01 Taklimat Umum KSPK

PRA 3112 Penglibatan Keluarga Dalam Pendidikan Prasekolah
TAJUK 1 TEORITIKAL PERSPEKTIF MENGENAI KELUARGA (4 JAM)
1.1 SINOPSIS
Kursus ini meliputi teori-teori dan perspektif, matlamat, nilai dan

budaya kekeluargaan. Kursus ini juga menyentuh tentang
persekitaran keluarga,peningkatan kecemerlangan kekeluargaan,
hubungan keluarga, komuniti dan institusi pendidikan. Ia juga
menekankan tentang pembentukan disiplin kanak-kanak yang
meliputi pelayanan perasaan serta penyelesaian konflik tingkah
laku kanak-kanak.
HASIL PEMBELAJARAN
Di akhir topik ini, anda seharusnya dapat:
1. menyatakan tentang definisi sangkutan, kerenah dan kaitannya dengan

sangkutan serta ciri-ciri pembentukan sangkutan;
2. menyatakan autonomi serta menangani isu pengawalan dan
menangani pengekalan;
3. menerangkan tentang inisiatif, definisi inisiatif, perkembangan konflik,
peranan persekitaran dan aplikasi inisiatif kanak-kanak; dan
4. menghuraikan tentang kendiri, persekitaran peningkatan kendiri dan
aplikasi kendiri kanak-kanak.
KERANGKA TAJUK-TAJUK
Teoritikal Perspektif
Teoritikal Perspektif
Mengenai Keluarga
Mengenai Keluarga
Autonomi Inisiatif Kendiri

Autonomi Inisiatif Kendiri
Sangkutan
Sangkutan
1
1.2 PENGENALAN
Murid-murid yang ditempatkan di kelas prasekolah/tadika, mempunyai

pelbagai ragam tingkah lakunya. Masalah ini perlu ditangani oleh pendidik
pendidikan awal kanak-kanak. Penguasaan ilmu pengetahuan dari aspek
perkembangan kanak-kanak dan latar belakang keluarga dapat membantu
masalah mendidik yang dihadapi oleh pendidik awal kanak-kanak.
Topik ini akan membincangkan perihal sangkutan yang meliputi definisi,

kerenah sangkutan, autonomi, isu menangani pengawalan dan pengekalan.
Topik ini juga akan membincangkan tentang inisiatif, perkembangan konflik,
peranan persekitaran dan aplikasi inisiatif murid-murid serta kendiri,
persekitaran peningkatan kendiri dan aplikasi kendiri murid-murid.
Jawab soalan-soalan berikut.
1. Hubungan sangkutan yang kuat pada zaman kanak-kanak akan

memberi kesan jika berlaku perpisahan secara tiba-tiba kerana
(A) menggalakkan mereka berdikari

(B) memupuk sikap suka memencilkan diri
(C) memupuk perkembangan penerimaan diri
(D) mengalami tekanan emosi dan bersikap pasif
2. Menurut Erikson, tahap autonomi kanak-kanak bermula dari umur 18

bulan hingga 3 tahun yang dialami oleh kanak-kanak ialah apabila
mereka
(A) suka melakukan sesuatu tugasan yang baru

(B) merasa sangsi sama ada boleh menangani situasi
(C) mempunyai kekuatan untuk bertindak dengan kekuatan sendiri
(D) memahami bahawa mereka boleh mengawal tindakan dan ingin
melakukan sesuatu sendirian dan sedikit bantuan daripada
orang dewasa
2
3. Berikut adalah ciri-ciri keluarga:
• Mereka berkongsi tanggungjawab dalam hal keluarga

• Mereka berkongsi perasaan kekeluargaan
• Ibu bapa, datuk dan nenek, ibu saudara dan bapa saudara
serta adik beradik tinggal dalam satu rumah
Penyataan di atas merujuk kepada kategori keluarga
(A) kembangan
(B) angkat
(C) nuklear
(D) kandung
Bincangkan jenis sangkutan yang dapat dilihat digambar ini.
1.3 SANGKUTAN (ATTACHMENT)

Colleague
1.3.1 Definisi Sangkutan
Terdapat beberapa definisi sangkutan atau perapatan berdasarkan beberapa

orang ahli teori ethologi. Kajian ethologi adalah kajian yang berhubung dengan
tingkah laku manusia dan haiwan dalam keadaan semulajadi. Berikut adalah
pandangan dan definisi sangkutan menurut tokoh-tokoh ahli ethologi.
3
(a) Lorenz melalui pemerhatiannya mengkaji ke atas corak tingkah laku

sekumpulan anak angsa. Beliau merumuskan bahawa kita tidak akan
memahami kanak-kanak kalau kita tidak memerhatikan tingkah lakunya
dalam persekitaran semula jadi mereka.
(b) John Bowlby telah meneruskan kajian Lorenz. Beliau menyatakan

bahawa kanak-kanak kecil membentuk sangkutan dan perapatan emosi
yang intim kepada ibu bapa atau orang dewasa yang menggantikan ibu
bapa sebenar.
Bowlby mendefinisikan tingkah laku sangkutan sebagai apa jua tingkah
laku yang menolong merapatkan hubungan bayi dengan individu
sangkutan tersebut. Sangkutan juga boleh dimaksudkan sebagai
hubungan rapat dan mesra yang mewujudkan kasih sayang yang kuat
dan mengikat seseorang dengan yang lain.
(c) Hubungan sangkutan yang kuat dan tinggi semasa kecil akan memberi
kesan sepanjang kehidupan individu berbanding dengan hubungan
sangkutan yang lemah. Kesannya adalah seperti berikut:
(i) Mempunyai harga diri yang tinggi
(ii) Merasa lebih diterima oleh keluarga
(iii) Merasa lebih diterima oleh rakan sebaya
(iv) Merasa lebih diterima oleh masyarakat
Contohnya seorang anak yang terlalu rapat dengan ibunya akan mengalami
kesukaran berpisah dengan ibu terutama apabila ingin dihantar ke
Prasekolah/ TADIKA.
1.3.2 Karenah dan Sangkutan
Sangkutan melibatkan hubungan anak dengan ibu bapa, ahli keluarga ,adik
beradik dan datuk nenek. Kanak-kanak yang terikat dengan sangkutan ibu
bapa yang kuat mengalami kesukaran untuk berjauhan buat beberapa ketika.
Mereka yang kuat sangkutan akan mengalami gangguan emosi tingkah laku
atau kerenah. Contohnya anak yang dipelihara oleh datuk dan nenek sejak
kecil kemudian diambil oleh ibu bapanya akan mengalami tekanan emosi.
4
Untuk mengatasi masalah ini, pertemuan yang kerap akan mengurangkan

kesunyian yang dialami oleh kedua pihak.
Peristiwa yang lain seperti masalah rumah tangga, perpisahan di kalangan ibu
bapa, kematian, tinggal berjauhan adalah gangguan yang sering terjadi dan
menimbulkan masalah dalam sangkutan. Sangkutan yang melampau
menyebabkan kanak-kanak suka merajuk, memencilkan diri atau mengheret
ibunya menemaninya ke sekolah. Ini meyebabkan sesetengah ibu bapa
terpaksa berhenti kerja demi menemankan anak-anak di sekolah.
1.3.3 Ciri-ciri Pembentukan Sangkutan
Pembentukan sangkutan adalah berpunca daripada pelbagai pihak.

Sangkutan mengikut keperluan masing-masing. Sangkutan sangat penting
untuk membina tingkah laku yang diingini. Pembentukan sangkutan kanak-
kanak perlu perhatian, tetapi perhatian berlebihan akan mendatangkan kesan
buruk iaitu kanak-kanak tidak dapat berdikari dan menyusahkan orang lain.
Antara pembentukan sangkutan yang positif adalah seperti berikut:
(a) Kanak-kanak perlu diberitahu tentang peranannya sebagai anak dan

apakah yang patut dilakukan. Contohnya tentang menguruskan diri dan
menjaga kebersihan. Kanak-kanak perlu makan sendiri kalau sudah
boleh berbuat demikian. Kanak-kanak hendaklah menepati waktu pergi
sekolah dan balik ke rumah apabila selesai hari persekolahan.
(b) Latihan modifikasi tingkah laku boleh menolong kanak-kanak

mengurangkan sangkutan yang keterlaluan agar kanak-kanak dapat
menyesuaikan diri di kalangan rakan-rakan sebaya di prasekolah atau di
persekitaran.
(a) Ciri-ciri pembentukan sangkutan

(i) Ibu kepada bayi yang membentuk sangkutan yang selamat akan
lebih responsif kepada keperluan bayi semasa 3 bulan pertama.
Contohnya: Ibu dengan cepat memujuk bayi apabila bayi menangis,
memberi makan kepada bayi bila menjangkakan bayi itu lapar.
(ii) Ibu bersikap konsisten dalam bertindak balas kepada keperluan
bayi.
(iii) Ibu bapa biasanya akan menyesuaikan tingkah laku mereka dengan
mengambil kira reaksi dan kerenah bayi.
(iv) Sangkutan yang tidak selamat timbul apabila ibu gagal menyediakan
keprihatinan yang sensitif dan responsif terhadap keperluan dan
harapan bayi.
5
Bolwlby berpendapat bahawa semua bayi telah bersedia secara biologi

untuk membentuk sangkutan yang selamat dengan ibu yang sensitif dan
responsif kepada keperluan mereka.
(b) Prinsip-prinsip Pembentukan Sangkutan
Teori Etologi sangkutan oleh Bowlby menggariskan prinsip-prinsip

sangkutan seperti berikut:
(i) Tingkah laku sangkutan di kalangan bayi adalah merupakan tingkah

laku yang berdasarkan kepada tingkah laku naluri dan evolusi manusia
yang telah diprogramkan secara semula jadi.
(ii) Sangkutan di kalangan manusia tidak hanya bergantung kepada
keperluan bayi untuk makan atau menyusu semata-mata.
(iii) Bayi membentuk sangkutan dengan orang-orang yang berinteraksi

dengan mereka secara kerap.
(iv) Di kalangan manusia kehidupan tahun pertama adalah masa yang
paling kritikal dalam pembentukan sangkutan.
Aktiviti 1.1:
Nyatakan tindakan yang boleh diambil untuk meningkatkan
sangkutan yang sihat antara ibu, bapa dengan anak mereka.
(v) Bayi akan lebih membentuk tingkah laku sangkutan terhadap seorang
manusia iaitu ibu, kerana ibu lebih berpengaruh.
(vi) Semasa tiga tahun pertama seorang bayi sangkutan membina
hubungan dua hala antara ibu dengan anak.
(vii) Apabila anak membentuk sangkutan dengan ibu beliau akan
membentuk model bekerja dalaman mengikut ibu mereka.
(viii) Sangkutan anak-anak dengan ibu berbeza dari segi keselamatan Bayi
membentuk sangkutan yang selamat sekiranya ibu bertindak balas
kepada keperluan mereka.
(ix) Sangkutan yang selamat membentuk kesan yang positif terhadap
perkembangan hidup bayi.
6
1.4 AUTONOMI
1.4.1 Definisi Autonomi
Mengikut Teori Erikson, tahap perkembangan manusia bermula pada umur 18

bulan hingga 3 tahun. Perkembangan pada peringkat ini adalah berdasarkan
konflik yang wujud dalam diri kanak-kanak iaitu autonomi lawan rasa malu
atau sangsi. Pada peringkat ini kanak-kanak perlahan-lahan mula memahami
bahawa mereka boleh mengawal tindakannya. Ini bermakna kanak-kanak
sudah mempunyai autonomi ke atas diri mereka. Menerusi kefahaman ini,
autonomi bermaksud kanak-kanak pada peringkat usia 18 bulan hingga 3
tahun berusaha menunjukkan autonomi untuk berdikari daripada orang
dewasa atau orang lain yang sebaya dengannya. Walau bagaimanapun
semasa kanak-kanak hendak mendapatkan autonomi, mereka mengalami
perasaan sangsi sama ada boleh menangani situasi. Mereka rasa malu jika
gagal menangani sesuatu tindakan. Campuran autonomi, malu dan sangsi
memberikan satu kekuatan kepada kanak-kanak bahawa mereka boleh
bertindak ke atas dunia dengan kekuatan sendiri.
AKTIVITI 1.4
Jika kanak-kanak terlalu bergantung kepada orang lain dalam
melakukan tugasan kehidupan seharian, apakah kesannya kepada diri
kanak-kanak itu dari segi psikologi, sosial dan emosi? Kaitkan dengan
sikap autonomi, malu dan sangsi. Bagaimana ibu boleh membantu
kanak-kanak untuk mencapai autonomi? Bincangkan.
1.4.2 Menangani Isu Pengawalan
Konsep pengawalan adalah sistem kawalan yang digunakan oleh ibu bapa
dalam mengawal tingkah laku anak. Selalunya ibu bapa menggunakan
perkataan [jangan...jangan...] Ibu bapa kurang memberi alasan kenapa tidak
boleh melakukan sesuatu tindakan secara rasional. Alasan yang diberi lebih
kepada ugutan dan menakut-nakutkan kanak-kanak. Ini menyebabkan kanak-
kanak kurang yakin kepada diri sendiri dan bergantung kepada orang lain dan
kurang berdikari. Ini bermakna kanak-kanak tidak mencapai autonomi. Isu
pengawalan adalah permulaan modifikasi tingkah laku terhadap kanak-kanak.
7
Bandura (1988) berpendapat kanak-kanak suka meniru perbuatan yang

dilakukan oleh orang dewasa. Kanak-kanak akan membuat pemerhatian yang
berulang-ulang dan memperoleh maklumat sama ada perbuatan yang ditiru
mendapat sambutan atau teguran dan tegahan daripada orang dewasa.
Contohnya perbuatan bersalaman akan menimbulkan keserasian dan

membentuk tabiat kepadanya, maka kanak-kanak akan bersalaman apabila
diminta berbuat demikian berbanding dengan kanak-kanak yang kurang
selesa untuk bersalaman.
1.4.3 Menangani Pengekalan
Dalam mengekalkan tingkah laku positif dan autonomi, beberapa langkah

boleh diambil oleh orang dewasa dalam membantu kanak-kanak mengekalkan
autonomi terhadap diri mereka.
(a) Terdapat ibu bapa yang memberi hadiah dan ganjaran yang setimpal
dengan tingkah laku anak dan ini adalah perbuatan yang menggalakkan.
Ini dapat menolong mereka mengekalkan tingkah laku positif. Konsep
kendiri banyak mempengaruhi tingkah laku kanak-kanak ke arah
penyesuaian diri. Ini termasuk penghargaan kendiri, penerimaan dan
penolakan diri. Jika seseorang kanak-kanak merasai kurang penerimaan
daripada orang yang berinteraksi dengannya, maka dia akan mengalami
perasaan penolakan diri. Perasaan ini akan membawa kesan negatif
dalam usahanya mengatasi masalah hidup yang dihadapinya.
(b) Kanak-kanak yang dapat mengekalkan penghargaan kendiri yang tinggi
mempunyai sikap yang positif, sanggup berusaha hingga dapat
menyempurnakan tugasannya, dapat menyerlahkan bakat dan
kebolehannya. Kanak-kanak yang mempunyai konsep kendiri yang
sederhana, mempunyai rasa curiga dan ragu-ragu dalam mengambil
keputusan yang tepat. Manakala kanak-kanak yang mempunyai konsep
kendiri yang rendah biasanya bersikap rendah diri, curiga, tidak mampu
membuat keputusan, tidak dapat berinteraksi dengan berkesan, dan
sering melepaskan diri dari bersikap kurang yakin kepada kebolehan diri
sendiri. Kanak-kanak yang memberi banyak alasan untuk menolak
tugasan telah mempamerkan tindakan atau taktik yang menunjukkan
mereka mempunyai konsep kendiri yang rendah dan banyak alasan.
(c) Dalam pengekalan tingkah laku yang positif guru perlu memberi perhatian
yang sewajarnya seperti dorongan dan sokongan dalam proses
pengajaran dan pembelajaran kanak-kanak. Terdapat banyak aktiviti
8
yang boleh mengekalkan tingkah laku positif. Perkara yang utama perlu
dilakukan oleh guru ialah memberi dan menikmati pengalaman kejayaan
bersama kanak-kanak. Guru memberi peluang kepada kanak-kanak
menjadi pemimpin atau mengambil bahagian dalam aktiviti seperti main
peranan, simulasi, permainan dalam kumpulan dan sebagainya.
(d) Semua kanak-kanak perlu merasa bangga terhadap diri mereka dan
keluarganya. Mereka perlu merasai dirinya dihargai dan merasa
berkebolehan dan dapat mencapai sesuatu. Mereka perlu merasa
selamat dan yakin kepada diri sendiri.
1.5 INISIATIF
1.5.1 Definisi Inisiatif
Perkataan inisiatif bermakna bercita-cita dan bersemangat. Ini menunjukkan

kanak-kanak mempunyai tujuan untuk hidup. Kanak-kanak tidak sabar
melakukan tugasan baru, menyertai aktiviti bersama rakan sebaya dan
menjumpai apa mereka boleh lakukan dengan pertolongan orang dewasa.
1.5.2 Perkembangan Konflik
Kanak-kanak selalu berada dalam suasana konflik. Contohnya berebut barang

mainan dan tidak mahu berkongsi dengan kawan. Suasana begini selalu
berlaku di prasekolah. Keadaan ini melahirkan konflik di kalangan kanak-
kanak. Apabila konflik berlaku guru perlu mengelakkan diri daripada terburu-
buru membuat keputusan dan menghukum dengan menjelaskan siapa yang
salah dan siapa yang benar atau menyalahkan sesiapa. Guru hanya perlu
mendengar keterangan yang mereka berikan. Mereka yang menyelesaikan
konflik dengan cara yang terbaik untuk menangani situasi konflik tersebut.
Panduan guru dalam menghadapi konflik adalah seperti berikut:

(a) Mendengar kanak-kanak bercerita
(b) Berterima kasih kerana memberitahu apa yang berlaku
(c) Jangan menyalahkan kanak-kanak
(d) Bertanyakan perasaan kanak-kanak sekiranya sesuatu perkara itu berlaku
pada dirinya sendiri
(e) Bertanyakan kepada kanak-kanak perkara yang patut dibuat supaya
kawannya rasa seronok.
(f) Ikut apa yang telah dipersetujui untuk menamatkan konflik.
9
Kanak-kanak akan belajar cara menghormati hak orang lain dan menjaga
maruah orang lain. Guru hendaklah memberi peluang kanak-kanak
menguruskan konflik dengan cara yang terbaik. Di samping itu guru hendaklah
menolong kanak-kanak mengurangkan konflik dan membina kemahiran
persahabatan.
Berikut adalah cara-cara membina persahabatan:
(a) Mengajak kawan-kawan bermain bersama

(b) Berkongsi alat permaian dan barang-barang
(c) Berbual-bual
(c) Menawarkan pertolongan
(d) Bertukar alat mainan
(e) Mendengar kawan membaca buku cerita
(f) Membuat apa yang dibuat oleh kawan
1.5.3 Peranan Persekitaran
Keluarga memainkan peranan penting dalam masyarakat. Setiap masyarakat

mengawal tingkah laku ahli-ahlinya. Di antara fungsi keluarga dalam
masyarakat adalah seperti berikut:
(a) kawalan tingkah laku seksual
(b) mensosialisasikan anak
(c) memberi sokongan emosi
(d) mengenakan kawalan sosial
(e) memberi jagaan terhadap anak
(f) memberi kerjasama ekonomi
Aktiviti 1.5
Kajian Murdock (1949) menyatakan ibu bapa sangat mementingkan
kawalan tingkah laku seksual. Kenapa?
Anak-anak bergantung sepenuhnya kepada kedua ibu bapa mereka untuk

mendapatkan makanan, minuman, perlindungan dan kasih sayang.
Mereka mudah dipengaruhi. Peranan keluarga adalah menyalurkan
budaya, seperti nilai, norma, kepercayaan, sikap dan juga bahasa.
Memang ada agen sosialisasi lain seperti rakan sebaya, sekolah, media
massa. Walau bagaimanapun keluarga adalah agen sosialisasi yang
10
pertama dan paling berpengaruh dalam pembentukan tingkah laku kanak-

kanak.
1.5.4 Aplikasi Inisiatif Kanak-kanak
Kanak-kanak mengaplikasi inisiatif dengan sokongan emosi daripada

orang-orang di persekitarannya seperti ibu bapa, adik beradik dan rakan
sebaya. Contohnya kanak-kanak menunjukkan inisiatif melalui aktiviti
bermain. Semasa bermain mereka mencuba kemahiran baru menerusi
kegagalan, teguran dan bimbingan orang di persekitarannya. Kanak-
kanak bukan sahaja memerlukan persahabatan, sangkutan tetapi juga
kasih sayang bagi perkembangan yang normal.
1.6 KENDIRI
1.6.1 Definisi Kendiri
Kendiri adalah konsep merujuk kepada fikiran, perasaan dan sikap terhadap
diri. Sukar untuk menentukan bila kanak-kanak mula memahami kewujudan
mereka. Mengukur kesedaran kanak-kanak pula bukan mudah.
Kita tidak dapat bertanya kanak-kanak berumur tiga tahun dengan menyoal,
“Bila kamu sedar yang kamu wujud di dunia ini?” Tentunya soalan sebegini
sukar dijawab oleh kanak-kanak. Kita memerlukan pendekatan secara tidak
langsung. Contohnya menyuruh kanak-kanak melihat cermin. Apabila ia
menyentuh hidungnya setelah melihat muka di cermin maka kita sedar
bahawa kanak-kanak tahu yang itu adalah rupanya. Ini menunjukkan kanak-
kanak mula membina konsep tentang diri mereka.
Seterusnya kanak-kanak mula membina kesedaran kendiri iaitu sedar tentang

kewujudan diri mereka. Apabila dia sedar tentang kewujudan mereka, kanak-
kanak mula memperoleh konsep kendiri dan mula bertanya siapa diri mereka
dan ingin mendefinisi diri mereka. Kanak-kanak yang mula menyedari konsep
diri mereka akan mengatakan “Ini saya punya”. Mereka juga boleh menjawab
soalan tentang nama mereka, siapa ibu dan bapa serta di mana mereka
tinggal.
1.6 SEMAK KENDIRI
1. Apakah kualiti kendiri?
2. Apakah kualiti kendiri yang perlu ditingkatkan?
11
3. Apakah aktiviti yang perlu dilakukan untuk meningkatkan kualiti

kendiri?
1.6.2 Konsep Kendiri Positif dan Negatif
Konsep kendiri yang positif adalah pandangan tentang diri yang positif.
Contohnya ‘saya rajin’, ‘saya pandai”, ‘Rambut saya cantik dan
seumpamanya. Konsep kendiri yang negatif ialah pandangan yang terlalu
kritikal terhadap diri hingga menyebabkan tidak yakin pada diri sendiri. Ini
menyebabkan kekecewaan dan kegagalan sebelum mencuba sesuatu.
Sifat gembira kalau orang lain ditimpa bencana dan suka memutuskan
silatulrahim adalah konsep kendiri yang akan menyebabkan kanak-kanak
itu tersingkir dan dipencilkan oleh rakan rakan sebayanya. Kesimpulannya
konsep kendiri positif dan negatif adalah sikap kanak-kanak terhadap diri
mereka sama ada positif atau negatif.
Jadual 1.1: Perbandingan Aspek yang Konsep Kendiri Negatif

Konsep Kendiri Positif dan Dilihat
Konsep Kendiri Negatif Konsep
Kendiri Positif
1. Harmonis dan mementingkan Sahsiah 1. Rasa rendah
nilai murni contohnya menepati diri,contohnya mudah
masa bertanggungjawab merajuk, merungut tentang
terhadap tugas yang diberikan sesuatu, mengejek, tidak
peduli tentang diri sendiri,
lambat, tidak menepati
masa dan mengabaikan
tugas yang diberi
2. Bertimbang rasa, bertolak Sikap 2. Tidak bertimbang rasa,
ansur, fleksibel keras hati dan bertegas
tanpa budi bicara
3. Penuh keyakinan untuk Keyakinan 3 Keyakinan kurang, tidak
berjaya dan sedia untuk mahu mencuba dan
mencuba mudah mengaku kalah
4. Pemikiran terbuka contoh Kesediaan 4.Tidak mahu
menerima teguran ibu bapa, pemikiran menerima kritikan dan
guru dan rakan teguran kerana
menganggap dirinya selalu
betul
12
5. Suka bergaul dengan rakan Komunikasi 5. Suka memencilkan diri dan

sebaya dan orang dewasa menganggap berkawan itu
menyusahkan.
6. Pandangan optimis dan Pandangan 6. Pandangan pesimis dan
menganggap manusia menganggap manusia
mempunyai keadilan semuanya suka
menganiaya
7. Selalu bersyukur dan Hati kecil 7. Selalu rasa tidak puas hati
menikmati kejayaan walaupun dan masih selalu kecewa
sedikit dan kecil dan tidak lagi mencuba
8. Selalu meminta pendapat Perasaan 8. Selalu ikut perasaan

orang lain dan rasa seronok dan rasa curiga
9. Wajah ceria dan senyum Wajah 9. Wajah muram dan

bengis (fierce)
10. Asertif-mementing kebaikan Tingkah laku 10. Submisif (Selalu
diri sendiri dan tidak mengalah dan merugikan
mencederakan orang lain diri sendiri kerana
mementingkan kehendak
orang lain dan agresif
(mencederakan orang lain
dan menyusahkan diri
sendiri)
1.6.3 Persekitaran Peningkatan Kendiri
Persekitaran memainkan peranan penting dalam peningkatan kendiri.

Persekitaran seperti didikan agama, budaya keluarga, rumah, rakan sebaya,
sekolah, jiran tetangga, saudara mara dan harapan guru boleh memberi
implikasi kepada konsep kendiri. Kasih sayang dan penerimaan orang lain
daripada persekitaran boleh mengubah konsep kendiri seseorang kanak-
kanak. Kekuatan konsep kendiri bergantung kepada bagaimana seseorang
bertindak balas kepada elemen-elemen persekitaran. Kanak-kanak yang
dididik dengan kasih sayang yang sempurna akan membentuk pandangan
positif tentang diri, begitu juga sebaliknya.
1.6.4 Aplikasi Kendiri Kanak-kanak
Sungguhpun taraf mental kanak-kanak telah ditentukan semenjak di dalam

kandungan lagi kita tidak boleh berserah sahaja kepada takdir tanpa berusaha
untuk mempengaruhi konsep kendiri kanak-kanak. Kendiri kanak-kanak ibarat
13
pokok yang tumbuh perlu dibaja dan disirami air. Begitulah juga keadaannya
dengan konsep kendiri. Ini bermakna kita perlu menjalankan tanggungjawab
iaitu apakah langkah yang perlu diambil untuk meningkatkan konsep kendiri
kanak-kanak berdasarkan perkembangan kanak-kanak. Kanak-kanak
berkembang dari aspek fizikal, emosi, rohani, sosial dan kognitif. Kanak-kanak
adalah pelajar yang aktif, sentiasa ingin tahu dan ingin melakukan sesuatu
tanpa menyedari risiko. Menurut Froebel, kerja kanak-kanak adalah bermain.
Dalam membina strategi dan langkah-langkah untuk meningkatkan konsep
kendiri kanak-kanak perlu berdasarkan perkembangan bermain tersebut.
Hasil kajian menunjukkan terdapat perkaitan sikap ibu terhadap anak dalam
menerima kehadiran anak, maka anak lebih cenderung untuk mesra dengan
keluarga dan orang lain.
Kanak-kanak yang suka menangis dan susah diberi makan ada kaitannya
dengan ibu yang risau dan runsing ketika mengandung.
Penghargaan terhadap anak seperti memberi kata manis dan kata pujian
boleh meningkatkan rasa senang dan keriangan kepada kanak-kanak.
Keluarga yang stabil memberi ruang kepada kanak-kanak untuk membesar
dan mengenali kehidupan yang lebih bermakna daripada kanak-kanak yang
tinggal dengan ibu tunggal dan hidup yang kekurangan.
Peranan ibu bapa dan guru sangat penting dalam aplikasi kendiri kanak-
kanak. Penerimaan orang dewasa terhadap kanak-kanak adalah aplikasi
kendiri kanak-kanak yang utama. Ibu bapa perlu menerima kehadiran kanak-
kanak dalam keluarganya.
Guru perlu menerima kanak-kanak yang berada dalam kelasnya. Guru sendiri
menerima dirinya sebagai seorang guru prasekolah yang mempunyai kualiti
untuk membantu kanak-kanak memperkembangkan potensinya ke tahap
maksimum
Senarai kualiti konsep kendiri yang positif yang perlu ada pada seorang guru
yang boleh diaplikasi kepada kanak-kanak adalah seperti berikut:
 Kasih sayang untuk kanak-kanak

 Dedikasi untuk mengajar
 Kebolehan menyempurnakan tugas hingga selesai
 Kebolehan menjalin hubungan yang rapat dengan kanak-kanak
 Menguruskan unsur jenaka dengan baik dan sopan.
Senarai kualiti yang hendak dipertingkatkan oleh guru terhadap kanak-kanak

adalah seperti berikut:
14
 Mempunyai keyakinan yang tinggi dan percaya yang anda boleh

menyempurnakan tanggungjawab dalam kerjaya dengan betul
 Mempunyai kemahiran mengurus kanak-kanak
 Boleh mengawal perasaan marah
 Mengeluarkan bunyi suara yang lunak dan mesra
 Keupayaan menyanyi dengan selesa di hadapan kanak-kanak.
Anda hendaklah menerima kanak-kanak yang ada dalam kelas anda tanpa
syarat sama ada kanak-kanak itu comot, gemuk, atau agresif. Anda perlu
buang jauh-jauh perasaan ‘bias’ itu.
(a) Harapan Guru

Carta Harapan guru terhadap konsep kendiri kanak-kanak.
Rajah 1.1: Carta harapan guru
(i) Ini bermakna guru memainkan peranan penting dalam memupuk

kendiri kanak-kanak. Guru berinteraksi dengan kanak-kanak
setiap hari. Guru yang membentuk kumpulan kecil dan memberi
15
arahan yang jelas, menyatakan peraturan kumpulan ketika

bermain, guru
yang mendemonstrasi adab-adab yang perlu dikuasai oleh kanak-
kanak dalam interaksi dan cara-cara bertegur sapa dengan kanak-
kanak lain dan orang dewasa. Guru memberi ruang untuk kanak-
kanak mencetuskan idea dan mengutamakan pengalaman mereka
seharian.
(ii) Strategi berpusatkan pelajar perlu diutamakan. Pendekatan guru

kepada pendekatan konstruktif, kontekstual dan projek dari
ekposisi. Guru memberi galakan kepada kanak-kanak mencuba
dan meneroka dunia mereka dengan aktiviti yang sesuai dengan
minat dan perkembangan mereka.
(iii) Guru perlu memberi penghargaan kendiri, meningkatkan

penerimaan dan mengurangkan penolakan diri.
(iv) Guru menyediakan aktiviti seperti berikut:

1
 Menyediakan alat permainan yang boleh dikongsi dan
bermain bersama-sama.
 Alat bermain yang mudah tetapi menarik dan seronok.
 Galakkan kanak-kanak menyesuaikan diri dalam situasi
0 harian seperti main pondok-pondok, jual beli, jamuan
majlis
1 hari jadi, hari perayaan dan lain-lain.
(v) Kanak-kanak memerlukan ibu bapa, rakan sebaya dan orang

dewasa untuk berkomunikasi. Kanak-kanak akan membentuk
kebolehan untuk lebih memahami dunia di sekeliling mereka
secara menyeluruh. Kanak-kanak belajar daripada orang lain dan
bagaimana bertindak mengikut keperluan dan kefahaman secara
berterusan. Kanak-kanak selalu bertanya dan menyelesaikan
tugasan yang mudah seperti mengurus diri, adab makan, adab
bertemu orang tua, cara bercakap, cara bermain dan belajar
tentang menulis, membaca dan mengira.
(vi) Rajah 1.2 menggambarkan kanak-kanak sebagai pelajar aktif dan

secara tidak langsung belajar tentang konsep kendiri melalui
perkembangan pemikiran, fizikal, emosi dan sosial.
16
Rajah 1.2: Kanak-kanak sebagai pelajar aktif berdasarkan perkembangan kanak-

kanak
b) Untuk memudahkan guru membantu kendiri kanak-kanak, guru perlu

membuat perhatian yang teliti terhadap tingkah laku kanak-kanak
dengan menggunakan senarai semak kendiri berkualiti (rujuk Rajah
1.3).
Nama pelajar:____________________________ Tarikh:____________
Bil Tingkah Laku Kanak-kanak Tandakan ( / )
1 Melihat wajah anda semasa bercakap dengan anda

2 Boleh memperkenalkan nama sendiri
3 Boleh melihat rakan bermain dan main bersama
4 Jarang menunjukkan ketakutan untuk mencuba perkara baru
5 Jarang mempamerkan disruptif dalam aktiviti
6 Selalu senyum dan gembira semasa di sekolah
7 Rasa bangga terhadap pencapaian diri (accomplishments)
8 Berani membetulkan sesuatu yang salah
17
Rajah 1.3 Contoh Senarai Semak Kendiri
Ini dapat dijalankan dari masa ke semasa supaya aspek yang lemah
boleh ditingkatkan melalui aktiviti dalam kelas. Banyak aktiviti yang boleh
dilaksanakan dan selalunya kanak-kanak membuat apa yang diminta
oleh guru.
Berikut adalah aktiviti yang boleh dilaksanakan dalam kelas:
i) Membacakan buku cerita untuk kanak-kanak.
Cerita dalam buku itu menceritakan watak-watak yang mempunyai

tindakan dan nilai murni seperti hubungan ibu dan anak, yang menolong
ibunya membersihkan rumah, memasak, mengikut ibu ke pasar membeli
barang-barang - sesuai untuk kanak-kanak meneliti ke dalam diri mereka
sama ada mereka dapat menolong dan menyumbang kepada ibu dan
bapa.
 Cerita Si Tenggang dan cerita Batu Belah, Batu Bertangkup yang
anak yang derhaka dan ibu yang merajuk tidak sesuai diceritakan
kepada
kanak-kanak kerana ini memberi gambaran sikap ibu yang tidak
pemaaf.
(c) Tingkah Laku Bukan Lisan
Guru hendaklah menunjukkan penerimaan terhadap kanak-kanak

melalui tingkah laku bukan lisan. Kanak-kanak lebih memahami
mengenai perasaan anda terhadap mereka dengan cara anda bertindak
dan apa yang anda katakan. Bagaimana nada suara anda dalam
menenangkan perasaan mereka daripada apa yang anda katakan.
Rakamkan suara anda ketika memberi semangat kepada kanak-kanak.
Seterusnya anda dengar semula suara anda supaya anda dapat
menyesuaikan semula tindakan anda dalam menguruskan kanak-kanak
yang mempunyai tingkah laku bermasalah di dalam bilik darjah. Tingkah
laku bukan lisan adalah termasuk ekspresi muka anda. Adakah anda
selalu senyum apabila bersama kanak-kanak? Orang dewasa di
prasekolah adalah sangat mustahak bertingkah laku dengan tekal, stabil
dan mengawal perasaan secara berterusan terhadap kanak-kanak.
Bilik darjah prasekolah perlu ada cermin supaya mereka sentiasa melihat
aksi mereka di prasekolah. Kanak-kanak perlu menggunakan cermin
bukan sahaja untuk bermain drama tetapi mereka akan melihat diri dan
kebolehan mereka di sepanjang aktiviti tersebut. Guru perlu mengambil
gambar ketika kanak-kanak membuat akltiviti membina blok, projek
18
sains, aktiviti rombongan, memelihara haiwan kesayangan. Pamerkan

gambar tersebut dalam buku skrap peribadi kanak-kanak.
(d) Buku bergambar
Kanak-kanak di bawah jagaan anda datang daripada pelbagai latar

belakang seperti pelbagai budaya, status sosio ekonomi, cacat anggota,
pintar cerdas, tingkah laku bermasalah dan lain-lain.
Contohnya cerita anak badak air. Guru menggunakan gambar anak

badak air yang bertanya kepada ibunya, kenapa haiwan lain cantik tetapi
dia hodoh, maka ibu badak pun memberi tahu bahawa badak air ada
keistimewaan yang tidak terdapat pada haiwan lain. Dalam erti kata
dalam menangani kendiri, kanak-kanak selesa menerima sifat-sifat yang
ada pada dirinya dan menerima dirinya seadanya dan tidak merungut
kekurangan yang ada pada dirinya.
(e) Membina Kekuatan Kanak-kanak
Guru membantu kanak-kanak mengenali kekuatan yang ada pada diri

mereka. Kanak-kanak yang langsang dibenarkan memanjat tetapi perlu
kawalan. Kanak-kanak yang pemalu boleh memegang sudu untuk makan
bersama kawan-kawan yang sudah dikira mempunyai kekuatan bergaul
dengan kawan-kawan.
Beri peluang kepada kanak-kanak membuat sandwich dengan menyapu

mentega pada roti. Ini adalah satu percubaan membina kekuatan kanak-
kanak yang patut dibanggkan. Ini akan membawa implikasi yang sangat
besar untuk mereka meneruskan kehidupan berdikari tanpa meminta
bantuan orang lain menyediakan makanan untuk sarapan pagi. Kanak-
kanak diajar mengikat kasut, menulis nama, mengenakan butang pada
baju dan menyapu lantai tadika.
Terdapat kanak-kanak yang pemalu, terlalu pasif, merosakkan rasa ingin

berjaya dalam apa�apa aktiviti yang dijalankan dalam bilik darjah.
Banyak aktiviti yang boleh dilaksanakan secara menyeluruh yang boleh
membina rasa berjaya dalam pengalaman seharian mereka.
Antara aktiviti tersebut adalah seperti berikut:

(i) Menanam bunga
(ii) Beri ikan makan
(iii) Beri arnab makan
(iv) Set meja untuk makan tengah hari
19
(v) Mengambil surat di pejabat

(vi) Menyusun alat permainan
(vii) Bermain doh
(viii) Operasi komputer
(ix) Menggunakan gergaji dan mengetuk paku (mainan)
(x) Membersihkan lantai
(xi) Menuangkan air ke dalam cawan
(xii) Menghidangkan makanan serat untuk kawan-kawan.
(f) Pilihan Aktiviti Kanak-kanak
Perkara penting dalam diri kanak-kanak ialah memperoleh pengalaman

berjaya dengan membiarkan kanak-kanak memilih permainan yang
mereka minati. Bahan�bahan permainan disusun dengan baik dan
menarik supaya dapat menarik perhatian kanak-kanak untuk bermain.
Sekiranya permainan itu menjadi tumpuan, maka sediakan kertas giliran
untuk digunakan secara bergilir-gilir. Kadang-kadang kanak-kanak
datang berulang kali ke tempat permainan yang sama, kita perlu ingat
bahawa dalam pembelajaran kanak-kanak melibatkan manipulasi dan
masteri yang sangat bermakna kepada kanak-kanak. Hanya kanak-
kanak yang tahu bagaimana masa peribadi yang mereka perlukan untuk
menyiapkan sesuatu tugasan dalam permainan itu.
1.6 Kanak-kanak bermain menggunakan permainan.
LATIHAN
1. Apakah konsep inisiatif di kalangan kanak-kanak?

2. Apakah konsep autonomi kanak-kanak?
3. Bagaimanakah guru dapat membina kekuatan kendiri kanak-
kanak?
20
4. Bandingan konsep kendiri positif dan konsep kendiri negatif.

5. Berikan maksud kendiri .
6. Bagaimana konsep kendiri kanak-kanak terbentuk.
7. Huraikan persekitaran yang menyumbang kepada peningkatan
kendiri.
BUKU RUJUKAN
Hamilton, D.S., & Flemming, B.M. (1977). Resources for Creative Teaching in
Early Childhood Education. New York: Harcourt Brace Jovanovich, Inc
Edgington, M. (2004). The Foundation Stage Teacher In Action Teaching 3, 4

And 5 Year-Olds. UK: Paul Chapman Publishing.
Kail, R.V., & Cavanaugh, J.C. (2000). Human Development. A Lifespan View.
USA: Wadsworth Thomson.
21
TAJUK 2 MATLAMAT, NILAI DAN BUDAYA (4 JAM)
2.1 SINOPSIS
Tajuk ini meliputi definisi, fungsi utama keluarga dan perubahan

bentuk keluarga masa kini. Ia juga menyentuh tentang hubungan
matlamat dan nilai budaya mendidik anak dengan mengambilkira
perbezaan budaya dan nilai, konflik matlamat dan nilai dan aplikasi
penyelesaian konflik. Tajuk ini juga menekankan tentang pendidikan
nilai, moral dan agama serta proses membuat keputusan dan
perkembangan prososial.
HASIL PEMBELAJARAN
1. menyatakan tentang definisi, fungsi utama keluarga dan perubahan

bentuk keluarga masa kini;
2. menerangkan hubungan matlamat dan budaya mendidik anak;
3. menerangkan tentang perbezaan budaya dan nilai, konflik matlamat

dan
nilai serta aplikasi penyelesaian konflik; dan
4. menghuraikan tentang pendidikan nilai, moral dan agama, proses

membuat keputusan dan perkembangan prososial.
Matlamat, nilai dan

Matlamat, nilai dan
budaya
budaya
Pembentuk
Hubungan Pembentuk
Hubungan nilai budaya
Keluarga matlamat dan nilai budaya
Keluarga matlamat dan
budaya mendidik
budaya mendidik
anak
anak
22
2.2 KELUARGA
2.2.1 Pengenalan
Keluarga adalah merupakan unit asas institusi sosial di dalam

sesebuah masyarakat. Setiap bayi dilahirkan ke dunia ini berada di
dalam sebuah keluarga. Sekolah juga merupakan salah sebuah
institusi sosial penting di dalam masyarakat dan tidak terkecuali
daripada terlibat dengan perdebatan isu keluarga.Ini adalah kerana
kanak-kanak disosialisasikan di dalam kedua-dua institusi sosial iaitu
keluarga dan sekolah. Kanak-kanak dan keluarga perlu
mengadaptasikan diri dengan persekitaran sekolah yang berbeza, dan
sekolah pula perlu menyesuaikan diri dengan pelbagai jenis latar
belakang dan kanak-kanak.
2.2.2 Definisi Keluarga
Didefinasikan sebagai satu penyatuan manusia dalam satu kumpulan

yang bekerjasama dikalangan ahlinya atau cooperative group, dalam
tujuannya untuk menjaga dan membesarkan anak-anak (Macionis
2001). Keluarga dikatakan sebagai satu unit yang dibentuk dua individu
atau lebih yang dikaitkan dengan pertalian darah, perkahwinan atau
pengambilan anak angkat yang hidup bersama.
Keluarga dalam hubungannya dengan anak ditakrifkan sebagai tempat

pengasuhan yang dapat memenuhi keperluan hidup seperti makan,
minum, dan bergerak. Kanak-kanak bukan sahaja memerlukan
keluarga bahkan juga komuniti. Begitu juga sebaliknya keluarga dan
komuniti memerlukan kanak-kanak untuk melengkapkan kehidupan
seseorang manusia.
Essa (2003) pula menyatakan bahawa keluarga adalah teras dalam

pendidikan awal kanak-kanak. Keluarga merupakan salah satu
penghubung yang paling intim dan penting dalam setiap kehidupan
setiap manusia termasuklah dalam diri kanak-kanak itu sendiri.
Keluarga boleh dimaksudkan kepada “dua atau lebih perhubungan
antara manusia yang tinggal dalam satu penempatan” (Driscoll &
Nagel, 2002).
Olson & Defrain (1994) mentakrifkan keluarga sebagai satu atau lebih
daripada seorang individu yang komited antara satu sama lain untuk
berkongsi kasih sayang, sumber, keputusan dan nilai-nilai.
Manakala Babolz & Sontag (1993) memberi definisi keluarga secara

menyeluruh di mana keluarga tidak terhad kepada orang yang
23
mempunyai hubungan darah (nasab), perkahwinan atau pengangkatan.

Keluarga adalah kumpulan orang-orang yang memerlukan antara satu
sama lain kerana mereka berkongsi matlamat, sumber dan komited
untuk jangka panjang.
2.2.3 Fungsi Utama Keluarga
Fungsi keluarga adalah bertanggungjawab dalam menjaga dan

mengembangkan anggota-anggotanya (Suprihatin, G, dkk., 1992).
Antara fungsi utama keluarga ialah seperti berikut:
• Fungsi Reproduksi
• Fungsi Keagamaan
• Fungsi Sosial Budaya
• Fungsi Kasih Sayang
• Fungsi Perlindungan
• Fungsi Pendidikan
• Fungsi Ekonomi
• Fungsi Rekreasi
• Fungsi Status Dan Kedudukan
Fungsi Reproduksi
• Fungsi yang merupakan mekanisme untuk melanjutkan keturunan yang
direncanakan dapat menunjang terciptanya kesejahteraan manusia di
dunia yang penuh iman dan takwa.
Fungsi Keagamaan
• Didorong dan dikembangkan agar kehidupan keluarga sebagai tempat
persemaian nilai-nilai luhur budaya bangsa untuk menjadi insan
beragama yang penuh keimanan dan ketakwaan kepada Tuhan Yang
Maha Esa.
Fungsi Kasih Sayang

• Memberikan landasan yang kukuh terhadap hubungan anak dengan
anak, ibu dengan bapa, ibu bapa dengan anaknya serta hubungan
kekerabatan antara generasi. Ini penting untuk perkembangan psikologi
sihat kepada anak-anak.
Fungsi Sosial Budaya

• Anak-anak dibesarkan di dalam keluarga dengan nilai dan budaya yang
dianuti di dalam keluarga tertentu. Oleh itu, anak-anak mendapat
pembudayaan di dalam keluarga.
Fungsi Perlindungan
24
• Menambahkan rasa aman dan keakraban pada setiap ahli keluarga.

Keluarga memberi perlindungan kepada anak-anak dari segi tempat
tinggal yang sempurna serta memberi perlindungan kepada
perkembangan emosi anak-anak.
Fungsi Pendidikan
• Keluarga mendidik anak-anak kemahiran kerja-kerja di dalam rumah,
kemahiran kerjaya warisan keluarga seperti kemahiran berniaga, nilai
murni dan moral dan spiritual.
Fungsi Ekonomi
• Di dalam hal ini keluarga akan menyediakan semua keperluan
kehidupan seperti makan, minum, barangan dan perkhidmatan kepada
anak-anak serta merupakan unsur ketahanan keluarga.
Fungsi Rekreasi
• Keluarga menyediakan aktiviti rekreasi bersama ahli keluarga seperti
berkelah, bersukan, bermain, beriadah dan sebagainya.
Fungsi Status Dan Kedudukan

• Keluarga memberikan status kepada anak-anak melalui nama
keluarga, kedudukan keluarga dari segi ekonomi dan sosial di dalam
komuniti.
2.2.4 Perubahan Bentuk Keluarga Masa Kini
Perubahan dari segi ekonomi keluarga yang memerlukan pendapatan

lebih seiring dengan pembangunan dunia moden. Jika dahulu kaum ibu
hanya duduk di rumah menjaga dan mengasuh anak terutama anak
kecil telah beralih kepada bekerja. Masa dahulu segala keperluan,
kemudahan, bahan dan perkhidmatan semuanya akan disediakan oleh
keluarga. Pada hari ini, perkara sebegini tidak lagi dilakukan di mana
segalanya diperolehi dengan cara pembelian. Masa dahulu segala
keperluan, kemudahan, bahan dan perkhidmatan semuanya akan
disediakan oleh keluarga. Pada hari ini, perkara sebegini tidak lagi
dilakukan di mana segalanya diperolehi dengan cara pembelian.
Masa lalu keluarga lebih mengamalkan kerja-kerja beribadat di rumah

tetapi pada hari ini segala tugas tersebut banyak diberikan oleh
sekolah, guru-guru, para alim ulama dan institusi agama.Perubahan
yang berlaku kepada sistem kekeluargaan pada masa kini disebabkan
pengaruh daripada bentuk perhubungan keluarga yang kompleks serta
respon daripada pihak lain pada komuniti di dalam masyarakat itu
sendiri.Pada masa ini kasih sayang yang diberikan oleh keluarga
kepada anak-anak mereka lebih kepada aspek material bagi
25
menunjukkan kasih sayang mereka berbanding pada masa lalu kasih

sayang diberikan dengan sepenuhnya kepada anak-anak dalam apa
jua keadaan.
Pada masa ini di Malaysia, sebahagian besar daripada keluarga

dibentuk oleh pasangan yang matang dan atau oleh pasangan yang
telah berumur. Ini kerana faktor pendidikan dan tuntutan pekerjaan
menyebabkan pasangan muda-mudi lewat berkahwin. Dari satu segi,
ia merupakan sesuatu yang baik kerana pasangan itu dapat
menghadapi alam rumah tangga dengan lebih bersedia untuk menjaga
rumah tangga dan anak-anak sama ada dari segi material mahupun
dari segi emosi. Akan tetapi, dari sudut yang lain, didapati keluarga
yang dibentuk oleh pasangan yang telah "berumur" ini tidak dapat
menjalankan fungsi pembiakan (procreative function) dengan berkesan.
Tetapi ada juga sebilangan daripada mereka yang berkahwin pada usia
muda disebabkan faktor-faktor desakan hidup, berpendidikan rendah,
dan sebagainya.
Latar belakang alam perkahwinan yang pelbagai ini sedikit sebanyak

mempengaruhi caragaya keibubapaan masyarakat kita dalam
menyediakan keperluan yang terbaik kepada perkembangan
pendidikan awal kanak-kanak.
2.2.5. Jenis-jenis Keluarga
Keluarga boleh dibahagikan kepada beberapa jenis iaitu Keluarga

Nuklear, Keluarga Kembangan, Keluarga Tiri, Keluarga Angkat,
Keluarga Ibu/Bapa Tunggal, Keluarga Nenek/Datuk, Keluarga Kali
Kedua,
 Keluarga Nuklear
Terdiri daripada ibubapa dan seorang anak atau lebih.
 Keluarga kembangan
Terdiri daripada nenek,datuk,makcik, pakcik serta adik-beradik
yang lain yang tinggal bersama dalam satu kediaman. Mereka
berkongsi satu kefahaman dan tanggungjawab dalam urusan
keluarga. Dalam keluarga ini anak-anak boleh dibimbing atau
dididik oleh ahli keluarga yang lain seperti datuk atau nenek.
 Keluarga penjaga tunggal

Keluarga penjaga tunggal berlaku akibat daripada perceraian
atau salah seorang daripada ibubapa telah meninggal dunia.
Keluarga ini mempunyai hanya seorang ibu atau ayah yang
bertanggungjawab dalam urusan keluarga.
26
 Keluarga Campuran
Keluarga tiri digambarkan sebagai keluarga campuran. Seorang
daripada ibu atau bapa berkahwin semula dan membawa anak-
anak daripada perkahwinan lama ke dalam keluarga baru.
Keluarga ini menghasilkan suatu keluarga yang besar.
 Keluarga angkat
Keluarga yang menjaga dan mendidik anak-anak yang bukan
daripada keturunan mereka sendiri tetapi diambil daripada
individu lain dan dipelihara seperti anak sendiri.
 Keluarga Nenek/datuk
Keluarga yang terdiri daripada nenek dan datuk yang mendidik

serta menjaga cucu.
 Keluarga Kali Kedua
Keluarga ini terdiri daripada satu atau lebih anak-anak yang

telah membesar, iaitu anak-anak mereka sendiri atau anak
angkat, mendapat anak semula selepas tempoh masa yang
lama. Ini bermakna selepas anak yang pertama dilahirkan,
keluarga ini tidak mempunyai anak-anak lain untuk sepanjang
tempoh yang lama sehingga mereka membuat keputusan untuk
mempunyai anak lagi.
2.3 Hubungan,matlamat dan budaya mendidik anak
2.3.1 Perbezaan budaya dan nilai
Setiap individu perlu dan ingin menjadikan budaya masyarakat

sebahagian daripada kehidupan mereka, terutama dalam kehidupan
keluarga. Terdapat pelbagai budaya dan nilai-nilai tertentu yang
diamalkan oleh setiap keluarga di Malaysia. Keluarga merupakan
wadah yang sesuai untuk menerapkan budaya dan nilai-nilai tertentu
kepada anak-anak. Setiap keluarga berusaha untuk menerapkan
budaya dan nilai-nilai tersendiri dalam kehidupan seharian anak-anak
mereka. Budaya dan nilai –nilai yang diterapkan dalam sesebuah
keluarga bergantung kepada tahap pendidikan ibu bapa, tempat tinggal
dan jenis keluarga.
2.3.1.1 Tahap pendidikan ibu bapa
27
Tahap pendidikan ibu bapa juga telah meningkat. Jika dahulu,

tanggungjawab untuk menyara keluarga terletak pada bahu bapa yang
mencari nafkah, tetapi pada masa kini, ibu dan bapa telah bersama-
sama mencari rezeki. Tugas menjaga anak telah diserahkan kepada
pusat asuhan mahupun pembantu rumah. jika pembantu rumah
tersebut adalah warga asing, maka secara tidak langsung anak
tersebut akan belajar nilai dan budaya warga asing itu sendiri.
Tahap pendidikan ibu bapa juga telah meningkat. Jika dahulu,

tanggungjawab untuk menyara keluarga terletak pada bahu bapa yang
mencari nafkah, tetapi pada masa kini, ibu dan bapa telah bersama-
sama mencari rezeki. Tugas menjaga anak telah diserahkan kepada
pusat asuhan mahupun pembantu rumah. jika pembantu rumah
tersebut adalah warga asing, maka secara tidak langsung anak
tersebut akan belajar nilai dan budaya warga asing itu sendiri.
2.3.1.2 Perubahan tempat tinggal
Ibubapa muda telah mula berhijrah dari kampong ke bandar. Ini

mungkin kerana di bandar mempunyai lebih pekerjaan dan kemudahan
yang lebih selesa. Namun demikian, suasana perumahan di bandar
lebih kepada konsep “tidak menjaga tepi kain orang” oleh yang
demikian, apa yang berlaku jika anak-anak melakukan kesilapan di luar
pengetahuan ibu bapa, maka, tiada siapa yang akan menegur.
2.3.1.3 Keluarga nucleus
Ibubapa muda yang berpisah akan meminta ibubapa mereka untuk

menjaga anak-anak. Namun jika di bandar , tiada siapa yang akan
menjaga mereka dan menyebabkan anak-anak mereka terbiar.
2.3.2 Konflik, Matlamat Dan Nilai
Ibubapa dan keluarga bertanggungjawab menjadikan anak-anak

mereka berakhlak mulia, beragama matang berfikir serta menghayati
nilai-nilai murni tradisi yang diwarisi keluarga. Oleh yang demikian,
ibubapa bertanggungjawab mengeluarkan perbelanjaan kesihatan,
perubatan, pakaian untuk anak-anak.
2.3.2.1 Budaya Keluarga
Sebuah keluarga yang baik mempunyai sokongan emosi, menghormati

orang lain, bertanggungjawab terhadap segala tindakan. Perbezaan
budaya adalah dari segi ekspektasi kanak-kanak , cara menjaga
28
mereka, corak mendewasakan mereka dan juga tahap kepentingan

ibubapa terhadap pelajaran.
2.3.3 Aplikasi Penyelesaian Konflik
Guru harus memainkan peranan yang penting dalam mengurangkan

konflik didikan dan nilai berkeluarga. Guru perlu memberi peneguhan
dan sokongan kepada setiap tingkahlaku kanak-kanak sejajar dengan
matlamat dan hasrat pendidikan. Guru memerlukan sokongan dari
keluarga dan komuniti dalam menjalankan peranan ini.
2.4 Pembentuk nilai budaya
2.4.1 Pendidikan nilai, moral dan agama
Kanak-kanak perlu didedahkan dengan nilai-nilai murni seperti

bekerjasama, tolong menolong, hormat menghormati dan sebagainya
selaras dengan falsafah pendidikan negara yang mahukan
perkembangan secara menyeluruh (JERIS). Nilai-nilai murni perlu
diterapkan sejak mereka masih kecil lagi kerana dapat membentuk
moral yang baik dalam diri kanak-kanak tersebut. Nilai agama juga
perlu diajar kepada kanak-kanak dari kecil lagi. Amalan baik yang
diajarkan oleh sesebuah agama hendaklah dilaksanakan oleh keluarga
mereka agar dapat menjadi tauladan dan ikutan kepada kanak-kanak.
2.4.2 Proses membuat keputusan
Definisi Keputusan adalah pilihan yang dibuat antara alternatif yang

ada. Manakala Proses Pembuatan Keputusan pula ialah proses
membuat pilihan alternatif yang terbaik untuk mencapai sesuatu
objektif.
2.4.3 Jenis-Jenis Keputusan
Keputusan Berprogram adalah: berulang dan rutin; mengikut

prosedur atau garis panduan yang telah disediakan. Contohnya
pendaftaran kursus setiap semester.
Keputusan Tidak Berprogram pula berlaku secara tidak rutin dan
keadaan yang tidak biasa. Contohnya: hendak melabur dalam syarikat
baru tersenarai di BSKL.
2.4.4 Aplikasi Penyelesaian Konflik
29
Langkah Pertama :
Kenalpasti masalah dan peluang :
- Menganalisa punca atau penyebab

- Mengenalpasti kesukaran yang menghalang
pencapaian matlamat
-Mengenalpasti situasi yang menunjukkan peluang- peluang
untuk
melepasi matlamat yang sedia ada
Langkah Kedua :
Memikirkan alternatif penyelesaian :
- Untuk keputusan berprogram : alternatif hendaklah
mudah dan ketara
- Untuk keputusan tidak berprogram : alternatif yang lebih kreatif
dan
inovatif
Langkah Ketiga :
Pilih alternatif paling sesuai
Perlaksanaan yang berjaya : Berhati-hati ketika merancang;
Sensitif terhadap mereka yang menerima kesan
Langkah Keempat :
Melaksanakan alternatif yang dipilih
Langkah lima:
Dapatkan maklumbalas
Membuat tindakan susulan dan menilai hasil daripada keputusan
2.5 Perkembangan Prososial
Wrightsman dan Deaux (1981) mendefinisikan perilaku prososial

sebagai perilaku seseorang yang mempunyai konsekuensi sosial positif
yang ditujukan bagi kesejahteraan orang lain secara fisikal mahupun
psikologi.
Perkembangan prososial ialah perkembangan seseorang dari segi
tingkahlaku yang dapat diterima sosial umum. Kanak-kanak perlu diberi
bimbingan tingkahlaku seperti berikut.
Membimbing kanak-kanak ke arah membina kawalan diri
Menggalakkan kanak-kanak berdikari
Membimbing kanak-kanak untuk memenuhi keperluan emosi dan
intelek mereka
Membina ekspektasi untuk kanak-kanak
30
Merancang tingkahlaku yang sesuai dengan menyusun persekitaran

supaya disiplin kendiri dapat dilakukan kanak-kanak
Mengubah tingkahlaku kanak-kanak sekiranya perlu
Seorang kanak-kanak akan meningkat dalam pelbagai perkara seperti

perkembangan kognitif, perkembangan bahasa, perkembangan sosial
dan lain-lain lagi. Menurut Moss dan Page (dalam Baron & Byrne,
1991), seseorang yang mendapatkan pengukuhan positif pada saat
melakukan suatu perilaku prososial maka ia cenderung akan
melakukan perilaku itu lagi pada saat yang lain, sedangkan seseorang
yang mendapatkan pengukuhan negatif pada saat melakukan suatu
perilaku prososial maka akan cenderung menghindari perilaku tersebut
pada saat yang lain.
Elemen penting dalam pendidikan awal kanak-kanak adalah

memberikan bimbingan yang berkesan kepada kanak-kanak seperti
berikut.
Mengenali diri
Mengetahui perkembangan kanak-kanak
Memenuhi keperluan kanak-kanak dengan cara sesuai dari segi
berdikari dan bertanggungjawab
Menetapkan ekspektasi yang sesuai
Menyusun dan memodifikasi persekitaran supaya tingkahlaku dan
kawalan kendiri yang diharapkan dapat dibina
Menunjukkan model tingkahlaku yang sesuai kepada kanak-kanak
Mengelakkan daripada membina atau menggalakkan tingkahlaku
bermasalah
Rumahku Syurgaku. Adakah tema ini diguna pakai oleh

kebanyakan keluarga di negara kita? (Fikirkan)
Suami isteri bekerja. Anak dijaga pembantu rumah atau nenek dan
datuk di rumah. Ada pula yang dihantar ke taman asuhan. Mana
lebih baik? Kemukakan pendapat anda.
Latihan
31
Buatkan satu temubual bersama beberapa ibubapa dan guru mengenai

kepentingan kerjasama antara pihak ibubapa dan guru terhadap
perkembangan pendidikan awal kanak-kanak? Bincangkan dan nyatakan
cadangan ibubapa dan guru untuk menarik mereka untuk melibatkan diri
dengan aktiviti prasekolah.
Rujukan:
1. Driscoll & Nagel, (2002). Early Childhood Education : Boston : Pearson

Education Company
2. Bustam Kamri & Petri Zabariah Megat A. Rahman.(2005). Tadika

Berkualiti. Kuala Lumpur :PTS
3. Buku Kurikulum Kebangsaan Prasekolah (2004). Kementerian Pendidikan

Malaysia : Kuala Lumpur
4. Sciarra, D.j. & Dorsey, A (2002). Developing & Administering an Early

Chhildhood Center. NJ: Thomson Delmar Learning
32
TAJUK 3 PERSEKITARAN KELUARGA (6 JAM)
SINOPSIS :
Topik ini akan membincangkan perubahan pendidikan kanak-kanak

dari institusi keluarga ke institusi pengasuhan iaitu di tadika atau
prasekolah. Antara aspek yang mempengaruhi perkembangan
pembelajaran kanak-kanak seperti persekitaran pengasuhan dari segi
institusi taman asuhan, ruang dalam dan luar.
HASIL PEMBELAJARAN :
1. Menjelaskan persekitaran pengasuhan;
2. Menghuraikan institusi taman asuhan;
3. Menjelaskan peranan ruang dalam dan luar, peralatan dan

keselamatan;
4. Menjelaskan kualiti pengasuhan dari aspek saiz kumpulan, nisbah

kanak-kanak dan orang dewasa serta kelayakkan;
5. Menjelaskan keluarga sebagai sumber sokongan dan hubungan

kakitangan dan keluarga serta penglibatan keluarga.
PERSEKITARAN
KELUARGA
PERSEKITARAN KUALITI KELUARGA

PENGASUHAN PENGASUHAN SEBAGAI
SUMBER
SOKONGAN
33
3.1 PERSEKITARAN PENGASUHAN
Persekitaran pengasuhan adalah situasi fizikal yang disediakan untuk program

pendidikan awal kanak-kanak. Ini termasuk menyediakan ruang aktiviti dan
bahan pembelajaran.
3.1.1 Institusi Taman Asuhan
Institusi taman asuhan dimaksudkan sebagai tempat pembelajaran awal

kanak-kanak. Biasanya institusi taman asuhan adalah merujuk kepada taska.
Walau bagaimanapun topik ini akan menyentuh tentang taska dan tadika
kerana kedua-duanya mempunyai kesinambungan perubahan pendidikan dari
keluarga ke institusi. Ibu bapa menghantar anak-anak untuk mendapatkan
perkhidmatan yang berkualiti dan berkesan. Pihak pengurusan taska dan
tadika perlu secara profesional menyediakan perkhidmatan seperti yang
diharapkan oleh ibu bapa dan keluarga kanak-kanak. Secara profesional pihak
pengurusan perlu menjelaskan program yang disediakan. Hal ini penting untuk
memberi kefahaman kepada Ibu bapa dan keluarga.
Apabila berkomunikasi dengan ibu bapa, pihak pengurusan hendaklah

bersedia mendengar cadangan yang dikemukakan oleh ibu bapa. Di samping
itu cuba jelaskan program yang akan dilaksanakan. Komunikasi yang baik
dapat memberi keyakinan ibu bapa terhadap program yang akan
dilaksanakan. Ibu bapa perlu mendapatkan maklumat dan gambaran sebenar
untuk memastikan kesinambungan pendidikan anak-anak mereka
bersesuaian dengan yang mereka ingini.
3.1.2 Ruang Dalam dan Luar
Situasi yang kondusif hendaklah disediakan supaya kanak-kanak merasa

selesa semasa berada di premis prasekolah. Di prasekolah atau tadika kanak-
kanak berada dalam satu keluarga yang besar. Guru hendaklah
menyesuaikan kanak-kanak dengan perubahan suasana yang berbeza
dengan suasana di rumah mereka sendiri. Ruang dalam dan luar bangunan
tadika disediakan untuk tujuan pembelajaran kanak-kanak. Di rumah mereka
belajar menerusi ibu bapa dan keluarga. Mereka bebas tanpa mengikut jadual
untuk melakukan aktiviti yang digemari. Di tadika mereka belajar secara
terancang untuk memenuhi keperluan perkembangan kognitif, fizikal, sosial
dan emosi.
3.1.2.1 Ruang Dalam
Susun atur ruang dalam yang dibahagikan kepada beberapa sudut

pembelajaran dirancang untuk menggalakkan kanak-kanak belajar. Guru perlu
dapat menyesuaikan sudut-sudut pembelajaran dengan mesra pengguna.
34
Setiap bahan dan peralatan mudah diambil dan digunakan oleh kanak-kanak.
Secara tidak langsung dengan situasi yang memudahkan ini kanak-kanak
akan merasakan tiada jauh perbezaan dengan keadaan di rumah mereka.
Kemungkinan berlaku konflik kepada kanak-kanak di peringkat permulaan

untuk menyesuaikan dengan keadaan di kelas prasekolah. Di rumah mereka
bebas mengguna dan meletakkan peralatan mainan mereka. Di kelas
prasekolah mereka perlu diperkenalkan dengan peraturan yang mudah untuk
mendidik menggunakan peralatan dan menyimpan peralatan yang telah
digunakan. Secara tidak langsung mereka dididik untuk mempunyai sikap
bertanggungjawab terhadap barangan yang digunakan.
Aktiviti ruang dalam memberi peluang kanak-kanak berinteraksi untuk

meningkatkan perkembangan kognitif, sosial, emosi dan kreativiti. Aktiviti
berkumpulan di sudut pembelajaran mendidik mereka bersosial dan
berinteraksi dengan rakan sebaya. Di sudut senyap mereka boleh
menjalankan aktiviti sendirian seperti membaca buku bergambar. Di sudut
pembelajaran kognitif mereka dapat berbincang dengan rakan sebaya tentang
apa yang telah dipelajari. Manakala di sudut kreativiti mereka dapat
meluahkan perasaan dan menghasilkan idea kreatif. Peranan guru
membimbing dan menggalakkan perkembangan tingkah laku positif di
kalangan kanak-kanak.
Guru perlu bersikap profesional untuk menangani masalah pembentukan

tingkah laku kanak-kanak dalam melaksanakan aktiviti di dalam bangunan.
Peranan guru semasa mengendalikan aktiviti di ruang dalam antaranya
(a) Sedia membimbing dan memberi tunjuk ajar kepada kanak-kanak.
(b) Bersikap sabar setiap kali kesilapan yang dilakukan oleh kanak-kanak.
(c) Peka dan perihatin terhadap masalah yang dihadapi oleh kanak-kanak.
(d) Memberi arahan yang mudah difahami oleh kanak-kanak.
(e) Menyediakan peraturan yang mudah difahami oleh kanak-kanak.
(f) Mendidik kanak-kanak berinteraksi positif dengan rakan sebaya.
(g) Mendidik kanak-kanak sikap bertimbang rasa di antara rakan sebaya.
(h) Mendidik kanak-kanak menghormati hak orang lain.
(i) Mendidik kanak-kanak bertanggungjawab dengan peralatan yang
digunakan.
(j) Mendidik kanak-kanak mengikut peraturan.
(k) Mendidik kanak-kanak menjaga kebersihan dan persekitaran.
(l) Mematuhi giliran yang ditetapkan semasa menjalankan aktiviti.
35
Susunatur kelas prasekolah/tadika.
3.1.2.2 Ruang Luar
Pihak pengurusan prasekolah atau tadika perlu memberi peluang kanak-

kanak untuk menjalankan aktiviti di luar kelas tadika atau prasekolah.
Keadaan ini dapat memberi peluang di kalangan kanak-kanak yang
keluarganya tidak berkesempatan kerana kekangan kerjaya keluarga. Situasi
ruang di luar rumah juga berbeza dengan situasi ruang luar di prasekolah.
Keadaan ruang luar di prasekolah dilengkapi dengan peralatan mainan dan
direka khusus untuk perkembangan kanak-kanak. Ruang luar di premis
prasekolah atau tadika memberi peluang kanak-kanak meningkatkan
perkembangan fizikal, kognitif, sosial dan emosi.
Guru hendaklah merancang sebelum mengadakan aktiviti di ruang luar.

Jangan terlalu mengambil mudah terhadap aktiviti luar dengan menumpukan
main sahaja. Aktiviti perkembangan kognitif dapat dijalankan di ruang luar
kelas. Guru boleh memikirkan untuk aktiviti perkembangan kognitif selain
bermain pasir dan air. Umpamanya menanam bunga dan mengenal tumbuh-
tumbuhan di sekitar kawasan ruang luar.
Guru juga boleh merancang aktiviti perkembangan fizikal dengan menjalankan

aktiviti permainan secara kumpulan atau individu. Semasa kanak-kanak
menjalankan aktiviti, guru menjadi pemerhati dan pembimbing untuk
memperbetulkan keadaan dan menjaga keselamatan kanak-kanak semasa
menjalankan aktiviti. Di antaranya adalah seperti berikut:
(a) Berada dalam keadaan berhadapan dengan kanak-kanak yang dikawal.
(b) Kedudukan berdekatan dengan peralatan demi keselamatan.
(c) Mengagihkan nisbah kanak-kanak dengan orang dewasa.
(d)Menunjukkan cara yang betul membengkok lutut bila melompat dan
merangkak.
(e) Mengujudkan suasana kreatif untuk menggunakan bahan disamping
menekankan ciri keselamatan.
36
(f ) Galakkan kanak-kanak untuk memegang tempat bergantung bila

memanjat atau berbuai.
(g) Hadkan masa untuk alat permainan yang menjadi kegemaran.
(h) Galakkan trafik satu hala.
3.1.3 Peralatan Dan Keselamatan
Konsep keselamatan merujuk kepada langkah-langkah yang

dilaksanakan oleh individu atau kumpulan untuk mengelakkan
kemudaratan seperti kemalangan, kecederaan atau
kematian.Keselamatan termasuk dalam teori hieraki Maslow.
Prinsip keselamatan
• Bahan permainan dan perabot besar dan berbucu bulat.
• Soket elektrik tidak dapat dijangkau atau ditutup.
• Pastikan lantai tidak licin.
• Ruang dapur adalah tempat larangan.
• Di ruang luar, longkang perlu bertutup, alat permainan perlu dipastikan
keselamatannya.
• Kawasan perlu berpagar.
• Latihan kecemasan sekurang-kurangnya dua kali setahun.
• Prosedur latihan kebakaran
 pastikan satu kawasan lapang yang agak jauh di luar bangunan
untuk kanak-kanak berkumpul.
 Sediakan pelan arah laluan.
 Kanak-kanak dilatih mengikut laluan dan bergerak secara tenang
apabila berlaku kecemasan.
Fikirkan.
Lihat gambar di bawah. Bincang dan kaitkan dengan apa yang telah
anda pelajari.
37
Jawab soalan-soalan ini.
1. Jelaskan kepentingan taman asuhan kanak-kanak.
2. Huraikan ciri-ciri keselamatan untuk kanak kanak yang perlu ada semasa
mereka bermain di ruang luar (taman permainan).
3. Lukis pelan lantai taman asuhan kanak-kanak yang telah anda lawati.
Tentukan perubahan atau penambahbaikkan yang diperlukan bagi taman
asuhan tersebut. Bincangkan.
3.2 Kualiti Pengasuhan
Pengurusan berkualiti akan menghasilkan perkembangan kanak- kanak yang

positif. Oleh itu, kKualiti pengasuhan berkait rapat dengan :
- Kelayakan guru
- Latihan guru
- Pengalaman guru
Maka guru perlu mendapat latihan khusus menerusi institusi yang diiktiraf.
Kementerian Pelajaran Malaysia berperanan dalam meningkatkan kualiti ini
dengan :
i. Menaikkan taraf guru-guru ke peringkat ijazah, termasuk guru-
guru yang mengajar di prasekolah di sekolah bantuan kerajaan.
ii. Latihan jangka panjang dan jangka pendek.
iii. Mengadakan bengkel dan seminar kepada guru-guru
3.2.1 Saiz Kumpulan Dan Nisbah Kanak-Kanak
Kementerian Pelajaran Malaysia telah menentapkan bahawa setiap satu

kelas di prasekolah perlulah mempunyai seorang guru dan seorang
pembantu pengurusan murid. Nisbah murid ialah maksimum seramai 25
orang bagi satu kelas. Nisbah ini amat penting bagi menjamin kualiti
pendidikan di prasekolah. Pembantu pengurusan murid ditugaskan
membantu guru untuk menjalankan aktiviti disamping menyediakan makanan
dan menjaga kebersihan prasekolah.
Pembantu pengurusan murid juga perlu membantu guru ketika menjalankan
aktiviti kumpulan bersama para pelajar. Aktiviti kumpulan kebiasaannya
adalah tiga kumpulan dimana setiap satu kumpulan terdiri daripada 7 atau 8
orang kanak- kanak.
38
3.2.2 Kelayakan Guru
Di Malaysia, kelayakan guru prasekolah boleh diperolehi daripada kursus

yang ditawarkan oleh KPM seperti :
i. Sijil Perguruan dan Pengkhususan Prasekolah (1993)
ii. Diploma Pendidikan Pengkhususan Prasekolah (1996)
iii. Kursus Perguruan Lepasan Ijazah (KPLI)
iv. Sijil KSPK Pengkhususan Prasekolah.
v. Program Ijazah Sarjana Muda Pendidikan (PISMP)
Setiap pengurus premis swasta, perlu mendaftarkan guru masing-masing di
Jabatan Pendidikan Negeri. Mereka diwajibkan mengikuti khusus ketika cuti
sekolah. Sebagai penghargaan KPM kepada guru-guru prasekolah,
kementerian telah menganegerahkan “ Anugerah Guru Inovatif” kepada guru
prasekolah di Malaysia. Mereka bertanding di peringkat daeah, negeri dan
kebangsaan. BPG, KPM juga turut menobatkan Anugerah Pensyarah Pakar
Bidang Prasekolah pada pensyarah terlibat di IPGM.
3.3 Keluarga Sebagai Sumber Sokongan
3.3.1 Hubungan kakitangan dan keluarga
Ibu bapa adalah sekolah utama dan pertama dalam pendidikan kanak-kanak.
Berpegang kepada pesanan Rasulullah ‘tuntutlah ilmu sejak dari dalam buaian
hingga ke liang lahad’, wajarlah ibu bapa dan guru prasekolah bekerjasama
demi mewujudkan generasi berkualiti dan bertakwa. Dalam konteks
prasekolah, guru dan ibu bapa adalah rakan.
Komunikasi yang baik antara guru dan ibu bapa merupakan faktor
persekitaran yang penting. Ikatan hubungan yang baik memerlukan rasa
hormat-menghormati, persefahaman, perkongsian maklumat, pengetahuan
dan kemahiran secara dua hala.
3.3.2 Penglibatan Keluarga
Kajian di dalam dan di luar negara menunjukkan bahawa faktor

persekitaran seperti penglibatan ibu bapa secara aktif mempunyai
kesan langsung ke atas semua aspek perkembangan kanak-kanak
(Mac Naughtori, 2005). Dapatan kajian oleh penulis (Mariani et al.,
2006) mengenai faktor persekitaran
seperti ibu bapa yang mempengaruhi penyesuaian kanak-kanak di bilik
darjah prasekolah
a) Bahan Pembelajaran
39
- membantu kanak-kanak mendapatkan buku yang sesuai,

menyediakan bahan bantu belajar elektronik seperti CD Pendidikan
b) Persekitaran Kondusif
- menyediakan alat tulis yang sesuai untuk
kanak-kanak. Sebilangan besar juga peka terhadap keperluan
ruang dan kemudahan lain untuk anak-anak mereka belajar.
c) Komitmen Ibu Bapa
- menyemak kerja rumah anak-anak mereka
Aspek Membaca
Terdapat hubungan yang rapat antara penglibatan keluarga dengan
pemerolehan kemahiran membaca di kalangan kanak-kanak. Kajian
Durkin (1966) tentang kanak-kanak yang didapati sudah cekap
membaca walaupun masih di dalam kelas-kelas tadika mendapati
bahawa faktor utama yang mendorong mereka cepat dan lancar
membaca ialah jumlah bahan bacaan yang mencukupi yang disediakan
oleh ibu bapa . Trelease (1989) berpendapat membaca kuat kepada
anak-anak boleh mendatangkan banyak faedah. Ibu bapa mahupun
ahli keluarga yang membaca kuat kepada murid prasekolah bukan
sahaja dapat meningkatkan kemahiran membaca murid tersebut tetapi
kemahiran-kemahiran lain yang berkaitan dengan kemahiran
membaca. Misalnya ibu bapa dapat meningkatkan daya mental anak-
anak mereka dengan meluaskan konsep, perbendaharaan kata serta
meluaskan alam pengetahuan dan pemikiran.
Berbincang mengenai perkara yang sama, Safiah (1990) berpendapat

bahawa kanak-kanak yang dalam lingkungan umur 5 atau 6 tahun yang
kerap dibacakan cerita akan mempunyai satu tanggapan yang agak
jelas tentang apa yang dikatakan sebuah cerita.Misalnya, mereka tahu
bahawa setiap cerita ada bahagian permulaan , ada peristiwa-peristiwa
yang terjalin antara satu dengan lain dan ada pula bahagian
penutupnya. Lebih banyak mendengar cerita, lebih kukuh pemahaman
mereka tentang bagaimana cerita diolah. Ringkasnya, pengetahuan
latar tentang cerita atau skema cerita sangat penting kerana akan
membantunya memahami cerita-cerita lain.
Dalam kajiannya, Hansen (1969) telah menggabungkan 4 faktor yang
berkaitan dengan persekitaran rumah. Faktor-faktor itu ialah:-
– terdapat atau tidak bahan bacaan yang sesuai di rumah.
– masa yang diuntukkan bagi membaca kepada kanak-kanak.
– masa yang diuntukkan bagi membimbing dan menggalakkan
kanak-kanak membaca.
– sama ada ibu bapa menjadi contoh atau model yang baik
kepada kanak-kanak.
Keempat-empat faktor itu secara bergabung didapati lebih
mempengaruhi sikap kanak-kanak membaca daripada secara
berasingan.
40
Sebagai kesimpulan, faktor peranan ibu bapa dan persekitaran rumah

merupakan faktor utama dalam mempengaruhi sikap kanak-kanak
membaca. Ia merupakan faktor penentu sama ada seseorang kanak-
kanak akan menjadi pembaca yang berjaya atau sebaliknya.
3.3.3 Sumbangan Keluarga
Guru hendaklah menggalakkan penglibatan ibu bapa dalam aktiviti

yang dianjurkan oleh prasekolah. Ibu bapa dan keluarga boleh
menyumbangkan kepakaran atau sebagai rujukan, memberi
sumbangan tenaga dan bahan serta memberi khidmat kebajikan.
Keluarga juga boleh
menyumbangkan kepakaran atau sebagai rujukan seperti:
• Memberi penerangan tentang pekerjaan
• Membuat demonstrasi serta memberi latihan dalam kraf
• Membantu dalam aktiviti pembelajaran seperti bercerita, menyanyi atau
menggunakan komputer
• Memberi khidmat nasihat dan runding cara
Selain daripada itu, keluarga boleh memberi sumbangan tenaga dan

bahan seperti:
• Menyediakan alat bantu penagajaran dan pembelajaran
• Membaiki alat permainan luar
• Membina taman sains
• Menderma alat permainan terpakai
• Mengadakan lawatan atau berkelah
• Menyediakan props
Akhir sekali keluarga turut boleh memberi khidmat kebajikan seperti:

• Memberi sumbangan untuk aktiviti sukaneka atau persembahan
tahunan
• Menjadi ahli Jawatankuasa Prasekolah
• Bergotong royong membersihkan sekolah
Fikirkan.
Hubungan antara institusi pendidikan awal kanak-kanak dengan
komuniti memangkinkan kebaikan bukan sahaja kepada institusi
itu sendiri, bahkan kepada kanak-kanak. Bincangkan.
41
Latihan.
1. Mengapa kepakaran diperlukan untuk program awal kanak-

kanak?
2. Bagaimana kolaborasi dapat membantu kanak-kanak?
Rujukan.
Hamilton, D.S., & Flemming, B.M. (1977). Resources for creative teaching in
early childhood education. New York: Harcourt Brace Jovanovich,
Inc.
Edgington, M. (2004). The foudation stage teacher in action teaching 3, 4 and
5 year-olds. UK: Paul Chapman Publishing.
Kail, R.V., & Cavanaugh, J.C. (2000). Human development. A lifespan view.
USA: Wadsworth Thomson.
Jackman, H.L. (2001). Early education curriculum a child’s connection to the

World. USA: Delmar Thomson Learning.
Campbell, R. Drury, R. Miller, L. (2002). Exploring early years education and

care. London: David Fulton Publishers.
Driscoll, A., & Nagel, N.G. (2002). Early childhood education: The World of
children, families, and educators (2nd. ed). Boston: Allyn & Bacon.
http://myais.fsktm.um.edu.my/4917/1/8.pdf
42
TAJUK 4 PEMBENTUKAN DISPLIN KANAK-KANAK (4 JAM)
SINOPSIS :
Topik ini akan membincangkan mengenai pembentukan disiplin kanak-

kanak. Antara aspek yang berkaitan dengan pembentukan disiplin
adalah jenis-jenis tingkah laku yang tidak diterima dan langkah-
langkah yang boleh dilaksanakan bagi mengatasi tingkah laku
tersebut. Langkah-langkah mengatasi tingkah laku yang tidak diterima
melalui peneguhan dan dendaan.
1. Menjelaskan mengenai panduan disiplin kanak-kanak
2. Menghuraikan jenis-jenis tingkah laku yang tidak diterima
3. Menghuraikan langkah-langkah yang boleh dilaksanakan bagi

mengatasi
tingkah laku yang tidak diterima dalam kalangan kanak-kanak.
1
PEMBENTUKAN
DISIPLIN KANAK-
KANAK
JENIS –JENIS LANGKAH-

PANDUAN
TINGKAH LAKU LANGKAH UNTUK
DISIPLIN
YANG TIDAK MENGATASI
43
4.2. Disiplin dan Kanak-kanak
4.2.1. Panduan Disiplin
Mendisiplinkan kanak-kanak merupakan satu perkara yang penting tetapi

satu proses yang amat menyukarkan terutama kepada ibu bapa. Tidak ramai
ibu bapa mendapat pendedahan mengenai cara mendisiplinkan kanak-kanak
secara formal. Usaha mendisiplinkan kanak-kanak adalah bertujuan untuk
mengajar mereka bertingkah laku yang boleh diterima oleh masyarakat.
Apakah disiplin ?
 Dari segi bahasa, disiplin adalah kawalan yang diperoleh daripada
penguatkuasaan peraturan .
 Disiplin adalah mengajar dan bukannya bermaksud menghukum. Ianya

perlu dilakukan dengan penuh kasih sayang.
• Menurut Laporan Jawatankuasa Kabinet (1979)- disiplin merupakan

kesanggupan seseorang individu menghormati dan mematuhi undang-
undang sama ada disiplin dikenakan dari luar atau kerelaan sendiri.
• Satu peraturan yang dikenakan kepada murid-murid untuk mengawal

dan mendapatkan tingkah laku yang diingini,
Kanak-kanak belajar berdidsiplin dan bertingkah laku positif, jika diajar dan
diberi tunjuk cara bertingkah laku yang sesuai. Kanak-kanak akan lebih
bertingkah laku positif hasil daripasa motivasi dan peneguhan yang diterima
berbanding hukuman atau dendaan.
Masalah tingkahlaku yang tidak boleh diterima atau negatif dalam kalangan
kanak-kanak perlu diambil perhatian dengan serius oleh semua pihak
terutama ibu bapa, para guru dan pentadbir sekolah. Oleh yang demikian para
ibu bapa dan para guru perlu memainkan peranan yang proaktif untuk
mendidik dan mebimbing kanak-kanak agar dapat bertingkah laku positif
seterusnya mengurangkan masalah tingkahlaku negatif dalam kalangan
mereka. Tingkah laku yang tidak diterima ini membawa kesan yang hebat
dalam proses pembelajaran dan sosialisasi kanak-kanak. Pendidikan dan
bimbingan ke atas kanak-kanak bertingkah laku positif perlu bermula dari
peringkat usia yang muda bagi melahirkan masyarakat yang berbudaya,
berakhlak mulia dan mempunyai jati diri tinggi. Sebagaimana kata pepatah
“melentur buluh biarlah dari rebungnya, iaitu mendidik anak-anak biarlah
bermula dari usia muda.
44
4.2.2. Jenis-jenis Tingkah laku yang tidak diterima
Kanak-kanak secara semula jadinya suka bergerak bebas dan

bertingkah laku di luar jangkaan. Kanak-kanak juga berkebolehan
menunjukkan pelbagai tingkah laku bergantung kepada tahap perkembangan
dan situasi. Tingkah laku yang tidak boleh diterima atau tingkah laku negatif .
Tingkah laku negatif adalah tingkah laku yang tidak normal dan terkeluar dari
nilai dan norma sosial masyarakat,tidak kira di dalam kehidupan
bermasyarakat atau termasuk sekolah. Secara konsepnya, ia bertentangan
dengan tingkah laku yang lazimnya dianggap sebagai persepsi, perasaan, dan
perlakuan yang pada kebiasaanya dialami oleh banyak orang dalam sesebuah
masyarakat sama ada di kawasan pedalaman mahupun bandar.
Tingkah laku negatif boleh dibahagikan kepada empat jenis iaitu:

 tingkah laku destruktif
 tingkah laku disruptif
 tingkah laku pergantungan berlebihan dan
 tingkah laku pengunduran diri.
 Tingkah laku desruktif
Tingkah laku destruktif merupakan tingkah laku merosak dan anti sosial
yang sangat bahaya kerana disamping melakukan kerosakan dan
mengancam keselamatan orang lain dan kemudahan sekolah,
pelakunya juga terlibat melakukan aktiviti jenayah. Tingkah laku
agresif ini dapat dikenalpasti melalui perbuatan, tindakan merosakkan
atau perkataan melalui sindiran atau perbuatan fizikal seperti tumbuk-
menumbuk, bergaduh,melukai atau menyakiti seseorang yang lain dan
hal ini boleh membawa kepada permusuhan nyata, gengtarisme dan
vandalisme. Pelaku juga mungkin bertindak agresif kepada pihak lawan
akibat rasa tidak puas hati, benci, marah atau dendam. Pelaku ini
seronok melihat kesusahan atau penderitaan orang lain.
 Tingkah laku disruptif
Tingkah laku disruptif adalah tingkah laku melampau yang mengganggu

aktiviti dan ketenteraman orang lain atau pengajaran seperti membuat
bising, bercakap pada waktu yang tidak sesuai, pergerakan yang
berlebihan atau tidak perlu, mengganggu rakan, menolak-nolak,
bertumbuk dan lain-lain.
45
Hamzah (1996) menggariskan beberapa tingkah laku kacau bagi

kanak-kanak. Istilah ‘kacau laku’ dicipta untuk mewakili pelbagai bentuk
tingkah laku yang tidak sesuai, Antara tingkah disruptif yang tidak
sesuai dan tidak diterima adalah:
- Bertindak agresif tanpa provokasi
- Mengacau rakan yang sedang belajar
- Bercakap pada masa yang tidak sesuai
- Bergerak dengan kerap tanpa perlu
- Ketawa dengan kuat untuk menarik perhatian
- Tidak mahu bekerjasama dan degil
 Tingkah laku pergantungan berlebihan
Tingkah laku penggantungan berlebihan adalah merujuk kepada kanak-

kanak yang menghadapi masalah untuk berdikari, kebimbangan dan
kurang keyakinan diri dalam melaksanakan aktiviti-aktiviti pembelajaran
dan aktiviti sosial. Kanak-kanak yang bertingkah laku enggantungan
berlebihan ini sentiasa mengahrapkan bantuan dan pertolongan otrang
lain seperti ibu bapa , guru dan rakan sebaya untuk menyiapkan
tugasan, membuat keputusan atau menyelesaikan masalah. Sekiranya
orang yang diharapkan tiada, kanak-kanak tersebut akan berasa
bimbang, takut dan cemas. Antara punca yang menyebabkan kanak-
kanak bertingkah laku begini adalah kerana ibu bapa memberi
perlindungan terlampau, suasana rumah tangga yang tegang,
autokratik dan tidak mempercayai kanak-kanak.
 Tingkah Laku pengunduran diri
Tingkah laku pengunduran diri atau pengasingan diri merupakan

penarikan diri daripada situasi yang mengancam atau tidak selamat.
Tingkah laku ini merupakan mekanisme helah bela diri berkaitan
dengan pengalaman pahit di masa lalu. Tingkah laku kanak-kanak
yang menarik diri daripada sesuatu situasi atau aktiviti berpunca dari
rasa rendah diri, rasa tidak selamat, rasa terancam, kurang kemahiran
atau perasaan malu.
Tingkah pengunduran diri ini akan mengakibatkan kanak-kanak
menyimpan perasaan, tidak mahir berkomunikasi, bersosialiasi dan
seterusnya membentuk konsep kendiri yang negatif.
4.3. Langkah Mengatasi tingkah laku yang tidak boleh diterima

46
4.3.1. Peneguhan positif
Tingkah laku yang positif atau yang diingini perlu dikukuh dan
dipertingkatkan untuk mengekalkan tingkah laku tersebut. Antara
kaedah atau langkah yang boleh dilaksanakan oleh guru dan ibu bapa
adalah peneguhan positif. B.F. Skinner mengemukakan kaedah
peneguhan positif dan peneguhan negatif bagi menggalakkan kanak-
kanak mengulangi sesuatu perbuatan yang diingini. Peneguhan positif
diberikan kepada kanak-kanak yang menunjukkan tingkah laku positif.
Peneguhan positif yang diberikan oleh ibu bapa atau guru dapat
mendorong dan menggalakkan kanak-kanak mengulangi dan
mengekalkan tingkah laku yang diingini tersebut.
Di antara contoh peneguhan positif yang boleh dilaksanakan oleh guru

seperti memberi pujian, senyuman yang ikhlas, ganjaran, hadiah atau
sesuatu yang menyenang dan menyeronokkan kanak-kanak. Menurut
Brophy (1981) pujian yang diberikan kepada kanak-kanak yang
menunjukkan tingkah positif perlu ikhlas ,spontan dan segera, tidak pilih
kasih, spesifik dan berterusan.
4.3.2. Peneguhan negatif
Peneguhan negatif merupakan tindak balas yang tidak menyenangkan

atau menyakitkan dilaksanakan jika kanak-kanak menunjukkan tingkah
laku yang tidak diterima atau negatif. Peneguhan negatif berbeza
dengan hukuman atau dendaan. Bagi melaksanakan peneguhan
negatif, guru atau ibu bapa boleh menarik keistimewaan atau
keseronokan dengan tujuan untuk menghapuskan tingkah yang tidak
diingini.
4.3.3. Dendaan dan Hukuman
Dendaan atau hukuman bertujuan untuk menghapuskan tingkah laku

yang tidak diingini.
4.3.4. Panduan menghadapi disiplin kanak-kanak:
i. Guru perlu realistik terhadap tingkah laku kanak-kanak.

Jangkaan yang diberikan harus sesuai dengan perkembangan
dan pertumbuhan kanak-kanak.
ii. Melihat kesalahan yang dilakukan oleh kanak-kanak merupakan

satu pembelajaran daripada kesilapan. Guru perlu memberi
bimbingan untuk membetulkan kesalahan yang dilakukan oleh
kanak-kanak.
47
iii. Guru menunjukkan contoh yang bertingkah laku yang baik dan
sesuai. Contoh bagaimana guru mengawal kemarahan dan
kekecewaan perlu dilakukan secara eksplisit.
iv. Kanak-kanak yang berumur tiga tahun atau lebih, boleh diberi
peluang untuk memilih melakukan sesuatu tindakan. Peluang
yang diberikan hendaklah selamat dan memberi peluang untuk
meneroka pengalaman baru.
v. Perlu menggunakan perkataan yang sesuai bagi menegur

kesalahan dan bukannya memukul kanak-kanak tersebut.
Memukul tidak memberi kesan yang positif. Kanak-kanak belajar
melayan orang lain sebagaimana mereka dilayan. Jika kanak-
kanak dipukul, mereka belajar menyelesaikan masalah dengan
keganasan.
vi. Jika hukuman perlu dilaksanakan, alasan yang logik perlu
dimaklumkan kepada kanak-kanak.
Fikirkan
Cuba fikirkan apakah cara yang sesuai untuk meningkatkan
kualiti disiplin kanak-kanak prasekolah pada hari ini.
48
TAJUK 5 MELAYANI PERASAAN (6 JAM)
SINOPSIS:
Topik ini membincangkan tentang definisi perasaaan, memahami perasaan ,

perasaan yang positif serta ekspresi perasaan dan adaptasi perasaan. Turut
didedahkan ialah bagaimana kanak-kanak belajar memahami perasaan
mereka dan membuat perkaitan diantara perasaan dan tingkah laku mereka.
Selain daripada itu adaptasi perasaan diri sendiri, berpasangan dan
berkumpulan turut dibincangkan.

1. Menjelaskan konsep perasaan;
2. Mengenal pasti perasaan yang positif;
3. Menjelaskan konsep ekspresi perasaan;
4. Mengenal pasti ekspresi diri sendiri;
5. Mengenal pasti ekspresi orang lain; dan
6. Mengenal pasti adaptasi perasaan
KERANGKA TAJUK-TAJUK:
MELAYANI PERASAAN
MELAYANI PERASAAN
PERASAAN EKSPERASI ADAPTASI

PERASAAN EKSPERASI
PERASAAN ADAPTASI
PERASAAN
PERASAAN PERASAAN
49
5.1 PERASAAN
5.1.1 Definisi Perasaan
Menurut Chaplin (1972) perasaan adalah keadaan (state) individu

berdasarkan persepsi mereka sendiri akibat daripada ransangan secara
dalaman mahupun luaran. Chaplin berpendapat bahawa terdapat berbagai
definisi mengenai perasan yang dikemukakan oleh para ahli psikologi dari
berbagai aspek yang melibatkan emosi.
Perasaan adalah sesuatu yang melibatkan emosi yang terdapat dalam diri
Kanak-kanak yang membesar dengan perasaan positif yang jauh lebih
cenderung untuk mencari kebahagiaan berbanding dengan mereka yang
dihimpit oleh konflik dan emosi.
Sebagai seorang guru dan juga ibu bapa, kita bertanggungjawab untuk
mencipta seberapa banyak perasaan positif yang mungkin dalam diri kanak-
kanak. Semua ini memang perlu dimulakan oleh orang dewasa.
Apabila kanak-kanak dapat berinteraksi yang baik sesama rakan di
prasekolah dan juga keluarga di rumah, mereka akan pergi ke sekolah
dengan penuh keyakinanseseorang individu. Ia adalah berbentuk fisiologi dan
psikologi yang merupakan tindak balas manusia kepada peristiwa yang sesuai
dengan keperluan dan matlamat peribadi seseorang. Perasaan adalah
subjektif. Keadaan emosi ini menggerakkan pemikiran dan tindakan luaran
yang biasanya sesuai dengan sesuatu situasi.
5.1.2 Perasaan yang positif
Kanak-kanak yang membesar dengan perasaan positif yang jauh lebih

cenderung untuk mencari kebahagiaan berbanding dengan mereka yang
dihimpit oleh konflik dan emosi. Sebagai seorang guru,kita bertanggungjawab
untuk mencipta seberapa banyak perasaan positif yang mungkin dalam diri
kanak-kanak. Semua ini memang perlu dimulakan oleh orang dewasa. Apabila
kanak-kanak dapat berinteraksi yang baik sesama rakan di prasekolah dan
juga dengan keluarga di rumah, perasaan yang positif akan turut terpancar
diwajah mereka.
Untuk membentuk perasaan yang positif dalam diri kanak-kanak, guru perlu
menyediakan suasana yang kondusif dan selesa di dalam bilik darjah. Guru
perlu cuba mengelakkan emosi yang negetif seperti marah, benci, dendam
dan sebagainya.
50
Secara amnya, emosi adalah perasaan atau komponen kesan daripada

tingkah laku seseorang manusia (Lefrancois,2001) Santock ( 1998 ), seorang
ahli psikologi perkembangan mendefinasikan emosi sebagai perasaan kesan
yang melibatkan satu gabungan rangsangan fisiologi ( physiological arousal )
seperti degupan jantung yang laju dengan tingkah laku yang nyata seperti
senyum. Emosi atau perasaan boleh diklasifikasikan kepada dua kategori iaitu
perasaan yang positif dan perasaan yang negatif. Manakala yang tergolong
dalam kategori emosi yang positif adalah seperti rasa gembira, seronok,
ghairah, dan bersemangat. Emosi yang negatif pula adalah terdiri daripada
emosi yang mempunyai nada yang negatif seperti cemas,marah,sedih,rasa
bersalah,dan sebagainya.Kanak-kanak dikatakan boleh mengalami kedua-dua
jenis emosi ini serentak.
Pensyarah Psikologi Perkembangan Dan Pendidikan Awal Kanak-kanak

Institut Pendidikan Universiti Islam Antarabangsa Malaysia Dr Mastura Badriz,
berkata bahawa ilustrasi emosi yang terlihat dalam kehidupan harian kanak-
kanak berfungsi sebagai satu cara bagi komunikasi untuk memberitahu dan
menyatakan keperluan mereka.
Perasaan dan implikasinya pada kanak-kanak:
Gembira - Membantu kanak-kanak atau remaja berfikir bagaimana

melahirkan rasa seronok dan menggalakkan mereka bercakap mengenai
sesuatu yang mereka sukai.
Marah - Membantu mencari jalan bagaimana menghadapi halangan untuk

mendapat sesuatu yang dicitakan dan mengenal erti kesabaran, belajar
melahirkan perasaan geram dalam bentuk yang bersesuaian dan mencari
jalan penyelesaian.
Takut - Rasa terancam, suatu motivasi ingin memastikan keselamatan diri dari
aspek fizikal dan psikologi. Merangsang kanak-kanak melahirkan fikiran dan
perasaan takutnya, mencari jaminan mendapat ketenangan dan
ketenteraman.
Sedih - Kehilangan, tidak mendapat apa yang dikehendaki menjadikan kanak-
51
kanak berusaha lebih mendapat apa yang dicita, mencurah perasaan dan
berfikir bagaimana mengatasi rasa sedih.
Geli - Selalunya dikaitkan dengan makanan, bau dan pandangan, suatu yang
semula jadi menjadikan seseorang kanak-kanak berhati-hati agar tidak
‘terkena’ apa yang yang beliau geli. Perasaan ini perlu dihormati dan bantu
mereka mencari sebab mengapa mereka berperasaan begitu.
Cemas - Asalkan tidak keterlaluan, sebenarnya ia membantu kanak-kanak

berusaha mengambil langkah mengelak diri dari menghadapi masalah, belajar
menahan perasaan bimbang dan bertindak proaktif untuk menunjukkan
sesuatu yang terbaik.
Malu - Menjadikan kanak-kanak menyedari kepentingan perilaku yang baik

dan mengelak daripada melakukan sesuatu yang dikatakan memalukan. Ini
membantu mereka mengawal tingkah laku mereka sendiri.
Rasa bersalah - Wujud bila kanak-kanak melakukan sesuatu yang dianggap

‘keluar’ dari ’standard’ tingkah laku yang baik. Si kecil akan berusaha untuk
tidak dianggap bersalah dengan berakhlak sebaik mungkin dan sekiranya
kesalahan tetap atau sudah dilakukan, perasaan ini merangsang kanak-kanak
meluahkan perasaan dan menyedari agar berusaha untuk tidak mengulangi
pada waktu yang lain.
Rasa bangga - Tercetus bila seseorang kanak-kanak terasa

dihormati/dihargai oleh orang lain atau bila ia mencapai apa yang diharapkan
seperti merangsang mereka meluahkan apa yang membuatkan mereka
merasa bangga dan memberi peluang berkongsi rasa bangga, puas dan
gembira.
5.1.3 Memahami Perasaan
Menurut Teori Perkembangan Kanak-kanak , emosi asas telah terbentuk

beberapa bulan setelah kanak-kanak dilahirkan. Ekspresi muka dapat
menunjukkan sama ada kanak-kanak itu gembira, marah, takut, benci, sedih
52
atau terperanjat. Kanak-kanak memulakan hidup dengan perasaan yang asas.

Perasaan terbentuk secara perlahan-lahan. Emosi baru terbentuk disebabkan
peluasan pengalaman sosial dan interaksi dengan orang-orang di
persekitaran. Perasaan lain yang terbentuk semasa awal kanak-kanak ini ialah
perasaan bimbang, malu, bangga, rasa bersalah, minat dan perasaan puas
hati.
Diantara cara yang dapat membantu mewujudkan perasaan positif kanak-

kanak :
 Menyediakan bahan sokongan yang berkesan bagi perkembangan

emosi kanak-kanak bermula dengan memberi perhatian kepada
perasaan kanak-kanak dan bagaimana mereka menguruskannya.
Dengan menyedari perkembangan emosi kanak-kanak, guru dapat
dan kakitangan sekolah boleh membantu kanak-kanak memahami dan
menerima perasaan mereka dan juga orang lain. Guru juga boleh
merancang strategi yang berkesan untuk menguruskan emosi.
 Beri fokus kepada perasaan dan emosi kanak-kanak.

Emosi yang mudah dikenal pasti , manakala yang lain adalah kurang
jelas. Emosi kanak-kanak boleh dilihat melalui bahasa tubuh kanak-
kanak , mendengar apa dan bagaimana mereka menyatakan sesuatu
perkara dan memerhatikan tingkah laku kanak-kanak. Kemahiran
memahami bahasa tubuh kanak-kanak ini akan dapat membantu anda
memberi respon yang lebih berkesan sesuai dengan keperluan kanak-
kanak. Anda juga dapat memberi panduan yang lebih khusus kepada
ibubapa mereka tentang bagaimana cara yang sesuai untuk membantu
kanak-kanak menguruskan emosi mereka.
 Membantu kanak-kanak mengenali dan memahami emosi.

Guru mengambil peluang untuk bercakap dengan kanak-kanak dan
mengajar mereka tentang emosi. Ini dapat membantu kanak-kanak
menjadi lebih sedar tentang emosi mereka sendiri serta orang lain.
Kanak-kanak perlu digalakkan untuk berasa selesa dengan emosi
mereka dan melatih mereka menjadikan amalan untuk meluahkan
perasaan kepada ibubapa atau orang yang dipercayai. Cara ini juga
dapat membantu kanak-kanak menguruskan emosi mereka.
 Menetapkan had ke atas ungkapan emosi yang sesuai.

Ia adalah sangat penting untuk kanak-kanak untuk memahami bahawa
53
ia adalah normal untuk mempunyai pelbagai emosi dan perasaan ,

tetapi perlu dihadkan kepada cara-cara tertentu. Mereka perlu
dijelaskan tentang batasan terhadap tingkah laku agresif atau tingkah
laku lain yang tidak sesuai. Kanak-kanak juga perlu dilatih untuk
menguruskan kemarahan.
 Menjadi contoh atau role model

Kanak-kanak belajar tentang emosi dan bagaimana menyatakan
perasaan yang sesuai terhadap diri dengan melihat orang lain -
terutama ibu bapa , penjaga dan guru.
5.2 EKSPRESI PERASAAN
Rajah 5.1 : Wajah emosi yang berbeza
Ibu bapa dan keluarga perlu membantu kanak-kanak memahami perbezaan

antara perasaan dan tindakan. Sejak kecil kanak-kanak perlu difahamkan
tentang perasaan yang positif dan negetif. Bagaimana memberi maklum
balas terhadap perasaan mereka juga perlu diberi perhatian. Contohnya jika
kanak-kanak berkata, "Saya lapar." Jangan berkata, "Tidak . Sepatutnya awak
tidak lapar. Awak baru saja makan makan dua puluh minit yang lalu."
Respon yang sepatutnya ialah , " Oh begitu, kasihannya kamu. Saya baru
sahaja mengemaskan dapur dan tidak ada makanan lain selain daripada
roti. Bolehkah awak makan roti dahulu sementara menunggu makan malam
disediakan.” Respon seperti ini adalah menunjukkan anda lebih
menghormati perasaan dan keperluan kanak-kanak tersebut.
Ekspresi emosi melibatkan pengurusan emosi kendiri dan kecerdasan kendiri

membawa kepada perhatian dan keinginan melakukan sesuatu. Guru perlu
membina keyakinan dan penghargaan kendiri kanak-kanak. Berikut adalah
aktiviti untuk meningkatkan ekspresi emosi kanak-kanak.
54
(a) Membina hubungan kanak-kanak dengan rakan sebaya dan orang

dewasa, berkongsi pendapat dan mengambil giliran untuk
bercakap, menghormati perbezaanbudaya, agama dan bahasa.
(b) Keupayaan mengatasi emosi bimbang contohnya, ibu bapa

lambat datang mengambil mereka di sekolah.
(c) Berdikari mengurus diri ke tandas, adab makan, mengenakan

pakaian, mengurus masa bermain, bertanggungjawab untuk
menyimpan barang sendiri.
(d) Peraturan bercakap iaitu bercakap dan mendengar. Bercakap

bermakna berkongsi dan dalam berkomunikasi adalah mustahil
untuk memisahkan pemikiran dan bahasa. Guru menyediakan
persekitaran di mana kanak-kanak bebas bercakap dan
mengekspresikan emosi mereka dengan menggunakan bahasa.
(e) Peraturan bermain dan bercakap. Kanak-kanak perlu diberi

peluang bersoal jawab, bukan mendengar penerangan guru
semata-mata. Pengalaman kanak-kanak perlu didengar supaya
mereka dapat melahirkan emosi kepada rakan sebaya dan orang
dewasa.
5.2.1 Diri Sendiri
Kanak-kanak lebih mudah memahami perasaan mereka dengan berkesan

sekiranya ibu bapa atau keluarga memandang serius terhadap perasaan
mereka sewaktu berurusan dengan mereka. Ini sesuai dilakukan dengan
sokongan ibubapa dan keluarga di dalam suasana yang mesra.
Perasaan kanak-kanak berkembang mengikut peredaran masa dan usia

mereka.
Perkembangan emosi kanak-kanak usia pertengahan adalah seperti

berikut:
o Sudah mula memahami dan menghurai emosi yang kompleks :

perasaan malu, rasa bersalah, rasa bangga dan cemburu.
o Sudah pandai menyembunyikan emosi yang negatif dengan
berpura-pura menunjukkan keseronokan.
o Perasaan takut mula berkembang kepada yang lebih realistik -
takut sekolah, takut berkomunikasi, takut kejadian jenayah.
55
o Mahu disayangi tetapi bukan ditonjolkan depan ramai.

o Amat memerlukan bantuan mengenalpasti emosi marah agar tidak
‘out of control’ belajar mengawal perasaan.
o Perlu perhatian dan dorongan mengatasi rasa takut.
o Mula memahami keperluan kumpulan.
Rajah 5.2
5 .2.2 Orang lain
Kanak-kanak mempunyai motivasi untuk melakukan komitmen dengan baik di

prasekolah. Kanak-kanak juga responsif, memberi perhatian dan aktif dalam
pembelajaran. Kanak-kanak suka buat kerja rumah dan teliti dengan tugasan
yang diberikan. Mereka gembira membaca iaitu orang dewasa atau ibu bapa
membacakan untuk mereka selama 30 minit untuk setiap hari. Kanak-kanak
juga suka membaca tanpa penglibatan orang dewasa.
Diri kanak-kanak adalah unik dan berbeza. Sebagai individu kanak-kanak
dapat mengekspresikan emosi dengan cara yang tersendiri. Walau
bagaimanapun guru harus menyediakan ruang supaya kanak dapat
mengekspresikan diri meneka dengan cara yang selesa. Berikut adalah aktiviti
untuk kanak-kanak mengekspresikan diri sendiri:
56
(a) Permainan fantasi: permainan pakaian dan membekalkan prop.

(b) Permainan cat dan bermain warna dan menghasilkan lukisan sendiri.
(c) Bermain alat muzik mengikut keupayaan masing-masing.
(d) Melibatkan kanak-kanak dalam permainan kumpulan.
(e) Bertanya konsep, contohnya, nombor dan huruf serta perkataan.
(f) Sediakan tempat khas dinding, meja atau papan pameran untuk
mempamerkan bahan-bahan yang kanak-kanak hasilkan seperti lukisan,
papet supaya mereka dapat merasai hasil kerja mereka dihargai oleh
guru dan kawan-kawan.
(g) Namakan sesuatu konsep dengan betul seperti menamakan dan
melabelkan perkataan dengan betul, kerana kalau sudah biasa membuat
kesilapan kanak-kanak sukar untuk berubah.
(h) Kanak-kanak dibenarkan memilih kawasan atau pusat belajar yang mereka
minati dan bergerak daripada satu pusat ke satu pusat dengan selesa.
Kanak-kanak mempelajari tingkah laku positif dan boleh berinteraksi dengan

orang disekeliling mereka. Peringkat awal mereka mungkin memerlukan
orang lain khas ibu bapa dan guru untuk mengenalkan orang lain kepadanya.
Pada peringkat awal kanak-kanak memang kekok untuk berkomunikasi
dengan orang lain. Kanak-kanak perlu dibimbing tentang nilai positif apabila
berhubung dengan orang lain.
Berikut adalah nilai positif yang perlu dipupuk kepada kanak-kanak adalah :
(a) Penyayang: kanak-kanak digalakkan menolong orang lain dan berkongsi

barang kepunyaan.
(b) Justifikasi sosial: kanak-kanak menunjukkan minat dalam aktiviti komuniti.
(c) Integriti: kanak-kanak mula membina kepercayaan iaitu berbuat baik
kepada orang lain.
(d) Jujur: kanak-kanak mempamerkan kejujuran.
(e) Bertanggungjawab: kanak-kanak menunjukkan tanggungjawab terhadap
tugasan yang diberikan kepadanya.
(f) Gaya hidup yang sihat bersama orang lain: menghormati hak orang lain .
5.2.3 Berkongsi
57
Kanak-kanak mempunyai kebolehan emosi berkongsi. Berikut adalah contoh

kanak-kanak boleh berkongsi emosi dalam perkara berikut:
(a) Bermain dengan rakan sebaya sesuai dengan perkembangannya
(b) Berinteraksi dengan orang dewasa.
(c) Mengekspresi emosi dan empati dengan orang lain.
(d) Mempelajari berbagai budaya, bangsa dan etnik.
Kanak-kanak perlu dibimbing untuk menilai tingkah laku yang positif dan
tingkah laku yang negetif. Guru perlu menyedarkan mereka tentang risiko atau
akibat yang akan dihadapi sekiranya mereka melakukan sesuatu tindakan
yang negetif atau positif.
5.3 ADAPTASI PERASAAN
Adaptasi adalah menyesuaikan fakta yang terkini dan fakta yang terbaru untuk
membentuk fakta yang baharu dan lebih seimbang. Contohnya, kanak-kanak
tidak pernah nampak kelawar terbang, mereka mengatakannya burung.
Apabila diberi tahu bahawa kelawar itu sejenis mamalia maka kanak-kanak
akan menukar struktur kognitif iaitu kelawar bukan burung. Kelawar adalah
mamalia yang boleh terbang. Kanak memerlukan orang dewasa untuk
mengadaptasi sesuatu.
Terdapat kanak-kanak yang suka belajar di tadika dan sebaliknya. Mereka
merasa cemas dan tidak tahu apa yang berlaku di sekeliling mereka. Apabila
guru memperkenalkan satu demi satu konsep, lama-kelamaan skemata
mereka akan bertambah dan perkembangan kognitif akan bertambah. Justeru
itu keyakinan diri akan bertambah maka emosi takut dan cemas, bimbang
semakin berkurangan. Kanak-kanak memerlukan bantuan untuk adaptasi
supaya mereka boleh berkembang dan memahami apa yang berlaku di
sekeliling mereka. Kanak-kanak yang dapat mengadaptasikan kognitif mereka
biasanya akan dapat meningkatkan kecerdasan intrapersonal. Mereka dapat
menyesuaikan kehendak persekitaran dengan bantuan orang sekeliling
mereka seperti ibu bapa, ahli keluarga, kawan-kawan dan guru.
Berikut adalah proses adaptasi kanak-kanak di prasekolah:
(a) Memberi perhatian kepada penerangan guru.
(b) Membezakan warna.
(c) Membuat yang disuruh oleh ibu bapa dan guru.
(d )Menggunakan perkataan untuk melahirkan emosi.
(e) Memberi respons untuk membuktikan sesuatu perkara.
(f) Bertanya dan bersoal jawab.
(g) Menonjolkan diri dalam permainan dan main drama.
58
(h) Kanak-kanak suka memulakan sesuatu kerja daripada menamatkan kerja.

(i) Mengulang tugasan dan rutin seperti bermain di taman permainan.
(j) Menyatakan apa yang disukai dan yang tidak disukai secara terbuka.
(k) Menunjukkan keyakinan diri dan percaya kepada guru di sekolah.
(l) Membezakan baik dan buruk berdasarkan model peranan (role model)
yang berada
5.3.1 Sendirian
Berikut contoh kanak-kanak mengekpresi emosi dengan caranya tersendiri:

(a) Terdapat kanak-kanak yang bercakap sendirian apabila bersendirian.
Contohnya semasa bermain dengan alat permainannya. Mereka akan
bercakap-cakap sendiri berkenaan barang mainannya.
(b) Boleh mengintegrasikan antara emosi dan pemikiran serta
menggunakan bahasa yang diajar kepada mereka.
(c) Boleh menggantikan emosi dan pemikiran dengan menunjukkan
tindakan, imej dan sikapnya, dan melahirkannya perasaan gembira atau
sedih atau takut.
(d) Boleh membezakan emosi, keperluan emosi berdasarkan konteks orang
yang berlainan. Walaupun tidak secara spontan tetapi kanak-kanak boleh
memberi respons kepada orang dewasa, ibu atau bapa atau ahli keluarga
sama ada suka atau tidak suka.
(e) Boleh mengesan konsep membuat janji dengannya, harapan, keadilan,
percaya, dan empati di kalangan orang dewasa, sebab itu kalau kita berjanji
dengan kanak-kanak prasekolah, mereka akan ingat dan menyebut dan
menuntut dengan segera terutamanya hadiah dan dia akan menuduh
menipu kalau mungkir janji.
(f) Boleh merasa takut, marah, teruja, kecewa apabila barang yang
dikehendaki tidak dapat diperolehi terutama sekali bila bersendirian.
Contohnya kalau mereka berminat kepada barang permainan tetapi tidak
diberikan kepadanya atau disorokkan, mereka akan meminta dengan
pelbagai cara.
(g) Boleh melabelkan emosi yang positif dan emosi yang negatif, contohnya
kanak-kanak boleh mengesan ibunya gembira atau ibunya sedang
bersedih.
(h) Boleh meningkatkan toleransi terhadap kekecewaan contohnya kanak-
kanak hendakkan anak patung besar tetapi apabila dipujuk oleh ibu bapa
dia bersetuju untuk tidak membelinya.
59
5.3.2 Berpasangan
Kanak-kanak belajar dengan berkesan secara berpasangan. Kanak-kanak

sangat suka bermain secara berpasangan kerana mereka akan berkongsi
pengalaman dan saling berkomunikasi. Mereka merasa lebih gembira bermain
berpasangan berbanding dengan bermain berseorangan.
Apabila seseorang itu bermain dengan gembira dan bersungguh-sungguh, ini

mencetuskan campuran hormon endorfin yang menaikkan semangat dan
gangguan yang menjauhkan diri dari sakit, ketakutan, dan lain-lain bebanan.
Secara tidak langsung apabila kanak-kanak bermain dengan orang lain, sama
ada mereka rakan-rakan atau orang asing, mereka akan menyedari bahawa
mereka tidak bersendirian di dunia ini. Kanak-kanak akan merasa gembira
boleh berhubung dengan orang lain dengan cara yang menarik dan
bermakna serta tidak merasa kesepian.
5.3.3 Berkumpulan
Kanak suka bermain dalam berkumpulan. Semasa bermain dalam kumpulan

selalunya kanak-kanak gembira dan dapat melahirkan emosi masing-masing.
Guru boleh merancang aktiviti kanak-kanak bermain mengikut tempat dan
kawasan tertentu seperti di padang, taman permainan, kebun bunga, zoo dan
sebagainya.
Kanak-kanak belajar mengikut peraturan apabila bermain secara

berkumpulan. Mereka akan mula memahami tanggungjawab untuk sesuatu
peranan, dapat mengawal diri, belajar menerima kritikan, yang bermaksud
bahawa mereka boleh melihat tingkah laku mereka sendiri dan memahami jika
mereka melakukan perkara yang betul atau tidak. Mereka akan mula
memahami persahabatan dan bijak dalam membuat pilihan yang baik serta
belajar mengikuti peraturan. Jika dia membuat pilihan yang salah terangkan
dan ingatkan bahawa dia boleh membuat pilihan yang lebih baik esok.
Latihan.
3. Huraikan bagaimana guru dapat memupuk perasaan yang

positif dalam diri kanak-kanak ?
4. Cadangkan dan berikan contoh situasi di mana orang

dewasa dapat membantu kanak-kanak mengadaptasikan
perasaan mereka.
60
Rujukan.
Fabes, R., & Martin, C.L. (2003). Exploring child development. (2nd ed.).
Boston: Allyn & Bacon.
McDevitt, T.M., & Ormrod, J.E. (2004). Child development: Educating and
working with children and adolescence. (2nd ed.). Upper Saddle River:
Pearson.
TAJUK 6 PENYELESAIAN KONFLIK (6 JAM)
SINOPSIS:
61
Topik ini membincangkan tentang penyelesaian konflik, pendekatan ibubapa,

dan penyelesaian konflik kanak-kanak. Selain daripada itu proses
penyelesaian masalah dan perkembagan kognitif turut diberikan perhatian..

1. Menjelaskan definisi penyelesaian konflik dan arahan terus,
pendekatan pengurangan ketakutan dan penderitaan senyap
dan terbuka;
2. Menjelaskan pendekatan keibupaan iaitu authoritarian,indulgent,
autoritatif dan indifferent;
3. Menerangkan tentang penyelesaian konflik kanak-kanak dan
struktur masalah;
4. Menghuraikan tentang penyelesaian masalah dan
perkembangan kognitif; dan
5. Menjelaskan tentang proses penyelesaian masalah.
PENYELESAIAN
PENYELESAIAN
KONFLIK
KONFLIK
PENYELESAIAN PENDEKATAN PENYELESAIAN

PENYELESAIAN
KONFLIK PENDEKATAN
IBUBAPA PENYELESAIAN
KONFLIK IBUBAPA KONFLIK
KONFLIK
KANAK-KANAK
KANAK-KANAK
6.1 PENYELESAIAN KONFLIK
Konflik diantara kanak-kanak adalah sesuatu yang tidak dapat dielakkan.

Adalah penting bagi guru membantu menyelesaikan sesuatu konflik itu
62
secepat mungkin sebelum situasi menjadi lebih buruk. Kanak-kanak

terutamanya yang masih melalui fasa adaptasi dalam perkembangan emosi
mereka mungkin tidak mempunyai kemahiran untuk menyelesaikan konflik
sendiri. Guru boleh membantu mereka dengan mengajar mereka berdamai
dan mengelakkan konflik di dalam bilik darjah.
Rajah 6.1
6.1.1 Arahan Terus
Ibubapa adalah orang yang paling rapat dan mempunyai pertalian darah
dengan anak-anak mereka. Penyelesaian konflik menggunakan arahan terus
contohnya adalah ibubapa menyuruh anak mereka menggosok gigi sebelum
tidur walaupun pada waktu itu kanak-kanak tidak suka melakukannya. Pada
peringkat umur tersebut mereka masih belum dapat memikirkan tentang
keperluan untuk menggosok gigi kepada mereka tetapi mereka perlu diberi
arahan untuk membolehkan mereka melakukan sesuatu perkara yang
diharapkan oleh ibupada atau guru untuk kebaikan mereka.
Apabila seseorang guru itu memberikan arahan, semestinya setiap arahan

yang diberikan itu tidak bercanggah. Di samping itu apa yang penting juga
guru seharusnya ada sikap toleransi terhadap anak muridnya.
6.1.2 Pendekatan Pengurangan Ketakutan
63
Rajah 6.2 : Wajah kanak-kanak dalam ketakutan
Seringkali kita dapati kanak-kanak berasa takut terhadap orang yang tidak
dikenali dan takut dengan keadaan yang gelap. Ini adalah perkara yang biasa
bagi kanak-kanak. Sebagai seorang guru anda boleh melakukan beberapa
strategi untuk mengurangkan ketakutan mereka.
Ibubapa, guru dan orang dewasa perlu bijak menangani perubahan emosi
kanak-kanak dan juga rasa ketakutan kanak-kanak supaya mereka merasa
lebih selesa dan selamat. . Rasa selamat adalah penting kerana ia menjadi
salah satu daripada asas manusia seperti yang dinyatakan di dalam Teori
Maslow. Keperluan ini timbul kerana keadaan kanak-kanak yang tidak dapat
hidup dengan sendirinya dan memaksa ia bergantung kepada orang dewasa
terutama ibu bapa untuk sentiasa dilindungi. Sebagai contoh semasa dalam
kesakitan atau ketakutan seorang kanak-kanak amat memerlukan jagaan ibu
bapa,guru atau orang dewasa yang dipercayai.
Cara guru dan ibubapa berinteraksi dengan lemah lembut, jujur dan ikhlas
seperti yang disarankan oleh Carl Rogers dalam pendekatan kaunseling
mungkin dapat membantu meringankan perasaan takut kanak-kanak. Bagi
guru pula, mungkin strategi tertentu seperti terapi bermain dapat
dilaksanakan untuk membantu mengurangkan ketakutan dan bebanan emosi
mereka.
Sikap kepekaan dan keprihatinan seorang ibu atau bapa yang

bertanggungjawab diharapkan demi menjaga keselamatannya dan hasil
penyelidikan yang dibuat oleh Harlow dan Zimmerman (1958) berdasarkan
64
kajiannya turut menunjukkan betapa pentingnya perdampingan dan sentuhan

orang dewasa kepada seseorang kanak-kanak.
Hal yang sedemikian turut berlaku di dalam kelas. Kanak-kanak memerlukan

keselamatan daripada seorang guru iaitu dalam bentuk disiplin. Oleh itu dari
peringkat awal lagi, kanak-kanak perlu diajar akan disiplin ini. Mereka tidak
boleh dibiarkan mendisiplinkan diri mereka sendiri. Sebagai seorang yang
berpengalaman, wajarlah ibu bapa dan guru-guru memainkan peranannya
dalam mendidik dan mengajari kanak-kanak akan hal ini. Kanak-kanak juga
perlu dilatih dengan kemahiran sosial untuk membantu mereka berinteraksi
dengan kawan-kawan dan orang lain dengan bijak. Kemahiran sosial ini akan
dapat membantu mereka bertolak ansur dengan orang lain dan boleh
mengelakkan daripada berlakunya konflik dalam hubungan mereka dengan
orang lain kelak.
Di dalam kelas guru perlu berperanan yang sewajarnya. Keselamatan di

dalam kelas dapat dijamin jikalau seseorang guru itu bertindak dengan
konsisten. Ini kerana murid-murid akan dapat belajar dengan lebih berkesan
jika mereka dapat mengetahui perasaan atau ‘mood’’ guru itu.
Pengurusan pendekatan pengurangan ketakutan lebih berfokus kepada cara

untuk mengurangkan ketakutan dalam kalangan kanak-kanak. Kanak-kanak
terdedah dengan pelbagai perkara baharu dan orang ramai serta persekitaran
yang bervariasi. Mereka memerlukan keyakinan dan keberanian untuk
menghadapi hari-hari seterusnya. Justeru,peranan ibu bapa dan guru adalah
sangat besar dalam membantu mereka menghadapi hari dewasa dengan baik
dan sempurna.
6.1.3 Pendekatan senyap dan terbuka
Apabila sesuatu konflik dan masalah yang dihadapi kanak-kanak tidak dapat
diatasi mereka akan sering mengalami penderitaan. Perasaan tidak puas hati
yang tidak diluahkan akan menimbulkan kemudaratan kepada seseorang.
Contohnya kajian menunjukkan bahawa kanak-kanak yang sering dibuli akan
mempunyai kebarangkalian sebanyak tiga kali lebih berkemungkinan untuk
mengalami keresahan dan kemurungan daripada rakan-rakan mereka yang
lain. Selain daripada itu mereka juga mempunyai kadar kebimbangan yang
lebih tinggi, mencederakan diri sendiri, membunuh diri, pemikiran dan
65
kesihatan fizikal menjadi semakin lemah, prestasi akademik terjejas dan

seringkali tidak hadir ke sekolah. Bagi sesetengah kanak-kanak, kebimbangan
dan kemurungan akan selesai dengan sendiri apabila dia tidak lagi dibuli. Bagi
sebahagian kanak-kanak yang lain, mungkin kesan tersebut tidak hilang
dengan mudah. Campur tangan oleh guru-guru dan profesional yang lain yang
diperlukan untuk membantu mengurangkan bahaya daripada perasaan
pengasingan, kesusahan dan kemarahan yang boleh mengakibatkan kanak-
kanak mengalami penderitaan.
Bagi kanak-kanak yang mempunyai personaliti introvert akan menderita di

dalam senyap. Contohnya kanak-kanak yang sering dipaksa melakukan
sesuatu yang tidak disukaiakan mengalami penderitaan secara senyap.
Maksudnya mereka tidak merungut atau membantah tetapi sangat tidak
gembira dengan tugas yang terpaksa dilakukan.
Manakala kanak-kanak yang mempunyai personaliti ekstrovert akan

membantah dan menentang secara lisan dan perlakuan. Mereka akan
menunjukkan rasa tidak suka dan tidak setuju dengan tugasan yang diberi.
Luahan rasa hati yang negatif ini akan mengurangkan penderitaan konflik
yang dialami. Apabila diluahkan orang yang disasarkan kemarahan akan
memahami perasaan kanak-kanak ini.
Sekiranya berlaku konflik di dalam bilik darjah, guru perlu menanganinya

dengan adil dan bijaksana.
Diantara langkah yang boleh diambil sekiranya berlaku konflik adalah :
1. Mengenal pasti bahawa kanak-kanak sedang mengalami konflik.

Apabila anda mendengar suara kanak-kanak itu semakin meninggi ,
tenangkan dia dan katakan sesuatu seperti , "Saya mendengar bahawa
awak ada masalah dengan Sarah. Kita perlu faham apa yang
membuatkan Sarah marah? " Ia boleh jadi sukar untuk kanak-kanak
memahami sesuatu hujah tertentu. Dengan mengenal pasti bahawa
terdapat masalah, anda boleh membimbing mereka untuk mengambil
langkah berfikir dan bertenang.
2. Sekiranya sampai ketahap yang lebih teruk, duduk dengan kanak-

kanak tersebut dengan melutut , atau duduk di kerusi yang rendah.
Postur anda memberitahu anak anda bahawa semua orang di sini
adalah sebahagian daripada orang yang bersama dalam
66
menyelesaikan konflik tersebut. Apabila anda berdiri dari atas , anda

mengambil kuasa dari kanak-kanak itu dan memindahkannya kepada
diri sendiri.
3. Mendengar masalah kanak-kanak bergilir-gilir. Mula dengan

memberitahu mereka bahawa masing-masing akan mendapat giliran
dan mengganggu adalah tidak dibenarkan.
4. Mengulangi apa yang kanak-kanak beritahu anda dengan perkataan

anda sendiri supaya mereka tahu anda memahami keadaan dan
perasaan mereka.
5. Minta idea tentang kompromi. Minta setiap kanak-kanak memberikan

jawapan sendiri untuk mengetahui bagaimana dia melihat konflik itu
boleh diselesaikan.
6. Jangan memberitahu kanak-kanak bagaimana untuk menyelesaikan

konflik , ini tidak akan mengajar mereka apa-apa. Kanak-kanak secara
semula jadi akan membuang idea-idea mereka. Ini seolah-olah tidak
adil dan mereka perlu diberi diberi masa untuk berfikir dan berbincang.
7. Melihat semula konflik dan penyelesaian yang kanak-kanak fikirkan.

Ini akan membantu mengukuhkan dan memberi pengajaran kepada
kanak-kanak. Mereka dapat melihat dengan jelas bagaimana mereka
mereka dapat membuat penyelesaian konfllik melalui kompromi
dengan pihak lain.
Kesejahteraan emosi kanak-kanak adalah berkaitan dengan cara kanak-kanak

menanggap dirinya. Mereka melihat diri mereka sebagai berkebolehan dalam
mengendali cabaran hidup. Mereka membanding secara positif atau negatif
dengan orang-orang di sekeliling mereka serta melihat penerimaan orang di
persekitaran mereka sama ada suka atau tidak terhadap tindakan mereka.
6.2 PENDEKATAN IBUBAPA
Penyelidikan telah mendapati bahawa gaya keibubapaan yang dapat difahami

melalui empat pendekatan yang berbeza yang mempunyai implikasi penting
kepada kanak-kanak. Setiap gaya mempengaruhi keseluruhan semua
pertumbuhan emosi dan psikologi kanak-kanak. Ini termasuklah corak yang
berbeza dari segi tindakan disiplin, kemesraan, kaedah komunikasi, kawalan
dan tahap kematangan. Setiap gaya berbeza termasuklah dari aspek cara-
cara untuk melaksanakan kaedah latihan kepada kanak-kanak.
67
6.2.1 Autoritarian
Ibu bapa autoritarian mempunyai harapan yang tinggi terhadap anak-anak

mereka dan menetapkan peraturan yang ketat serta menjangka anak-anak
mereka akan mengikutinya tanpa syarat. Gaya keibubapaan ini sering
menggunakan hukuman dan bukannya disiplin, tetapi ada kalanya tidak
menjelaskan alasan di sebalik peraturan mereka.
Ciri-ciri ibubapa yang menggunakan pendekatan autoritarian adalah :
1. Mempunyai peraturan dan harapan yang ketat.

2. Sangat mencabar, tetapi tidak responsif.
3. Kurang menunjukkan luahan perasaan .
4. Menggunakan hukuman tetapi kurang penjelasan atau tiada langsung.
5. Tidak memberi anak-anak pilihan
Kesan Pendekatan Keibubapaan Indulgent kepada kanak-kanak :
Oleh kerana ibubapa autoritarian sering mengharapkan ketaatan daripada

anak-anak mereka, kadang kala kanak-kanak yang autoritarian menunjukkan
sikap yang baik pada keadaan tertentu. Walau bagaimanapun, mereka
mungkin kurang disiplin diri kerana mereka kurang mendapat galakan untuk
meneroka dan bertindak secara bebas . Sesetengah kanak-kanak
memaparkan tingkah laku yang lebih agresif di luar rumah, bertindak terlalu
penakut atau terlalu pemalu dengan orang lain . Kebiasaannya mereka
menunjukkan sikap yang taat dan menurut perintah tetapi mempunyai harga
diri yang rendah dan sukar berinteraksi dalam situasi sosial.
6.2.2 Indulgent
Pendekatan keibubapaan Indulgent kadang-kadang dirujuk sebagai ibubapa

permisif. Mereka menetapkan harapan yang tinggi terhadap anak-anak
mereka. Ibu bapa ini jarang mendisiplinkan anak-anak mereka serta kurang
kematangan dan kawalan diri. Menurut Baumrind (1991) ibu bapa Indulgent
adalah lebih responsif daripada menuntut. Mereka bukan bersikap terlalu
tradisional dan toleran, tidak memerlukan tingkah laku matang, membenarkan
anak-anak mengambil tindakan sendiri, dan mengelakkan konfrontasi. Ibu
bapa indulgent umumnya memupuk sikap kasih sayang dan berkomunikasi
68
dengan anak-anak mereka dan sering mengambil status sebagai rakan lebih
daripada ibu bapa.
1. Kurang disiplin diri

2. Kadang-kadang mempunyai kemahiran sosial yang lemah.
3. Mungkin suka melibatkan diri dalam aktiviti yang mencabar
4. Mungkin berasa tidak selamat kerana kekurangan sempadan dan
bimbingan
6.2.3 Autoritatif
Ibubapa autoritatif biasanya bertindak sebagai role model dan

mempamerkan tingkah laku yang sama dengan apa yang diharapkan
terhadap anak-anak mereka. Kanak-anak lebih cenderung untuk memahami
tingkah laku ibubapa mereka. Peraturan yang konsisten dan disiplin
membolehkan kanak-kanak mengetahui apa yang diharapkan.
Kerana ibu bapa mengawal anak-anak mereka dan mempamerkan

pemahaman emosi yang baik, kanak-kanak juga belajar untuk menguruskan
emosi mereka sendiri dan belajar untuk memahami orang lain. Ibu bapa yang
autoritatif juga membolehkan kanak-kanak untuk bertindak secara bebas,
mengajar mereka mampu mencapai perkara diharapkan, dan membantu
memupuk harga diri yang tinggi dan keyakinan diri.
1. Mudah memahami orang lain

2. Lebih bertimbang rasa
3. Berani mengeluarkan pendapat sendiri
4. Boleh membuat keputusan sendiri
5. Bersikap adil dan mudah berbincang.
6. Berdisiplin
7. Mempunyai keyakinan diri yang tinggi
8. Bersikap lebih flexible
69
6.2.4 Indifferent
Pendekatan Keibubapaan Indifferent dicirikan sebagai mempunyai tindak

balas yang paling rendah diantara keibubapaan yang lain(Pellerin, 2005). Ibu
bapa Indifferent tidak memantau aktiviti dan tingkah laku kanak-kanak .
Harapan ibu bapa adalah rendah kerana ibu bapa kurang mendisiplinkan
anak-anak mereka dan tidak bersikap konsisten dengan hukuman yang
diberikan. Mereka tidak mengambil tindakan tegas sekiranya anak-anak
mereka mengambil tindakan yang melampau. Ibubapa ini kurang
berkomunikasi dengan anak mereka. Walaupun ibu bapa memenuhi
keperluan asas kanak-kanak, mereka biasanya memisahkan diri dari
kehidupan anak mereka. Dalam kes-kes yang melampau, ibu bapa juga boleh
menolak atau mengabaikan keperluan anak-anak mereka. Mereka
mengharapkan kanak-kanak tersebut menjaga diri mereka sendiri. Kadang-
kadang ini adalah disebabkan oleh isu-isu kesihatan mental ibu bapa atau
masalah penyalahgunaan dadah. Mereka juga mungkin kurang pengetahuan
mengenai keibubapaan dan perkembangan kanak-kanak atau mungkin
menghadapi tekanan dengan masalah-masalah lain dalam kehidupan.
Ibu bapa terbabit biasanya kurang cenderung tentang apa yang anak-anak
mereka lakukan dan harapkan daripada mereka. Kanak-kanak biasanya
kurang mendapat perhatian daripada ibubapa Indulgent ini.
1. Kurang cekap berbanding rakan-rakan kerana kurang bimbingan

ibubapa.
2. Kanak-kanak biasanya menunjukkan harga diri yang rendah
3. Prestasi akademik kanak-kanak menurun.
4. Mempamerkan masalah tingkah laku
5. Mudah mengalami tekanan perasaan.
6. Kurang kawalan diri
6.3 PENYELESAIAN KONFLIK KANAK-KANAK
Kemahiran penyelesaian konflik ketara penting untuk kesejahteraan dan

keyakinan diri kanak-kanak. Guru boleh mengajar anak-anak bagaimana
70
untuk menyelesaikan perbezaan mereka dengan orang lain supaya kehidupan

mereka akan dipenuhi dengan ketenteraman dan keharmonian.
Menyelesaikan konflik adalah kemahiran yang akan diperlukan sepanjang

hayat kanak-kanak. Kemahiran ini diperlukan kerana kanak-kanak akan
membesar menjadi orang dewasa yang bijak mengelakkan konflik,tidak
membenarkan orang lain untuk membuli mereka atau mereka akan mengawal
orang lain dengan konflik.
Perkara pertama yang perlu dilakukan dalam mengajar anak-anak tentang

bagaimana untuk menyelesaikan konflik adalah untuk mengajar mereka
mengakui adanya masalah. Dengan cara ini, mereka tidak akan
menyembunyikan sesuatu masalah dan membiarkannya berlanjutan.
Mengajar kanak-kanak untuk menangani konflik secara langsung dan
membiarkan orang lain tahu akan perasaan mereka sebenarnya. Perkara
seterusnya adalah untuk memastikan untuk membawa kedua-dua pihak yang
terlibat bersemuka. Ini perlu dilakukan tanpa perasaan yang negatif atau
mempertahankan diri. Ini adalah kerana kanak-kanak belajar untuk
meluahkan perasaan dan bercakap perkara yang sebenar tanpa perlu
bertindak balas secara negetif.
Mengikut tahap perkembangan psikososial Erikson kanak-kanak pada umur 3

tahun hingga 6 tahun berinisiatif untuk melakukan sesuatu tetapi kadang kala
merasa bersalah terhadap tindakan yang telah dilakukan. Ini menyebabkan
kanak-kanak menghadapi konflik psikologi dan sosial dalam kehidupan
mereka.
6.3.1 STRUKTUR MASALAH
Struktur masalah yang bersifat konflik berlaku pada setiap perkembangan

manusia mengikut Erikson, seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 6.1.
Jadual 6.1: Perkembangan Umur Deskripsi

Psikososial Erikson dari Lahir
hingga 6 Tahun Konflik
Perkembangan
� Percaya lawan Tidak Percaya � Lahir hingga 12-18 � Bayi perlu membentuk
bulan. hubungan kasih
71
sayang dan
kepercayaan dengan
penjaganya atau ia
akan membina
perasaan tidak
percaya.
� Autonomi lawan Sangsi/rasa malu � 18 bulan lawan 3 � Tenaga kanak-kanak
tahun. diarah untuk membina
kemahiran fizikal
termasuk belajar
berjalan dan
memegang benda.
Kanak-kanak belajar
mengawal diri jika
tidak dapat ditangani
dengan baik ia akan
membina perasaan
malu dan sangsi.
� Inisiatif lawan Rasa Bersalah � 3-6 tahun � Kanak-kanak terus
menjadi lebih asertif
dan berinisiatif tetapi
jika terlalu tertekan
akan merasa bersalah.
Jadual 6.1
Selain daripada konflik yang berlaku di tahap perkembangan, masalah juga

timbul daripada punca luaran contohnya seperti berikut:
(a) Ibu memberi tekanan kepada anak kerana tugasan keibubapaan
adalah bukan kerja sukarela dan ibu bapa juga kurang persediaan dan
panduan menjadi ibu bapa. Ibu bapa menggunakan strategi mendidik anak
mengikut cara mereka dididik semasa kecil tanpa pengetahuan khusus
dalam kemahiran keibubapaan.
(b) Ramai orang berpendapat dan percaya bahawa seorang ibu yang
mempunyai anak telah tahu bagaimana menjadi ibu tetapi bukan semua
bapa tahu menjadi bapa. Ini adalah satu stereotype umum terhadap
tanggungjawab ibu bapa. Ibu bapa perlu tahu tanggungjawab masing-
masing supaya semua punca masalah anak-anak dapat diselesaikan
dengan sempurna.
(c)Bapa juga menghadapi permasalahan seperti menyediakan tempat
tinggal, mencari nafkah makanan dan pakaian untuk anak isteri, memberi
pelajaran agama dan persekolahan untuk anak serta menjamin
72
keselamatan kepada anak dan isteri. Ini juga menyebabkan bapa juga
memberi masalah kepada anak kerana kesan tekanan yang dihadapinya.
Penyelesaian Masalah dan Perkembangan Kognitif
Kanak-kanak tidak hanya berkembang secara fizikal semasa awal kanak-

kanak, mereka juga membangunkan kebolehan kognitif baru apabila mereka
semakin membesar dan matang.
73
Pada peringkat awal kanak-kanak iaitu semasa berumur 2 hingga 6 tahun

beberapa perkembangan metakognisi dan strategi kognitif juga dapat dilihat.
(a) Metakognisi ialah pengetahuan dan kepercayaan mengenai proses kognitif
seseorang serta usaha untuk melaras proses kognitif untuk
memaksimumkan pembelajaran dan ingatan.
(b) Strategi kognitif ialah proses mental yang spesifik yang digunakan manusia
untuk memperoleh dan memanipulasi maklumat. Setelah kanak-kanak
membina proses mental dan mereka akan gunakan maklumat untuk
menyelesaikan masalah, seterusnya strategi kognitif akan menjadi lebih
sofistikated dan berkesan.
Pada peringkat umur ini beberapa kebolehan memproses maklumat asas
dapat diperhatikan seperti tertera di Jadual 6.2.
Jadual 6.2: Kebolehan Asas Ciri- Ciri Implikasi

Memproses Maklumat Peringkat
Umur
Awal kanak-kanak (2-6 tahun) � Tahap penumpuan  � Selalu ubah
yang singkat. aktiviti.
� Mudah terganggu.  � Pastikan

gangguan minima
semasa
pembelajaran.
� Pemahaman sedikit  � Menyediakan

dan penggunaan pengalaman
74ymbol. pelbagai seperti
� Asas pengetahuan lawatan ke tempat-
terhad untuk
tempat tertentu
menginterpretasi
pengalaman baru. seperti bomba,
perpustakaan, zoo
dan lain-lain untuk
memperkayakan
asas pengalaman
kanak-kanak.
Jadual 6.2
Peperiksaan teliti tentang kebolehan kognitif ini diperoleh terutamanya melalui

aktiviti bermain kerana bermain adalah satu pembelajaran kepada kanak-
kanak.
74
6.3.3 PROSES PENYELESAIAN MASALAH
Rajah 6.3
Cara kanak-kanak menyelesai masalah dilihat daripada sudut bagaimana

kanak-kanak berfikir dan seterusnya menyelesaikan masalah. Pada peringkat
praoperasi perkembangan kognitif, kanak-kanak menggunakan simbol. Ini
meningkatkan kebolehan kanak-kanak mengambil kira pengalaman masa lalu
dan masa akan datang untuk meramal hasil tindakan dan berfikir secara
fleksibel.
Berfikir pada peringkat preoperasi boleh dijelaskan menggunakan tugas

perbualan yang dilakukan kanak-kanak. Melalui tugasan ini kanak-kanak
didapati boleh diperbodohkan melalui rupa bentuk benda-benda yang cantik
lebih menarik minat kanak-kanak. Kanak-kanak prasekolah cenderong berfikir
berpusatkan ego sendiri dengan mengandaikan perspektif orang lain sama
dengan perspektif diri mereka.
Kanak-kanak mempunyai daya ingatan yang pendek kerana lebih mudah
terganggu, tidak menggunakan strategi ingatan secara konsisten dan kurang
memantau prestasi mereka.
Kanak-kanak cenderong membina ingatan yang baik jika ingatan itu

berdasarkan pengalaman signifikan yang selalu dialami. Kanak-kanak mudah
keliru antara situasi sebenar dan yang berpura-pura. Perkembangan kognitif
kanak-kanak dipengaruhi oleh pengasuh mereka yang selalu memberi
maklumat budaya dan mengarah pengalaman belajar kanak-kanak. Kanak-
kanak akhirnya mengarah tindakannya melalui pertuturan sama seperti yang
ditunjukkan oleh pengasuhnya. Kanak-kanak boleh membina kemahiran
kognitif melalui pendedahan kepada program prasekolah dan televisyen
pendidikan.
75
Proses penyelesaian masalah terbahagi kepada beberapa tahap iaitu:
(a) mengambil orientasi penyelesaian masalah;

(b) mendefinisi masalah dan menetapkan matlamat;
(c) membina alternatif penyelesaian masalah;
(d) menetapkan penyelesaian terbaik;
(e) melaksanakan penyelesaian tersebut dan menilai kesannya. Prosedur
ini ditunjukkan di dalam Rajah 6.4.
Rajah 6.4
(a) Tahap 1: Mengambil Orientasi Penyelesaian Masalah

Adalah penting kanak-kanak mengenalpasti masalahnya dan mengambil
tindakan sewajarnya untuk mencari alternatif kepada penyelesaian
masalah tersebut.
(b) Tahap 2: Mendefinisi Masalah dan Menetapkan Matlamat

Kanak-kanak perlu diberi peluang berfikir untuk mendefinisi masalahnya
dan menetapkan serta mengambil keputusan untuk mencari penyelesaian
masalahnya.
(c) Tahap 3: Mencari Alternatif Penyelesaian Masalah
76
Pada tahap ini kanak-kanak diajak mencari alternatif kepada penyelesaian

masalah berdasarkan tahap pemikirannya dengan dibantu oleh orang
dewasa seperti guru dan ibu bapa.
(d) Tahap 4: Membuat Keputusan Tentang Penyelesaian Terbaik

Keputusan memilih penyelesaian terbaik adalah boleh dilihat dari kesan
keputusan yang dibuat. Apakah kesan jangka pendek dan jangka panjang
kepada kanak-kanak dan orang di sekelilingnya.
(e) Tahap 5: Melaksanakan Penyelesaian dan Menilai Kesannya

Kanak-kanak menilai kesan kepada penyelesaian yang diambil kerana
pada tahap umur ini kanak-kanak telah membina metakognisi dan strategi
kognitif yang sesuai dengan umurnya.
Soalan perbincangan
1.Apakah kemahiran yang diperlukan untuk menyelesaikan konflik dengan

berkesan?
2. Huraikan dengan memberikan contoh situasi konflik di prasekolah dan

bagaimana anda menyelesaikan konflik tersebut dengan menggunakan
teknik Penderitaan Senyap dan Terbuka.
Rujukan.
Baumrind,D. (1991). The influence of parenting style on adolescent
competence and substance use. Journal of Early Adolescence, 11(1),
56-95.
Fabes, R., & Martin, C.L. (2003). Exploring child development. (2nd
ed.). Boston: Allyn & Bacon.
McDevitt, T.M., & Ormrod, J.E. (2004). Child development: Educating

and working with children and adolescence. (2nd ed.). Upper Saddle
River: Pearson.
77
TAJUK 7 CIRI-CIRI KELUARGA YANG CEMERLANG (4 JAM)
SINOPSIS :
Topik ini akan membincangkan mengenai motivasi keibubapaan yang

merangkumi ibu bapa sebagai motivator dan pembimbing, ibu bapa
yang bijak mengurus tekanan, yang mempunyai ilmu pengetahuan, ibu
bapa beriman, yang mampu menggunakan unsur luaran sebagai
rangsangan positif dan yang peka terhadap perkembangan anak.
Topik ini juga menyentuh aspek sahsiah keluarga dan ibu bapa
menjadi role model yang berkesan kepada kanak-kanak.
1. Menjelaskan motivasi keluarga dalam pendidikan kanak-kanak
2. Menghuraikan peranan ibu bapa sebagai motivator dan pembimbing
3. Menjelaskan ciri-ciri ibu bapa yang mempunyai ilmu pengetahuandan

tahu menggunakan unsur luaran sebagai rangsangan positif
4. Menghuraikan lsahsiah keluarga dan ibu bapa sebagai role model yang
berkesan
KERANGKA TAJUK
CIRI-CIRI KELUARGA
CEMERLANG
SAHSIAH PERSEKITARAN MENGENALI

MOTIVASI KELUARGA KELUARGA KANAK-KANAK
DAN IBU BAPA CEMERLANG BERKEPERLUAN
KHAS
78
7.0. Motivasi
Perkataan motivasi adalah berasal daripada perkataan Bahasa Inggeris

"motivation". Perkataan asalnya ialah "motive" yang juga telah dipinjam
oleh Bahasa Melayu / Bahasa Malaysia kepada motif, yakni bermaksud
tujuan.
Motivasi adalah bermaksud sebab, tujuan atau pendorong, maka tujuan

seseorang itulah sebenarnya yang menjadi penggerak utama baginya
berusaha keras mencapai atau mendapat apa juga yang diinginkannya
sama ada secara negatif atau positif.
Oleh itu, motivasi adalah suatu dorongan dalam diri manusia dan faktor
persekitaran untuk mengurus kehidupan demi masa depan.
7.1. Ibu bapa sebagai motivator dan pembimbing
Kanak-kanak memerlukan sokongan dan dorongan daripada ibu bapa

sejak dari kecil untuk membantu pertumbuhan dan perkembangan. Ibu bapa
berperanan sebagai pemberi motivasi kepada anak-anak untuk berjaya dalam
pelajaran selain menyediakan persekitaran kehidupan keluarga yang sihat
merangkumi aspek fizikal, mental dan rohani. Ibu bapa merupakan guru dan
pembimbing pertama dalam kehidupan kanak-kanak. Dorongan dan
bimbingan daripada ibu bapa dapat membentuk keyakinan diri kanak-kanak
terutama ketika mereka sedang membesar dan memahami persekitarannya.
Pada usia yang muda, dalam proses pembelajaran, naluri ingin tahu kanak-
kanak sangat tinggi dan memerlukan sokongan dan motivasi terutama
daripada ibu bapa dan ahli keluarga yang lain. Ibu bapa perlu menjadi
pendorong yang baik dalam memotivasikan kanak-kanak dalam
pembelajaran.
Ibu bapa perlu menetapkan matlamat dan misi hidup keluarga dalam
usaha memotivasikan kanak-kanak untuk pembelajaran. Kanak-kanak perlu
dibimbing dan diberi tunjukajar dalam menentukan hala tuju kehidupan. Oleh
mereka akan lebih bersemangat untuk mengikuti pembelajaran di sekolah.
Ibu bapa harus sentiasa mendampingi anak-anak serta bertindak sebagai
penyuntik semangat dan paling penting menjadi role model untuk mereka
terus berusaha seterusnya berjaya,
79
7.2. Tekanan
Tekanan atau stress yang dihadapi boleh dibahagikan kepada tekanan

atau stress yang positif dan tekanan yang negatif. Stress atau tekanan yang
positif mampu memberi tenaga atau motivasi untuk menghadapinya
seterusnya mencapai matlamat yang diingini. Manakala stress atau tekanan
negatif menimbulkan kesan sebaliknya jika tidak dikendalikan dengan baik.
Tekanan negatif boleh mencetus kesan yang hebat kepada mental, fizikal,
spiritual dan emosi. Masalah kesihatan seperti sakit kepala, sakit perut,
tekanan darah tinggi, malah penyakit jantung dan strok timbul akibat tekanan
yang melampau.
7.2.1 GejalaTekanan
 kebimbangan dan ketakutan takutan
 kemurungan atau angin kurang ceria
 kecenderungan untuk menangis
 cepat marah
 Ketidak mampuan membuat keputusan
 Ketidak mampu untuk membuat analisis
7.2.2. Ibu bapa bijak mengurus tekanan
Dalam kehidupan serba moden yang penuh mencabar pada hari ini,
tekanan perasaan atau stres sudah menjadi sebahagian daripada hidup
individu. Menjadi ibu bapa bukanlah satu pengalaman yang mudah dan tidak
memerlukan usaha bersungguh-sungguh dalam kehidupan terutama dalam
pendidikan anak-anak. Ibu bapa yang hebat perlu mempunyai cita-cita dan
matlamat membahagiakan anak-anak. Dalam usaha mendidik dan
membimbing anak-anak, pelbagai rintangan dan halangan yang perlu
dihadapi oleh ibu bapa Rintangan dan halangan yang wujud ini akan
menimbulkan tekanan yang hebat dan memerlukan ketabahan serta
kecekalan ibu bapa bagi menghadapi dan menanganinya.
80
Sehubungan itu, ibu bapa perlu bijak dalam menangani tekanan hidup demi
meneruskan usaha membimbing dan mendidik anak-anak, seterusnya
kehidupan menjadi lebih selesa dan aman.
Antara usaha dan langkah bagi menghadapi stress :
 Kenalpasti punca masalah yang dihadapi

 Berfikiran positif terhadap tekanan
 Tidak meletakkan kesalahan kepada orang lain.
 Tetapkan matlamat yang realistik untuk diri sendiri
 Berusaha melakukan yang terbaik dan termampu
 Meluahkan perasaan kepada seseorang yang dipercayai
 Bersikap tegas terhadap perkara yang tidak mampu
dilaksanakan.
- Sumber: Kementerian Kesihatan Malaysia -
7.2.3. Tekanan kanak-kanak
Terdapat beberapa sebab kanak-kanak mengalami tekanan

berpunca dari keluarga .
 Keganasan keluarga
 Penceraian ibu bapa
 Kelaparan-tiada makanan
 Kemiskinan dan tiada rumah tempat tinggal tinggal

 Pengangguran bapa
 Pergaduhan kejiranan / keluarga
 Kematian keluarga
 penderaan
Bapa atau ibu terlibat dalam jenayah, rasuah dan menyebabkan mereka
ditangkap dan dipenjarakan. Keadaan ini menimbulkan gangguan emosi
kepada kanak-kanak kerana berpisah dengan ibu atau bapa mereka.
81
7.2.4. Tekanan dari guru
 Diskriminasi guru di prasekolah

 Memberi kerja- kerja yang tidak sesuai dengan perkembangan
kanak-kanak
 aktiviti tidak diminati kanak-kanak
 Masa yang singkat untuk menyiapkan kerja membuat mereka
tertekan.
Tindakan guru mengurangkan tekanan kanak-anak:

 Guru menunjukkan kasih dan sayang dan ambil berat ke atas
kanak-kanak
 Guru memberi peluang kepada kanak-kanak memilih alat

permainan.
 Guru memberi tugasan yang sesuai mengikut tahap perkembangan
kanak-kanak.
 Guru peka kepada perasaan kanak-kanak, memberi peluang

kanak-kanak memberi pendapat dan mencurahkan perasaan
mereka.
 Guru menggalakkan kanak-kanak bekerja dalam kumpulan dan

menghormati setiap ahli kumpulan.
 Guru perlu mengenal pasti i punca tekanan kanak-kanak dan

mencari jalan penyelesaiannya.
7.2.6 Harapan
Harapan adalah hasrat daripada ibu bapa kepada anak mereka.

Kanak-kanak mempunyai harapan iaitu apa yang diinginkan akan tercapai.
Berikut adalah harapan kanak-kanak kepada ibu bapa :

 memerlukan perlindungan dan keselamatan daripada
ibu bapa.
 mendapatkan penjagaan yang sempurna dari segi
pelajaran dan kemudahan.
82
 memerlukan kasih ssayang.
 mengharapkan penghargaan daripada ibu bapa.

 mempunyai cita-cita dan harapan untuk
7.2.7 Unsur Luaran
 Aspek kebersihan, kekemasan, ketepatan waktu merupakan

unsur luar yang menjayakan kecermerlangan keluarga.
 Tahap pendidikan rendah ibu bapa, latar belakang keluarga

yang miskin, ibu atau bapa tunggal menjejaskan
kecemerlangan keluarga berbanding dengan keluarga yang
kukuh.
 Kanak-kanak yang m e l a k u k a n t u g a s a n dengan konsisten
boleh menyesuaikan diri berbanding dengan kanak-kanak
yang lambat menyesuaikan diri dan emosi.
 Sifat Kanak-kanak lelaki lebih aktif, suka membuat bising,
jangka tumpuan pendek dan kurang pencapaian berbanding
kanak-kanak perempuanyang lebih sistematik.
Ibu bapa perlu merancang aktiviti yang seronok, kreatif supaya

diminati oleh kanak-kanak. Rutin yang biasa akan menyebabkan kanak-
kanak bosan dan tertekan. Aktiviti belajar melalui lawatan luar kelas di
kawasan persekitaran tempat tinggal atau di luar kawasan prasekolah
adalah sesuai untuk mencabar fikiran kanak-kanak.
7.3. Role Model
Ibu bapa a d a l a h role model kepada anak-anak. Mereka akan

belajar atau meniru ibu bapa dari aspek berikut :
 Tingkah laku
 Percakapan
 Peraturan-peraturan yang diarahkan
 Persekitaran kkeluarga
 Menjadi idola atau model
83
Ini bermakna orang yang diperhatikan oleh kanak-kanak akan

menjadi ikutan kanak-kanak. Status sosioekonomi kanak-kanak ada kaitan
dengan cara ibu bapa bercakap dan berinteraksi dalam keluarga. Guru
sebagai seorang individu dalam sesuatu kumpulan boleh mengubah
kumpulan tersebut dengan cara interaksi guru tersebut dalam
kumpulannya.
SEMAK KENDIRI 7.3

1. Siapakah rol model kepada kanak-kanak?
2. Apakah aspek rol model yang penting kepada kanak-kanak?
7.4 Diri
Jenis-jenis diri adalah seperti berikut :
(a) Konsep diri

(b) Kawalan diri
(c) Keazaman diri
(d) Pendedahan kendiri
(e) Penghargaan
kendiri (f) Pembaikan
diri
(g) Pengurusan diri
Jadual 7.4: Jenis-jenis Diri

Bil Jenis Diri Ciri-ciri Diri
1 Diri sebenar Mencapai potensi diri, bercakap, mendengar,
menulis dan membaca dan boleh memimpin diri
2 Perbandingan sendiri ke arahdiri
Membezakan kebaikan
sendiri dan orang lain
diri
3 Konsep kendiri Siapa saya atau mengenal diri
4 Keyakinan diri Berani dan kuat semangat
5 Efekasi diri Kecekapan diri
6 Estim kendiri Menghargai diri
7 Penilaian diri Menilai diri sendiri
8 Ekspresi diri Pendedahan kendiri
9 Pemenuhan diri Memenuhi kepuasan diri
10 Instruksi diri Boleh mengarah diri
84
11 Pengurusan diri Boleh mengurus diri

12 Pembelajar Belajar menggunakan modul dan belajar sendiri
an kendiri
85
13 Bercakap Hati kecil berkata-kata tentang diri

sendiri diri
14 Refleksi Muhasabah diri-mencari kekuatan dan
kekurangan diri, memperbaiki diri
15 Imej diri Gambaran/keterampilan diri/personaliti
AKTIVITI 7.4.1
1. Bagaimanakah anda mengatasi masalah anak-kanak yang rendah
diri?
2. Beri pendapat anda mengapa kanak-kanak kurang keyakinan diri.
7.5 Keluarga
Perlindungan daripada keluarga terhadap kanak-kanak adalah

sangat penting. Berikut adalah senario keluarga yang penting kepada
kanak-kanak:
(a) Kanak-kanak memerlukan sokongan daripada keluarga dari segi
tempat tinggal dan makanan.
(b) Kanak-kanak berkongsi kesusuhan dan kesenangan dengan
keluarga.
(c) Mereka akan belajar bertanggungjawab sekiranya mereka diberi
peranan dalam keluarga.
(d) Kanak-kanak gembira dapat membantu ibu bapa seperti
membasuh dan menyapu serta mengemaskan rumah.
(e) Sejak lahir, kanak-kanak belajar melalui interaksi dengan keluarga.
(f) Banyak kemahiran yang diperoleh daripada interaksi bersama ibu,
bapa abang dan kakak, datuk nenek dan saudara mara.
(g) Kanak-kanak akan melahirkan perasaan kepada ibu dan bapa
dengan penuh keyakinan.
(h) Kanak-kanak perlu menurut perintah ibu bapa.
(j) Mereka perlu berkongsi pendapat dengan keluarga.
86
7.6 Idola
Ibu bapa adalah idola yang terbaik

(a) Ibu bapa menjadi idola kanak-kanak patutnya memaparkan
segala perkataan yang baik, bahasa yang sopan santun dan tingkah
laku yang dihormati.
(b) Keluarga yang bercerai, anak-anak akan mengalami kesusahan,
sedih, mereka tertekan dan tidak dapat menjadi role model.
(c) Penderaan seperti kesakitan, penderaan fizikal, luka, dan cedera
pada badan, penderaan emosi oleh ibu bapa akan membuat ibu
bapa tidak lagi jadi idola.
Ibu bapa gagal menjadi idola sekiranya mereka melakukan perbuatan

berikut:
(a) Penderaan yang dilakukan oleh ibu bapa tanpa belas kasihan
adalah satu bentuk kezaliman yang menggugat keharmonian
keluarga.
(b) Anak yang hilang tempat bergantung dan membesar dalam
perkembangan yang tidak sempurna menganggap ibu bapa bukanlah
idolanya.
7.7
PERSEKITARAN
Persekitaran adalah penting bagi kanak-kanak. Ini kerana kanak-

kanak suka bermain dan bermain adalah kerja kanak-kanak.
(a) Bermain adalah naluri semula jadi untuk kanak-kanak
belajar dan mengembangkan potensi kognitif dan sosioemosi.
(b) Persekitaran bermain memberi peluang kanak-kanak
mereka-cipta dan belajar mengenai dunianya.
(c) Melalui bermain mereka dapat memahami orang lain.
(d) Mereka akan menikmati pengalaman baru dan mendapat
kepuasan dan keseronokan bersama rakan sebaya.
87
SEMAK KENDIRI 7.7
1. Adakah persekitaran penting untuk kanak-kanak?

2. Bagaimanakah taman permainan boleh
meningkatkan perkembangan kanak-kanak?
7.8 Komuniti
Komuniti adalah penduduk disesuatu tempat kediaman di mana

semua kumpulan masyarakat hidup dengan aktiviti yang dilaksanakan
bersama.
Rajah 7.1 menunjukkan jenis-jenis komuniti.
Rajah 7.1: Jenis

komuniti
Berikut adalah ciri-ciri komuniti luar bandar:
a) Terpencil
b) Homogenous
c) Petani
d) Ekonomi hanya cukup untuk menyara diri
e) Cara hidup konventional
f) Spontan
g) Tidak kritikal
Dalam konteks komuniti, penglibatan ibu bapa dan komuniti adalah dalam
aspek pendidikan di sekolah iaitu:
(a) Kanak-kanak perlu belajar mengenai peraturan dalam budaya masing-
masing di sekeliling mereka.
(b) Kanak-kanak perlu didedahkan dengan identiti budaya dari segi
persamaan dan perbezaan budaya, sikap, kepercayaan perasaan
mengikut budaya dan perlu menghormati budaya orang lain.
7.9 Keluarga
Semua kanak-kanak rasa bangga dengan keluarga masing-masing.

Mereka perlu merasa dirinya dihargai oleh keluarga. Mereka rasa selamat,
penuh keyakinan, tidak dibuli dan tidak didera oleh mana-mana pihak.
7.10 Institusi
Institusi bermaksud sekolah atau premis yang dibina oleh pihak tertentu
atau agensi untuk memberi peluang kepada kanak-kanak belajar. Guru yang
bertugas di institusi ini akan melaksanakan pengajaran dan pembelajaran
untuk kanak-kanak.
Di Malaysia Kementerian Pelajaran telah menjelaskan bahawa

prasekolah adalah sebagai satu sistem pendidikan dalam institusi pendidikan
di Malaysia dan termaktub dalam Akta Pendidikan1991 dan pindaan Akta
Pendidikan 1996.
(a) Pusat Perkembangan Kurikulum Malaysia telah menggubal Huraian
Sukatan Pendidikan Prasekolah dan Garis Panduan Pendidikan
Prasekolah.
(b) Di seluruh negara pada tahun 1991 untuk digunakan oleh
semua pusat prasekolah.
(c) Setiap penubuhan premis prasekolah sama ada anjuran
kerajaan, separa kerajaan dan swasta wajib berdaftar di Jabatan
Pendidikan Negeri di setiap negeri masing-masing.
(d) Menggunakan kemudahan yang ada di sekolah rendah kebangsaan dan
sekolah rendah jenis kebangsaan di sekolah rendah.
(e) Kementerian telah melatih ramai guru peringkat sijil, diploma, ijazah,
ijazah lanjutan dalam pengkhususan prasekolah.
(f) Institusi prasekolah amat memerlukan guru yang mempunyai
ilmu pengetahuan dan kemahiran serta kelayakan dalam mendidik
kanak-kanak prasekolah supaya pengajaran dan pembelajaran
bersesuaian dengan perkembangan kanak-kanak.
7.11. Pendidikan Khas
Kanak-kanak keperluan khas memerlukan sekolah khas supaya

mereka boleh belajar dengan selesa mengikut keperluan masing-masing
daripada guru-guru pakar. Walau bagaimanapun guru perlu mengenali
ciri-ciri kanak-kanak keperluan khas supaya dapat mengenal pasti
keperluannya.
Berikut dihuraikan secara ringkas mengenai kanak-kanak keperluan

khas:
(a) Ciri-ciri AD(H)D (Le Francois,1994)
 Gelisah
 Tidak mudah duduk diam di kerusi
 Mudah terganggu perasaan, cemas, bimbang dan tidak tentu arah
 Susah untuk menunggu giliran semasa bermain dalam kumpulan
 Jawapan lain dari apa yang ditanya
 Tidak memahami arahan
 Susah untuk menyiapkan tugasan kerana kurang tumpuan
 Tidak dapat menyiapkan tugasan kerana telah melakukan kerja lain
 Tidak boleh bermain dengan senyap
 Bercakap tanpa butiran yang jelas
 Selalu mengganggu orang lain
 Tidak mendengar apa yang dikatakan padanya
 Selalu hilang barang
 Melakukan sesuatu tanpa memikirkan akibatnya
(b) Kanak-kanak Autisme (Powell, 2000)
 Lebih mementingkan maklumat ruang (spatial) daripada abstrak-

contoh memberi tahu kanak-kanak autism supaya menggunakan
jam digital daripada jam analog (analogue)
 Perlu hubungan guruămurid yang berkesan supaya kanak-kanak
dapat mengenal pasti apa yang dipelajari
 Gunakan pembelajaran berasaskan komputer (computer-
based) daripada penerangan guru
 Persekitaran pembelajaran memerlukan aktiviti ramalan
 Menggunakan lima deria secara berkesan daripada
menggunakan visual dan audio sahaja
 Sediakan sudut tertentu untuk aktiviti tertentu supaya
persekitaran memberi ruang dan rasa bebas untuk menjalankan
aktivitinya (a feeling of power and independence)
 Beri peluang kanak-kanak autism untuk melengkapkan
permainan puzzle jig saw dengan kawan-kawannya.
(c) Kanak-kanak Disleksia
 Tidak boleh membaca, mengeja dan menulis tapi boleh melihat dan
mengenal huruf.
 Tidak dapat mengenal huruf dengan betul (konsep tulisan cermin)
terdapat kebalikan huruf.
 Menghadapi masalah mengeja (spelling error) maka guru perlu
menekankan pembelajaran perulangan yang konsisten.
 Menghadapi masalah menulis (writing error)
(d) Kanak-kanak “Gifted”
 Menunjukkan kesanggupan untuk mengemukakan idea.

 Mempamerkan intelek yang tinggi.
 Menunjukkan minat kepada sesuatu dengan mendalamăcontoh
matematik.
 Belajar dengan cepat dan mudah dan mudah ingat (learns quicly
and easily).
 Kreativiti yang tinggi contoh muzik, art, tarian (Gardner, 1983).
 Menunjukkan inisiatif yang tinggi untuk menghasilkan kerja yang

original.
 Boleh mengambil masa yang panjang dan memberi tumpuan yang
lama untuk menghasilkan kerja-kerja akademik.
(e) Kanak-kanak Masalah Pembelajaran (Learning Disable)
 Mereka memerlukan pemulihan (remidiation) dengan

menggunakan strategi compensatori (compensatory) seperti
berikut:
 Membacaămenggunakan rakaman suara, lawatan, soal jawab
dan gambar.
 Kemahiranămenggalakkan percambahan fikiran, web dan peta
minda.
 Produktivit, gunakan kalkulator dan komputer untuk menarik
minat mereka dalam mengatasi masalah membaca dan
menulis.
 Ingatan jangka pendek (short term memory) ă gunakan teknik
nemonik dan teknik pandang dan dengar (visualisation).
7.11. KEUNIKAN DAN POTENSI KANAK-KANAK
Penerimaan
Guru harus menerima dan membantu kanak-kanak istimewa. Guru tidak

menyisihkan mereka. Kanak-kanak ini memerlukan kasih sayang,
kesefahaman dan bantuan orang dewasa. Rasa kasihan atau
perlindungan yang keterlaluan perlu dielakkan. Kanak-kanak istimewa
harus diajar bergaul dengan orang ramai dan situasi-situasi biasa yang
dialami oleh kanak-kanak lain. supayadapat belajar mengatasi
kesukaran-kesukaran yang dialami seharian.
Berger, E.H, (1983). Parent as partners in education. St Louis:

Thomas A.
Manning
Miller, L., & Devereux, J. (2003). Working with children in early years.
London: David Fulton Publishers
Matterson, E. (1989). Play with a purpose for under seven. USA: Penguin
Books.
TAJUK 8 HUBUNGAN GURU DAN KELUARGA (6 JAM)
SINOPSIS:
Topik ini membincangkan tentang aspek komunikasi diantara guru dan

keluarga, aktiviti dan penglibatan keluarga serta perluasan pembelajaran.

1. Menjelaskan definisi komunikasi bersemuka, teknologi dan
bertulis;
2. Mengenal pasti aktiviti penglibatan dari segi keperluan, jenis dan
impak
penglibatan.
3. Mengenalpasti perluasan pembelajaran; dan
4. Menghuraikan pelaksanaan perluasan pembelajaran.
HUBUNGAN GURU
HUBUNGAN
DAN GURU
KELUARGA
DAN KELUARGA
KOMUNIKASI AKTIVITI PERLUASAN

KOMUNIKASI AKTIVITI
PENGLIBATAN PERLUASAN
PEMBELAJARAN
PENGLIBATAN PEMBELAJARAN
8.0 HUBUNGAN GURU DAN KELUARGA
Menurut sintesis penyelidikan yang dilakukan oleh Makmal Pembangunan

Pendidikan Barat Daya, penglibatan keluarga mampu meningkatkan
kejayaan murid di prasekolah tanpa mengira faktor-faktor tahap ekonomi,
kaum atau etnik. Manfaat ini mungkin termasuk, markah ujian yang lebih
baik, mengambil kelas lebih mencabar dan pencapaian akademik yang lebih
baik. Anak-anak mendapat manfaat yang lebih apabila ibu bapa menyokong
pembelajaran di rumah secara berterusan dengan tahap penglibatan yang
lebih tinggi.
Penglibatan ibu bapa, penjaga dan komuniti adalah sangat digalakkan

kerana ia adalah elemen penting dalam pelaksanaan kurikulum prasekolah.
Permuafakatan antara guru dan ibu bapa, penjaga dan komuniti telah dapat
membantu dalam perkembangan dan kemajuan murid secara berterusan ke
arah melahirkan warganegara yang baik dan bertanggungjawab.
Rajah 8.1 : Ibubapa berbincang tentang pencapaian anak mereka dengan guru
prasekolah
8.1 KOMUNIKASI
Komunikasi dengan baik adalah faktor utama dalam menjalin hubungan
diantara guru dan keluarga. "Komunikasi di kedua-dua belah pihak adalah
amat penting," . Ibu bapa memerlukan maklumat mengenai apa dan
bagaimana anak-anak mereka belajar, dan guru pula memerlukan maklum
balas penting daripada ibu bapa tentang pencapaian akademik dan sosial
kanak-kanak.
Tetapi berkomunikasi secara berkesan dengan guru yang sibuk, yang

mungkin mempunyai bilangan murid yang ramai di dalam kelas adalah agak
mencabar. Bilakah masa yang sesuai untuk bercakap atau berbincang?
Bagaimana anda boleh mendapatkan perhatian dia? Apa yang perlu anda
membawa dengan beliau dengan dan apa yang perlu dibiarkan sahaja?
Bagaimana anda mewujudkan hubungan dengan seseorang yang anda
hanya boleh melihat beberapa kali sahaja dalam setahun? Komunikasi yang
berkesan boleh memberikan kebahagiaan kepada ibu bapa serta mencabar
kerana itu ibu bapa perlu mencari cara yang berkesan untuk berkomunikasi
dan mendidik anak-anak mereka.
Terdapat 3 cara komunikasi dapat dijalankan diantara guru dan keluarga

murid ialah:
1. Bersemuka
2. Bertulis
3. Teknologi
8.1.1 Bersemuka
Melalui cara bersemuka ibubapa akan berbincang secara langsung dengan

guru untuk membincangkan masalah anak mereka. Pertemuan ini akan
dapat membantu guru mengenali dan memahami murid tersebut dengan
lebih baik . Pertemuan di antara ibubapa biasanya diadakan di prasekolah.
Mengikut kesesuaian masa guru ,perbincangan dan pertemuan ini juga
boleh diadakan di rumah murid sendiri apabila guru mengadakan lawatan ke
rumah murid. Pada masa tertentu mungkin guru akan menziarahi murid atau
keluarga murid yang sakit. Masa ini boleh digunakan untuk berbincang
tentang perkembangan atau masalah murid dengan keluarganya. Ini secara
tidak langsung dapat mengeratkan lagi hubungan murid dengan ibubapa
mereka.
8.1.2 Bertulis
Surat adalah satu daripada cara guru dapat berkomunikasi dengan ibubapa
atau keluarga murid. Kadang-kala terdapat maklumat yang ingin
disampaikan, guru boleh mengirimkan surat melalui anak mereka. Bagi
aktiviti tertentu , surat amat perlu untuk memohon kebenaran daripada waris
atau penjaga murid contohnya bagi mengadakan lawatan di luar kawasan
sekolah.
Surat ini boleh dijadikan sebagai suatu dokumen sokongan sekiranya berlaku
kemalangan atau perkara-perkara yang tidak diingini.
Terdapat tiga jenis surat yang perlu diketahui iaitu :
a) Surat makluman
- memberitahu tentang cuti sekolah, peristiwa ,maklumat lawatan atau
hari sukan.
b) Surat panggilan
-surat panggilan untuk menjemput ibubapa hadir mesyuarat
prasekolah sebaik-baiknya dihantar sebulan minggu lebih awal.
c) Surat jemputan- menjemput ibubapa hadir ke sesuatu majlis. –
lampirkan borang hadir atau tidak untuk memudahkan urusan.
8.1.3 Teknologi
Guru dapat berkomunikasi dengan keluarga melalui penggunaan peralatan
teknologi seperti :
a) Laman Web
Berita, peristiwa atau laporan bagi aktiviti yang dijalankan di prasekolah

boleh disampaikan dengan menggunakan majalah atau dokumentasi.
Senarai nama Ahli jawatankuasa atau maklumat berkaitan ibubapa turut
disertakan. Semua maklumat ini boleh disampai melalui laman web yang
boleh dimuat turun oleh ibubapa dan keluarga murid.
b) E-mail
Guru perlu menyimpan semua senarai nama berserta dengan alamat e-

mail ibubapa dan penjaga murid. Ini adala perlu untuk memudahkan guru
menyampaikan sebarang maklumat melalui e-mail kepada ibubapa.
c) Telefon dan Pesanan ringkas (SMS)
Maklumat boleh disampaikan dengan mudah melalui penggunaan telefon

dan juga melalui pesanan ringkas (SMS) kepada penjaga dan ibubapa.
Penggunaan telefon adalah salah satu cara untuk menyampaikan
maklumat secara yang paling pantas kepada ibubapa.
d) Buletin
Buletin boleh disediakan secara bulanan atau tahunan. Segala aktiviti

boleh didokumentasikan untuk dibaca oleh murid dan keluarga dirumah.
Gambar-gambar aktiviti boleh dirakamkan dan disimpan untuk kenang-
kenangan. Selain daripada dihantar kepada ibubapa, ia juga boleh
ditampalkan di papan kenyataan di luar bilik darjah prasekolah. Maklumat
ini boleh dilihat oleh ibubapa melaui laman web atau blog prasekolah atau
dicetak untuk perhatian ibubapa dan murid.
Kesimpulannya guru perlu mempunyai penguasaan kemahiran ICT dan

kemahiran teknologi yang baik untuk memudahkan hubungan komunikasi
dengan ibubapa dan keluarga murid.Telefon bimbit,internet ,radio dan
televisyen adalah di antara alat perhubungan yang canggih dan berguna.
Internet pula membolehkan kita melayari laman web untuk mencatatkan
maklumat berkaitan dengan prasekolah dan juga menyampaikan maklumat
kepada semua pihak.
8.2. AKTIVITI PENGLIBATAN
Guru boleh membantu membina hubungan dengan ibu bapa, keluarga dan
murid dengan memikirkan perkara berikut:
o Membimbing dan menawarkan ibu bapa peluang untuk melibatkan
diri dalam pengalaman bilik darjah.
o Melihat ibu bapa sebagai pihak yang penting dalam proses mendidik
anak-anak mereka.
o Adakah perbualan dengan ibu bapa bukan hanya memberi laporan
kepada ibu bapa tentang anak-anak mereka.
o Jangan fikir bahawa guru mempunyai semua jawapan - ibu bapa
telah banyak menyumbang dalam kehidupan anak-anak mereka.
Ibubapa juga yang boleh membantu anda memahami cara terbaik
untuk mengajar anak-anak mereka.
o Menjadi diri anda yang sebenarnya, bersikap jujur dan mudah
didekati.
o Memahami bahawa kanak-kanak dapat mencapai prestasi yang
terbaik apabila ibu bapa dapat berkoloborasi dengan guru sebagai
rakan kongsi dalam pendidikan anak mereka.
o Menyedari bahawa awal kanak-kanak adalah masa yang kritikal dalam
pendidikan kanak-kanak dan belajar untuk memahami peringkat umur
dan peringkat perkembangan kanak-kanak.
o Tahu apa tentang pelbagai stragegi dan teknik yang boleh anda
lakukan untuk meningkatkan pembangunan akademik dan sahsiah
murid anda.
o Berusaha untuk berhubung dengan ibubapa dan menyampaikan
maklumat penting tentang masalah atau perkembangan anak mereka.
o Memberi sokongan kepada ibubapa untuk melibatkan diri dalam
pengalaman pembelajaran kanak-kanak iaitu dengan melatih ibubapa
tentang cara yang berkesan untuk membantu anak-anak mereka di
sekolah dan di rumah.
8.2.1 Keperluan penglibatan
Berikut adalah keperluan penglibatan ibu bapa:
o Mengekalkan kejayaan sesuatu program prasekolah melalui

penglibatan yang aktif.
o Menolong meningkatkan prestasi akademik anak-anak mereka.
o Meningkatkan kendiri positif anak-anak mereka.
o Menyediakan persekitaran bahasa yang memberansangkan.
8.2.2 Jenis penglibatan
Jenis penglibatan keluarga bukanlah berbentuk hieraki tetapi ia merupakan

suatu kerangka untuk menghubungkan keluarga, ahli masyarakat dan ahli
profesional pendidikan awal kanak-kanak.
Enam jenis penglibatan ibu bapa mengikut Epstein ialah :
 Jenis 1 : Keibubapaan – membantu keluarga menguasai

kemahiran keibubapaandan memahami perkembangan kanak-
kanak.
 Jenis 2 : Komunikasi – mengamalkan pelbagai cara komunikasi

yang berkesan diantara sekolah dan keluarga.
 Jenis 3 : Kesukarelawan – menggalakkan keluarga berkhidmat

secara sukareladengan pelbagai cara.
 Jenis 4 : Pembelajaran di rumah – melibatkan keluarga

menyokong aktivitipembelajaran di rumah.
 Jenis 5 : Membuat keputusan – melibatkan keluarga dalam

pengurusanprasekolah dan organisasi berkaitan.
 Jenis 6 : Kolaborasi dengan masyarakat – menyelaras

perkhidmatan masyarakat untuk kebaikan bersama.
Proses keibubapaan dan keluarga perlu dilihat dari sudut mikro dan makro.
Kemahiran keibubapaan adalah asas kepada kesejahteraan keluarga,
masyarakat dan negara. Keibubapaan tidak terhad kepada ibubapa tetapi
juga berhubungkait dengan kematangan dan kesediaan institusi-institusi lain
untuk bekerjasama.
8.2.3 Impak
Kajian oleh Rutter et al. (1970) melihat peningkatan hubungan di antara

faktor-faktor yang berkaitan dengan keluarga terhadap pencapaian literasi
kanak-kanak. Ini menunjukkan penglibatan ibu bapa dan keluarga amat
penting dalam menentukan pencapaian kanak-kanak di sekolah.
Menurut Henderson dan Berla (1994), "ramalan bagi pencapaian murid di
sekolah bukanlah berdasarkan pendapatan atau status sosial tetapi kerana
sejauh mana keluarga murid tersebut dapat:
1. Mewujudkan persekitaran rumah yang menggalakkan pembelajaran
2. Harapan keluarga yang tinggi (tetapi tidak realistik) jangkaan pencapaian
anak-anak mereka dan kerjaya masa depan.
3. Melibatkan diri dalam pendidikan anak-anak mereka di sekolah dan di
dalam komuniti.
Henderson dan Berla (1994) telah mengkaji dan menganalisis lapan puluh
lima kajian yang didokumenkan berkaitan dengan manfaat menyeluruh
penglibatan ibu bapa dalam pendidikan anak-anak. Kajian menunjukkan
bahawa perancangan aktiviti-aktiviti dan penglibatan ibu bapa yang berkesan
memberi banyak manfaat yang besar kepada anak-anak, ibu bapa, pendidik,
dan sekolah.
Manfaat untuk Kanak-kanak
o Kanak-kanak lebih cenderung menunjukkan pencapaian yang

baik tanpa mengira latar belakang etnik atau kaum, status
sosio-ekonomi, atau tahap pendidikan ibu bapa.
o Kanak-kanak secara amnya mencapai gred yang lebih baik,
dari segi markah ujian, dan kehadiran.
o Kanak-kanak akan sentiasa menyiapkan kerja rumah mereka.
o Harga diri kanak-kanak meningkat menjadi lebih baik,lebih
berdisiplin, dan menunjukkan aspirasi dan motivasi ke arah
pencapaian yang lebih tinggi.
o Kanak-kanak bersikap positif tentang sekolah seterusnya
meningkatkan tingkah laku yang lebih baik di sekolah dan
kurang menunjukan masalah disiplin.
o Kurang kanak-kanak yang diletakkan dalam pendidikan khas
dan kelas pemulihan.
o Kanak-kanak dari pelbagai latar belakang budaya cenderung
untuk melakukan aktiviti yang lebih baik apabila ibu bapa dan
ahli profesional bekerjasama untuk merapatkan jurang antara
budaya di rumah dan budaya di sekolah.
o Murid prasekolah yang melihat penglibatan ibu bapa mereka
diprasekolah akan kurang menunjukkan kecenderungan untuk
keluar dan lebih gembira belajar di prasekolah.
8.3 PERLUASAN PEMBELAJARAN
Konsep perluasan pembelajaran adalah seperti berikut:
Prinsip pembelajaran kanak-kanak perlu difaham oleh pendidik yang terlibat

dengan pendidikan awal kanak-kanak. Pendidik perlu menggalakkan
pembelajaran melalui proses berikut:
(a) Mendengar dan melayan kanak-kanak.

(b) Berbual dengan kanak-kanak.
(c) Menggalakkan kanak-kanak menyiapkan kawasan untuk bermain.
(d) Memastikan kanak-kanak mempunyai tugasan yang jelas.
(e) Menolong semua kanak-kanak terlibat dalam aktiviti yang dijalankan.
(f) Membuat laporan selepas aktiviti mengenai kanak-kanak yang perlu diberi
perhatian.
(g) Beri peluang kanak-kanak berfikir tentang apa yang mereka lakukan.
(h) Memberi peluang kanak-kanak bermain dengan apa yang mereka minati
dan puas hati.
(i) Kanak-kanak melakukan sesuatu dengan harapan berjaya, dan akhirnya
berjaya.
(j) Memastikan kanak-kanak menyumbang yang benar atas kerjanya sendiri.
(k) Kanak-kanak berminat terhadap dunianya.
(l) Beri peluang bermain dengan bahan yang konkrit.
(m) Bermain dengan perkembangan kawalan motor yang sesuai.
(n) Jangan lupa beri peneguhan kepada kanak-kanak.
(o) Kurangkan menulis.
(p) Objektif pengajaran dan pembelajaran mestilah realistik.
(q) Galakkan hubungan dengan guru.
(r) Elakkan imej yang sama.
(s) Galakkan pelajar menambah alat dalam permainan.
(t) Galakkan kanak-kanak menghabiskan tugasan dan cerita semula tugasan
tersebut.
(u) Kerja kanak-kanak mestilah dipamerkan di hadapan kelas.
(v) Guru perlu ada masa untuk kontrak kanak-kanak bermain dalam
kumpulan dan beri hadiah kepada semua kanak-kanak.
(w) Permainan ulangan adalah kurang digalakkan.
(x) Pemikiran kreatif dan pemikiran bercapah sangat digalakkan.
8.3.1 Perancangan
Sebelum menjalankan sebarang aktiviti di prasekolah, setiap guru perlu

merangka dan membuat perancangan terlebih dahulu.Dalam membuat
perancangan terdapat perancangan jangka pendek dan perancang jangka
panjang.
(a) Perancangan jangka panjang adalah perancangan untuk tahunan dan
semester dan perancangan jangka pendek adalah untuk mingguan dan
harian.
(b) Perancangan pembelajaran sangat penting dalam pendidikan awal
kanak-kanak.
(c) Banyak tajuk yang mesti dihabiskan dalam peruntukan masa di
prasekolah jika kita mengikut Huraian Sukatan Pelajaran Prasekolah dan
Panduan Kurikulum Prasekolah yang disediakan.
(d) Pusat Perkembangan Kurikulum untuk Prasekolah mencadangkan kerja
yang dapat membantu memudahkan tugas guru di prasekolah adalah seperti
setiap hari guru boleh menggunakan dua teks yang disediakan dan guru
boleh membuat perancangan dengan baik.
(e) Anda boleh gunakan senarai semak ketika membuat perancangan untuk
kanak-kanak prasekolah ke arah kemahiran berfikir, dan mengesan
kecerdasan pelbagai.
(f) Dalam perancangan, fokus utama adalah penghuraian konsep. Konsep
ada hubung kait dengan bahan yang disediakan oleh guru.
Cara hendak memperkenalkan konsep perlu sesuai dengan tahap

perkembangan kanak-kanak:
(a) Beri peluang kanak-kanak kenal dan menyebut bahan yang diedarkan di
hadapan kelas.
(b) Beri peluang kanak-kanak menyatakan kepentingan barang itu kepada
manusia atau haiwan.
(c) Beri peluang kanak-kanak membezakan kualiti dan ciri-ciri bahan-bahan
tersebut kepada kawan-kawan.
8.3.2 Pelaksanaan
Konsep amalan yang bersesuaian dengan pembelajaran kanak-kanak yang
boleh dilaksanakan adalah dengan mengemukakan pertanyaan yang
bersesuaian dengan perkembangan kognitif kanak-kanak. Antaranya adalah
seperti berikut:
􀄆 Apa yang kita perhatikan
􀄆 Apa yang kita nampak
􀄆 Di mana kita nampak
􀄆 Bila kita nampak
􀄆 Apa warnanya
􀄆 Cantik tak
􀄆 Apa rasa bila dipegang
􀄆 Kesat
􀄆 Lembut
􀄆 Halus
􀄆 Kasar
􀄆 Kenapa kita mesti sayang kasut kita
􀄆 Kenapa perlu hormat orang tua
􀄆 Kenapa sayang kucing
􀄆 Kenapa suka bunga
􀄆 Kenapa suka kawan
􀄆 Apa perasaan kalau bapa tiada
􀄆 Apa guna kaki
􀄆 Apa jadi kalau tiada kaki
􀄆 Apa cara untuk jaga kaki
􀄆 Kenapa kaki patah
􀄆 Apa guna hidung
􀄆 Bayangkan kalau tiada hidung
8.3.3 Maklum Balas Pembelajaran
Maklum balas pengajaran diperoleh melalui maklumat daripada ibu bapa

serta murid-murid berdasarkan pencapaian objektif pengajaran dan
pembelajaran serta penilaian perkembangan tingkah laku kanak-kanak.
Maklumbalas ini dapat membantu guru meningkatkan kemahiran pengajaran
dan pembelajaran guru serta membantu guru memahami masalah yang
dihadapi oleh murid-murid di kelas prasekolah.
Guru boleh mendapat maklum balas tentang murid melalui:

(a) Pemerhatian secara berterusan.
(b) Penglibatan dalam aktiviti.
(c) Keputusan penilaian guru.
(d) Tingkah laku yang dipamerkan.
(e) Laporan daripada ibu bapa.
Beberapa teori dan kajian telah dijelaskan kepada ibu bapa ini mengenai
penglibatan ibu bapa dalam kejayaan anak mereka. Teori Arnold (2008) dan
Izzo et al. (1999) menunjukkan bahawa penglibatan ibu bapa yang lebih
tinggi menentukan membantu meningkatkan pencapaian akademik kanak-
kanak. Manakala Conway (2003) menyatakan penglibatan ibu bapa perlu
dan digalakkan kerana memberi kesan yang mendalam terhadap
perkembangan sosial dan kejayaan akademik kanak-kanak. Satu lagi
dapatan Marcon (1999) juga menyatakan bahawa penglibatan ibu bapa yang
berkaitan dengan perkembangan kemahiran berbahasa kanak-kanak,
perkembangan sosial, motor, dan adaptif yang lebih baik sudah cukup
membuktikan kepentingan penglibatan ibu bapa dalam akademik anak –anak
mereka.
Soalan perbincangan
1. Jelaskan bagaimanakah cara guru boleh melibatkan ibubapa dalam aktiviti

yang melibatkan kemahiran profesional mereka.
2. Huraikan bagaimana guru dapat mengenalpasti melaksanakan perluasan

pembelajaran di prasekolah.
Hamilton, D.S., & Flemming, B.M. (1977). Resources for creative teaching in
early childhood education. New York: Harcourt Brace Jovanovich, Inc.
Edgington, M. (2004). The foudation stage teacher in action teaching 3, 4
and 5 year-olds. UK: Paul Chapman Publishing.
TAJUK 9 SUMBANGAN KOMUNITI DAN KELUARGA (5 JAM)
SINOPSIS:
Topik ini membincangkan sumber komuniti yang terdiri daripada

agensi, perkhidmatan dan kolaborasi. Agensi yang terlibat dengan
prasekolah seperti agensi kerajaan, swasta dan pertubuhan sukarela
dapat memberi sumbangan pendidikan kepada pendidikan awal
kanak-kanak. Dibincangkan juga perkhidmatan yang ditawarkan oleh
komuniti kepada program dan aktiviti pendidikan awal kanak-kanak.
Seterusnya dibincangkan kolaborasi antara institusi pendidikan awal
kanak-kanak dengan komuniti dalam aspek pertukaran maklumat dan
perkhidmatan untuk tujuan keharmonian.
1. Membincangkan kepentingan sumber komuniti dalam pendidikan

awal kanak-kanak;
2. Menyatakan sumber perkhidmatan komuniti dari segi kepakaran,

kemudahan dan peralatan; dan
3. Menyatakan kolaborasi antara tadika dan komuniti dari segi
pertukaran maklumat, pertukaran perkhidmatan dan keharmonian.
SUMBANGAN
SUMBANGAN
KOMUNITI DAN
KOMUNITI
KELUARGADAN
KELUARGA
PERKHIDMATAN KOLABORASI KEHARMONIAN

PERKHIDMATAN KOLABORASI KEHARMONIAN
3.1 PERKHIDMATAN
Perkhidmatan sumber komuniti bermaksud sumbangan daripada

berbagai-bagai punca yang boleh diperolehi mengikut keadaan komuniti.
Sumbangan boleh terdiri daripada kepakaran, kemudahan dan peralatan
yang terdapat di komuniti setempat. Perkhidmatan yang diberi oleh pihak
agensi kerajaan biasanya secara percuma. Agensi swasta pula biasanya
menawarkan perkhidmatan berbayar.
3.1.1 Kepakaran
Kepakaran dalam bidang tertentu boleh diperoleh menerusi sumber komuniti

yang terdiri daripada agensi kerajaan, agensi swasta dan pertubuhan
sukarela.
Kepakaran yang boleh disumbangkan adalah untuk bidang berikut;
(a) Klinik Kesihatan

(b) Pendidikan
(c) Keselamatan Awam
(d) Keselamatan Jalanraya
(e) Balai polis
(f) Pemakanan
(g) Balai bomba
(h) Teknologi
(i) Kerjaya
(j) Pertanian
(k) Ternakan
(l) Perpustakaan
Pihak institusi tadika boleh merujuk kepada agensi dan pertubuhan

yang mempunyai kepakaran dalam bidang yang diperlukan. Perancangan
program dan aktiviti pendidikan awal kanak-kanak dijalankan berdasarkan
keperluan dan perkhidmatan yang akan diperolehi menerusi agensi dan
pertubuhan sukarela.
3.1.2 Kemudahan
Kemudahan sebagai sumber komuniti bermaksud premis-premis yang

disediakan untuk kegunaan awam secara percuma atau berbayar.
Kemudahan awam yang tidak berbayar adalah seperti taman permainan dan
perpustakaan. Pihak institusi boleh menggunakan kemudahan awam seperti
taman permainan untuk menjalankan aktiviti prasekolah. Kemudahan awam
yang berbayar pula boleh dirundingkan dengan agensi yang terbabit sama
ada mendapatkan pengecualian pembayaran atau mengenakan bayaran
yang minima kepada murid-murid prasekolah.
Di antara kemudahan awam yang tidak berbayar yang boleh digunakan oleh
institusi taska:
(a) Taman permainan

(b) Perpustakaan awam
(c) Padang permainan
(d) Gelanggang permainan
(e) Dewan permainan
(f) Balai atau dewan orang ramai
Penggunaan kemudahan awam biasanya boleh digunakan pada bila-

bila masa tanpa dimaklumkan kepada agensi yang menguruskan tempat
kemudahan awam tersebut. Walau bagaimana pun ada sesetengah tempat
kemudahan awam yang perlu dimaklumkan terlebih dahulu untuk
mendapatkan kebenaran menggunakannya seperti perpustakaan awam,
dewan atau balai dan sebagainya. Kemudahan agensi swasta memerlukan
kerjasama dari segi bayaran yang dikenakan. Budi bicara pihak agensi
adalah diperlukan untuk mendapatkan bayaran yang sesuai. Kadangkala
pihak agensi swasta akan memberi tajaan meggunakan premisnya untuk
sesuatu program.
3.1.3 Peralatan
Perkhidmatan peralatan bermaksud menyediakan alat keperluan

pendidikan awal kanak-kanak. Pihak agensi kerajaan, agensi swasta dan
pertubuhan sukarela dapat membantu membangunkan institusi prasekolah.
Peralatan yang dapat disumbangkan;
(a) Komputer
(b) Buku dan poster
(c) Peralatan manupulatif
(d) Kerusi, meja dan khemah
(e) Peralatan permainan luar
(f) Peralatan permaian dalaman
(g) Radio, televisyen,kaset dan CD
(h) Berus lukisan, warna dan kertas
(i) Pensil, pembaris dan buku tulis
Peralatan boleh diperoleh menerusi sumbangan komuniti sama ada

daripada agensi kerajaan, agensi swasta dan pertubuhan sukarela.
Perancangan perlu dilakukan oleh pihak institusi tadika bersama dengan
agensi yang terlibat. Perkara yang diperlukan oleh pihak institusi tadika perlu
dinyatakan.
3.2 KOLABORASI
Kolaborasi merupakan kerjasama di antara institusi tadika dengan

komuniti. Kerjasama ini penting untuk mewujudkan persefahaman antara
institusi tadika dan komuniti dalam menjayakan program dan aktiviti. Di luar
negara seperti di Itali program Reggio Emilia merupakan jalinan kerjasama
antara institusi tadika dan komuniti. Kerjasama antara komuniti dan institusi
tadika telah menghasilkan program pendidikan awal kanak-kanak yang
berkesan.
3.2.1 Pertukaran Maklumat

Pertukaran maklumat adalah kerjasama di antara institusi pendidikan
awal kanak-kanak dengan agensi kerajaan, agensi swasta dan pertubuhan
sukarela. Maklumat boleh dibahagikan kepada dua iaitu maklumat peribadi
yang tidak boleh disebarkan tanpa kebenaran diri individu dan maklumat
umum yang boleh dikongsikan dengan pihak lain.
Antara perkongsian maklumat umum yang boleh dilakukan:

(a) Jumlah pendaftaran murid
(b) Jumlah tenaga pengajar
(c) Kelayakan tenaga pengajar
(d) Peralatan yang diperlukan
(e) Kurikulum
(f) Kesihatan murid
(g) Pengurusan
Maklumat yang diperoleh boleh digunakan oleh pihak agensi kerajaan,

agensi swasta dan pertubuhan sukarela untuk membantu keperluan institusi
tadika.
3.2.2 Pertukaran Perkhidmatan
Pertukaran perkhidmatan bermaksud sumbangan yang memberi

keuntungan kepada kedua belah pihak. Misalnya institusi pendidikan awal
kanak-kanak boleh membenarkan premisnya digunakan untuk agensi swasta
meletakkan papan iklan pengeluaran makanan dan minumuan. Sebagai
balasan, pihak agensi swasta akan memberi bantuan berupa tajaan
makanan atau minuman.
Antara pertukaran perkhidmatan yang boleh dilakukan:

(a) Pengiklanan
(b) Kesihatan
(c) Penyelidikan
(d) Pemasaran
(e) Pengurusan dan pentadbiran
Kerjasama dalam aspek perkhidmatan dapat memberi faedah kepada

institusi tadika dan komuniti. Tanggunjawab sosial oleh komuniti dapat
meningkatkan keberkesanan program pendidikan awal kanak-kanak.
3.3 KEHARMONIAN
Keharmonian bermaksud hubungan mesra antara institusi
prasekolah/tadika dengan komuniti. Keceriaan sesebuah prasekolah/tadika
dapat dilihat menerusi hubungan yang sihat di antara institusi
prasekolah/tadika dengan komuniti. Pihak institusi prasekolah/tadika mudah
mendapat kerjasama dengan agensi kerajaan, agensi swasta dan
pertubuhan sukarela. Program yang dirancang dapat sokongan dan berjalan
dengan berkesan. Pihak institusi dan komuniti merancang untuk membina
keharmonian dalam berbagai aspek.
(a) Keharmonian Keluarga
Ahli komuniti dan institusi prasekolah/tadika boleh menyumbang

kepakaran kepada mereka yang memerlukan perkhidmatan khidmat
nasihat demi keharmonian keluarga. Khidmat boleh diperolehi dalam
bentuk;
(i) Kesihatan kanak-kanak
(ii) Perkembangan kanak-kanak
(iii) Pendidikan kanak-kanak
(iv) Kekeluargaan
(b) Keharmonian Institusi
Ahli komuniti boleh menyumbang untuk membina program dan aktiviti di

institusi tadika, contohnya:
(i) Kerjasama institusi tadika dan keluarga

(ii) Merancang aktiviti institusi tadika
(iii) Membina persekitaran kondusif di institusi tadika
(iv) Kemudahan peralatan pengajaran dan pembelajaran
(v) Kemudahan bahan pengajaran dan pembelajaran
(vi) Meningkatkan pembangunan fizikal institusi taska
Keharmonian tercapai apabila terdapat hubungan mesra antara institusi

tadika dan komuniti. Permasalahan diselesaikan menerusi suasana mesra.
Pihak institusi tadika dan komuniti bersama-sama bertanggungjawab untuk
meningkatkan kualiti pendidikan awal kanak-kanak.
2
Fikirkan.
Hubungan antara institusi pendidikan awal kanak-kanak dengan
komuniti memangkinkan kebaikan bukan sahaja kepada institusi
itu sendiri, bahkan kepada kanak-kanak. Bincangkan.
Latihan.
5. Mengapa kepakaran diperlukan untuk program awal kanak-

kanak?
6. Bagaimana kolaborasi dapat membantu kanak-kanak?
Rujukan.
Hamilton, D.S., & Flemming, B.M. (1977). Resources for creative teaching
in early childhood education. New York: Harcourt Brace Jovanovich,
Inc.
Edgington, M. (2004). The foudation stage teacher in action teaching 3, 4
and 5 year-olds. UK: Paul Chapman Publishing.
Kail, R.V., & Cavanaugh, J.C. (2000). Human development. A lifespan

view. USA: Wadsworth Thomson

01 Taklimat Umum KSPK

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Judul Asli

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

01 Taklimat Umum KSPK

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

PRA 3112 Penglibatan Keluarga Dalam Pendidikan Prasekolah

TAJUK 1 TEORITIKAL PERSPEKTIF MENGENAI KELUARGA (4 JAM)

Kursus ini meliputi teori-teori dan perspektif, matlamat, nilai dan

Di akhir topik ini, anda seharusnya dapat:

1. menyatakan tentang definisi sangkutan, kerenah dan kaitannya dengan

Autonomi Inisiatif Kendiri

Murid-murid yang ditempatkan di kelas prasekolah/tadika, mempunyai

Topik ini akan membincangkan perihal sangkutan yang meliputi definisi,

Jawab soalan-soalan berikut.

1. Hubungan sangkutan yang kuat pada zaman kanak-kanak akan

(A) menggalakkan mereka berdikari

2. Menurut Erikson, tahap autonomi kanak-kanak bermula dari umur 18

(A) suka melakukan sesuatu tugasan yang baru

3. Berikut adalah ciri-ciri keluarga:

• Mereka berkongsi tanggungjawab dalam hal keluarga

Penyataan di atas merujuk kepada kategori keluarga

Bincangkan jenis sangkutan yang dapat dilihat digambar ini.

1.3 SANGKUTAN (ATTACHMENT)

1.3.1 Definisi Sangkutan

Terdapat beberapa definisi sangkutan atau perapatan berdasarkan beberapa

(a) Lorenz melalui pemerhatiannya mengkaji ke atas corak tingkah laku

(b) John Bowlby telah meneruskan kajian Lorenz. Beliau menyatakan

1.3.2 Karenah dan Sangkutan

Untuk mengatasi masalah ini, pertemuan yang kerap akan mengurangkan

1.3.3 Ciri-ciri Pembentukan Sangkutan

Pembentukan sangkutan adalah berpunca daripada pelbagai pihak.

Antara pembentukan sangkutan yang positif adalah seperti berikut:

(a) Kanak-kanak perlu diberitahu tentang peranannya sebagai anak dan

(b) Latihan modifikasi tingkah laku boleh menolong kanak-kanak

(a) Ciri-ciri pembentukan sangkutan

Bolwlby berpendapat bahawa semua bayi telah bersedia secara biologi

(b) Prinsip-prinsip Pembentukan Sangkutan

Teori Etologi sangkutan oleh Bowlby menggariskan prinsip-prinsip

(i) Tingkah laku sangkutan di kalangan bayi adalah merupakan tingkah

(iii) Bayi membentuk sangkutan dengan orang-orang yang berinteraksi

1.4.1 Definisi Autonomi

Mengikut Teori Erikson, tahap perkembangan manusia bermula pada umur 18

1.4.2 Menangani Isu Pengawalan

Bandura (1988) berpendapat kanak-kanak suka meniru perbuatan yang

Contohnya perbuatan bersalaman akan menimbulkan keserasian dan

1.4.3 Menangani Pengekalan

Dalam mengekalkan tingkah laku positif dan autonomi, beberapa langkah

1.5.1 Definisi Inisiatif

Perkataan inisiatif bermakna bercita-cita dan bersemangat. Ini menunjukkan

1.5.2 Perkembangan Konflik

Kanak-kanak selalu berada dalam suasana konflik. Contohnya berebut barang

Panduan guru dalam menghadapi konflik adalah seperti berikut:

Berikut adalah cara-cara membina persahabatan:

(a) Mengajak kawan-kawan bermain bersama

1.5.3 Peranan Persekitaran

Keluarga memainkan peranan penting dalam masyarakat. Setiap masyarakat

Anak-anak bergantung sepenuhnya kepada kedua ibu bapa mereka untuk

pertama dan paling berpengaruh dalam pembentukan tingkah laku kanak-

1.5.4 Aplikasi Inisiatif Kanak-kanak

Kanak-kanak mengaplikasi inisiatif dengan sokongan emosi daripada

1.6.1 Definisi Kendiri

Seterusnya kanak-kanak mula membina kesedaran kendiri iaitu sedar tentang

1.6 SEMAK KENDIRI

1. Apakah kualiti kendiri?

2. Apakah kualiti kendiri yang perlu ditingkatkan?

3. Apakah aktiviti yang perlu dilakukan untuk meningkatkan kualiti

1.6.2 Konsep Kendiri Positif dan Negatif

Jadual 1.1: Perbandingan Aspek yang Konsep Kendiri Negatif

Nama pelajar:________________ Tarikh: