Anda di halaman 1dari 4

Yogyakarta yaiku salah sawijining tempat ing Indonesia sing nduweni kekayaan budaya sing melimpah

ruah, contohe ing hal pakean adat/klambi adat. Ning sajroning Keraton Yogyakarta, ana kekayaan
khasanah sandang masyarakat Jawa, Khususe ing Yogyakarta, masih urip alami ing kesehariane
masyarakate.

Makna lan Filosofi Saking Pakaian Adat Yogyakarta

Ngangge tiyang Estri Jawa, Kebaya sanes kur dadi pakaian biasa. Kebaya nduweni makna lan fungsi luwih
saking niku. Bentuke sing sederhana saged diarani dadi wujud kesederhanaan saking masyarakat
Indonesia. Nilai filosofi saking kebaya yaiku kepatuhan, kehalusan, lan tindak tanduk tiyang Estri sing
kedah serba lembut. Kebaya niku identik dipasangake karo jarik utawa kain sing nutupi awak. Kain iku
langsung saged gawe sopo wae wong wadon sing nganggo kangelan nganggo nggerak cepet. Iku sebabe
wong wadon Jawa identik karo pribadi sing lemah gemulai.

Akeh ragame busana adat karo perlengkapan-perlengkapanne kui jebule ora sekedar nganggo nunjukake
status kebangsawanan, kemegahan, lan kemewahan tapi uga nduweni makna simbolis. Misale
sangsangan sungsun (Kalung susun) yaiku nglambangake telung tingkatan keuripan menungsa sing lahir,
mbojo lan mati sing dihubungake karo konsepsi Jawa tentang alam baka, alam antara lan alam fana.
Binggel kana (Gelang) sing bentuke ngluwer ra ana ujung pangkale sing maknane lambang keabadian,
bentuk gunungan (Meru) ing pethat (sisir) nglambangake keagungan Tuhan lan harapan terciptane
kesenengan. Hiasan sanggul arupa ceplok karo jenehan telung warna abang, ijo lan kuning (biasa dinggo
nganggo penganten Estri) yaiku lambang Trimurti, telung dewa sing nein kauripan.

Anane interaksi lan komunikasi karo wong luar (utamane Belanda) sing nggawa pengaruh perkembangan
busana. Misale nganggo topi, anggar (tempat keris), kaos kaki ing busana keprajuritan. Aksesoris liane
misale rante karset, jam saku, timang (kretep), rimong ing busana pesiar, wulu manuk, kipas, bros, lan
sapanunggalane.

SEJARAH

Awale kuwi awit ngadege Keraton Hadiningrat tanggal 13 Maret 1755 nganti pemerintahan Sri Sultan
Hamengku Buwono VII lan pemerintahan Kanjeng Gusti Pangeran Adipati Arya Pakulam I nganti Kanjeng
Gusti Pangeran Adipati Arya VI wis dikenal Busana Kejawen Jangkep Kebudayaan Ngayogyakarto
Hadiningrat. Pas Kanjeng Gusti Pangeran Adipati Arya VI dikenal karo 2 gaya busana kebudayaan Busana
kejawen Jangkep yaiku busana kejawen Jangkep Kasultanan Ngayogyakarto Hadiningrat lan Busana
Kejawen Jangkep Istana Pura Pakualaman Busana. Busana utawa Pakaian utawa Pangagema sing melekat
yaiku identitas nganggo jati diri sing nganggo. Ana idiom jawa “Kangge nganggo dadio sarono hamengun
watak njobo njero”, artine nganggo pakaian busana ing samping njaga keslametan lan kesehatan saking
marabahaya uga nganggo mbangun jati diri bangsa.
Ana ideom jawa liane “busana rasa bawa” artine menika sawernane macame busana sing kita nganggo
ing kesempatan kui beda pula sikap lan perilakune kudu trep karo busana sing diagem.

Busana uga dideleng dadi cerminan stratifikasi sosial lan tingkat peradaban bangsa. Raja, pangeran,
kerabat keraton, abdi njero lan masyarakat umum nduweni stratifikasi sosial sing beda uga lan tentune
busana sing diagem ing sawernane acara uga ngalami bedaan.

Ajining Diri Saka Lathi, Ajining raga utawa salira saka busana artine yaiku ning endi wong jawa mahamake
bener arti penting nganggo pakaian bahwa antara jiwa lan raga perlu perhatian khusus eben dheweke
oleh penghormatan layak. Sakluwih-luwihe ing upacara resmi lan adat perhatian wong pertama pisan
nuju ing situasi sing oleh dideleng dening mata. Salah sijine yaiku daya tarik tampilane wong ing kondisi
selaras, harmoni, pas karo kondisi pribadine, postur awak, warna kulit, lan dimensi ruang lan waktu uga
keperluan tujuanne. Ing mriki keadaan fisik oleh penilaian, berkaitan karo kuwi ora keliru misal wong
jawa nduweni tradisi Ngadi Salira, ngadi busana.

Jenis-jenis pakean

- Pakean kanggo Putri Raja

Pakean sedina-dina ingkang sampun dewasa arupa semekanan. Semekanan yaiku kain penutup dada
dawa, ingkang ambane setengah saking ambane kain dawa biasa. Lajeng ditambah kain (Nyamping)
batik, klambi kebaya katun, semekan tritik, lan perhiasan arupa subang, gelang, dan cincin. Tatanan
rambute bentuke sanggul tekuk polos tanpa hiasan.

Menawi pakean sedinten-dinten putri ingkang sampun rabi arupa semekan tritik karo tengahan, klambi
kebaya katun. Dilengkapi dening kanggonan perhiasanne arupa subang, cincin, lan sapu tangan abang.

- Pakean kanggo Upacara Ageng

Pakean kanggo upacara ageng kasebut pakean keprabon. Pakean punika ana kuluk biru karo hiasan
mundri (nyamat), kampuh konca setunggal, dana cindhe gubeg, moga renda warna kuning, pethat jeruk
sak ajar, rante, karset, kamus, timang (kretep), lan keris branggah.

- Pakean Kanggo Abdi Dalem

Abdi dalem (Pegawe utawa karyawan keraton) nduweni rong jenis pakean, pakean sedinten-dinten
ingkang kasebut sikep alit. Lan pakean waktu bengi kanggo ngadiri pertemuan lan jamuan dhahar ndalu
ing siji pesta kasebut langeran.

Pakean langeran arupa kain batik, klambi bukakan sing digawe saka bahan laken warna ireng, kemeja
putih karo kerah model ngadeg, destar pada karo model pakean sikepan alit. Keris model ladragan utawa
gayman, dinggo ing pinggang sebelah mburi tengen, dasi warna putih model kupu-kupu, lan selop warna
ireng.
- Pakean kanggo Pejabat Keraton

Pakean adat pejabat keraton pas nugas disebut pakean ageng. Pakean ageng arupa seperangkat pakean
adat ingkang arupa model jas laken warna biru tua karo kerah model ngadeg.

Lan karo rangkepan sutera warna biru tua. Ingkang dawa nganti bokong, lengkap karo ornamen kancing-
kancing sepuh emas. Celanane warna ireng, topi ingkang diagem digawe saka bahan laken warna biru
tua, karo model bunder-dawa, karo duwure 8 cm.

Pakean ageng iki nduweni ornamen sing beda, dideleng saka jabatan utawa fungsi ing keraton, antarane
yaiku :

a. Pakean Bupati Titele Pangeran

Dinein plisir renda emas lugas amba 1 cm, dipasang kanti teratur ing pinggir kerah. Ing kabeh bagian
dinein hiasan renda karo bordiran motif kembang pari

b. Pakean Bupati Titele Adipati “Song-Song Jene” (Payung Kuning)

Pada karo pakean bupati titele pangeran, kur ana secuil hiasan bordiran ing bagian ingsor kerah ora
mlingker kanti penuh, tapi ana jarak sekitar 8 cm

c. Pakean Pakean Bupati Titele Adipati

Pada karo pakean bupati titele adipati “Song-Song Jene”. Bedane ana ing hiasan bordiran ing bagian
ingsor kerah

d. Pakean Bupati Titele Tumanggung

Kaya pakean adipati, karo bedane ana ing bordiran sebelah ingsor, sing dawane kur 2/3 saking ukuran
lingkaran jas

e. Pakean Patih

Kaya pakean Tumanggung, tapi bordiran ing bagian ngarep dawane nganti 3 ½ cm nganti bagian ingsor
kancing

f. Pakean Kepala Distrik (Wedana)

Mirip kaya pakean patih, tapi karo bordiran bagian ngarep lan bagian mburi lan ujung lengen kur 2 cm
ambane saking plisir
g. Pakean Kepala Onder Distrik (Asisten Wedana)

Mirip kaya pakean patih, tapi karo bordiran bagian ngarep lan bagian mburi lan ujung lengen kur 2 cm
ambane saking plisir

h. Pakean Mantri Polisi

Kaya pakean kepala onder distrik, tapi tana plisir ing bagian ngarep lan ora bordiran kembang pari ing
bagian kerahe.

Anda mungkin juga menyukai