Anda di halaman 1dari 11

FORMULIR Kode Dok.

KUR/PRP/FO-001

Status Revisi 04
FORMAT
Halaman 1 dari 7
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Tanggal Berlaku 1 September 2017

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

Satuan Pendidikan : SMK MUHAMMADIYAH BLIGO


Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/semester :X/2
Materi Pokok : Panatacara
Pembelajaran ke- :
Alokasi waktu : 3 x 45 menit

A. Kompetensi Inti (KI)


KI 3 Memaham, menerapkan, menganalisis pengetahuan faktual, konseptual, prosedural
berdasarkan rasa ingintahunya tentang ilmu pengetahuan, teknologi, seni, budaya, dan
humaniora dengan wawasan kemanusiaan, kebangsaan, kenegaraan, dan peradaban
terkait fenomena dan kejadian, serta menerapkan pengetahuan prosedural pada bidang
kajian yang spesifik sesuai dengan bakat dan minatnya untuk memecahkan masalah.
KI 4 Mengolah, menalar, dan menyaji dalam ranah konkret dan ranah abstrak terkait dengan
pengembangan dari yang dipelajarinya di sekolah secara mandiri, dan mampu
menggunakan metoda sesuai kaidah keilmuan.
B. Kompetensi Dasar dan Indikator Pencapaian Kompetensi
KD 3.3 Menelaah teks panatacara.
Indikator
3.3.1 Mampu menjelaskan pengertian pranatacara.
3.3.2 Menemukan struktur yang terkandung teks panatacara.
3.3.3 Menyebutkan teknik membaca teks panatacara.
KD 4.3 Membaca teknik teks panatacara.
Indikator
4.3.1 Menuliskan teks panatacara sesuai dengan struktur yang benar.
4.3.2 Membaca teks pranatacara sesuai dengan kaidah.

C. Tujuan Pembelajaran
KD 3.3 Setelah proses pembelajaran, siswa dapat menelaah teks panatacara
KD 4.3 Setelah proses pembelajaran, siswa dapat membaca teknik teks panatacara

D. Materi Ajar
1. Fakta
Teks panatacara
FORMULIR Kode Dok. KUR/PRP/FO-001

Status Revisi 04
FORMAT
Halaman 2 dari 7
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Tanggal Berlaku 1 September 2017

2. Konsep
Pangertene panatacara
3. Prinsip
a. Unsur panatacara
b. Teknik maca panatacara
4. Prosedur
Cara nulis lan tuladha panatacara

E. Pendekatan dan Metode Pembelajaran


- Pendekatan : Scientific
- Model Pembelajaan : Inquiry, Project Based Learning, Discovery Learning
- Metode : inkuri, diskusi, praktek, penugasan (bisa disesuaikan)

F. Media dan Sumber Belajar


Media : player VCD, CD/VCD, power point
Alat : LCD, Laptop, Teks Panatacara
Sumber Belajar :
1. Widaryatmo, Gandung dkk. 2013. Prigel Basa Jawa Jilid 1. Jakarta: Erlangga.
2. Sasangka, Sry Satriya TW. 2011. Paramasastra Gagrag Anyar Basa Jawa. Jakarta:
Paramalingu.
3. Darminto, dkk. 2010. Kamus Besar Bausastra Jawa. Jakarta: Kharisma
4. Tuladha Jangkep Panatacara.
5. Internet

G. Kegiatan Pembelajaran
Pertemuan 1
Alokasi
Kegiatan Deskripsi
Waktu
Pendahuluan - Guru membuka pembelajaran dengan berdoa, salam, dan 5’

menanyakan siswa yang tidak hadir


- Peserta didik menjawab salam
- Peserta didik menerima informasi tentang keterkaitan
pembelajaran sebelumnya dengan pembelajaran
- Siswa menerima informasi kompetensi, tujuan, dan manfaat
mempelajari panatacara
Kegiatan Inti - Peserta didik menelaah teks panatacara 30’
- Peserta didik mampu menjelaskan pengertian
pranatacara.
- Peserta didik menemukan struktur yang terkandung teks
panatacara.
- Peserta didik menyebutkan teknik membaca teks
FORMULIR Kode Dok. KUR/PRP/FO-001

Status Revisi 04
FORMAT
Halaman 3 dari 7
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Tanggal Berlaku 1 September 2017

panatacara.
Penutup - Siswa mengumpulkan tugas materi yang telah dipelajari 5’
- Siswa merefleksi penguasaan materi yang telah dipelajari
dengan membuat catatan / rangkuman / kesimpulan
- Siswa mendengarkan arahan guru tentang rencana
pembelajaran guru pada pertemuan yang akan datang

Pertemuan 2
Alokasi
Kegiatan Deskripsi
Waktu
Pendahuluan - Guru membuka pembelajaran dengan berdoa, salam, dan 5’
menanyakan siswa yang tidak hadir.
- Peserta didik menjawab salam.
- Peserta didik menerima informasi tentang keterkaitan
pembelajaran sebelumnya.
Kegiatan Inti - Guru menjelaskan langkah-langkah dalam menulis teks 30’
panatacara.
- Guru menugaskan peserta didik untuk membentuk
kelompok masing – masing 5 anak. Setiap kelompok membuat teks
panatacara dengan tema / judul yang sudah di tentukan oleh
guru.
- Peserta didik menulis teks panatacara sesuai dengan tema
yang diberikan.
Penutup - Peserta didik mendengarkan arahan guru tentang rencana 5’
pembelajaran guru pada pertemuan yang akan datang.

Pertemuan 3
Alokasi
Kegiatan Deskripsi
Waktu
Pendahuluan - Guru membuka pembelajaran dengan berdoa, salam, dan 5’
menanyakan siswa yang tidak hadir.
- Peserta didik menjawab salam.
- Peserta didik menerima informasi tentang keterkaitan
pembelajaran sebelumnya.
Kegiatan Inti - Guru memberi contoh cara membaca teks panatacara 30’
sesuai dengan kaidah.
FORMULIR Kode Dok. KUR/PRP/FO-001

Status Revisi 04
FORMAT
Halaman 4 dari 7
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Tanggal Berlaku 1 September 2017

- Peserta didik membaca teks panatacara yang dibuat


secara kelompok dan disajikan oleh setiap peserta didik.
Penutup - Guru dan peserta didik melakukan refleksi pembelajaran 5’
materi panatacara.

H. Penilaian Pembelajaran, Remedial dan Pengayaan


No. Ranah Kompetensi Teknik Penilaian Bentuk Penilaian
1. Sikap Observasi Daftar Skala Penilaian

2. Pengetahuan

KD.3.3 Menelaah teks Tes Tertulis Uraian


panatacara
3. Keterampilan Non test Unjuk kerja

KD.4.3 Membaca teknik


teks panatacara
1.
1. Penilaian Ranah Sikap
Instrumen dan Rubrik Penilaian Sikap (Sosial)
Nama Siswa/ Tanggung
No Disiplin Jujur Santun
Kelompok Jawab
1.
2.
3.
Keterangan:
4 = jika empat indikator terlihat.
3 = jika tiga indikator terlihat.
2 = jika dua indikator terlihat
1 = jika satu indikator terlihat
Indikator Penilaian Sikap:
Disiplin
a. Tertib mengikuti instruksi
b. Mengerjakan tugas tepat waktu
c. Tidak melakukan kegiatan yang tidak diminta
d. Tidak membuat kondisi kelas menjadi tidak kondusif
FORMULIR Kode Dok. KUR/PRP/FO-001

Status Revisi 04
FORMAT
Halaman 5 dari 7
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Tanggal Berlaku 1 September 2017

Jujur
a. Menyampaikan sesuatu berdasarkan keadaan yang sebenarnya
b. Tidak menutupi kesalahan yang terjadi
c. Tidak menyontek atau melihat data/pekerjaan orang lain
d. Mencantumkan sumber belajar dari yang dikutip/dipelajari
Tanggung Jawab
a. Pelaksanaan tugas piket secara teratur
b. Peran serta aktif dalam kegiatan diskusi kelompok
c. Mengerjakan tugas sesuai yang ditugaskan
d. Merpikan kembali ruang, alat dan peralatan belajar yang telah dipergunakan
Santun
a. Berinteraksi dengan teman secara ramah
b. Berkomunikasi dengan bahasa yang tidak menyinggung perasaan
c. Menggunakan bahasa tubuh yang bersahabat
d. Berperilaku sopan

Nilai akhir sikap diperoleh berdasarkan modus (skor yang sering muncul) dari keempat
aspek sikap di atas.
Kategori nilai sikap:
Sangat baik : apabila memperoleh nilai akhir 4
Baik : apabila memperoleh nilai akhir 3
Cukup : apabila memperoleh nilai akhir 2
Kurang : apabila memperoleh nilai akhir 1
2.
2. Penilaian Ranah Pengetahuan
Jenis
Kompetensi Dasar IPK Indikator Soal Soal
Soal
KD. 3.3 Menelaah teks Mampu menjelaskan - Siswa dapat Tes 1. 1. Jelaske apa kang
panatacara menentukan tulis diarani panatacara!
pengertian
pranatacara. struktur dan kaidah
2. 2. Sebutna perangane
teks panatacara.
teks panatacara kang wis
FORMULIR Kode Dok. KUR/PRP/FO-001

Status Revisi 04
FORMAT
Halaman 6 dari 7
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Tanggal Berlaku 1 September 2017

Menemukan struktur - Siswa dapat kok waca!

yang terkandung menerangkan


kagunan basa 3. 3. Kepriye carane maca
teks panatacara.
teks panatacara kanthi
- Siswa dapat
kaidah kang bener!
Menyebutkan teknik menelaah teks
panatacara
membaca teks
- Siswa dapat
panatacara.
menerapkan kagunan
basa
Kunci Jawaban Soal:
1. ………………………
2. ………………………..
3. ………………………..
Penskoran Jawaban dan Pengolahan Nilai
1. Jawaban benar no 1 diberikan skor 30
2. Jawaban benar no 1 diberikan skor 35
3. Jawaban benar no 1 diberikan skor 35
Nilai KD = Jumlah peroleh skor/ jumlah skor maksimal x nilai maksimal

Contoh Pengolahan Nilai


No soal Skor Nilai
1. 30
2. 35
3. 35

Jumlah 100

3. Penilaian Ranah Keterampilan


Instrumen Penilaian Keterampilan
4.3 Membaca teknik teks panatacara.
Materi Teknik
No Kompetensi Dasar Indikator
Penilaian
FORMULIR Kode Dok. KUR/PRP/FO-001

Status Revisi 04
FORMAT
Halaman 7 dari 7
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Tanggal Berlaku 1 September 2017

1 4.3 Membaca teknik teks Teks 4.3.1 Menuliskan teks Unjuk kerja
panatacara. panatacar panatacara sesuai dengan
struktur yang benar.
a 4.3.2 Membaca teks
pranatacara sesuai dengan
kaidah.
Tugas:
1. Gawea teks panatacara kanthi tema :
a. Pepisahan kelas XII
b. Dinten kamardikan
c. Maulud Nabi
2. Wacanen teks panatcara kang wis kok gawe ing ngarep kelas!

Kunci jawaban:
(sumangga dwija)

Pedoman penskoran:
Kategori
Aspek
1 2 3 4
Menuliskan teks Tidak dapat Terdapat Terdapat 1 Tepat dalam
panatacara menulis teks kesalahan
sesuai >1 kesalahan dalam menulis teks
dengan struktur yang panatacara dalam menulis menulis teks panatacara.
benar. teks panatacara.
dengan
benar. panatacara.
Membaca teks Tidak dapat Terdapat Terdapat 1 Tepat dalam
pranatacara sesuai membaca teks kesalahan >1 kesalahan dalam membaca teks
dengan kaidah. panatacara dalam membaca membaca teks panatacara
sesuai kaidah. teks panatacara sesuai kaidah.
panatacara sesuai kaidah.
sesuai kaidah.

Contoh Format Penilaian


4.3.1 Menulis teks panatacara
FORMULIR Kode Dok. KUR/PRP/FO-001

Status Revisi 04
FORMAT
Halaman 8 dari 7
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Tanggal Berlaku 1 September 2017

Nama Sing di Biji Gunggunge


/Jumlah
Paugeran
Pambuka Rantaman Panutup
(30) (40) (30)

4.3.2. Membaca teks panatacara


Nama Sing di Biji Gunggunge
/Jumlah
Paugeran
Wirasa Wiraga Wirama Wicara
(25) (25) (25) (25)

Pekalongan, Juni 2019


Mengetahui
Kepala Sekolah Guru Bahasa Jawa

Luqman Hakim, S.Pd Melanti Rizkiyah, S.Pd


NIP.- NIP.-
MATERI AJAR

1. Pangertene panatacara

Panatacara kerep uga diarani dening babrayan agung minangka panatacara pambywara,
pranata adicara, pranata titilaksana, pranata laksitaning adicara utawi Master of Ceremony
(MC). Regeng, nges lan orane sawijining adicara iku sebagean gehde dadi tanggungjawabe
pranatacara. Pranatacara kuwi sawijining paraga(wong) sing duwe jejibahan nglantarake
titilaksana (lakune) sawijining upacra adat temanten, kesripahan, resmi/ formal, pepanggihan
FORMULIR Kode Dok. KUR/PRP/FO-001

Status Revisi 04
FORMAT
Halaman 9 dari 7
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Tanggal Berlaku 1 September 2017

(pertemuan), pajamuan (pesta), pangaosan utawa pentas (show) lan sapanunggale. Kaya dene
ing acara upacara adat temanten Jawa, pranatacara kajibah nglantarke titilaksana (lakune)
adicara ijab, pawiwahan lan pahargyan. Senadyan kaya mengkono kadhangkala ijab (jab
Kabul) madeg dhewe ora gandheng karo adicara pawiwahan lan pahargyan (resepsi)
temanten. Dene yen ing upacara kasripahan (kematian) juru panitilaksana (pranatacara)
nglantarake upacara mbudhalake layon saka omah menyan sarean (kuburan).

2. Perangan teks panatacara


Minangka kanggo ancer-ancer yen kanggo gawe ngrengrengan teks panatacara
parasiswa kudu weruh pokok-pokok teks panatacara mau. Dene pokok (batang tubuhe) teks
pranata cara, yaikut:
a. Salam pambuka. Salam pambuka kanthi tembung, “Asalamualaikum Warahmatullah
wabarokatuh” (tumrap wong Islam), utawa tembung “nuwun kawula nuwun”.
b. Puji sykur konjuk marang Gusti ingkang Maha Kuwasa sarta ngaturake sholawat
salam konjuk marang kanjeng Nabi Muhammad
c. Sapa aruh. Sapa aru utawa aruh-aruh marang kabeh para tamu unddangan. Anggone
sapa aruh mau diwiwiti saka wong sing paling tua nganti marang sing enom, saka sing
pangkate luwih dhuwur nganti sing endhek.
d. Ancasing gati. Ancasing gati yaiku apa kang dadi tujuan saka adicara kang diadani
(dilaksanakan) ing wektu iku paraga pranatacara kudu weruh kanthi gamblang ngenani
adicacaaapa sing diangit dening panatacara kudu klop karo panyuwune sing duwe gawe,
sarta kudu klop karo swasanane serta cundhuk karo tatanan adat kang ana ing bebrayan
(masyarakat) kono.
e. Panutup. Ing perangan panutup iki prantacaara nggatur marang para rawuh mungguh
acara kang dirantam, sarta ngajak ngenut lakuning pahagyan kanthi kepenak
f. Salam penutup.

3. Unsur-unsur panatacara
Sarat Panatacara
Kanthi gladhen lan sarat laku pitung perkara. Dening Rama Sudi Yatmana (1989:1) di
jlenterhake kanthi aran Saptama Pangolahing Raga, yaiku:
a. Magatra, yaiku bleger wewujudane rupa, adining sastra lan nyandang penganggo
kang trep, pantes lan jangkep. Solah bawa sing luwes lan ora digawe-gawe
b. Malaksana, mlaku samlaku, sapecak sajangkah ditata runtut, luwes mrabawani, ora
ingah-ingih lan ora wigah wigih sarta ora ngisin-ngisini
c. Mawastha, ngadeg jejeg, ora kendo, ora dhoyong
FORMULIR Kode Dok. KUR/PRP/FO-001

Status Revisi 04
FORMAT
Halaman 10 dari 7
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Tanggal Berlaku 1 September 2017

d. Maraga: ora grogi, ora wedi, ora gmeeter, anteb lan anteng obahe wawak, sirah, gulu,
siku, asta lumrahe samadya ora katon ndhangak tangan kudu bisa nambahi cetha paa kagn
diucapake.
e. Malaghawa, trampil kepara trengginas, cag ceg, lancar, gancar, sembada ing karya.
Ora ngleler nangin uga ora katon grusa grusu
f. Matanggap, tanggap ing sakabehe swasana, sarta bisa andayani regenge swasana.
Mula pranata cara uga bsa gawe gumrengsenge swasana prasat bisa aweh tetamba tumrap
wong kang nandhang susah/ sungkawa
g. Mawwat: anteb, mantebm ngentasi purwa, madya lan wasaning karya. Dadi pranata
cara kudu bisa ngedhaleni acara wiwit kawitan, tengahan, lan pungkasane acara kanthi
manteb lan sampurna. Aja nganti ana acara kagn kececer keliwatan uwal saka rantaman
4. Teknik maca panatacara
Sajroning macakake panatacara mbutuhake kaprigelan supaya kang ngrungokake isa
rumangsa seneng lanpranatacarane gampang dingreteni. Kaprigelan kasebut kaya andharan
iki.
1) Nggunakake pangucap kang trep
2) Pamedhote ukara kang trep
3) Nggunakake intonasi, nada, lan tekanan kang trep
4) Ngreteni tandha wacan kanthi trep
5) Swara kang cetha
6) Ngatur alon lan cepete pamaca
7) Ngolah treping mlebu wetuning napas
8) Mahami wacan
9) Percaya marang dhiri pribadi
Tuladha Panatacara
PAHARGYAN PENGANTEN
Ass. Wr. Wb
Kasugengan, rahmat saha berkah Gusti ingkang Maha Agung mugi tansah kajiwa lan
kasarira dening para tamu ingkang minulya.
Nuwun, para sesepuh, para pinisepuh ingkag dhahat kinabekten. Para pangembating
praja ingkang satuhu pantes sinudarsana. Bapak-bapak Ibu-ibu, para rawuh kakung miwah
putri ingkang dhahat kinurmatan.
Inggih awit saking keparengipun Bapa…….. sekaliyan, kula kapitados ndherekaken
lampahing adicara pahargyan prasaja ing ( siang/dalu) kalenggahan punika.
Dene wigatosing sedya, Bapa…….sekaliyan garwa mahargya putra penganten
sarimbit, inggih punika Rara……….., kalihan nakmas Bagus…………, putra kakungipun
Bapak……..sekaliyan ingkang pidalem ing…………..
FORMULIR Kode Dok. KUR/PRP/FO-001

Status Revisi 04
FORMAT
Halaman 11 dari 7
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
Tanggal Berlaku 1 September 2017

Awit saking pangestunipun para rawuh sedaya, putra kekalih sampun kaleksanan
nindakaken akad nikah kanthi wilujeng, nalika wau wonten ing……..
Para rawuh ingkang minulya, keparenga kula ngaturaken reroncening adicara, ingkang
sampun rinancang dening sedaya keluwarga.
a. Adicara ingkang sepisan inggih menika pambuka.
b. Adicara ingkang kaping kalih, inggih menika atur pambagya saking keluwarga.
c. Ndhungkap adicara ingkang kaping tiga inggih menika paring sabda saking
keluwarga penganten kakung.
d. Kalajengaken adicara ingkang kaping sekawan inggih menika atur pangandikan
saking keluwarga pengantin putri.
e. Tataran adicara ingkang kaping gangsalinggih menika sabdatama utawi ular-ular.
f. Adicara ingkang pungkasan inggih menika panutup.
Para rawuh kakung sumawana putri ingkang satuhu minulya ing budi, mekaten rantaman
adicara ngundhuh temanten ing siayang/dalu punika.
Kula suwun para rawuh kasekecakna anggenipun lenggah kanthi suka renaning penggalih,
sinambi wawan pangandikan sak sekecanipun. Nuwun

Anda mungkin juga menyukai