikap "rang ramai terutamanya "rang 3ina terhadap PKM telah berubah. PKM mula mendapat sanjungan dan pengikut yang ramai kerana PKM dianggap sebagai pelindung "rang 3ina daripada penindasan #epun. Semasa #epun menguasai Tanah Melayu, angg"ta PKM telah melarikan diri ke dalam hutan dan bekerjasama dengan !ritish dengan menyertai Malayan 'nti-#apanese

44?

)ni"n BM'#)C yang dianjurkan "leh !ritish. Sebelum Tanah Melayu dikuasai "leh #epun, angg"ta-angg"ta PKM yang dipenjarakan "leh !ritish telah dibebaskan "leh !ritish dengan harapan PKM yang anti-#epun akan bekerjasama dengan !ritish untuk menentang #epun. PKM telah menubuhkan pasukan tentera anti-#epun yang dikenali sebagai Malayan Pe"ple 'nti-#apanese 'rmy BMP'#'C. Mereka mendapat latihan dan bantuan seperti makanan, senjata dan perubatan dari Pasukan !erikat. MP'#' juga mengadakan hubungan baik dengan pasukan 16? yang ditubuhkan "leh !ritish. enry Miller dalam bukunya *The #ungle -ar in Malaya+ menegaskan terdapat kira-kira 4DD angg"ta PKM mendapat latihan dari !ritish sebelum jatuhnya Singapura pada 15 Hebruari 1;84. Semasa pendudukan #epun, PKM melakukan serangan hendap ke atas tentera #epun dan menjalankan pengintipan untuk !ritish. Pengalaman yang diterima semasa pendudukan #epun amat menguntungkan PKM terutamanya ke arah menjayakan matlamat perjuangan mereka. 'pabila #epun menyerah kalah, angg"ta PKM keluar dari hutan dan mengambil alih pentadbiran sebelum ketibaan pihak !ritish. Pemerintahan PKM berlangsung selama 4 minggu dan dikenali sebagai *!intang Tiga+. Mereka telah merayakan kekalahan #epun sebagai kemenangan mereka dan mendakwa merekalah bertanggungjawab mengalahkan #epun di Tanah Melayu. Mereka telah merampas senjata tentera #epun untuk digunakan dalam perjuangan mereka. Seterusnya, mereka telah melakukan kekejaman ke atas "rang yang enggan bekerjasama dengan mereka lebih-lebih lagi yang menjadi *tali barut+ #epun. 'kibat tindakan PKM, berlakulah pergaduhan di antara kaum Melayu dengan 3ina terutamanya di Perak dan #"h"r selepas pemerintahan #epun. 'pabila !ritish kembali ke Tanah Melayu, mereka telah mengambil alih pentadbiran dari !intang Tiga dan MP'#' dibubarkan. 'ngg"ta-angg"ta MP'#' diminta menyerahkan senjata mereka kepada !ritish. Pada 1 $isember 1;85, ?@DD angg"ta MP'#' telah menyerahkan senjata mereka dan dibayar sagu hati sebanyak I65D se"rang. -alau bagaimanapun, diper,ayai masih ramai angg"ta MP'#' yang tidak menyerahkan senjata kerana mereka tidak yakin dengan dasar !ritish terhadap PKM. &+4.,&+4( PKM telah menuntut supaya merek diberi hak dalam pentadbiran. Kerana mengenangkan jasa PKM bekerjasama dengan !ritish menentang #epun, PKM telah diterima sebagai parti yang sah. Sejak itu, PKM mula menubuhkan ,awangannya di seluruh Tanah Melayu untuk menambahkan angg"tanya. Sejak tahun 1;85, PKM berusaha men,apai matlamat menguasai Tanah Melayu dan menubuhkan (epublik K"munis Malaya melalui perlembagaan. PKM akan menganjurkan *2erakan Massa+ untuk memaksa !ritish memberi Tanah Melayu berkerajaan sendiri dan kemerdekaan. PKM juga menjalankan gerakan se,ara akti%

44=

mempengaruhi parti-parti p"litik, kesatuan-kesatuan sekerja, pertubuhan 3ina dan sek"lah 3ina. )ntuk mendapat s"k"ngan pekerja, PKM telah menubuhkan Kesatuan !uruh 'm dan untuk mendapat s"k"ngan belia, PKM menubuhkan 9iga !elia $em"kratik !aru pada tahun 1;8?. !agi menguasai kesatuan sekerja, PKM telah menubuhkan Kesatuan Sekerja Pusat, ,"nt"hnya, PKM yang menubuhkan Pan-Malayan Hederati"n "% Trade )ni"n BPMHT)C telah menguasai semua kesatuan sekerja yang bergabung di bawah PMHT). !agi melumpuhkan ek"n"mi supaya memudahkan PKM merampas kuasa, mereka telah mempengaruhi kesatuan sekerja melakukan perm"g"kan. 'kibatnya 6DD perm"g"kan telah dipengaruhi "leh PKM telah berlaku di Tanah Melayu dan Singapura pada 1;8?-1;8=. !agi menghadapi perm"g"kan tersebut, !ritish telah melaksanakan undang-undang kesatuan sekerja yang mend"r"ng pemimpin parti p"litik supaya tidak menjadi pemimpin kesatuan sekerja. Tindakan tersebut telah menghan,urkan PMHT) yang dikuasai "leh PKM. Pada 15 Hebruari 1;8?, PKM telah menganjurkan satu perarakan besardi Singapura bagi memperingati kekalahan !ritish di tangan #epun pada 15 Hebruari 1;84. Tujuannya ialah menjatuhkan maruah !ritish serta menunjukkan kekuatan PKM. Pada 44 $isember 1;8?, PKM telah menyertai 'M3#' bagi menggagalkan penubuhan PTM. Pada ? Ma, 1;8=, satu mesyuarat jawatankuasa pusat PKM telah diadakan di Singapura bagi mengkaji semula dasar dan taktik PKM. Setiausaha 'g"ng PKM, iaitu 9ai Teiktidak menghadirinya dan beliau telah hilang diri bersama-sama wang parti. 'kibatnya, pimpinan PKM jatuh ke tangan g"l"ngan radikal pimpinan :ng !""n ua yang lebih dikenali sebagai 3hin Peng. Pada 1@ dan 1; Hebruari 1;8@, satu persidangan k"munis telah diadakan di 3al,utta, India dan dihadiri "leh perwakilan k"munis dari 'sia serta 'ustralia. PKM diwakili "leh 9ee S""ng. Persidangan 3al,utta telah membuat ketetapan bahawa pember"ntakan bersenjata mesti dijalankan bagi menjayakan matlamat perjuangan k"munis. &+4(,&+.4 !erikutan dengan keputusan 3al,utta, PKM mula mengubah dasar dan taktiknya sejak tahun 1;8@. Sejak itu, PKM berusaha untuk men,apai matlamat melalui pember"ntakan bersenjata. 9angkah ini juga diambil akibat kegagalan PKM untuk men,apai matlamat melalui perlembagaan yang dijalankans sejak tahun 1;85. PKM menubuhkan pasukan tentera antu-!ritish yang dikenali sebagai Malayan Pe"ple 'nti !ritish 'rmy BMP'!'C yang di bawah pimpinan pengerusi jawatankuasa pusat tentera PKM iaitu 9aw 7ew. 'ntara pemimpin lain ialah 9aw 9ee dan 7eng Ku"w. Kebanyakan angg"ta MP'!' terdiri daripada bekas angg"ta MP'#'. !agi menjayakan matlamatnya, PKM akan menggunakan strategi Ma" T1e Tung. Mengikut strategi ini, PKM akan menguasai kawasan pedalaman di mana kawalan kerajaan amat lemah. Kawasan ini akan diwujudkan sebagai

44@

kawasan bebas daripada kawalan kerajaan. $ari kawasan ini, PKM akan menyerang dan menguasai bandarbandar di sekitarnya dan seterusnya menyerang dan menguasai seluruh Tanah Melayu. !agi melumpuhkan ek"n"mi, PKM mempengaruhi kesatuan sekerja mengadakan perm"g"kan. 'kibatnya banyak perm"g"kan berlaku di Tanah Melayu termasuk Singapura pada bulan Mei dan #un 1;8@. PKM meneruskan usaha meresapi parti p"litik, kesatuan sekerja, sek"lah 3ina dan pertubuhan 3ina. $alam keganasan tersebut, PKM telah berjaya membunuh 6 "rang pengurus ladang berbangsa <r"pah di Sungai Siput, Perak pada 1? #un 1;8@. !erikutan dengan peristiwa itu, kerajaan mengisytiharkan $arurat di seluruh Tanah Melayu pada 1= #un 1;8@ dan )ndang-undang $arurat dikeluarkan pada 46 #ulai 1;8@ di mana PKM diharamkan. 'kibat pengisytiharaan $arurat, angg"ta PKM melarikan diri ke dalam hutan untuk meneruskan perjuangan. Mereka menyerang pasukan keselamatan dan juga "rang awam terutamanya peladang-peladang dan pel"mb"ngpel"mb"ng <r"pah. Pejabat-pejabat kerajaan terutamanya !alai P"lis menjadi sasaran PKM. Mereka memusnahkan sistem hubungan jalan raya dan jalan keretapi. PKM juga menyerang ladang-ladang bijih timah di mana p"k"k getah dan jentera perl"mb"ngan dimusnahkan untuk menyekat pengeluaran bagi melumpuhkan ek"n"mi Tanah Melayu. $alam usaha untuk mendapat bantuan, PKM menubuhkan pasukan pr"paganda *Min 7uan+ yang terdiri daripada setinggan-setinggan 3ina yang tinggal di pinggir hutan. <dger :. !alan,e dalam bukunya *The 3"mmunist Insurgent -ar 1;8@-1;?8+ menegaskan terdapat antara 6D-8D ribu angg"ta *Min 7uan+ pada peringkat awal pember"ntakan PKM. $alam usaha untuk menakutkan "rang ramai dan menjejaskan pasukan keselamatan, PKM menjalankan kempen membunuh pegawai tinggi kerajaan. 'kibat dari kempen itu, mereka telah berjaya membunuh Pesuruhjaya Tinggi !ritish, enry 2urney pada ? :kt"ber 1;51 semasa beliau dalam perjalanan ke !ukit Hraser. Pada September 1;51, satu mesyuarat jawatankuasa pusat PKM diadakan di Pahang untuk mengkaji semula taktik PKM. 'pabila menyedari keganasan mereka lakukan menimbulkan keben,ian "rang ramai terhadap PKM menyebabkan mereka berusaha untuk mengelakkan serangan ke atas "rang awam. Sejak September 1;51, serangan hanya dilakukan ke atas pasukan keselamatan, "rang <r"pah, pengintip kerajaan dan bekas angg"ta PKM yang berpaling tadah. Pada 1;5D-an, mereka meneruskan usaha meresapi parti p"litik, kesatuan sekerja, sek"lah 3ina dan pertubuhan 3ina. Menjelang tahun 1;58, ternyata perjuangan PKM menemui kegagalan kerana ramai angg"tanya dibunuh, ditangkap atau menyerah diri. Terbunuh. #un 1;58 Tertangkap. 1;51 1? #un 1;56 ?6D8 B1;8@-1;56C ;5@1 B1;8@-1;58C 1;8@ 11DDD 5D;=

44;

1;58 $ihantar pulang. 1;58 1;5D

4DDD =DDD 1DDDD

2asar dan Taktik PKM 4)/+5%)/5+6

Pengenalan Ide"l"gi k"munis tiba di Tanah Melayu pada tahun 1;4D-an terutamanya di sekitar tahun 1;45. Ide"l"gi ini telah tersebar luas di kalangan "rang-"rang 3ina di Tanah Melayu. asilnya 9iga !elia K"munis telah ditubuhkan di Singapura pada tahun 1;4?. Pada tahun 1;4=, Parti K"munis 5anyang ditubuhkan dan parti ini telah di,adangkan supaya disusun semula pada tahun berikutnya. 'kibatnya satu persidangan K"munis telah diadakan di Singapura pada ? 'pril 1;6D dan hasilnya lahirlah PKM yang beribu pejabat di Singapura. Matlamat PKM ialah menggulingkan Kerajaan !ritish dan menubuhkan (epublik K"munis Malaya di Tanah Melayu. Selain itu, PKM juga diarah untuk menyelia gerakan k"munis di Thailand dan Ind"nesia. Sejak ditubuhkan, PKM terpaksa menjalankan kegiatan se,ara sulit kerana parti ini diharamkan disebabkan kegiatan anti-!ritish dianggap mengganggu ketenteraman awam. Kegiatan anti-!ritish telah diberhentikan semasa pendudukan #epun di Tanah Melayu. Sebaliknya, PKM telah bekerjasama dengan !ritish untuk menentang #epun di Tanah Melayu. 'ngg"ta PKM telah melarikan diri ke dalam hutan untuk menubuhkan MP'#'. 'pabila #epun menyerah kalah dan !ritish kembali ke Tanah Melayu, PKM menuntut supaya mereka diberi hak dalam pentadbiran. :leh sebab mengenang jasa PKM bekerjasama dengan !ritish menentang #epun, PKM akhirnya diterima sebagai parti yang sah. #asar PKM 1. 1/45"1/4, Setelah PKM mula diterima sebagai parti yang sah, PKM telah menubuhkan ,awangannya di seluruh Tanah Melayu bagi menambahkan keangg"taannya. Sejak tahun 1;85, PKM berusaha men,apai matlamat menguasai Tanah Melayu dan menubuhkan (epublik K"munis Malaya melalui perlembagaan. :leh itu, PKM telah menganjurkan *2erakan Massa+ untuk memaksa !ritish memberi Tanah Melayu berkerajaan

46D

sendiri dan kemerdekaan. PKM juga menjalankan gerakan se,ara akti% untuk mempengaruhi parti p"litik, kesatuan sekerja, sek"lah 3ina dan pertubuhan 3ina. 2. 1/4,"1/54 $alam tahun 1;8@, PKM memasuki 1aman baru kerana ia telah mengambil keputusan untuk menubuhkan sebuah negara k"munis di Tanah Melayu melalui satu reE"lusi bersenjata. Hakt"r-%akt"r yang menyebabkan perubahan dasar ini ialah. a. Kegagalan men,apai matlamat melalui perlembagaan !eberapa ahli Sejarah berpendapat bahawa pember"ntakan PKM meletus akibat kegagalan p"lisi perdamaian bersatu. PKM telah gagal untuk men,apai ,ita-,itanya melalui ,ara-,ara perlembagaan antara tahun 1;85-1;8@. #usteru itu, PKM terpaksa menggunakan ,ara-,ara lain seperti kekerasan untuk menggulingkan Kerajaan !ritish di Tanah Melayu. b. Perubahan pu,uk pimpinan 'hli-ahli Sejarah seperti 5"el !arber berpendapat bahawa krisis dalam PKM sendiri telah mengakibatkan pember"ntakan k"munis 1;8@. Pada bulan Ma, 1;8=, Setiausaha 'gung PKM, 9ai Teik, telah menghilangkan diri dengan wang parti. Peristiwa ini telah menyebabkan pu,uk pimpinan PKM jatuh ke tangan g"l"ngan radikal pimpinan 3hin Peng. Mengikut pendapat 3hin Peng, dasar yang lebih akti% perlu dilaksanakan bagi memulihkan semangat perjuangan k"munis. ,. Persidangan di 3al,utta 'hli-ahli Sejarah seperti arny Miller pula berpendapat keputusan PKM untuk member"ntak adalah dipengaruhi "leh keputusan K"ngres Pemuda K"munis 'sia yang diadakan di 3al,utta pada 1@ dan 1; Hebruari 1;8?. K"ngres tersebut telah mengarah parti-parti k"munis untuk mengadakan pember"ntakan bersenjata bagi men,apai matlamat mereka. Taktik PKM 1. 1/45"1/4, )ntuk men,apai matlamat, PKM telah menubuhkan ,awangan di seluruh Tanah Melayu, misalnya PKM telah menubuhkan Kesatuan !uruh 'm untuk mendapat s"k"ngan pekerja dan 9iga !elia $em"kratik !aru untuk mendapat s"k"ngan belia. )ntuk menguasai kesatuan sekerja, PKM telah menubuhkan PanMalayan Hederati"n "% Trade )ni"n BPMHT)C yang berjaya menguasai semua kesatuan sekerja yang bergabung di bawah PMHT). !agi melumpuhkan ek"n"mi dan memudahkan PKM merampas kuasa,

461

PKM telah mempengaruhi kesatuan sekerja melakukan perm"g"kan. 'kibatnya, 6DD perm"g"kan yang dipengaruhi PKM telah berlaku di Tanah Melayu dan Singapura pada tahun 1;8?-1;8=. PKM juga men,eburkan diri dalam kegiatan dan pergerakan p"litik misalnya PKM telah menentang ran,anagn pembentukan PTM pada tahun 1;8@. Pada pendapat mereka, pembentukan PTM sudah pasti menggagalkan ran,angan PKM untuk menubuhkan (epublik K"munis Malaya, maka pada 44 $isember 1;8?, PKM telah menyertai 'll Malayan 3"un,il "% #"int ',ti"n B'M3#'C bagi menentang ran,angan pembentukan PTM. 2. 1/4,"1/54 !agi men,apai matlamat, PKM telah menubuhkan pasukan tentera anti-!ritish yang dikenali sebagai Malayan Pe"ple 'nti !ritish 'rmy BMP'!'C di bawah pimpinan pengerusi jawatankuasa pusat tentera PKM iaitu 9aw 7ew. 'ntara pemimpin lain ialah 9aw 9ee dan 7eng Ku"w. Kebanyakan angg"ta MP'!' terdiri daripada bekas angg"ta MP'#'. PKM juga menggunakan strategi Ma" T1e Tung dalam perjuangan mereka. Mengikut strategi ini, PKM akan menyerang dan menguasai kawasan pedalaman di mana kawalan Kerajaan !ritish amat lemah. Kawasan ini akan diwujudkan sebagai kawasan bebas daripada kawalan kerajaan. $ari kawasan ini, PKM akan menyerang dan menguasai bandar-bandar di sekitarnya dan seterusnya menguasai seluruh Tanah Melayu. !agi melumpuhkan ek"n"mi, PKM mempengaruhi kesatuan sekerja mengadakan perm"g"kan. 'kibatnya perm"g"kan berlaku di Tanah Melayu termasuk di Singapura pada bulan Mei dan #un 1;8@. PKM juga meneruskan usaha meresapi parti-parti p"litik, kesatuan sekerja, sek"lah 3ina dan pertubuhan 3ina. $alam keganasan tersebut, PKM telah berjaya membunuh 6 peladang <r"pah di Sungai Siput, Perak. Peristiwa ini telah menyebabkan $arurat diisytiharkan di seluruh Tanah Melayu pada 1= #un 1;8@. Pada 46 #ulai 1;8@, )ndang-undang $arurat dikeluarkan. )ndang-undang ini telah mengharamkan PKM. 'kibatnya angg"ta PKM lari ke dalam hutan untuk meneruskan perjuangan mereka. Mereka telah menyerang pasukan keselamatan dan "rang awam terutamanya peladang-peladang dan pel"mb"ngpel"mb"ng. Mereka juga memusnahkan sistem perhubungan jalan raya dan jalan keretapi. $alam usaha mendapat bantuan, PKM menubuhkan pasukan pr"paganda *Min 7uan+ yang terdiri daripada setinggansetinggan 3ina yang tinggal di pinggir hutan. Pada September 1;51, satu mesyuarat jawatankuasa pusat PKM diadakan di Pahang. 'pabila menyedari bahawa keganasan yang mereka lakukan menimbulkan keben,ian "rang ramai, PKM telah

464

mengubah taktik perjuangan mereka, iaitu hanya menyerang pasukan keselamatan, "rang <r"pah, pengintip dan bekas angg"ta PKM yang berpaling tadah. Menjelang tahun 1;58, perjuangan PKM mengalami kegagalan.

Sebab PKM Member"ntak

Pengenalan PKM ditubuhkan pada ? 'pril 1;6D. Matlamat penubuhannya ialah untuk menguasai Tanah Melayu dan seterusnya menubuhkan (epublik K"munis Malaya. Pada masa yang sama, PKM juga diarah menyelia gerakan k"munis di Thailand dan Ind"nesia. Sejak ditubuhkan, PKM terpaksa menjalankan kegiatannya se,ara sulit kerana kegiatan anti-!ritishnya dianggap mengganggu ketenteraman awam. Sebelum tahun 1;81, pertubuhan ini mendapat sambutan dari "rang ramai. Semasa pendudukan #epun di Tanah Melayu, PKM telah memberhentikan kegiatan anti-!ritish. $i sebaliknya, PKM bekerjasama dengan !ritish untuk menentang #epun dengan menyertai Malayan 'nti #apanese )ni"n BM'#)C yang dianjurkan "leh !ritish. Selain itu, PKM juga menubuhkan pasukan tentera anti-#epun yang dikenali sebagai Malayan Pe"ple 'nti-#apanese 'rmy BMP'#'C. Setelah #epun menyerah kalah dan !ritish kembali ke Tanah Melayu pada tahun 1;85, PKM telah diterima sebagai parti yang sah. 'kibatnya, antara tahun 1;85-1;8@, PKM berusaha men,apai matlamat mereka melalui perlembagaan. 5amun usaha PKM tersebut gagal dan kegagalan tersebut telah menyebabkan PKM melaksanakan pember"ntakan bersenjata pada tahun 1;8@. Sebab,sebab PKM memberontak 1. Persi$angan $i 1al+utta Pada 1@ dan 1; Hebruari 1;8@, satu persidangan k"munis telah diadakan di 3al,utta, India. Persidangan tersebut telah dihadiri "leh perwakilan k"munis dari 'sia dan 'ustralia. Pihak PKM telah diwakili "leh 9ee S""ng. Persidangan tersebut telah membuat ketetapan bahawa pember"ntakan bersenjata mesti dijalankan bagi menjayakan matlamat perjuangan k"munis. 'kibatnya PKM mula mengubah dasar mereka dan melakukan pember"ntakan bersenjata di seluruh Tanah Melayu. 466

2.

Kegagalan men+a(ai matlamat melalui (erlembagaan Sejak tahun 1;85, PKM telah diterima sebagai parti yang sah di Tanah Melayu. Sejak itu, PKM mula berusaha untuk men,apai matlamat mereka melalui perlembagaan. PKM telah menganjurkan beberapa ran,angan dan salah satu daripada ran,angan tersebut ialah ran,angan *!arisan !ersatu+. $i bawah ran,angan ini, PKM akan bekerjasama dengan semua pihak. Selain itu, PKM juga menubuhkan ,awangan-,awangan di seluruh Tanah Melayu untuk mendapat s"k"ngan "rang ramai, misalnya PKM telah menubuhkan Kesatuan !uruh 'm dan 9iga !elia $em"kratik !aru untuk mendapat s"k"ngan pekerja dan belia. -alaupun PKM telah diterima sebagai parti yang sah, tetapi ia masih menghadapi tekanan dari !ritish, misalnya pada tahun 1;6=, !ritish telah mengisytiharkan )ndang-undang Kesatuan Sekerja yang melarang pemimpin parti p"litik menjadi pemimpin kesatuan sekerja. 'kibatnya, PKM gagal men,apai matlamat melalui perlembagaan. #usteru itu, PKM mula melakukan pember"ntakan di seluruh Tanah Melayu.

3.

Perubahan (u+uk (im(inan Perubahan pu,uk pimpinan PKM telah membawa kepada pember"ntakan bersenjata. Se,ara amnya, angg"ta PKM dapat dibahagikan kepada 4 g"l"ngan, iaitu yang bersi%at sederhana dan radikal. 2"l"ngan sederhana dipimpin "leh 9ai Teik manakala g"l"ngan radikal dipimpin "leh 3hin Peng. Pada ? Mei 1;8=, suatu mesyuarat jawatankuasa pusat PKM telah diadakan di Singapura. $alam mesyuarat itu, Setiausaha 'g"ng PKM, iaitu 9ai Teik tidak menghadirkan dirinya dan hilangkan diri bersama-sama dengan wang parti. Peristiwa ini menyebabkan pu,uk pimpinan jatuh ke tangan 3hin Peng. 3hin Peng berpendapat bahawa dasar pember"ntakan bersenjata adalah penting untuk men,apai matlamat PKM. 'kibatnya tidak berapa lama selepas itu, PKM mula member"ntak.

4.

Pengalaman #ang menguntungkan PKM juga mempunyai pengalaman yang menguntungkan mereka ke arah pember"ntakan. Pengalaman tersebut telah diper"lehi semasa pendudukan #epun di Tanah Melayu. Semasa pendudukan #epun, PKM telah menubuhkan Malayan Pe"ple 'nti #apanese 'rmy BMP'#'C dan pasukan ini telah mendapat latihan dan bantuan seperti makanan, pakaian, senjata dan perubatan dari pasukan !erikat. enry Miller dalam bukunya *The #ungle -ar In Malaya+ menegaskan bahawa terdapat kira-kira 4DD angg"ta PKM yang mendapat latihan dari !ritish sebelum jatuhnya Singapura pada 15 Hebruari 1;84. Selain itu, PKM juga melakukan serangan hendap ke atas #epun dan hal ini memb"lehkan PKM memper"lehi pengalaman dalam perang hutan. 'pabila #epun menyerah kalah pada 15 :g"s 1;85, angg"ta PKM telah keluar dari hutan dan mengambil alih pentadbiran di Tanah Melayu. Pada masa yang sama, mereka juga merampas

468

senjata #epun. -alaupun senjata tersebut kemudiannya diminta serah balik "leh !ritish, tetapi diper,ayai ramai angg"ta PKM yang tidak berbuat demikian. $engan itu, PKM bukan sahaja mempunyai pengalaman, tetapi juga mempunyai senjata yang men,ukupi untuk memb"lehkan mereka member"ntak. 5. Keja#aan (arti k)munis $i negara"negara lain Kejayaan parti-parti k"munis di negara-negara lain telah mend"r"ng PKM melakukan pember"ntakan. Parti-parti k"munis tersebut yang mengamalkan dasar pember"ntakan telah berjaya menguasai beberapa kawasan, misalnya Parti K"munis 3hina BPK3C di 3hina telah berjaya menguasai sebahagian 3hina. Parti K"munis K"rea telah berjaya menguasai sebahagian K"rea dan Parti K"munis Kietnam berjaya menguasai sebahagian Kietnam. 6. Penubuhan Persekutuan 5anah Mela#u ?P5M@ Penubuhan PTM pada 1 Hebruari 1;8@, telah memper,epatkan lagi pr"ses pember"ntakan. Pada dasarnya, PKM meny"k"ng Malayan )ni"n. Maka penubuhan jawatankuasa kerja pada 45 #ulai 1;8? telah menimbulkan penentangan PKM. 'pabila jawatankuasa kerja mengemukakan lap"ran mereka yang mempunyai dra% perlembagaan PTM pada 11 $isember 1;8?, PKM turut menentang dra% perlembagaan tersebut. $alam usaha penentangan tersebut, PKM telah menyertai 'll Malayan 3"un,il "% #"int ',ti"n B'M3#'C pada 44 $isember 1;8?. Mereka telah melaksanakan hartal di seluruh Tanah Melayu pada 1; :kt"ber dan 4D :kt"ber 1;8= untuk menunjukkan bantahan mereka terhadap dra% perlembagaan PTM dan menunjukkan kekuatan mereka. 5amun bantahan tersebut tidak dipedulikan "leh !ritish dan PTM telah ditubuhkan se,ara rasminya pada 1 Hebruari 1;8@. $engan penubuhan PTM, PKM sedar ran,angan mereka untuk menubuhkan (epublik K"munis Malaya telah gagal. $engan itu, PKM mengubah dasar perjuangan mereka dengan melakukan pember"ntakan. 7. Ke(utusan !i$ang Dlen) 6B Pada 1=-41 Ma, 1;8@, satu persidangan $len" IK telah diadakan di Singapura. Persidangan tersebut telah diwakili "leh 9awren,e Sarkey dari 'ustralia. Persidangan tersebut telah membuat 6 res"lusi iaitu. a. b. ,. Perjuangan kemerdekaan mesti dijalankan melalui (eE"lusi (akyat dan bagi Tanah Melayu, ia mesti dipimpin "leh PKM. 3ara perlembagaan merupakan ,ara menyerah yang tidak akan berjaya menjayakan matlamat PKM. 3ara pember"ntakan mesti dijalankan. $isiplin dalam PKM perlu diperketatkan dan imej PKM perlu dipulihkan berikutan dengan peristiwa 9ai Teik yang menghilangkan diri bersama wang parti.

465

Lan!ka$%lan!ka$ Kerajaan Men!$adapi Pember"ntakan PKM

Pengenalan Parti K"munis Malaya BPKMC ditubuhkan pada ? 'pril 1;6D. Matlamat utama penubuhannya ialah untuk menguasai Tanah Melayu dan seterusnya menubuhkan (epublik K"munis Malaya. Pada masa yang sama, PKM juga diarahkan untuk menyelia gerakan k"munis di Thailand dan Ind"nesia. Sejak ditubuhkan, PKM terpaksa menjalankan gerakannya se,ara sulit kerana kegiatan anti !ritishnya dianggap mengganggu ketenteraman awam. Sebelum 1;81, pertubuhan ini kurang mendapat sambutan "rang ramai. Semasa pendudukan #epun di Tanah Melayu, PKM telah memberhentikan kegiatan anti !ritish. Sebaliknya, PKM telah bekerjasama dengan !ritish bagi menentang #epun dengan menyertai Malayan 'nti #apanese )ni"n BM'#)C yang dianjurkan "leh !ritish. Setelah #epun menyerah kalah dan !ritish kembali ke Tanah Melayu, PKM telah diterima sebagai parti yang sah. Sejak itu, PKM berusaha untuk men,apai matlamat mereka melalui perlembagaan. Kegagalan usaha tersebut menyebabkan PKM mengubah dasar mereka kepada pember"ntakan pada tahun 1;8@. akibat dari pember"ntakan yang berlaku, keadaan ku,ar-ka,ir telah timbul di Tanah Melayu. $engan itu, !ritish telah mengambil beberapa langkah bagi menamatkan pember"ntakan PKM. !angkah,langkah 1. >n$ang"un$ang Darurat !erikutan dengan pembunuhan 6 peladang <r"pah di Sungai Siput, Perak pada 1? #un 1;8@, kerajaan telah mengisytiharkan drurat di seluruh Tanah Melayu pada 1= #un 1;8@. )ndang-undang $arurat telah dikeluarkan pada 46 #ulai 1;8@ dan diperkemaskan pada #ulai 1;8;. Mengikut )ndang-undang $arurat, kerajaan diberi kuasa untuk menangkap dan menahan tanpa perbi,araan, mereka yang disyaki terlibat dalam kegiatan PKM. Kerajaan juga diberi kuasa untuk membuang negeri mereka yang dianggap kehadirannya membahayakan keselamatan Tanah Melayu. !erikutan dengan pengisytiharaan $arurat, PKM diharamkan dan diikuti dengan pengharaman ke atas parti-parti kiri yang merupakan peny"k"ng kuat PKM seperti Malayan $em",rati, )ni"n, 'PI dan '-'S. Sekatan kebebasan juga diperkenalkan di kawasan-kawasan yang terlibat dengan kegiatan PKM. Penduduk-penduduk di kawasan ini dikawal "leh pasukan keselamatan dan dikenakan perintah kurung serta ,atuan makanan. 'kta Penda%taran mula

46?

dilaksanakan yang mewajibkan mereka yang berumur 14 tahun keatas, memiliki kad pengenalan. Tujuannya ialah memudahkan usaha mengesan angg"ta PKM. Perlaksanaan )ndang-undang $arurat telah memberi tamparan terhadap pejuang PKM. Pada tahun 1;8;, ?DDD "rang telah ditangkap dan ditahan kerana disyaki terlibat dalam kegiatan PKM. Pada tahun 1;5D, =DDDD "rang telah dihantar balik ke negeri 3hina. Pengharaman PKM telah menghalang usaha mereka ke arah men,apai matlamat mengusai Tanah Melayu dan menubuhkan (epublik K"munis Malaya. Pengharaman ke atas parti-parti kiri menyebabkan PKM kehilangan pun,a s"k"ngan dan bantuan. Sekatan kebebasan yang dikenakan menyulitkan kegiatan PKM. 2. *an+angan %riggs 'pabila ar"ld !riggs menjadi pengarah gerakan menentang PKM sejak 6 'pril 1;5D, beliau menjalankan ran,angan penempatan semula. $i bawah ran,angan ini, penduduk yang tinggal di pinggirpinggir hutan dan dianggap sebagai pun,a s"k"ngan PKM telah dipindahkan ke kampung-kampung baru. Kampung-kampung baru ini telah dipagar dan dikawal rapi "leh pasukan keselamatan. Menjelang tahun 1;58, 55DDDD "rang dipindah ke 55D kampung baru. 'ntara mereka, @?J terdiri daripada "rang 3ina, ;J "rang Melayu, 8J "rang India dan 1J bangsa lain. @8J daripada kampung-kampung baru terletak di Pantai !arat Semenanjung. Penduduk-penduduk kampung baru juga dikenakan sekatan kebebasan seperti perintah kurung dan ,atuan makanan. Perlaksanaan (an,angan !riggs menyulitkan lagi kegiatan PKM. Mereka yang dipaksa meny"k"ng PKM telah diberi perlindungan dan yang se,ara sukarela meny"k"ng PKM dapat dihalang berbuat demikian. (an,angan !riggs telah melumphkan kegiatan *Min 7uan+. 'kibatnya PKM terputus bekalan makanan, ubat, senjata, pakaian dan sebagainya menyebabkan mereka terpaksa keluar untuk mendapatkan bekalan. Keadaan ini menyebabkan mereka terpaksa menghadapi pasukan keselamatan. -alau bagaimanapun, terdapat juga kampung-kampung baru yang gagal men,apai matlamatnya kerana kawalan yang tidak rapi memb"lehkan angg"ta PKM memasuki kampung baru dan "rang ramai membantu PKM. :leh sebab kampung baru diwujudkan untuk kepentingan keselamatan dan bukannya untuk kepentingan ek"n"mi, maka kerajaan terpaksa mengeluarkan perbelanjaan yang banyak untuk menyediakan tempat tinggal, makanan, kemudahan kesihatan, bekalan api dan air dan sebagainya. 3. Pembesaran (asukan keselamatan !agi menghadapi pember"ntakan PKM, kerajaan mengambil langkah untuk menambahkan bilangan angg"ta pasukan keselamatan terutamanya semasa 2erald Templer menjadi Pesuruhjaya Tinggi sejak Hebruari 1;54. Pemuda-pemuda Tanah Melayu telah digalakkan untuk mnyertai pasukan keselamatan dan

46=

mereka diberi latihan singkat dan dihantar untuk mengawal tempat-tempat strategi, seperti pejabat kerajaan, l"mb"ng bijih dan ladang getah. Menjelang 1;58, Tanah Melayu sudah mempunyai 8D ribu tentera, =D ribu p"lis dan 4DD ribu pengawal kampung. !ilangan tentera yang ramai dapat digunakan untuk menyerang sarang-sarang persembunyian PKM. Serangan ke atas PKM dibuat melalui darat dan udara. Pada masa itu, maj"riti angg"ta pasukan keselamatan terdiri daripada "rang Melayu, !ritish dan 2urkha. Semasa 2erald Templer, bantuan ketenteraan juga diper"lehi dari negara-negara K"manwel seperti (h"desia, !ritain, India, 'ustralia dan 5ew &ealand. Kerajaan Tanah Melayu juga telah menandatangani perjanjian dengan Thailand untuk memb"lehkan pasukan keselamatan melintasi sempadan dalam usaha memburu PKM. 4. 9awatankuasa Perhubungan Kaum Pesuruhjaya Tinggi !ritish bagi 'sia Tenggara iaitu Mal,"lm Ma,$"nald telah men,adangkan supaya diambil langkah-langkah bagi mewujudkan hubungan baik antara kaum terutamanya antara "rang Melayu dan 3ina. !eliau menegaskan usaha menetang PKM tidak akan berjaya selagi hubungan antara kaum run,ing. 'kibat dari saranan tersebut, pada 1;8;, pemimpin-pemimpin kaum iaitu $at"> :nn !in #aa%ar, Tan 3heng 9",k dan Thuraisingam telah menubuhkan #awatankuasa Perhubungan Kaum. Kerjasama antara kaum lebih terbukti dengan terbentuknya parti perikatan )M5:-M3' B1;54C dan Parti Perikatan )M5:-M3'-MI3 B1;58C. 5. Mala#an 1hinese 2ss)+iati)n ?M12@ Mal,"lm Ma,$"nald juga men,adangkan supaya ditubuhkan satu pertubuhan sederhana yang anti k"munis untuk "rang-"rang 3ina supaya mereka tidak menaganggap PKM sebagai parti "rang 3ina. 'kibatnya, M3' ditubuhkan pada 4= Hebruari 1;8; di bawah pimpinan Tan 3heng 9",k sebagai presiden pertama. :rang-"rang 3ina telah digalakkan untuk menyertai M3' dan menganggap M3' sebagai parti "rang 3ina yang akan memperjuangkan hak-hak dan kepentingan "rang 3ina. 6. 5)lak ansur -alaupun parti-parti kiri diharamkan, tetapi kerajaan !ritish bert"lak ansur dengan membenarkan partiparti sederhana yang anti k"munis seperti )M5:, M3' dan MI3. !ritish juga bert"lak-ansur dengan menerima tuntutan parti-parti sederhana tersebut. !uktinya. Pilihanraya Perbandaran Pulau Pinang pada 1 $isember 1;51, Pilihanraya Perbandaran Kuala 9umpur pada 1? Hebruari 1;54. Pilihanraya )mum yang pertama diadakan pada 4= #ulai 1;55. Selepas pilihanraya tersebut, Tanah Melayu diberi berkerajaan sendiri dan seterusnya kemerdekaan pada 61 :g"s 1;5=. T"lak ansur kerajaan !ritish memenuhi tuntutan rakyat Melayu telah menyebabkan "rang ramai meny"k"ng kerajaan untuk menentang PKM.

46@

7.

*an+angan 3eral$ 5em(ler Semasa 2erald Templer menjadi Pesuruhjaya Tinggi, beliau menjalankan ran,angan *kawasan hitam+ dan *kawasan putih+. Kawasan hitam ialah kawasan yang terlibat dengan kegiatan PKM. Penduduk di kawasan ini dikawal rapi "leh pasukan keselmatan dan dikenakan sekatan kebebasan seperti perintah kurung dan ,atuan makanan. Kawasan putih ialah kawasan yang tidak terlibat dengan kegiatan PKM dan penduduk kawasan ini diberi kebebasan. 'kibatnya penduduk di kawasan hitam telah bekerjasama dengan kerajaan untuk menghapuskan kegiatan PKM di kawasan mereka supaya kawasan mereka akan diisytiharkan sebagai kawasan putih di mana penduduknya akan diberi kebebasan. Templer juga melawat kawasan hitam untuk meyakinkan "rang ramai terhapap kemampuan kerajaan untuk menghapuskan pember"ntakan PKM. :rang ramai juga digesa supaya tidak bekerjasama dengan PKM.

,.

Kel)nggaran s#arat kerak#atan $alam usaha untuk mendapatkan s"k"ngan "rang bukan Melayu, terutamanya "rang 3ina bagi menghadapi pember"ntakan PKM, kerajaan telah mengambil langkah mel"nggarkan syarat kerakyatan sejak Hebruari 1;54. 'kibatnya seramai 1.4 juta "rang 3ina dan 1@D ribu "rang India menjadi warganegara antara Hebruari 1;54 sehingga 61 :g"s 1;5=. Tindakan kerajaan menyebabkan "rang 3ina dan India bekerjasama dengan kerajaan untuk menentang PKM.

/.

Majlis Perang Mengikut arahan n"mb"r 1 yang dikeluarkan "leh ar"ld !riggs bertarikh 1? 'pril 1;5D, Majlis Perang Persekutuan BMPPC dan #awatankuasa Kerja Perang peringkat negeri dan daerah akan ditubuhkan dalam usaha untuk membanteras pember"ntakan PKM. MPP diketuai "leh ar"ld !riggs. 'ngg"tanya terdiri daripada Ketua Setiausaha Kerajaan, k"mander-k"mander angkatan darat, laut dan udara serta pesuruhjaya P"lis. #awatankuasa Kerja Perang peringkat negeri diketuai "leh Menteri !esar dan di peringkat daerah diketuai "leh pegawai daerah. 'ngg"ta-angg"ta terdiri daripada p"lis, tentera dan pegawai tadbir. Tujuannya ialah untuk mewujudkan k""rdinasi antara semua pihak yang terlibat dalam usaha menentang PKM.

10.

5awaran (engam(unan Tawaran pengampunan telah dikeluarkan sejak 1;8;. 'ngg"ta-angg"ta PKM yang menyerah diri dimaa%kan dan dibenarkan kembali ke dalam masyarakat. Tawaran hadiah juga dikeluarkan kepada mereka yang dapat menunjukkan sarang PKM atau menangkap angg"ta PKM. Pada tahun 1;58, tawaran hadiah kepada mereka yang dapat menangkap 3hin Peng telah dinaikkan dari I15DDDD kepada I45DDDD dan ahli #awatankuasa Pusat PKM sebanyak I1DD ribu. Semasa Tunku 'bdul (ahman menjadi Ketua

46;

Menteri dan kemudiannya Perdana Menteri, tawaran hadiah yang lebih berkesan telah dikeluarkan. 'ngg"ta-angg"ta PKM yang menyerah diri bukan sahaja dimaa%kan dan dibenarkan kembali ke masyarakat, tetapi juga diberi ganjaran berupa tanah dan wang. Tawaran ini telah menarik perhatian ramai angg"ta dan pemimpin PKM menyerah diri, ,"nt"hnya "r 9ung, pemimpin k"munis kawasan selatan telah dibayar sagu hati I48= ribu apabila beliau keluar menyerah diri bersama-sama 1?D "rang pengikut. Se"rang lagi ialah Kim 3heng, pemimpin k"munis kawasan 7"ng Peng telah dibayar I15D ribu bila beliau menyerah diri bersama pengikutnya. Pembayaran sagu hati ini bergantung kepada kedudukan sese"rang dalam PKM dan juga angg"ta yang menyerah diri bersamanya. 11. *un$ingan %aling $alam usaha untuk menamatkan pember"ntakan PKM, (undingan !aling telah diadakan pada 4@ dan 4; $isember 1;55. Pihak kerajaan diwakili "leh Tunku 'bdul (ahman, Tan 3heng 9",k dan $aEid Marshall dan PKM pula diwakili "leh 3hin Peng, 3hen Tien dan (ashid Maidin. -alau bagaimanapun, rundingan tersebut gagal kerana 3hin Peng tidak dapat menerima kehendak Tunku 'bdul (ahman yang mahukan PKM dibubarkan dan Tunku 'bdul (aham tidak dapat menerima kehendak 3hin Peng yang mahukan PKM diterima sebagai parti yang sah.

Sebab Pember"ntakan PKM 'a!al

Pengenalan Parti K"munis Malaya BPKMC ditubuhkan pada ? 'pril 1;6D. Matlamat utama penubuhannya ialah untuk mengusai Tanah Melayu dan seterusnya menubuhkan (epublik K"munis Malaya. Pada masa yang sama, PKM juga diarahkan menyelia gerakan k"munis di Thailand dan Ind"nesia. Sebelum 1;81, PKM kurang mendapat s"k"ngan "rang ramai. Semasa pendudukan #epun di Tanah Melayu, PKM telah memberhentikan gerakan anti-!ritish. Sebaliknya PKM bekerjasama dengan !ritish menentang #epun dengan menyertai Malayan 'nti #apanese )ni"n BM'#)C yang dianjurkan "leh !ritish. Sejak 1;85, PKM telah diterima sebagai parti yang sah dan berusaha men,apai matlamat melalui perlembagaan. 5amun usaha ini gagal menyebabkan sejak #un 1;8@, PKM melakukan pember"ntakan bersenjata di seluruh Tanah Melayu. Pember"ntakan tersebut juga menemui kegagalan. Sebab,sebab kegagalan

48D

1.

Keganasan Kegagalan pember"ntakan PKM berpun,a daripada taktik keganasanya. Sejak #un 1;8@, PKM mulai melakukan pember"ntakan bersenjata di seluruh Tanah Melayu. $alam temp"h itu, PKM telah melan,arkan serangan-serangan ke atas ladang-ladang getah dan l"mb"ng-l"mb"ng bijih timah. Serangan-serangan tersebut menyebabkan kehilangan mata pen,arian "rang ramai. :leh itu, PKM bukan sahaja tidak mendapat s"k"ngan ramai, malah menimbulkan keben,ian "rang ramai.

2.

5i$ak men$a(at s)k)ngan Maj"riti penduduk di Tanah Melayu tidak meny"k"ng PKM. anya sebilangan ke,il "rang ,ina sahaja yang meny"k"ng PKM. :rang Melayu tidak meny"k"ng PKM kerana menganggap PKM sebagai parti "rang ,ina, lebih-lebih lagi maj"riti pemimpin dan angg"ta PKM ialah "rang ,ina. Selain itu, "rang Melayu juga menganggap pember"ntakan PKM sebagai satu per,ubaan "rang ,ina untuk merampas kuasa Tanah Melayu. :rang Melayu juga tidak dapat menerima dasar anti-agama yang diperjuangkan "leh PKM sedangkan mereka berpegang teguh kepada agama Islam. Pengalaman "rang Melayu di bawah pemerintahan *!intang Tiga+ telah menyebabkan mereka enggan meny"k"ng PKM. $alam temp"h pemerintahan tersebut, angg"ta PKM telah melakukan kekejaman dan tindakan tersebut telah menimbulkan pergaduhan kaum di #"h"r dan Perak. :rang ,ina tidak meny"k"ng PKM kerana tidak dapat menerima dasar anti agama yang diperjuangkan. Selain itu, mereka juga tidak meny"k"ng dasar anti kapitalisme kerana mereka ingin jadi kaya-raya. Pada masa yang sama, kebanyakan "rang ,ina pada masa itu lebih menumpukan perhatian dalam ek"n"mi. Mereka tidak begitu berminat terlibat dalam p"litik. $i samping itu, kebanyakan ,ina adalah buta huru%. Ini menyebabkan mereka tidak memaham ide"l"gi k"munis. 'kibatnya mereka tidak s"k"ng PKM. :rang India turut tidak meny"k"ng PKM kerana dasar anti agama. Selain itu, mereka juga menganggap PKM sebagai parti "rang ,ina. Pada masa itu juga, "rang India lebih menumpukan perhatian mereka terhadap p"litik di India. Ini menyebabkan mereka tidak meny"k"ng PKM.

3.

Kea$aan ek)n)mi $an ()litik stabil PKM juga gagal mendapat s"k"ngan yang luas kerana wujudnya keadaan yang stabil di Tanah Melayu. Keadaan tersebut telah menimbulkan rasa puas hati rakyat terhadap pemerintahan !ritish. $engan itu, mereka tidak s"k"ng PKM. Sememangnya k"munisme hanya b"leh berkembang dengan pesat sekiranya terdapat kemiskinan dan penderitaan.

481

4.

Kegagalan PKM men$a-tar matlamat $an (erlembagaan se+ara (ublik PKM gagal mendapat s"k"ngan "rang ramai kerana tidak menda%tarkan matlamat dan perlembagaannya se,ara publik. Ini menyebabkan "rang ramai tidak mengetahui matlamat dan perlembagaan sebenar PKM. Sebaliknya, PKM dianggap sebuah k"ngsi gelap kerana ia telah diharamkan "leh !ritish.

5.

5ekanan awal Sejak ditubuhkan, PKM telah ditekan "leh !ritish. PKM tidakdiberi peluang untuk berkembang dan diharamkan sejak pertubuhan. Pada 1;6=, !ritish telah mengisytiharkan !anishment :rdinan,e yang mengharamkan perm"g"kan. 'kibatnya ramai pemimpin dan angg"ta PKM ditangkap. Mereka ini sama ada dipenjarakan atau dihantar pulang ke 3hina. Pada tahun 1;8D, kerajaan !ritish memperkenalkan undang-undang kesatuan sekerja. )ndang-undang ini telah melarang pemimpin parti p"litik menjadi pemimpin kesatuan sekerja. Ini telah melemahkan PKM kerana pada masa itu, kebanyakan pemimpin kesatuan sekerja ialah pemimpin PKM. Pada 46 #ulai 1;8@, undang-undang $arurat diisytiharkan. Sehubungan itu, sekali lagi PKM diharamkan. 'kibatnya, pember"ntakan PKM menemui kegagalan.

6.

Persaingan $engan Ku)mintang ?KM5@ $alam usaha untuk mendapat s"k"ngan "rang ramai, PKM menghadapi persaingan yang hebat dari KMT. PKM ditubuhkan pada tahun 1;6D. Pada ketika itum ,awangan KMT telah lama wujud di Tanah Melayu. 3awangan KMT yang pertama ditubuhkan pada 1@ $isember 1;14 di Singapura. Sejak 1;16, sudah terdapat banyak ,awangan KMT di Tanah Melayu seperti di Kuala 9umpur, Ip"h, Seremban, Pulau Pinang dan sebagainya. Ini menyebabkan "rang ramai meny"k"ng KMT. Selain itu, dasar yang diperjuangkan "leh KMT juga dis"k"ng "leh "rang ramai. Kerajaan KMT di 3hina menganggap "rang ,ina di seberang laut sebagai warganegara 3hina.

7.

!trategi Ma) 57e 5ung $alam pember"ntakan yang dilakukan, strategi Ma" T1e Tung telah digunakan. $i bawah strategi ini, PKM akan menerang dan menguasai kawasan pedalaman di mana kawalan kerajaan pusat amat lemah. $ari kawasan ini, PKM akan menyerang dan menguasai seluruh Tanah Melayu. Strategi ini telah berjaya di 3hina. -alau bagaimanapun, ia gagal men,apai matlamatnya di Tanah Melayu kerana ia tidak sesuai.

,.

Per(e+ahan PKM Kegagalan PKM juga disebabkan "leh perpe,ahan yang berlaku dalam PKM. $alam PKM sendiri, keangg"taannya dibahagikan kepada 4 g"l"ngan, iaitu g"l"ngan radikal di bawah pimpinan 3hin Peng dan g"l"ngan sederhana di bawah 9ai Teik. 2"l"ngan sederhana mengamalkan dasar bekerjasama dengan !ritish manakala g"l"ngan radikal lebih bersi%at anti-!ritish. Pada ? Ma, 1;8=, satu mesyuarat

484

jawatankuasa pusat PKM telah diadakan di Singapura. $alam mesyuarat itu, Setiausaha 'g"ng PKM, iaitu 9ai Teik tidak menghadirinya dan menghilangkan dirinya bersama-sama wang parti. Ini menyebabkan pu,uk pimpinan PKM jatuh ke tangan 3hin Peng. /. Kelemahan (emim(in PKM Kelemahan pemimpin PKM sendiri menggagalkan pember"ntakan yang dilakukan. !erikutan dengan peristiwa 9ai Teik, "rang ramai mulai tidak yakin terhadap PKM. Selain itu, pemimpin PKM mungkin mahir tetapi mereka tidak dapat menyesuaikan ide"l"gi tersebut dengan keadaan tempatan. Misalnya, dasar anti agama yang diperjuangkan tidak dapat diterima "leh "rang ramai. 'kibatnya, pember"ntakan PKM gagal. 10. %antuan luar Pember"ntakan dianjurkan "leh 3"mintern dan telah dis"k"ng "leh PK3 dan Parti K"munis (usia BPK(C. $engan itu, PKM mulai melakukan pember"ntakan bersenjata sejak #un 1;8@. Sepanjang temp"h pember"ntakan, PKM tidak mendapat bantuan langsung dari 3"mintern, PK3 ataupun PK(. 'kibatnya, PKM menghadapi kegagalan dalam pember"ntakannya. 11. Langkah kerajaan 9angkah-langkah kerajaan yang diambil untuk mengatasi pember"ntakan di Tanah Melayu telah menggagalkan PKM. Sebab satu langkah yang diambil ialah mengisytiharkan )ndang-undang $arurat pada 46 #ulai 1;8@. 'kibatnya, PKM diharamkan dan diikuti parti-parti kiri. Selain itu, !ritish juga melaksanakan (an,angan !riggs. $i bawah ran,angan ini, penduduk yang tinggal di pinggir hutan dan dianggap sebagai pun,a peny"k"ng PKM akan dipindahkan ke kampung baru yang dikawal rapi. 'kibatnya, PKM terpaksa keluar dari hutan untuk mendapat bantuanNbekalan. !ritish juga membesarkan pasukan tentera di Tanah Melayu. $engan bilangan tentera yang ramai tersebut, !ritish dapat menyerang sarang PKM. Penubuhan M3' pada 4= Hebruari 1;8; telah menyebabkan "rang 3ina tidak lagi menganggap PKM sebagai parti "rang 3ina. Pada masa yang sama, !ritish juga mula bert"lak-ansur dengan penduduk tempatan, misalnya menerima tuntutan parti sederhana mengadakan pilihanraya. 'kibatnya, "rang ramai s"k"ng kerajaan dan menentang PKM. !ritish turut menubuhkan Majlis Perang Persekutuan dan #awatankuasa Kerja Perang di peringkat negeri dan daerah. Kedua-dua pertubuhan ini bertujuan untuk mewujudkan k"rdinasi antara semua pihak yang terlibat dalam usaha menentang PKM. !ritish juga memberi tawaran pengampunan

486

kepada angg"ta PKM yang menyerah diri sejak 1;8;. $i samping itu, tawaran hadiah juga diberi kepada mereka yang berjaya menangkap 3hin Peng. 9angkah-langkah tersebut telah menyebabkan PKM gagal dalam pember"ntakan mereka.

Kesan Pember"ntakan PKM

Pengenalan Parti K"munis Malaya BPKMC ditubuhkan pada ? 'pril 1;6D. matlamat utama penubuhannya ialah untuk mengusai Tanah Melayu, seterusnya menubuhkan (epublik K"munis Malaya. Pada masa yang sama, PKM juga diarahkan untuk menyelia gerakan k"munis di Thailand dan Ind"nesia. Sebelum 1;81, PKM kurang mendapat s"k"ngan "rang ramai. Semasa pendudukan #epun, PKM telah menghentikan kegiatan anti !ritish. Sebaliknya PKM bekerjasama dengan !ritish untuk menentang #epun dengan menyertai Malayan 'nti #apanese )ni"n BM'#)C yang dianjurkan "leh !ritish. Sejak 1;85, PKM telah mulai berusaha men,apai matlamatnya melalui perlembagaan. )saha ini gagal dan menyebabkan PKM melan,arkan pember"ntakan di seluruh Tanah Melayu sejak #un 1;8@. 5amun, usaha ini juga gagal. Pember"ntakan PKM telah membawa kesan kepada perkembangan p"litik, ek"n"mi dan s"sial di Tanah Melayu Kesan,kesan politik 1. Penubuhan M12 'tas ,adangan Mal,"lm Ma,$"nald, Malayan 3hinese 'ss",iati"n BM3'C telah ditubuhkan pada 4= Hebruari 1;8;. Tan 3heng 9",k menjadi presiden pertama. :rang-"rang ,ina telah digalakkan untuk menyertai M3' dan menganggap M3' sebagai parti "rang ,ina yang akan memperjuangkan hak dan kepentingan "rang ,ina. 2. Penubuhan Parti Perikatan )ntuk mengeratkan lagi hubungan antara kaum, Parti Perikatan telah ditubuhkan pada 1;54 di mana )M5: telah bergabung dengan M3'. Parti Perikatan )M5:-M3' kemudiannya bergabung dengan MI3 pada 1;58 untuk membentuk Parti Perikatan )M5:-M3'-MI3 yang lebih besar.

488

3.

Mem(er+e(atkan kemer$ekaan $alam usaha untuk mendapatkan s"k"ngan "rang ramai, !ritish telah bert"lak-ansur dengan menerima tuntutan parti-parti sederhana, misalnya Pilihanraya Pulau Pinang telah diadakan pada 1 $isember 1;51 dan Pilihanraya Perbandaran Kuala 9umpur diadakan pada 1? Hebruari 1;54. Pilihanraya umum yang pertama diadakan pada 4= #ulai 1;55. Selepas pilihanraya itu, Tanah Melayu diberi berkerajaan sendiri dan seterusnya kemerdekaan pada 61 :g"s 1;5=.

4.

Pembesaran (asukan keselamatan $alam usaha menghadapi pember"ntakan PKM, kerajaan telah menambahkan bilangan angg"ta pasukan keselamatan. Pemuda-pemuda Tanah Melayu telah digalakkan untuk menyertai pasukan keselamatan dan mereka diberi latihan singkat. Menjelang 1;58, Tanah Melayu sudah mempunyai 8D ribu tentera, =D ribu p"lis dan 4DD ribu pengawal kampung.

5.

Pemim(in se$erhana $alam usaha menghadapi pember"ntakan PKM, lahirlah parti-parti p"litik sederhana. $aripada parti-parti ini, lahirlah pemimpin sederhana seperti Tan 3heng 9",k, Thuraisingam, Tunku 'bdul (ahman dan sebagainya. Mereka memainkan peranan yang penting dalam pentadbiran Tanah Melayu.

6.

>n$ang"un$ang Darurat Semasa pember"ntakan PKM, )ndang-undang $arurat telah diisytiharkan pada 46 #ulai 1;8@ dan diperkenalkan pada #ulai 1;8;. )ndang-undang ini telah menjadi asas kepada penggubalan 'kta Keselamatan IS' Bterutamanya yang berkaitan dengan penangkapan tanpa bi,araC.

7.

Melum(uhkan (arti kiri )ndang-undang $arurat bukan sahaja mengharamkan PKM, telah juga mengharamkan parti-parti kiri yang merupakan peny"k"ng PKM seperti Malayan $em",rati, )ni"n, '-'S, 'PI dan sebagainya. 'kibatnya, ini telah melumpuhkan parti-parti kiri di Tanah Melayu.

,.

PKM $iharamkan )ndang-undang $arurat pada 46 #ulai 1;8@ telah mengharamkan PKM. Mengikut undang-undang ini, kerajaan diberi kuasa untuk menangkap dan menahan tanpa perbi,araan bagi mereka yang disyaki terlibat dalam kegiatan PKM. Kerajaan juga diberi kuasa untuk membuang negeri mereka yang dianggap kehadirannya membahayakan keselamatan Tanah Melayu.

/.

Kegiatan ()litik terbantut

485

Semasa pember"ntakan PKM di Tanah Melayu, parti-parti kiri telah diharamkan. -alaupun kerajaan membenarkan penubuhan parti-parti sederhana seperti )M5:, M3' dan MI3 tetapi parti-parti ini diawasi "leh kerajaan dan tidak mempunyai kebebasan untuk berkembang. 'kibatnya, kegiatan p"litik Tanah Melayu terbantut. 10. Kerjasama $engan !iam Pember"ntakan PKM di Tanah Melayu juga membuka jalan kepada Tanah Melayu untuk mengadakan kerjasama dengan Siam. Pada ketika itu, kerajaan Tanah Melayu telah menantangani perjanjian dengan Siam untuk memb"lehkan pasukan keselamatan Tanah Melayu melintasi sempadan dalam usaha memburu PKM. 11. Dasar luar 5anah Mela#u sele(as mer$eka Pember"ntakan PKM juga mempengaruhi dasar luar Tanah Melayu selepas kemerdekaan. Selepas merdeka, Tanah Melayu langsung tidak mengadakan hubungan dipl"matik dengan negara k"munis. Keadaan ini berterusan sehinggalah tahun 1;=8 dimana Tun 'bdul (a1ak yang menjadi Perdana Menteri pada ketika itu telah mengubah dasar tersebut. 12. Perkembangan (arti se$erhana $alam pember"ntakan PKM, PKM telah diharamkan "leh !ritish dan ini diikuti dengan pengharaman parti-parti kiri. Pada masa yang sama penubuhan parti sederhana dibenarkan. 'kibatnya ini telah memberi peluang kepada parti sederhana berkembang tanpa saingan parti-parti kiri. 13. *un$ingan %aling $alam usaha menamatkan pember"ntakan PKM, (undingan !aling telah diadakan pada 4@ dan 4; $isember 1;55. Pihak kerajaan diwakili "leh Tunku 'bdul (ahman, Tan 3heng 9",k dan $aEid Marshall. Pihak PKM diwakili "leh 3hin Peng, 3hen Tien dan (ashid Maidin. -alau bagaimanapun, rundingan ini gagal kerana 3hin Peng tidak dapat menerima kehendak Tunku 'bdul (ahamn iaitu membubarkan PKM dan Tunku 'bdul (ahman pula tidak dapat menerima kehendak 3hin Peng iaitu mahukan PKM diterima sebagai parti yang sah. 14. Perubahan (u+uk (im(inan >M 4 Pember"ntakan PKM turut merintis jalan kepada perubahan pu,uk pimpinan )M5:. Sebelum itu, $at"> :nn !in #aa%ar ingin membuka )M5: kepada "rang bukan Melayu supaya mereka dapat menyertainya. 5amun, ,adangan ini ditentang "leh ahli-ahli dalam )M5:. 'kibatnya, $at"> :nn !in #aa%ar keluar dari )M5: dan menubuhkan parti p"litik baru, iaitu Parti Kemerdekaan Malaya BIMPC. Sementara di )M5:, pu,uk pimpinan diambil alih "leh Tunku 'bdul (ahman.

48?

15.

Hubungan rak#at $engan kerajaan $alam usaha menghadapi pember"ntakan PKM, kerajaan telah menangkap rakyat yang disyaki. Tindakan ini sedikit sebanyak telah menjejaskan hubungan rakyat dengan kerajaan.

Kesan,kesan ekonomi 1. Perbelanjaan #ang ban#ak $alam usaha menghadapi pember"ntakan, kerajaan terpaksa membelanjakan satu jumlah wang yang banyak. Pada masa itu, perbelanjaan harian dianggarkan I15D ribu hingga I1 juta setiap hari. Menjelang 1;58, kerajaan Tanah Melayu telah membelanjakan I1DD-4DD juta. Pada masa yang sama, kerajaan !ritish telah membelanjakan I5DD juta bagi tujuan yang sama. 2. Pembangunan negara $iabaikan Semasa berlakunya pember"ntakan, kerajaan hanya berupaya menumpukan perhatian mereka untuk mengatasi masalah tersebut. Pada masa yang sama, kerajaan juga terpaksa memperuntukkan satu jumlah wang yang besar untuk masalah ini. Ini menyebabkan pembangunan negeri diabaikan kerana tiada perhatian dan peruntukan wang dari kerajaan pusat. 3. 8k)n)mi $i 5anah Mela#u mer)s)t Pember"ntakan PKM telah mengakibatkan ek"n"mi Tanah Melayu mer"s"t. Sememangnya ek"n"mi Tanah Melayu amat bergantung kepada bijih timah dan getah. 5amun, semasa berlakunya pember"ntakan PKM sejak #un 1;8@, ladang-ladang getah dan l"mb"ng bijih timah dimusnahkan "leh PKM. 'kibatnya perusahaan bijih timah dan getah terjejas. -alaupun terdapat ladang-ladang dan l"mb"ng-l"mb"ng yang tidak dimusnahkan, tetapi pekerja-pekerja tidak berani keluar untuk bekerja. !ukti. pada tahun 1;8@, jumlah sawah padi yang diusahakan ialah ;5 ribu ekar dan pada tahun 1;58, hanya ?5 ribu ekar sawah sahaja diusahakan. 4. Hutang negara Sebelum berlakunya pember"ntakan, Tanah Melayu merupakan satu kerajaan yang kaya. 5amun, pember"ntakan PKM menyebabkan kerajaan terpaksa membelanjakan satun jumlah wang yang banyak. 'kibatnya, kerajaan Tanah Melayu terpaksa mendapat sumber wang dari luar melalui pinjaman. Ini telah

48=

menyebabkan hutang negara bertambah. Pada tahun 1;58, hutang Tanah Melayu telah men,apai I18? juta. Kesan,kesan sosial 1. Penubuhan kam(ung"kam(ung baru 'kibat pember"ntakan yang dilakukan "leh PKM, telah wujudnya banyak kampung baru. Pada 1;58, terdapat 55D buah kampung baru yang menempatkan 55D ribu "rang. Pada tahun 1;?8, terdapat lebih ?DD buah kampung bagi menempatkan ??D ribu penduduk. Penduduk-penduduk kampung baru ini terdiri daripada @?J "rang 3ina, ;J "rang Melayu, 8J "rang India dan 1J bangsa-bangsa lain. Kampungkampung baru ini kemudiannya mengalami pr"ses urbanisasi sehingga berkembang menjadi bandarbandar. 2. !#arat kewarganegaraan Semasa pember"ntakan PKM, kerajaan juga berusaha untuk mendapat s"k"ngan "rang bukan Melayu, terutamanya "rang 3ina. 'kibatnya kerajaan telah mengambil langkah mel"nggarkan syarat kerakyatan sejak Hebruari 1;54. Sejak Hebruari 1;54 sehingga 61 :g"s 1;5=, seramai 1.4 juta "rang 3ina dan 1@D ribu "rang India telah menjadi warganegara Tanah Melayu. 3. Per(e+ahan kaum Pember"ntakan PKM telah menyebabkan perpe,ahan kaum antara "rang Melayu dan "rang 3ina. :rang Melayu menganggap pember"ntakan dan keganasan PKM merupakan per,ubaan "rang 3ina untuk merampas Tanah Melayu. Pertempuran yang berlaku antara pasukan keselamatan yang maj"riti terdiri daripada "rang Melayu dengan angg"ta PKM se"lah-"lah menggambarkan pertempuran di antara "rang Melayu dan "rang 3ina. 4. Pen$eritaan Keganasan melalui pember"ntakan yang dilakukan "leh PKM telah menimbulkan penderitaan kepada rakyat Tanah Melayu. Keganasan PKM menyerang ladang dan l"mb"ng bijih timah memberi penderitaan kepada rakyat dan juga negara. )ndang-undang $arurat menyebabkan ramai lagi yang tidak bersalah ditangkap kerana disyaki. 5. >saha mengeratkan hubungan kaum Pada tahun 1;8;, #awatankuasa Perhubungan Kaum telah ditubuhkan. #awatankuasa ini dipel"p"ri "leh $at"> :nn bin #aa%ar, Tan 3heng 9",k dan Thuraisingam. #awatankuasa ini ditubuhkan untuk mengeratkan hubungan antara kaum yakni di kalangan penduduk Tanah Melayu

48@

6.

!istem (erhubungan #alan raya dan jalan keretapi juga dimusnahkan akibat keganasan yang dilakukan "leh PKM dalam temp"h pember"ntakan mereka.

7.

2kta Pen$a-taran 1/4, Pada tahun 1;8@, 'kta Penda%taran telah diperkenalkan di Tanah Melayu. Menurut akta ini, penduduk yang berumur 14 tahun ke atas diwajibkan menda%tar untuk mendapatkan kad pengenalan. Tujuannya untuk memudahkan usaha mengesan angg"ta PKM.

,.

Kesatuan sekerja Kerajaan Tanah Melayu telah mengeluarkan arahan supaya pemimpin p"litik tidak diberi peluang memegang jawatan dalam kesatuan sekerja. Ini bagi mengelakkan pengaruh dan kawalan PKM di dalam kesatuan itu. Pada masa yang sama, kerajaan juga dapat mengawal se,ara langsung kesatuan-kesatuan sekerja ini.

/.

3uru 2uru-guru telah dihantar ke <ngland untuk mendapat latihan. 9angkah ini diambil bagi mengelakkan guru-guru ini dipengaruhi "leh %ahaman serta ide"l"gy k"munis.

Pembentukan Malaysia
Pengenalan Pada 61 :g"s 1;5=, Persekutuan Tanah Melayu men,apai kemerdekaan. Selepas merdeka, Tunku 'bdul (ahman telah mengemukakan ,adangan kepada Kerajaan !ritish supaya !runei, Sabah dan Sarawak digabungkan dengan Persekutuan Tanah Melayu menjadi Malaysia. 5amun, Kerajaan !ritish men"lak ,adangan itu kerana Singapura diketepikan. Sementara itu, 9ee Kuan 7ew, Ketua Menteri Singapura pada masa itu juga menyarankan per,antuman Singapura dengan Persekutuan Tanah Melayu. 3adangan 9ee Kuan 7ew dit"lak "leh Tunku 'bdul (ahman. 5amun begitu, senari" p"litik yang berlaku di Singapura mengubah sikapnya terhadap saranan 9ee Kuan 7ew. Pada 4= Mei 1;?1, Tunku 'bdul (ahman dalam u,apannya di Persidangan -artawan-wartawan 9uar 5egeri di 'sia Tenggara di "tel 'delphi, Singapura men,adangkan supaya !runei, Sabah, Sarawak dan Singapura digabungkan dengan Tanah Melayu membentuk Persekutuan Malaysia. 3adangan ini menimbulkan pelbagai reaksi. Pada 46 #ulai 1;?1, #awatankuasa Perundingan 48;

Perpaduan Malaysia B#PPMC ditubuhkan. #PPM memberi peluang kepada pemimpin di Sabah dan Sarawak untuk mengemukakan pandangan memandangkan mereka masih menentang gagasan. 'khirnya Sabah dan Sarawak menerima gagasan ini dan menyusun satu mem"randun untuk dihantar kepada Suruhanjaya 3"bb"ld. Suruhanjaya ini kemudian menjalankan tugasnya iaitu meninjau pandangan rakyat Sabah dan Sarawak dan membuat sy"r perlembagaan baru. Kemudian pada :g"s 1;?4, #awatankuasa 'ntara Kerajaan B#'KC ditubuhkan bagi merangka Perlembagaan Malaysia. #'K mengeluarkan lap"rannya pada 4= Hebruari 1;?6. 9ap"ran ini diterima dan diluluskan. !erdasarkan lap"ran ini, Perjanjian Malaysia ditandatangani di 9"nd"n pada ; #ulai1;?6. Pada 1? September 1;?6, Malaysia diisytiharkan. Sebab pembentukan Malaysia 1. !enari) ()litik $i !inga(ura Sebab utama penubuhan Malaysia ialah untuk menentang kegiatan k"munis yang kian bertambah di Singapura pada tahun 1;5D-an. <jen-ejen k"munis telah meresap masuk ke sek"lah 3ina dan kesatuan sekerja. Pada tahun 1;58, k"munis telah menganjurkan satu perm"g"kan di sebuah syarikat bas. M"g"k ini merebak menjadi rusuhan. Selain itu, k"munis juga merampas pu,uk pimpinan Parti Tindakan (akyat BP<TI(C yang sejak tahun 1;5; menguasai Kerajaan Singapura di bawah pimpinan 9ee Kuan 7ew. Mereka menjadi ahli P<TI( sehingga menubuhkan satu kumpulan berhaluan kiri dalam P<TI(. Pada mulanya, 9ee Kuan 7ew berbaik-baik dengan mereka tetapi akhirnya pertelingkahan telah berlaku. Pertelingkahan ini menyebabkan P<TI( kalah dalam pilihanraya ke,il pada tahun 1;?1 iaitu Pilihanraya "ng 9im dan Pilihanraya 'ns"n. Kekalahan P<TI( menunjukkan pengaruh k"munis bertambah kuat. 'kibatnya, 9ee Kuan 7ew mengusir g"l"ngan berhaluan kiri ini dari P<TI(. Pengaruh k"munis turut berkembang sehingga satu parti berhaluan k"munis iaitu !arisan S"sialis dibawah pimpinan 9im 3hin Si"ng ditubuhkan. Tunku 'bdul (ahman bimbang k"munis meresap masuk Tanah Melayu. $iharapkan melalui gagasan Malaysia, hasrat k"munis menguasai Singapura gagal yang seterusnya dapat menyekat kemaraan mereka. 2. !enari) ()litik $i !arawak Pada tahun 1;51, 9iga !elia $em"kratik 3ina Seberang 9aut yang berhaluan k"munis ditubuhkan tetapi dibubarkan semasa $arurat. -alau bagaimanapun, satu pertubuhan k"munis sulit iaitu Persatuan !elia Maju Sarawak telah bergerak di kalangan kesatuan sekerja, pelajar dan petani. Mereka menghasut masyarakat 3ina menentang !ritish. Parti !ersatu (akyat Sarawak BS)PPC telah dipengaruhi "leh k"munis. 9alu, Kerajaan !ritish melan,arkan "perasi pisang untuk menyekat pengaruh k"munis dalam

45D

S)PP tetapi gagal. $iharap melalui gagasan ini, kestabilan p"litik yang diper"lehi dapat menentang an,aman k"munis. 3. Mengimbangi (en$u$uk Penubuhan Malaysia juga bertujuan mengimbangi jumlah penduduk. Tunku 'bdul (ahman menjangkakan Sabah, Sarawak dan !runei kalau digabungkan dengan Tanah Melayu akan membawa kepada %aedah s"sial. Penggabungan Tanah Melayu dengan Singapura menimbulkan masalah ketidakseimbangan kaum. al ini disebabkan T daripada penduduk Singapura berbangsa 3ina. Kemasukan Sabah, Sarawak dan !runei akan mengimbangi kadar kaum-kaum kerana =DJ daripada penduduk !"rne" )tara ialah bumiputera. 4. Kemajuan ek)n)mi bersama Pembentukan Malaysia memb"lehkan kelima-lima buah kawasan menikmati kemajuan ek"n"mi bersama. Singapura, !runei dan Tanah Melayu telah men,apai kemajuan ek"n"mi yang amat memuaskan, manakala Sabah dan Sarawak ialah negeri yang masih mundur. Penubuhan Persekutuan Malaysia memb"lehkan Sabah dan Sarawak dimajukan. al ini bermaksud kekayaan dari kawasan maju akan dipindah ke kawasan mundur untuk membiayai pr"jek pembangunan. 5. Mem(er+e(atkan (r)ses kemer$ekaan Penubuhan gagasan Malaysia bertujuan memper,epatkan pr"ses kemerdekaan bagi Sabah, Sarawak, !runei dan Singapura. !ritish berjanji akan memberi kemerdekaan yang lebih awal sekiranya Sabah, Sarawak, !runei dan Singapura bergabung dengan Tanah Melayu bagi membentuk Malaysia. Penggabungan ini juga akan menamatkan penjajahan !ritish di rantau ini dan menjamin kedaulatan dan keselamatan wilayah-wilayah itu daripada an,aman kuasa luar. Reaksi,reaksi negeri terlibat 1. !inga(ura 9ee Kuan 7ew selaku Ketua Mentei Singapura meny"k"ng gagasan ini kerana P<TI( dapat meneruskan kekuasaannya di Singapura, an,aman k"munis dapat dikawal, perkembangan ek"n"mi Singapura menjadi lebih pesat dan Singapura dapat merdeka dengan lebih awal. 5amun demikian, !arisan S"sialis dan Parti !uruh menentang gagasan ini. Pada 1 September 1;?4, 9ee Kuan 7ew telah mengadakan satu pungutan suara bagi mendapatkan persetujuan rakyat Singapura mengenai penyertaan Singapura dalam Malaysia. Mengikut keputusan, =1.1J daripada rakyat Singapura meny"k"ng penubuhan Malaysia. Melalui gagasan Malaysia, tara% pelabuhan bebasnya dikekalkan, Singapura mempunyai kuasa aut"n"mi dalam

451

bidang kewangan, pendidikan dan perburuhan dan Singapura akan mendapat 15 kerusi dalam Parlimen Malaysia. 2. !abah $an !arawak Pemimpin di kedua-dua negeri ini amat terperanjat dengan penubuhan Malaysia. Pemimpin-pemimpin di kedua-dua negeri ini membentuk !arisan !ersatu pada ; #ulai 1;?1 bagi menentang gagasan Malaysia. Pemimpin-pemimpin itu termasuk :ng Kee ui BPengerusi S)PPC, Temenggung #ugah 'nak !erieng B7ang $ipertua Parti 5egara Sarawak A P'5'SC, $at"> Mustapha bin $at"> arun dan $"nald Stephen Bahli tak rasmi Majlis )ndangan SabahC. Mereka menentang gagasan kerana takut Sabah dan Sarawak akan dikuasai "leh Tanah Melayu. Mereka takut kedudukan p"litik mereka terjejas. Mereka juga bimbang keperibadian negeri masing-masing akan hilang. 2"l"ngan peniaga 3ina pula bimbang kuasa ek"n"mi akan dirampas "leh Tanah Melayu dan Singapura. Selain itu, mereka juga berpendapat Sabah dan Sarawak perlu diberi kemerdekaan dahulu sebelum menyertai Malaysia. Kaum bumiputera bukan Islam turut menentang gagasan Malaysia. !antahan mereka disuarakan melalui Parti Kebangsaan Sarawak BS5'PC, Pertubuhan Kebangsaan Kada1an !ersatu B)5K:C dan sebagainya. Pemimpin di kesua-dua negeri menganggap gagasan Malaysia merupakan satu helah untuk meluaskan kuasa Tanah Melayu dan menggantikan penjajahan !ritish. Pada bulan #un 1;?1, Tunku 'bdul (ahman berangkat ke Sabah dan Sarawak dan mendapati rakyat di sana telah salah %aham mengenai gagasan Malaysia. :leh itu, sebuah persidangan Persatuan Parlimen K"manwel diadakan di Singapura pada #ulai 1;?1. !eberapa "rang daripada !arisan !ersatu telah dihantar "leh !ritish ke persidangan ini. Mereka membin,angkan tentang gagasan Malaysia. 'khirnya, #awatankuasa Perundingan Perpaduan Malaysia B#PPMC ditubuhkan untuk mengumpulkan pendapat Sabah dan Sarawak mengenai gagasan ini. Pada bulan :g"s 1;?1, 'bang aji Mustapha BPengerusi P'5'SC meny"k"ng gagasan Malaysia. Kemudian, $"nald Stephen dan $at"> Mustapha turut meny"k"ng gagasan ini selepas melawat ke Tanah Melayu dan berunding dengan Tunku 'bdul (ahman. 3. %runei Sultan :mar 'li Sai%udin meny"k"ng gagasan ini tetapi Parti (akyat !runei BP(!C yang dipimpin "leh '.M. '1ahari menentangnya. '.M. '1ahari menentang gagasan ini kerana !runei akan menjadi jajahan Malaysia. !eliau mahukan !runei merdeka dahulu sebelum menyertai Malaysia. !eliau juga meran,ang menggabungkan !runei, Sabah dan Sarawak menjadi Persekutuan !"rne" )tara di bawah pimpinan Sultan !runei. P(! menang dalam pilihanraya Majlis $aerah dan Majlis )ndangan yang diadakan pada :g"s dan September 1;?4. Kemenangan ini menyakinkan '1ahari bahawa rakyat !runei turut menentang

454

gagasan Malaysia. Selain itu, '1ahari juga merasa dirinya kuat kerana Hilipina dan Ind"nesia meny"k"ngnya. $engan keyakinan bahawa gagasan ini akan gagal, P(! melan,arkan pember"ntakan bersenjata pada = $isember 1;?4. Pember"ntakannya ditumpaskan "leh Kerajaan !runei dengan bantuan tentera dari !ritish dan Tanah Melayu. '1ahari melarikan diri ke Hilipina dan mengisytiharkan dirinya sebagai Perdana Menteri dan Sultan :mar 'li Sai%udin sebagai Ketua Kerajaan Persekutuan !"rne" )tara. -alaupun pada mulanya Sultan !runei meny"k"ng gagasan ini tetapi baginda telah menarik diri pada #ulai 1;?6 kerana baginda tidak mahu membayar ,ukai hasil daripada pengeluaran minyaknya kepada kerajaan pusat Malaysia dalam temp"h 1D tahun. Selain itu, baginda juga tidak berpuas hati kerana diberi kedudukan yang paling rendah dalam senarai nama Sultan-sultan. Tambahan pula, rakyat !runei juga tidak bersetuju menyertai Malaysia. Proses pembentukan Malaysia 1. 9awatankuasa Perun$ingan Per(a$uan Mala#sia ?9PPM@ #PPM ditubuhkan pada 46 #ulai 1;?1. Ia dipengerusikan "leh $"nald Stephen Bangg"ta Majlis )ndangan SabahC. 'ngg"tanya ialah Tunku 'bdul (ahman BTanah MelayuC, 9ee Kuan 7ew BSingapuraC, $at"> Mustapha $at"> arun BSabahC, Temenggung #ugah 'nak !erieng BSarawakC dan $at"> Setia Pangeran 'li B!runeiC. Tujuan #PPM ialah. a. b. ,. Memberitahu "rang ramai mengenai Malaysia. Mengumpulkan sambutan mereka terhadap Malaysia. Menyediakan mem"randum mengenai ,ara pembentukan Malaysia.

#PPM telah memberi peluang kepada pemimpin Sabah dan Sarawak mengemukakan pandangan mengenai gagasan Malaysia. #PPM telah mengadakan 8 mesyuarat di K"ta Kinabalu B41 :g"s 1;?1C, Ku,hing B1@ $isember 1;?1C, Kuala 9umpur B? #anuari 1;?4C dan Singapura B1 Hebruari 1;?4C. asil daripada rundingan yang dijalankan. Sarawak mengeluarkan kertas putih mengenai Malaysia pada 8 #anuari 1;?4 dan Sabah pada 61 #anuari 1;?4. Kemudian, satu mem"randum disusun semula dan dihantar kepada Suruhanjaya 3"bb"ld pada 46 Hebruari 1;?4. Kandungan mem"randum ini ialah. a. b. ,. d. e. Perlembagaan Tanah Melayu 1;5= menjadi asas perlembagaan Malaysia. Kerajaan Persekutuan berkuasa dalam hubungan luar, pertahanan dan keselamatan. Islam A agama rasmi tetapi rakyat bebas beragama. !ahasa Melayu A bahasa kebangsaan tetapi bahasa lain masih b"leh digunakan. ak istimewa seperti "rang Melayu diberi kepada rakyat pribumi Sabah dan Sarawak.

456

%. g. 2.

Sabah, Sarawak berhak mengawal imigrasennya sendiri. Perwakilan Parlimen berasaskan jumlah penduduk dan jumlah luas kawasan. !uruhanja#a 1)bb)l$

Mem"randum ini dis"k"ng "leh rakyat Sabah, Sarawak, Singapura dan Tanah Melayu. Suruhanjaya 3"bb"ld ditubuhkan pada #anuari 1;?4. Ia dipengerusikan "leh 9"rd 3"bb"ld Bbekas 2aben"r !ank "% <nglandC. 'hli-ahlinya terdiri daripada Sir 'nth"ny 'bel dan Sir $aEid -atherst"n iaitu wakil !ritish dan Muhammad 2ha1alie Sha%ie dan $at"> -"ng P"w 5ee iaitu wakil Tanah Melayu. Tugas utama suruhanjaya ini ialah. a. b. Meninjau pandangan rakyat Sabah dan Sarawak mengenai Malaysia. Membuat sy"r-sy"r perlembagaan.

Suruhanjaya ini menjalankan tugasnya dari 1; Hebruari sehingga 1@ 'pril 1;?4. Sebanyak 5D perjumpaan dengan ?;D kumpulan "rang ramai diadakan. Selain itu, 4DDD atau lebih mem"randum telah diterima. Pada 1@ 'pril 1;?4, lap"ran disiapkan dan diserahkan kepada Kerajaan Tanah Melayu dan !ritish pada #un 1;?4. Pada 1 :g"s 1;?4, lap"ran ini diumumkan mengenai pandangan rakyat Sabah dan Sarawak. a. b. ,. 1N6 meny"k"ng kuat Malaysia 1N6 meny"k"ng dengan syarat 1N6 hendak merdeka dahulu sebelum menyertai Malaysia

$engan itu, suruhanjaya ini turut meny"k"ng gagasan Malaysia dan mengesy"rkan sy"r-sy"r Perlembagaan Malaysia seperti dibawah. a. b. ,. d. e. %. 5ama persekutuan baru A Malaysia. Perlembagaan Tanah Melayu 1;5= menjadi asas Perlembagaan Malaysia. Kedudukan istimewa kaum pribumi Sabah dan Sarawak dijamin. Sabah dan Sarawak berhak memilih Ketua 5egeri sendiri. Penduduk pribumi Sabah dan Sarawak dibenarkan berkhidmat dalam perkhidmatan awam se,epat mungkin. $asar pendidikan, ugama, imigresen, perwakilan Parlimen, kedudukan bumiputera, kewangan, kewarganegaraan dan perlembagaan negeri di Sabah dan Sarawak ditentukan "leh Majlis )ndangan 5egeri masing-masing. g. !ahasa Melayu A bahasa kebangsaan. Sabah dan Sarawak dibenarkan menggunakan !ahasa Inggeris sebagai bahasa rasmi sehingga $)5 masing-masing membuat keputusan.

458

ampir semua sy"r diterima "leh !ritish dan diumumkan pada 1 :g"s 1;?4, Malaysia akan ditubuhkan pada 61 :g"s 1;?6. #awatankuasa 'ntara Kerajaan akan ditubuhkan bagi merangka Perlembagaan Malaysia. 3. 9awatankuasa 2ntara Kerajaan ?92K@ #'K ditubuhkan pada :g"s 1;?4 untuk merangka Perlembagaan Malaysia. Pengerusinya ialah 9"rd 9andsd"wne dan Timbalan Pengerusinya ialah Tun 'bdul (a1ak. 'ngg"tanya terdiri daripada wakil !ritish, Tanah Melayu, Sabah dan Sarawak. -akil Sabah telah mengemukakan mem"randum yang mengandungi 4D perkara. 'ntaranya ialah. a. b. ,. d. e. 'gama Islam A agama rasmi persekutuan. Tiada agama rasmi di Sabah. !ahasa Inggeris A bahasa rasmi Sabah/ !ahasa Melayu A bahasa kebangsaan. Imigresen "rang asing Sabah di bawah kuasa negeri Sabah. Sistem pendidikan Sabah dikekalkan. Perwakilan Parlimen harus mengambil kira keluasan kawasan dan bilangan penduduk.

Pemimpin Sarawak tidak mengemukakan mem"randum tetapi bersetuju dengan mem"randum yang dikeluarkan "leh Sabah. 4= Hebruari 1;?6 @ Ma, 1;?6 16 Ma, 1;?6 #'K mengeluarkan lap"ran $ibentangkan di Majlis 5egeri Sarawak $ibentangkan di Sabah.

Kedua-dua negeri menerima lap"ran ini dan lap"ran ini seterusnya diluluskan "leh Parlimen Tanah Melayu dan menjadi 'kta Malaysia 1;?6. Kandungannya ialah. a. b. 'gama Islam A agama rasmi ke,uali Sabah dan Sarawak. !ahasa Melayu A bahasa rasmi persekutuan.

!ahasa Inggeris A bahasa rasmi Sabah dan Sarawak sehingga 1D tahun selepas ari Malaysia apabila $ewan )ndangan 5egeri Sabah dan Sarawak membuat pindaan. ,. d. e. Imigresen Sabah dan Sarawak dibenarkan mengawal sendiri. Sistem pendidikan Sabah dan Sarawak dikekalkan di bawah kerajaan negeri sehingga $ewan )ndangan 5egeri kedua-dua negeri ini membuat pindaan. Perwakilan Parlimen A Sabah 1? kerusi, Sarawak 48 kerusi dan Singapura 15 kerusi. !erdasarkan lap"ran #'K, Perjanjian Malaysia ditandatangani di 9"nd"n pada ; #ulai 1;?6. Pada masa ini !runei menarik diri se,ara rasminya. 4. Pengis#tiharaan Mala#sia

455

!erkenaan dengan penubuhan Malaysia, Hilipina dan Ind"nesia menentang kuat. !eberapa rundingan telah diadakan antara kedua-dua negara dengan Tanah Melayu. 'khirnya, M'P I9I5$: ditubuhkan. Pemimpin ketiga-tiga negeri bersetuju meminta Suruhanjaya Pertubuhan !angsa-bangsa !ersatu BP!!C untuk meninjau kembali pandangan penduduk Sabah dan Sarawak mengenai penyertaan mereka ke Malaysia. Suruhanjaya P!! yang diketuai "leh 9awren,e Mi,haelm"re menjalankan tugasnya dari 1? :g"s A 5 September 1;?6. :leh itu, tarikh penubuhan yang ditetapkan terpaksa ditunda. Mengikut lap"ran P!!, lebih =DJ rakyat Sabah dan Sarawak meny"k"ng Malaysia. Maka pada 1? September 1;?6, penubuhan Malaysia diisytiharkan se,ara rasminya. Penentangan gagasan Malaysia 1. ;ili(ina 'pabila #PPM dan Suruhanjaya 3"bb"ld menunjukkan s"k"ngan kepada penubuhan Malaysia, Hilipina telah menuntut hak ke atas Sabah bagi waris Sultan Sulu pada 44 #un 1;?4. Hilipina mendakwa Sabah dipajak dan bukan diserahkan kepada !ar"n :Eerbe,k dan 'l%red $ent pada tahun 1@=8. Pajakan ini telah dibatalkan pada tahun 1;5@. Kerajaan !ritish enggan mengakui kedaulatan Hilipina ke atas Sabah. Kerajaan Hilipina juga mengemukakan tuntutan yang sama kepada Tanah Melayu tetapi dit"lak. ubungan dipl"matik Hilipina-Tanah Melayu menjadi genting. -alau bagaimanapun, usaha-usaha dijalankan untuk menyelesaikan persengketaan. 'khirnya, Hilipina juga mengiktira% Persekutuan Malaysia pada #un 1;??. 2. 6n$)nesia Pada mulanya, Ind"nesia mengalu-alukan pembentukan Malaysia. 5amun, PKI di bawah $.5. 'idit menyi%atkan ia merupakan satu penjajahan baru yang mengan,am Ind"nesia. Setelah ter,etusnya pember"ntakan !runei, Presiden Ind"nesia, Sukarn" menerima tekanan hebat dari PKI dan mengubah sikap serta menentang gagasan Malaysia. 'idit telah melawat ke Tanah Melayu dan menghasut rakyat dan tentera member"ntak. ubungan Tanah Melayu dengan Ind"nesia menjadi renggang. Pada 4D #anuari 1;?6, $r. Subandri" mengumumkan dasar k"n%r"ntasi terhadap gagasan Malaysia. Kemudian, Ind"nesia bersetuju meminta Suruhanjaya P!! bagi meninjau semula pandangan penduduk Sabah dan Sarawak mengenai Malaysia. 9ap"ran P!! menunjukkan rakyat Sabah dan Sarawak meny"k"ng Malaysia tetapi Ind"nesia enggan mengakui.

45?

1? September 1;?6, Malaysia diisytiharkan se,ara rasminya. Pada hari ini, Ind"nesia melan,arkan k"n%r"ntasi dan memutuskan hubungan dipl"matik dengan Tanah Melayu. Sebab Ind"nesia melan,arkan k"n%r"ntasi ialah. a. b. ,. Tekanan PKI ke atas Kerajaan Ind"nesia. Penubuhan Malaysia menghalang ,ita-,ita Sukarn" untuk menubuhkan Ind"nesia (aya yang termasuk Sabah, Sarawak dan Tanah Melayu. Sukarn" merasa tersinggung kerana tidak diajak berunding mengenai penubuhan Malaysia. Pada bulan 5"Eember 1;?6, serangan gerila dilan,arkan. Tentera Ind"nesia mendarat di P"ntian, 9abis, Muar dan K"ta Tinggi. Pengintip-pengintip juga dihantar. 'kibatnya. a. b. ,. d. e. %. $at"> $r. Ismail 'bdul (ahman telah meminta bantuan dari P!! dan membuat bantahan mengenai serangan Ind"nesia. Pasukan pertahanan tempatan atau askar wataniah ditubuhkan. !ritain memberi bantuan tentera. 'ustralia, 5ew &ealand, 3anada memberi bantuan senjata. (undingan sulit dengan pegawai Ind"nesia bukan k"munis diadakan. $at"> 'bdul (a1ak melawat ke negara '%r"-'sia dan $unia Ketiga untuk mengikis pr"paganda Ind"nesia yang memburuk-burukkan nama Malaysia. Pada 6D September 1;?5, gerakan k"munis untuk merampas kuasa gagal. K"n%r"ntasi menjadi berkurangan. Menteri 9uar Ind"nesia, 'dam Malik berusaha menamatkan k"n%r"ntasi dan mewujudkan perse%ahaman dengan Malaysia. asrat menamatkan k"n%r"ntasi wujud apabila Suhart" menggantukan Sukarn". asilnya, perjanjian damai ditandatangani di #akarta pada 11 :g"s 1;?? selepas Tun 'bdul (a1ak berunding dengan 'dam Malik di !angk"k.

TEMA + 2asar Pendidikan ,e!ara

Pengenalan

45=

$asar pendidikan negara sebelum merdeka mewujudkan 5 jenis sistem persek"lahan yang terasing di antara satu sama lain, iaitu sek"lah Inggeris, Melayu, 3ina, India dan agama. Sejak tahun 1;8?, !ritish sedar satu sistem pendidikan yang ber,"rak kebangsaan harus diwujudkan bagi menyatukan masyarakat yang berbilang kaum. Kesedaran ini terbukti dalam (an,angan 3heessmen yang men,adangkan sek"lah Inggeris sebagai asas penyatuan sistem persek"lahan. )saha-usaha telah dijalankan untuk menuju ke arah penyatuan sistem pendidikan. Selepas merdeka, usaha mewujudkan satu sistem pendidikan kebangsaan diteruskan. $asar pendidikan kini lebih bertujuan membentuk perpaduan di kalangan masyarakat Malaysia yang terdiri daripada pelbagai kaum. Satu dasar pendidikan yang lebih baik adalah penting bagi membentuk negara yang stabil, bersatu-padu dan pr"gresi%. Penyata $arnes% &+.* Pada :g"s 1;5D, satu jawatankuasa yang diketuai "leh 9.#. !arnes ditubuhkan bagi mengkaji masa depan sistem pendidikan di Tanah Melayu. Setelah menjalankan kajian, satu penyata yang dikenali sebagai Penyata !arnes disediakan dan dikemukakan kepada Kerajaan !ritish pada tahun 1;51. Panyata ini mengandungi sy"rsy"r yang dikemukakan "leh jawatankuasa ini. 'ntara sy"r-sy"r ini ialah. a. b. ,. d. Sek"lah Eernakular digantikan dengan sek"lah kebangsaan. Sek"lah kebangsaan dibuka kepada semua kaum dan diajar "leh guru dari pelbagai kaum dan keturunan. Sek"lah rendah A !ahasa Melayu dan !ahasa Inggeris sebagai bahasa pengantar. Sek"lah menengah A !ahasa Inggeris menjadi bahasa pengantar. Semua murid diberi pelajaran per,uma di sek"lah rendah selama ? tahun. Penyata ini dibantah "leh kaum Melayu, 3ina dan India. Kaum Melayu membantah kerana kedudukan !ahasa Melayu tidak diberi kedudukan yang wajar. !agi 3ina, sek"lah kebangsaan dianggap se"lah-"lah mengan,am kebudayaan dan !ahasa 3ina yang mereka banggakan. :rang India menentang kerana permintaan mereka supaya kedudukan sek"lah Tamil dikaji telah dit"lak "leh kerajaan. !aporan 0enn,:u% &+.& Pada tahun 1;51, kerajaan telah menubuhkan satu jawatankuasa untuk mengkaji kedudukan sek"lah 3ina. #awatankuasa ini dketuai "leh $r. -.P. Henn dan $r. -u Teh-7a". Tugas utama jawatankuasa Henn--u ialah mengkaji kemungkinan menjadikan sek"lah 3ina yang menggunakan !ahasa Inggeris dan !ahasa Melayu sebagai pengantar dan !ahasa 3ina sebagai satu matapelajaran pilihan. Sy"r-sy"r yang dikemukakan ialah.

45@

a. b.

Sek"lah 3ina dikekalkan tetapi kurikulumnya berdasarkan latar belakang tempatan. Sek"lah 3ina meny"k"ng k"nsep penggunaan 6 bahasa sebagai bahasa pengantar supaya perpaduan di antara kaum tidak terjejas.

9ap"ran Henn--u dit"lak "leh )M5: kerana tidak menguntungkan "rang Melayu. ;rdinan Pelajaran% &+.3 Pada bulan September 1;54, satu jawatankuasa Penasihat Pusat ditubuhkan bagi mengkaji 9ap"ran !arnes dan 9ap"ran Henn--u. #awatankuasa ini mengesy"rkan beberapa ,adangan yang kemudian diluluskan menjadi :rdinan Pelajaran 1;54. 'ntara ,adangannya ialah. a. b. ,. d. Penubuhan 4 jenis sek"lah yang menggunakan !ahasa Inggeris dan !ahasa Melayu sebagai bahasa pengantar. Pelajaran selama ? tahun dengan !ahasa Inggeris dan !ahasa Melayu sebagai bahasa pengantar di sek"lah rendah. Sek"lah kebangsaan yang di,adangkan "leh !arnes dilaksanakan. Sek"lah 3ina dan Tamil tidak termasuk dalam k"nsep sistem sek"lah kebangsaan.

:rdinan Pelajaran 1;54 tidak dapat dilaksanakan kerana berlakunya $arurat. Penyata Ra?ak% &+.) #awatankuasa (a1ak ditubuhkan pada 6D September 1;55 untuk mengkaji :rdinan Pelajaran 1;54. #awatankuasa ini dipengerusikan "leh $at"> 'bdul (a1ak bin ussein. asil kajian jawatankuasa ini terkandung dalam 9ap"ran (a1ak yang dikemukakan pada bulan 'pril 1;5?. !erikut ialah kandungan 9ap"ran (a1ak. 1. a. !ek)lah ren$ah Sek"lah rendah dibahagikan kepada Sek"lah (endah Kebangsaan BS(KC yang menggunakan !ahasa Melayu sebagai bahasa pengantar dan Sek"lah (endah #enis Kebangsaan BS(#KC yang menggunakan !ahasa Inggeris, 3ina dan Tamil sebagai bahasa pengantar. b. ,. d. !ahasa Melayu dan !ahasa Inggeris merupakan matapelajaran wajib. Murid keturunan 3ina dan Tamil di sek"lah aliran Inggeris diberi peluang mempelajari bahasa ibundanya jika ada 15 "rang atau lebih murid ingin belajar. 2uru-guru mestilah mempunyai Sijil Sek"lah Menengah (endah dan mendapat latihan sepenuh masa setahun dan separuh masa 4 tahun.

45;

2. a. b. ,. d. 3. a.

!ek)lah menengah Sek"lah menengah dibahagikan kepada 6 peringkat iaitu sek"lah menengah rendah B6 tahunC, sek"lah menengah atas B4 tahunC dan pra-) B4 tahunC. Satu jenis sek"lah menengah sahaja yang !ahasa Melayu dan !ahasa Inggeris sebagai matapelajaran wajib. Terbuka kepada semua kaum dan menggunakan sukatan yang sama. !agi memasuki sek"lah menengah, mesti lulus peperiksaan memasuki sek"lah menengah. !istem (e(eriksaan Sek"lah menengah rendah Peperiksaan di peringkat Tingkatan 6 Bpeperiksaan bersamaC dan mesti lulus Sijil (endah Pelajaran BS(PN93<C bagi memasuki sek"lah menengah atas. b. Sek"lah menengah atas Peperiksaan bersama di Tingkatan 5 untuk memper"lehi Sijil Persekutuan Tanah Melayu yang sama tara% dengan 3ambridge :Eerseas 3erti%i,ate. ,. Pra-) Peperiksaan di Pra-) tahun kedua untuk memper"lehi Sijil Tinggi Pelajaran BSTPN S3C untuk memasuki uniEersiti.

9ap"ran (a1ak telah diluluskan pada 'pril 1;5= dan dikuatkuasakan sebagai :rdinan Pelajaran 1;5=. 9ap"ran (a1ak ditentang "leh "rang Melayu kerana tiada ketegasan dalam pelaksanaan bahasa kebangsaan. :rang 3ina menentang kerana sesetengah ,adangan dikatakan mengabaikan pendidikan !ahasa 3ina. !aporan Rahman Talib% &+)* Pada tahun 1;5;, #awatankuasa Penyemak Pelajaran ditubuhkan bagi mengkaji semula perlaksanaan 9ap"ran (a1ak dan langkah-langkah bagi mewujudkan satu sistem pendidikan kebangsaan. #awatankuasa ini diketuai "leh 'bdul (ahman bin aji Talib. !eberapa sy"r telah dikemukakan. 1. a. b. ,. 2. %ahasa kebangsaan !ahasa Melayu dijadikan sebagai bahasa pengantar di sek"lah rendah, sek"lah menengah dan institusi pengajian tinggi. Peperiksaan awam diadakan dalam !ahasa Melayu. Semua ,al"n mesti lulus !ahasa Melayu sebelum masuk ke sek"lah menengah. Kelas (eralihan

4?D

Kelas peralihan diadakan bagi pelajar dari S(#KB3C dan S(#KBTC yang ingin bertukar ke sek"lah menengah aliran Melayu atau Inggeris. 3. a. b. ,. 4. a. b. Kenaikan aut)matik Kenaikan darjah se,ara aut"matik di semua sek"lah rendah dan sek"lah menengah bantuan kerajaan. Peluang pendidikan selama ; tahun disediakan se,ara aut"matik iaitu ? tahun sek"lah rendah dan 6 tahun sek"lah menengah rendah. Pelajaran per,uma kepada semua sek"lah rendah tanpa mengira bahasa pengantarnya. Mata(elajaran akhlak Murid beragama Islam A Pendidikan Islam. Murid bukan beragama Islam A Pendidikan M"ral.

Akta Pelajaran% &+)& Sy"r-sy"r 9ap"ran (ahman Talib akhirnya digubal menjadi 'kta Pelajaran 1;?1. Melalui akta ini. a. b. ,. Semua sek"lah menggunakan kurikulum yang sama tanpa mengira aliran sek"lah. !ahasa Melayu digunakan sepenuhnya dari sek"lah rendah ke sek"lah menengah sampai institusi pengajian tinggi. )mur minimum meninggalkan sek"lah A 15 tahun.

7akt"r%8akt"r yan! Mempen!aru$i 2asar Luar ,e!ara

Pengenalan Semua negara di dunia bergantung di antara satu sama lain. Setiap negara tidak b"leh bersendirian dan terpaksa mengadakan hubungan dengan negara-negara lain sama ada dalam bidang s"sial, ek"n"mi atau p"litik. ubungan ini ditentukan "leh dasar luar sesebuah negara. $asar luar negara b"leh diertikan sebagai garis panduan bagi segala tindakan yang diambil "leh negara ini apabila ia berhubungan dengan negara lain. $asar luar negara ini dipengaruhi "leh pelbagai %akt"r, sebagai ,"nt"h %akt"r sejarah, %akt"r p"litik, %akt"r ek"n"mi dan sebagainya.

4?1

0aktor,1aktor 1. Persekitaran ge)strategik 5egara kita terletak di tempat yang paling strategik di dunia. Kedudukannya ini di pertengahan laluan perdagangan antara Timur #auh dengan Timur Tengah memb"lehkannya mengawal laluan perdagangan ini. Keadaan ini menyebabkan negara kita mengamalkan dasar luar yang bebas dan berke,uali. 5egara kita juga sentiasa berusaha memastikan kawasan ini terhindar daripada tekanan kuasa luar dan menjadikan kawasan ini satu kawasan yang aman, bebas dan berke,uali. 2. !truktur ek)n)mi negara 5egara kita kaya dengan bahan mentah seperti petr"leum, getah, bijih timah, kelapa sawit dan sebagainya. Keadaan ini menyebabkan negara kita memerlukan ramai rakan perdagangan untuk memasarkan barangan dan hasil negara kita. Maka kita haruslah mengkaji aspek dasar luar negara yang diamalkan tidak membawa keburukan kepada rakan perdagangan yang sedia ada, di sebaliknya dapat menarik ramai lagi rakan perdagangan. 3. !truktur ()litik negara 5egara kita merupakan negara yang mengamalkan sistem dem"krasi berparlimen yang mementingkan dem"krasi, kebebasan dan kemakmuran rakyat. Maka kita akan berhubung dengan negara yang juga memperjuangkan prinsip yang sama. 4. Dem)gra-ik 5egara kita negara yang terdiri dari pelbagai kaum dan "leh yang demikian negara kita mengamalkan dasar luar yang mementingkan prinsip-prinsip perpaduan antara manusia dan juga prinsip-prinsip pengh"rmatan hak asasi manusia. !ukti negara kita mengamalkan dasar ini ialah negara kita telah menentang dasar apartheid di '%rika Selatan yang mengan,am hak asasi manusia dan bertentangan dengan amalan perpaduan yang wujud di negara kita. 5. Keselamatan negara $asar luar negara kita juga dipengaruhi "leh %akt"r keselamatan negara. Sebagai ,"nt"h, keganasan k"munis di negara kita menyebabkan negara kita tidak berhubung dengan negara k"munis. Perg"lakan p"litik di Ind"-3hina menyebabkan negara kita menentang Kietnam yang menyerang Kampu,hea dan kuasa-kuasa luar yang ,uba menggugat kestabilan p"litik di 'sia Tenggara. 6. Kea$aan ()litik serantau Keadaan p"litik dan keselamatan serantau juga mempengaruhi dasar luar negara kita. $asar luar negara kita bertujuan mewujudkan keamanan dan kestabilan serantau jelas dilihat apabila negara kita memainkan

4?4

peranan yang akti% dalam segala perbin,angan mengenai Kampu,hea. 5egara kita telah ,uba menyelesaikan k"n%lik di negara tersebut agar keamanan dan kestabilan p"litik wujud di negara itu. 7. 6nstitusi antarabangsa Institusi antarabangsa yang dimaksudkan adalah seperti Pertubuhan !angsa-bangsa !ersatu BP!!C. P!! merupakan satu pertubuhan yang selalu ,uba menegakkan keamanan dan kemakmuran dunia. P!! juga berusaha melindungi hak manusia. Maka, apabila negara kita menyertai pertubuhan ini, negara kita akan dipengaruhi "leh prinsip-prinsip ini dan menyelaraskan dasar luar negara kita supaya selaras dengan prinsip-prinsip pertubuhan tersebut. Selain P!!, negara kita juga menjadi ahli Pertubuhan 5egara-negara !erke,uali B5'MC, Pertubuhan K"manwel dan sebagainya. ,. Hubungan $i(l)matik Pada awalnya, nama negara kita tidak dikenali "leh negara yang lain di dunia ini. )ntuk memb"lehkan negara kita dikenali "leh seluruh dunia, maka negara kita telah mengadakan hubungan dipl"matik dengan negara yang lain. :leh sebab hubungan dipl"matik yang dijalinkan memb"lehkan kita memper"lehi kepentingan dari segi p"litik, ek"n"mi dan s"sial dari negara tersebut, maka p"lisi yang diamalkan "leh negara kita akan digubal supaya sesuai dengan keadaan tersebut. /. >n$ang"un$ang antarabangsa $asar luar negara kita dipengaruhi "leh sistem perundangan antarabangsa. 5egara kita mengh"rmati prinsip-prinsip yang digariskan dalam Piagam P!! dan juga undang-undang yang ditetapkan "leh badanbadan antarabangsa. !adan-badan antarabangsa telah menetapkan pelbagai peraturan yang menggariskan etika tindak-tanduk semua negara terutamanya peraturan atas perundangan tentang dipl"masi, mengh"rmati keutuhan negara lain, k"munikasi dan juga mekanisme untuk menyelesaikan sesuatu pertelingkahan. Maka, dasar luar negara kita juga terikut-ikut dengan undang-undang yang ditetapkan.

Malaysia dan Pertubu$an Antaraban!sa

Pengenalan Persekutuan Tanah Melayu telah men,apai kemerdekaan pada 61 :g"s 1;5=. 'tas ,adangan Tunku 'bdul (ahman, gagasan Malaysia telah ditubuhkan pada 1? September 1;?6. )ntuk memb"lehkan nama Malaysia dikenali "leh seluruh dunia, Malaysia telah menyertai beberapa pertubuhan antarabangsa seperti Pertubuhan !angsa-bangsa !ersatu BP!!C, K"manwel dan sebagainya. Melalui pertubuhan ini, nama Malaysia telah

4?6

disebar ke seluruh dunia. $alam pertubuhan ini juga, Malaysia telah memper"lehi banyak bantuan sama ada dari segi p"litik ataupun ek"n"mi. Semuanya ini banyak membantu Malaysia dalam pembangunan negara. Komanwel Pertubuhan K"manwel merupakan sebuah pertubuhan negara-negara bekas tanah jajahan !ritish yang telahpun men,apai kemerdekaan. Pertubuhan ini ditubuhkan se,ara rasminya pada tahun 1;61 "leh Parlimen !ritish berasaskan idea 9"rd ("sebury, Menteri 9uar !ritain. Pertubuhan ini diketuai "leh (atu <ngland, Gueen "% <li1abeth II. 5egara kita telah menyertai pertubuhan ini pada tahun 1;5= selepas men,apai kemerdekaan. Pada hari ini, Pertubuhan K"manwel mempunyai 8; angg"ta negara. anya 8 negara sahaja yang keluar dari K"manwel sehingga hari ini iaitu Ireland, '%rika Selatan, Pakistan dan Hiji. 5egara kita mendapat banyak %aedah daripada K"manwel seperti. 1. %i$ang (ertahanan Melalui Perjanjian Pertahanan !ritain Tanah Melayu 1;5=, negara kita telah mendapat bantuan pertahanan dari !ritain. !ritain telah menempatkan angkatan tenteranya di negara kita untuk membantu negara kita dalam usaha membanteras an,aman k"munis. Semasa K"n%r"ntasi Ind"nesia, negara kita telah mendapat bantuan tentera dari 5ew &ealand, 'ustralia dan sebagainya. 2. %i$ang (er$agangan Sebagai salah satu ahli dalam pertubuhan K"manwel, barang eksp"rt negara kita telah dikenakan kadar ,ukai yang rendah di !ritain. Sebagai balasan, negara kita telah memberi keutamaan kepada kegiatan perdagangan di antara !ritain dengan negara kita. 3. *an+angan 1)l)mb) (an,angan 3"l"mb" ditubuhkan pada tahun 1;5D dengan tujuan memberi bantuan teknik "leh negaranegara K"manwel yang maju kepada negara-negara K"manwel yang membangun dan mundur. Menerusi ran,angan ini, negara kita telah memper"lehi %aedah seperti. a. b. ,. d. 'ustralia, 5ew &ealand, !ritain dan 3anada telah memberi biasiswa kepada pelajar kita yang menuntut di institusi pengajian tinggi di sana. 5egara penderma telah memberi bantuan kewangan kepada negara kita untuk menubuhkan pusatpusat latihan teknik. !ritain menghantar pakar-pakar insurans dan ,ukai untuk men"l"ng negara kita dalam memajukan ek"n"mi negara. 3anada membekalkan peralatan untuk membantu negara kita memajukan industri perikanan.

4?8

e.

!antuan dari 5ew &ealand dalam bentuk wang untuk membuka tanah baru.

Pertubuhan $angsa,bangsa $ersatu =P$$> P!! ditubuhkan pada 48 :kt"ber 1;85, beribu pejabat di 5ew 7"rk. TrygEe 9ie menjadi Setiausaha 'gung yang pertama. P!! ditubuhkan atas usaha Presiden -""draw -ils"n B'merika SyarikatC dan Perdana Menteri -inst"n 3hur,hill B!ritainC. Kini P!! mempunyai 1?? buah angg"ta negara. Pada 1= September 1;5=, negara kita menjadi ahli P!!. $ari P!!, negara kita telah memper"lehi pelbagai %aedah, iaitu. 1. a. b. ,. 2. Dari > 8!14 ?>nite$ ati)ns 8$u+ati)nal& !+ienti-i+ an$ 1ultural 4rgani7ati)n@ Pakar pendidikan telah dihantar ke Malaysia untuk membantu negara kita dalam ran,angan pelajaran. Pengawal penyelidikan sains dihantar untuk membantu negara kita dalam penyelidikan sains. !antuan telah diberi dalam penubuhan maktab teknik di Ip"h. Dari :H4 ?:)rl$ Health 4rgani7ati)n@ 5asihat telah diberi kepada negara kita untuk membantu negara kita dalam men,egah penyakit malaria, batuk kering, untut, demam kepialu dan sebagainya. 3. Dari ;24 ?;))$ an$ 2gri+ultural 4rgani7ati)n@ !antuan dalam bentuk kewangan dan kepakaran telah diberi untuk membantu negara kita meningkatkan pengeluaran makanan. 4. a. b. 5. a. b. Dari 6L4 ?6nternati)nal Lab)ur 4rgani7ati)n@ Pakar telah dihantar untuk membantu negara kita meningkatkan tara% perusahaan negara kita. K-SP telah ditubuhkan untuk melindungi kaum pekerja atas saranan I9: Dari :% ?:)rl$ %ank@ Memberi bantuan kewangan kepada negara kita dalam melaksanakan pr"jek-pr"jek pembangunan negara. Pakar ek"n"mi dihantar ke negara kita untuk membantu negara kita menyelesaikan masalah ek"n"mi.

4?5