Anda di halaman 1dari 43

‫‪LILIS TYOWATI‬‬

‫‪KUMPULAN I'LAL BINA’ 7:‬‬


‫‪ISTILAHI DAN LUGHOWI‬‬

‫ﺴﺒـﻌﺔِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬


‫ا ْﻋ َﻼ ُل اَﺑْﻨﻴَﺔ اﻟ ﱠ َْ‬
‫ي‬ ‫ِ‬ ‫ﻐ‬‫ﱡ‬
‫ﺻ َ ﱡَ َ ﱡ‬
‫ﻮ‬ ‫ﻠ‬ ‫اﻟ‬‫و‬ ‫ﻲ‬ ‫ﺣ‬‫ِ‬ ‫ﻼ‬ ‫ِ‬
‫ﻄ‬ ‫ِ‬
‫اﻻ‬
‫ْ ْ‬
‫]اَْﻻَ ْرﺑَِﻌ ْ َﲔ[‬
‫للشيح العالم محرر بن خضري بن احمد‬
‫خادم المعهد الديني المبارك ا�ربعين‬

‫جمعته الفقيرة الى رحمة ����ه تعالى‬


‫لليس ستياوتي من ت�ميذ المعهد الديني المبارك ا�ربعين‬
‫الس ْب اع ِة‬
‫اِعْ اَللُ اا ْب ِن اي ِة َّ‬

‫ص ِط اَل ِ‬ ‫ِْ‬
‫ي اواللُّ اغ ُّ‬
‫وِي‬ ‫ُّ‬ ‫ح‬ ‫ْ‬ ‫اْل‬

‫] اا ْْل ا ْر اب ِع ْي ان[‬

‫للشيح العالم محرر بن خضري بن احمد‬

‫خادم المعهد الديني المبارك االربعين‬

‫جمعته الفقيرة الى رحمة الله تعالى‬

‫لليس ستياوتي من تالميذ المعهد الديني المبارك االربعين‬


PENGANTAR PENULIS

Alhamdulillah atas Rahmat dan Taufiq Allah SWT penulis dapat menyelesaikan kumpulan
I’lal Bina’ 7. I’lal yang penulis susun ini adalah Mahakarya dari Syaikhina Al Alim Al Alamah KH.
MUHARROR KHUDHORI AHMAD, mushonnif Arba’in NAHWU SHOROF LUGHOT sekaligus
Pengasuh Pondok Pesantren AL MUBAROK, Wonosalam, Demak. Untuk mempermudah para
Santri, dan Pecinta ilmu dalam meng I’lal kalimah yang ada perubahannya.

Kumpulan I’lal ini disusun penulis dimasa mengikuti kursus Arba’in Nahwu Shorof Lughot
di bulan Ramadhan 1442 H / 2021 M di Pondok Pesantren Al Mubarok dengan bimbingan
langsung Syaikhina. Banyak sekali kenangan yang tak mungkin bisa terlupakan. Dimana intensitas
ngaji yang sangat padat dan tak kenal lelah, bahkan tak kurang dari tujuh kali setiap hari. Dan
tentunya dengan penuh semangat karena santri dilatih untuk terus menjawab pertanyaan materi
Arba’in dan dituntut untuk kreatif menghasilkan karya deteksi kata 200 lembar yang diambil dari
kitab safinah.

Terimakasih yang sebesar – besarnya kepada Suami tersayang yang sudah mengizinkan
penulis sejenak menuntut ilmu kembali hingga terbitnya karya ini. Dan teman – teman yang
sudah membantu dalam penyelesaian karya ini. Semoga persahabatan kita diridhoi Allah dan
abadi hingga ke syurga. Syukur yang tiada tara penulis ungkapkan dan mewakili teman – teman
bahwa Allah telah memilih kami untuk merasakan secara langsung tholabul ilmi di PP. Al
Mubarok. Guru yang tiada lelah mengajar, bersungguh – sungguh dalam segala hal. Umik yang
begitu sabar dan mensupport perjuangan suaminya serta melayani santrinya dengan sangat baik
dan terhormat. Anak – anaknya yang luar biasa. Semoga Allah membalas segalanya dengan
sebaik – baik balasan dan meninggikan derajat beliau dunia hingga akhirat. Aamiin.

Tak ada gading yang tak retak, apa yang bisa penulis lakukan hanya sebatas ini. Teguran
dan kritikan atas kekurangan / kekeliruan yang mungkin terdapat dalam buku ini sungguh
diharapkan dan sungguh penulis hargai.

Akhirnya dengan segenap do’a yang tulus penulis haturkan semoga Allah SWT senantiasa
melindungi dan merahmati Guru kami tercinta KH. Muharror Khudori Ahmad beserta keluarga,
santri dan pecintanya dimanapun berada. Amiin Ya Rabbal ‘Alamiin.

Hanya Allah yang penulis harapkan, semoga buku ini bermanfaat, maslahah dan barokah
dunia akhirat. Amiin.

Demak, 9 Ramadhan 1442 H / 21 April 2021

LILIS TYOWATI

1
DAFTAR ISI
Pengantar Penulis ....................................................................................................................... 1

Daftar Isi ..................................................................................................................................... 2

Skema Bina’ ................................................................................................................................ 3

Bina’ Shohih ................................................................................................................................. 4

Bina’ Mudho’af Tsulatsi ............................................................................................................... 4

Bina’ Mudho’af Ruba’i ................................................................................................................. 7

Bina’ Mahmuzul Fa’ .................................................................................................................... 7

Bina’ Mahmuzul ‘Ain & Lam ....................................................................................................... 8

Bina’ Mitsal Wawi ....................................................................................................................... 8

Bina’ Mitsal Ya’i .......................................................................................................................... 10

Bina’ Ajwaf Wawi ....................................................................................................................... 10

Bina’ Ajwaf Ya’i .......................................................................................................................... 12

Bina’ Naqis Wawi ....................................................................................................................... 14

Bina’ Naqis Ya’i ......................................................................................................................... 17

Bina’ Lafif Mafruq ...................................................................................................................... 18

Bina’ Lafif Mafruq ...................................................................................................................... 19

Bina’ Lafif Maqrun ..................................................................................................................... 21

Qiyas Lughowi Mudho’af Tsulatsi .............................................................................................. 24

Qiyas Lughowi Mahmuzul Fa’ .................................................................................................... 29

Qiyas Lughowi Mitsal Wawi & Ya’ ............................................................................................. 29

Qiyas Lughowi Ajwaf Wawi ...................................................................................................... 29

Qiyas Lughowi Ajwaf Ya’i .......................................................................................................... 31

Qiyas Lughowi Naqis Wawi ....................................................................................................... 34

Qiyas Lughowi Naqis Ya’i ........................................................................................................... 36

Qiyas Lughowi Lafif Mafruq ...................................................................................................... 37

Qiyas lughowi lafif mafruq ....................................................................................................... 39

2
‫ابنيةِالسِبِعِةِ‬
‫‪BINA’ adalah bangunan kata. Bina’ ada tujuh ( 7 ) terkumpul dalam nadhom :‬‬
‫ُ‬ ‫ٌ َ‬ ‫ٌ َ‬
‫ِ‪ِ#‬لفي ٌ‬ ‫ٌ َ‬ ‫ٌ َ‬
‫صِمه ُموزِاجوفِ‬
‫فِناق ٌ‬ ‫الِاوِ ُمضاعف‬ ‫صحيحِاوِمث‬
‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬

‫َ‬ ‫ُّ‬ ‫ُ‬


‫‪:‬‬
‫ثَل يثِ ِضبِ‬
‫ٌ‬
‫حِ‪ِ2ِ:‬‬
‫صِحِيِ ِ‬
‫ُرب ُّ‬
‫اعِ‪ِ:‬دحرجِ‬‫ي‬

‫ُّ‬ ‫ُ‬
‫‪:‬‬
‫ثَل يثِ ِمدِ‬
‫ُِمضِاعِ ٌ ِ‬
‫فِ‪2ِ:‬‬
‫ُ ُّ ْ‬
‫اعِ‪ِ:‬زلزلِِ‬
‫رب ي‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ ٌ‬
‫الفاءِ‪ِ:‬أم ِ‬
‫ل‬ ‫‪:‬‬
‫مهموزِ ِ‪3‬‬
‫َ‬
‫ْالع َ‬
‫يِ‪ِ:‬سألِ‬‫ِ‬
‫َ‬
‫َلمِ‪ِ:‬قرِأ‬
‫ال ِ‬ ‫بِنِ ٌاءِ‬
‫و ِاويِ‪ِ:‬وعدِ‬
‫مث ٌ‬
‫الِ‪2ِ:‬‬
‫اثِ‪ِ:‬يسِ‬
‫ي يِ‬

‫و ِاويِِ‪ِ:‬صانِ‬
‫ٌ‬ ‫َ‬
‫اجوفِ ِ‪2:‬‬
‫اثِ‪ِ:‬سارِ‬
‫ي يِ‬ ‫ٌ‬ ‫َ‬
‫‪:‬‬
‫لفيفِ ِ‪2‬‬
‫و ِاويِِ‪ِ:‬غزا‬
‫ناق ٌ‬
‫ص ِ ‪2ِ :‬‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬
‫اثِ‪ِ:‬رمِ‬ ‫مق ُرونِ‪ِ:‬شِ ِوى‬ ‫مف ُروقِ‪ِ:‬وِقِ‬
‫ي ي‬

‫‪3‬‬
QIYASH ISHTILAHIِ
ِ ‫ِبناءِصحيح‬.١

BINA’ SHOHIH adalah kalimah isim atau fi’il yang fa’ fi’il, ‘ain fi’il dan lam fi’il tidak sejenis, tidak
berupa huruf hamzah dan tidak berupa huruf ‘ilat.
‫ َر ر‬- ‫ردح رر رج‬
Contoh : ‫ضب‬
ُ
‫حِثَِل ي‬
ِ‫ِث‬
‫ي‬ ‫بِنِاءِصحي‬
Qiyas isthilahinya:
ٌ ٌ َ َ ٌ ُ َ ٌ ُ ً َ ً َ ُ َ
ِ‫ِم َضب‬2ِ‫ضب‬ِ ‫ضبِم‬
َ
ِ ‫ضبِالت‬
ِ ‫ضبِضباِومضباِفهوِض ِاربِوذاكِمضوبِا‬ ِ ‫ضبِي‬
َ

( Munawwir hal : 815 )

( Tidak ada I’lalnya )

ِِ‫اسمِزمان‬ ِ‫فعل‬ ِ‫فعل‬ ِ‫اسم‬ ِ‫اسم‬ ِ‫اسم‬ ِ‫اسم‬ ِ‫مصدر‬ ِ‫فعل‬


‫اسمِالة‬ /
‫ِِاسمِمكان‬ ‫نىه‬ ‫امر‬ ‫مفعول‬ ‫اشارة‬ ‫فاعل‬ ِ
‫ضمي‬ ‫ميم‬ ‫مصدر‬ ‫فعلِمضارع‬ ‫ماض‬
ٌ ٌ َ ٌ ُ َ ٌ ُ ً َ ً ُ َ
ِ ‫م َض‬
ِ‫ب‬ ِ‫ب‬
ِ ‫ض‬ِ ‫ضبِ ِ م‬
َ
ِ ‫ضبِ ِ الت‬
َ
ِ ‫ا‬ ِ‫ب‬
ِ ‫مضو‬ ِ ِ‫وذاك‬ ِ‫ب‬
ِ ‫ض ِار‬ ِ ِ‫ومضبا ِ فهو‬ ِ ‫َضبا‬ ِ‫ب‬
ِ ‫ض‬
ِ ‫ي‬ ِ ِ‫َضب‬
Waktu Dan Itu Maka dia Sedang
Alat memukul Jangan Yang lelaki Yang lelaki Dan memukul/akan Telah
memukul memukul Pukullah dipukul satu memukul satu pukulan Pukulan memukul memukul
Tempat
memukul

ِ‫اع‬ ُ
‫بِنِاءِصحيحِرب ي‬
Qiyas isthilahinya:
ُ ُ ً ً ُ
ِ ٌ ‫جِاِفهو ُِمدح ِر ٌجِِوذاك ُِمدحر‬
ِ‫جِدح ِرجِِالتدح ِرج‬ ِ ‫اِو ُِمدِحِ ِر‬
ِ ‫اج‬ ِ ُ ‫دِحِ ِرجِِ ِيدِحِ ِِر‬
ِ ‫جِدِحِ ِرجِةِِ ِودِحِ ِر‬
2ِ‫ج‬ِ ٌ ‫ُمدحر‬
( Tidak ada I’lalnya )

ُ ‫ِبن‬.٢
ِ‫اءِمضاعف‬

BINA’ MUDHO’AF adalah kalimah isim atau fi’il yang ‘ain fi’il dan lam fi’ilnya hurufnya sejenis
atau fa’ fi’il dan lam fi’il pertama, a’in fi’il dan lam fi’il kedua hurufnya sejenis.
ُ
‫ِفِثَِل ي‬ ُ ‫بِن‬
ِ‫ِث‬
‫ي‬ ‫ِاءِمِضِاع‬
BINA’ MUDHO’AF TSULASI adalah kalimah isim atau fi’il yang ‘ain fi’il dan lam fi’ilnya hurufnya
sejenis.

4
Contoh ( ‫) رمد‬
Qiyas isthilahinya :
ٌ ُ ُ ُّ ‫ي‬
ِ‫ِممد‬2ِ‫ادِوذاكِممدود ُِمدَِلت ُمدِممد‬
ِ ِ‫مِ ِدِِيِ ُِم ِدِمِدِِاِِ ِومِمِدِِاِفِهوِم‬
( Munawwir hal : 1317 )

ِ‫مِد‬
‫ر‬ ‫ر ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر ر‬
‫مِدِ اصله رمدد رعل روزن ف رع رل اسكنت الدا ل الول لجل شط الدغام ف رصا رر رمدد ث رم ادغ رمت‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رص رار رمد‬
‫ر ر‬ ‫ر‬
Madda ( ‫ ) رمد‬aslinya madada ( ‫ ) رمدد‬ikut wazan fa’ala ( ‫ ) ف رع رل‬Dal ( ‫ ( د‬yang pertama disukun untuk
‫ر‬
syarat pengidhoman maka menjadi madda ( ‫) رمدد‬, kemudian dal ( ‫ ) د‬yang pertama di idghomkan
pada dal ( ‫ ) د‬yang kedua karena sejenis maka menjadi madda ) ‫( رمد‬
ُّ
ِ‫يِ ُِمد‬
ُّ
ِ ‫يِ ُِم‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫د اصله ريمدد رعل روزن ريفعل نقلت رح رركة الدال الول ال رما قبل رها لجل شط الدغام‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬
‫ف رص رار ريمدد ثم ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رص رار ريمد‬
Yamuddu ) ‫ ( ريمد‬aslinya yamdudu ( ‫( ريمدد‬ikut wazan yaf'ulu ( ‫ ) ريفعل‬Harokat dal ( ‫ ) د‬yang pertama
dipindah pada huruf sebelumnya untuk syarat pengidhoman maka menjadi yamuddu ( ‫) ريمدد‬,
kemudian dal ( ‫ ) د‬yang pertama di idghomkan pada dal ( ‫ ) د‬yang kedua karena sejenis maka
menjadi Yamuddu ( ‫) ريمد‬

‫مِدِا‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر ا‬
‫مِدِا اصلهِ رمددا رعل روزن فعل ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رص رار رمدا‬
‫ر ا‬
Maddan ( ‫ ) رمدا‬aslinya maddan ( ‫ ) رمددا‬ikut wazan fa'lan ( ‫) فعل‬. Dal ( ‫ ) د‬yang pertama di idghomkan
pada dal ( ‫ ) د‬yang kedua karena sejenis maka menjadi Maddan ( ‫) رمدا‬

‫مِمِدِا‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫ر‬
‫مِمِدِا اصله رممددا رعل روزن رمف رعل نقلت رح رركة الدال الول ال رما قبل رها لجل شط الدغام‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬
‫ف رص رار رم رمددا ثم ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رصا رر رم رمدا‬
‫ر‬ ‫ا‬
Mamaddan ( ‫ ) رم رمدا‬aslinya mamdadan ( ‫ ) رممددا‬ikut wazan maf'alan ( ‫) رمف رعل‬. Harokat dal ( ‫ ) د‬yang
pertama dipindah pada huruf sebelumnya untuk syarat pengidhoman maka menjadi mamaddan
( ‫) رم رمددا‬, kemudian dal ( ‫ ) د‬yang pertama di idghomkan pada dal ( ‫ ) د‬yang kedua karena sejenis
maka menjadi Mamaddan ( ‫) رم رمدا‬

5
ِ ِ‫م‬
‫اد‬
‫ر ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫رمادد ثم‬ ‫مِادِ اصله رمادد رعل روزن فاعل اسكنت الدا ل الو رل لجل شط الدغام ف رص رار‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رص رار رماد‬
‫ر‬
Maaddun ( ‫ ) رماد‬aslinya maadidun ( ‫ ) رمادد‬ikut wazan faa'ilun ( ‫ ) فاعل‬Dal ( ‫ ) د‬yang pertama disukun
untuk syarat pengidhoman maka menjadi maaddun ( ‫ ) رماد‬, kemudian dal ( ‫ ) د‬yang pertama di
idghomkan pada dal ( ‫ ) د‬yang kedua karena sejenis maka menjadi Maaddun ( ‫) رماد‬

ِ ‫ُِم‬
‫د‬
ُِ
‫ر ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫مدِ اصله امدد رعل روزن افعل نقلت رح رركة الدال الول ال رما قبل رها لجل شط الدغام ف رص رار‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ْر‬
‫امدد ثم حركت الدال الثان رية بالفت رحة للخفة ف رص رار امدد ثم ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫للم رجان رسة ف رص رار امد ثم حذفت هم رزة ال روصل ل رعدم الحت رياج الي رها ف رص رار مد‬
Mudda ( ‫ ) مد‬aslinya Umdud ( ‫ ) امدد‬ikut wazan Uf'ul ( ‫ افعل‬. ) Harokat dal ( ‫ ) د‬yang pertama
dipindah pada huruf sebelumnya untuk syarat pengidhoman maka menjadi Umudd ( ‫) امدد‬
kemudian dal ( ‫ ) د‬yang kedua diharokati fathah untuk memudahkan pembacaan maka menjadi
‫ر‬
Umudda ( ‫ ) امدد‬kemudian dal ‫ د‬yang pertama di idghomkan pada dal ( ‫ ) د‬yang kedua karena
sejenis maka menjadi Umudda ( ‫ ) امد‬kemudian hamzah washol dibuang karna sudah tidak
dibutuhkan maka menjadi Mudda Mudda ( ‫) مد‬

ِ‫َلِتِ ُِم ِد‬


ِ
ِ ‫َلِتِ ُِم‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر ر‬ ‫ر ر‬
‫ل تمدد رعل روزن ل تفعل نقلت رح رركة الدال الول ال رما قبل رها لجل شط‬ ‫دِاصله‬ ِ
‫ر ر ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ْر‬ ‫ر ر‬ ‫ر ر‬
‫الدغام ف رص رار ل تمدد ثم حركت الدال الثان رية بالفت رحة للخفة ف رص رار ل تمدد ثم ادغ رمت‬
‫ر ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رص رار ل تمد‬
‫ر ر‬ ‫ر ر‬ ‫ر ر‬
Laa Tamudda ( ‫ ) ل تمد‬aslinya Laa Tamdud ( ‫ ) ل تمدد‬ikut wazan Laa Taf'ul ( ‫) ل تفعل‬. Harokat dal (
‫ ) د‬yang pertama dipindah pada huruf sebelumnya untuk syarat pengidhoman maka menjadi Laa
‫ر ر‬
Tamudd ( ‫ ) لتمدد‬kemudian dal ( ‫ ) د‬yang kedua diharokati fathah untuk memudahkan pembacaan
‫ر ر ر‬
maka menjadi Laa Tamudda ( ‫ ) ل تمدد‬kemudian kemudian dal ( ‫ ) د‬yang pertama di idghomkan
‫ر ر‬
pada dal ( ‫ ) د‬yang kedua karena sejenis maka menjadi Laa Tamudda ( ‫) ل تمد‬

ِ ِ‫مِم‬
‫د‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫مِمِدِ اصله رممدد رعل روزن رمف رعل نقلت رح رركة الدال الول ال رما قبل رها لجل شط الدغام‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬
‫ف رص رار رم رمدد ثم ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رص رار رم رمد‬
‫ر‬
Mamaddun ( ‫ ) رم رمد‬aslinya mamdadun ( ‫ ) رممدد‬ikut wazan maf'alun ( ‫ ) رمف رعل‬Harokat dal ) ‫ ( د‬yang
pertama dipindah pada huruf sebelumnya untuk syarat pengidhoman maka menjadi mamaddun
) ‫ ( رم رمدد‬, kemudian dal ) ‫ ( د‬yang pertama di idghomkan pada dal ) ‫ ( د‬yang kedua karena sejenis
maka menjadi Mamaddun ‫رم رمد‬

6
ِ‫مِمِد‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫مِمِدِ اصله ممدد رعل روزن مف رعل نقلت رح رركة الدال الول ال رما قبل رها لجل شط الدغام‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬
‫ف رص رار م رمدد ثم ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رص رار م رمد‬
‫ر‬
Mimaddun ) ‫ ( م رمد‬aslinya mimdadun ) ‫ ( ممدد‬ikut wazan mif'alun ) ‫( مف رعل‬. Harokat dal ) ‫ ( د‬yang
pertama dipindah pada huruf sebelumnya untuk syarat pengidhoman maka menjadi mimaddun
) ‫ ( م رمدد‬, kemudian dal ( ‫ ) د‬yang pertama di idghomkan pada dal ( ‫ ) د‬yang kedua karena sejenis
maka menjadi Mimaddun ( ‫) م رمد‬

ِ‫اع‬ ُ ُ
‫بِنِاءِمِضِاعِفِرب ي‬

BINA’ MUDHO’AF RUBA’I dalah Kalimah isim atau fi’il yang fa’ fi’il dan lam fi’il pertama, a’in
fi’il dan lam fi’il kedua hurufnya sejenis.
ْ‫ر‬
Contoh ( ‫) زل رز رل‬
Qiyas isthilahinya :
ْ ْ ُ ْ ٌ ْ ُ ْ ُ ْ ْ َ ْ ُ ْ ُ ْ
ٌِ ‫الِت ِزِل ِِزلِِ ُِم ِزِل ِز‬
2ِ‫ل‬ ِ ِِ‫لِ ِزِل ِِزل‬ ٌِ ‫َلِفِ ِه ِوِ ُِم ِزِل ِِز‬
ِ ‫لِ ِوذِاكِِ ِم ِزِل ِز‬ ِ ‫اَلِو ُمزلز‬
ِ ‫لِ ِزِل ِزِلةِِ ِوِِزِل ِز‬
ِ ‫ِزِل ِزلِِِي ِزِل ِِز‬
) Munawwir hal : 579 ) ( Tidak ada I’lalnya )
ُ
ِ‫ِبناءِمه ُموز‬.٣
BINA’ MAHMUZ adalah kalimah isim atau fi’il yang fa’ fi’il / ‘ain fi’il / lam fi’il nya berupa huruf
hamzah.
ْ ُ ُ
ِ‫ِمِوِزِِالِفِاِء‬
‫بِنِاءِمِه‬
BINA’ MAHMUZUL FA’ adalah kalimah isim atau fi’il yang fa’ fi’il nya berupa huruf hamzah.

Contoh ( ‫) أ رم رل‬

Qiyas isthilahinya :
ْ ْ ُ ُ ْ َ ُ ُْ َ
ِ‫ِمئم ٌل‬2ِ‫َِلتِأ ُملِمِأم ٌل‬
ِ ‫لِأمَلِومِأمَلِفهوِأم ٌلِوذاكِماء ُمو ٌلِاو ُمل‬
ِ ‫ِأملِيِأم‬
( Munawwir hal : 39 )

ُ ُ
ِِ‫ِأ ِو ِمل‬
‫ر ر ر ر ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫ر‬ ُ ُ
‫ر‬ ‫ر‬
‫ملِ اصله اؤمل عل وزن افعل قلبت الهمزة الثانية واوا لسكونها وانضمام ما قبلها لن‬ِ ‫ِأ ِو‬
ُ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْر ر ر َ ر ْرر ر‬
ِ‫ي اذالتقتا َف كل رمة رواحدة رو رج رب قبل رها بالجنس رح رركة رما قبل رها ف رص رار ِأ ِو ُِمل‬ ‫الهمز ت‬
Uumul ( ‫ ) أومل‬aslinya U'mul ( ‫ ) أؤمل‬ikut wazan Uf'ul ( ‫) أفعل‬. Hamzah ( ‫ ) ء‬yang kedua diganti wawu
( ‫ ) و‬karena berharokat ( ( sukun dan huruf sebelumnya diharokati dommah ) ُ (, sebab ketika

7
2 hamzah berkumpul dalam satu kalimat maka wajib ( harus ) diganti huruf yg sejenis dengan
harokat huruf sebelumnya maka menjadi Uumul ) ‫( أومل‬

َ‫ي‬ ْ ُ ُ
ِ ‫بناءِمهموزِالِع‬
BINA’ MAHMUZUL ‘AIN adalah kalimah isim atau fi’il yang ‘ain fi’ilnya berupa huruf hamzah.

Contoh ( ‫) رسأ رل‬

Qiyas isthilahinya :
ٌ ِ‫ِمِس‬2 ‫ل‬ َ َ َ ُ ََ َ َ
ِ‫أل‬ ٌِ ‫ِسؤاالِ ومسألةِِفهوِسائ ٌلِوذاكِمسؤو ٌلِِاِسِألَِِلتسألِمِسِِأ‬
ُ ‫ل‬
ُِ ‫سألِِيِسِأ‬
( Munawwir hal : 600 ) ( Tidak ada I’lalnya )

ُ
ِ‫بناءِمه ُموزِالَلم‬
BINA’ MAHMUZUL LAM kalimah isim atau fi’il yang lam fi’il lnya berupa huruf hamzah. Contoh
‫ر‬
( ‫) ق ررأ‬

Qiyas isthilahinya :
ٌ ٌ ْ ْ ٌ ً ُ َ ُ َ
ِ‫ِمِقرأ‬2ِ‫قرِأِيِقِرِأِقرِأةِِ ِو ِق ِرآ ِناِفهوِق ِارئِ ِوذاكِمق ُرو ٌءِاقرِأَِلِتقرأِمقرأ‬
( Munawwir hal : 1101 )

( Tidak ada I’lalnya )

ِ ‫ِبناءِمثال‬.٤

BINA’ MITSAL adalah kalimah isim atau fi’il yang fa’ fi’ilnya berupa huruf ‘ilat

‫ِاوِي‬
ِ ‫بِنِاءِمِثِالِو‬
BINA’ MITSAL WAWI adalah kalimah isim atau fi’il yang fa’ fi’ilnya berupa huruf ‘ilat wawu ( ‫ ( و‬.
‫ر ر‬
Contoh ( ‫ ) روعد‬Qiyas isthilahinya :

ٌ ٌ ُ ٌ ُ ً ً ُ
ِ2ِ‫دِمِ ِوعِ ِد‬
ِ ِ‫الِتِع‬
ِ ِ‫داِفهوِواعدِوذاكِم ِوع ِو ِدِعِ ِد‬
ِ ِ‫ِوعِ ِدِيِعِ ِدِوعداِعِدِةِِ ِومِ ِوع‬
ٌ
ِ ِ‫مِيِع‬
‫اد‬
( Munawwir hal : 1568 )

8
ُ
ِ‫يعِد‬
‫ر ر َر ر ر ْ ر ر ر ر ْ ر ر‬ ْ ‫ر‬ ُ
‫سة ف رص رار‬ ‫د اصله ريوعد رعل روزن ريفعل حذفت ال رواو لوقوعها بي فتحة المضارعة والك‬ِ ِ‫يع‬
‫ريعد‬
Ya’idu ( ‫ ) ريعد‬aslinya yau’idu ( ‫ ) ريوعد‬mengikuti wazan yaf’ilu ( ‫) ريفعل‬. wawu ( ‫ ) و‬Dibuang karena
letaknya diantara fathah mudhoro’ah dan kasroh ( ُ ) maka menjadi Ya’idu ( ‫) ريعد‬

ِِ‫عِدِة‬
‫ر‬ ‫ر ر ر‬ ْ ‫ا‬
‫عِدِةِ اصله وعدا رعل روزن فعل نقلت رح رركة ال رواو ال رما ربعدها لثقل رها رم رع اعتلل فعل رها‬
‫ر ا‬ ‫ر‬ ‫ْر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬
‫روحذفت ال رواو روعوضت رعن رها التاء َف الآخر ف رص رار عدة‬
‫ر ا‬ ‫ا‬
‘Idatan ( ‫ ) عدة‬aslinya wi’dan ( ‫ ) وعدا‬mengikuti wazan fi’lan ( ‫ ( فعل‬harokat wawu ( ‫ ) و‬dipindah
pada huruf sesudahnya karena beratnya serta fi’ilnya berupa huruf ilat dan wawu ( ‫ ) و‬dibuang
‫ر ا‬
serta diganti ta’( ‫ ) ت‬di akhir kalimah maka menjadi ‘idatan ( ‫) عدة‬

ِ‫عِد‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬
‫عِدِ اصله اوعد رعل روزن افعل حدفت ال رواو ت ربعا لمضارعه ف رص رار اعد ثم حدفت هم رزة‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫ال روصل ل رعدم الحت رياج الي رها ف رص رار عد‬
‘Id ( ‫ ) عد‬aslinya iu’id ( ‫ ) اوعد‬ikut wazan if’il ( ‫ ) افعل‬wawu ( ‫ ) و‬dibuang karena ikut pada
mudhori’nya menjadi I’id ( ‫ ) اعد‬kemudian dibuang hamzah washal karena tidak dibutuhkan ,
maka menjadi ’id ( ‫) عد‬

ِ‫َلتِعِ ِد‬
ِ
‫سة‬ ‫َلتِعِدِ اصله رل رتوعد رعل روزن رل رتفعل حذ رفت ْال رواو لوقوع رها رب َر‬
‫ي رفت رحة ْالم رضا رر رعة رو ْالك ر‬ ِ
‫ر ر‬ ‫ر‬
‫ف رص رار لتعد‬
‫ر ر‬ ‫ر ر‬ ‫ر ر‬
La ta’id ( ‫ ) لتعد‬aslinya laa tau’id ( ‫ ) لتوعد‬ikut wazan laa taf’il ( ‫ ) لتفعل‬wawu dibuang karena jatuh
‫ر ر‬
diantara fathah mudhoroah dan kasroh maka menjadi ( ‫) لتعد‬
ٌ
ِ‫اد‬
ِ ِ‫مِيِع‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ٌ
‫اد اصله مو رعاد رعل روزن مف رعال قل ربت ال رواو ري ااء لسكون رها روانك رسار رما قبل رها ف رص رار مي رعاد‬
ِ ِ‫مِيِع‬
‫ر‬
Mi’adun ( ‫ ) مي رعاد‬aslinya miu’aadun ( ‫ ) موعاد‬ikut wazan mif’aalun ( ‫ ) مف رعال‬diganti wawu menjadi
ya’ ( ‫ ) ي‬karena sukunnya dan harokat huruf sebelumnya maka menjadi mii’aadun ( ‫) مي رعاد‬

9
ِ‫اث‬
‫بناءِمثالِي ي‬
BINA’ MITSAL YA I adalah kalimah isim atau fi’il yang fa’ fi’ilnya berupa huruf ‘ilat ya’( ‫) ي‬
‫) ري ر ر‬
Contoh ) ‫س‬

Qiyas isthilahinya :
ُ ُ ُ
ٌ ِ‫ِمِي‬2ِ‫س‬
ِ‫س‬ ٌِ ِ‫سِمِي‬
ِ ِ‫َلتِي‬ ِ ِ‫س ِو ٌِرِاِي‬
ِ ِ‫س‬ ِ ُ ِ‫اسِ ِوذِاكِِمِي‬
ٌِ ِ‫ساِفِ ِه ِوِي‬
ِ ِ‫اِومِي‬
ِ‫س‬ ًِ ‫سِ ِي‬
ِ ِ‫سِيِي‬
ِ ِ‫ي‬
( Munawwir hal : 1588 )

( Tidak ada I’lalnya )


َ
ِ ِ‫ِبِن‬.٥
ِ ‫اءِاجِ ِوف‬

BINA’ AJWAF adalah Kalimah isim atau fi’il yang ‘ain fi’ilnya berupa huruf ilat
َ
‫ِاوِي‬
ِ ‫ِفِو‬
‫ِو‬‫ِج‬
‫ِاءِا‬
‫بِن‬
BINA’ AJWAF WAWI adalah Kalimah isim atau fi’il yang ‘ain fi’ilnya berupa huruf ila wawu ( ‫) و‬
‫ر‬
Contoh ( ‫) رصان‬

Qiyas isthilahinya :
ٌ ٌ ُ ٌ ُ ً ٌ ً ُ ُ
ِ2ِ‫ان‬ ِ ُ ِ‫َلت‬
ِ ِ‫صنِِمِص‬ ِ ُ ِ‫ن‬
ِ ِِ‫صن‬ ِ ‫ص ِو‬
ِ ِ‫نِوذاكِِم‬
ِ ِ‫نِصونِاِوصيانا وصيانِةِِ ِومِصِ ِاناِفهوِصِائ‬
ِ ‫ص ِو‬
ِ ِ‫صانِِي‬
ٌ
ِ ‫مص و‬
‫ن‬
( Munawwir hal : 805 )

ِ‫صِان‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫ر‬
‫صِانِ اصله رص رون رعل روزن ف رع رل قل ربت ال رواو الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رصان‬
‫ر‬ ‫ر‬
Shona ) ‫ ( رصان‬aslinya sowana ) ‫ ( رص رون‬ikut wazan fa’ala diganti wawu ( ‫ (و‬menjadi alif ( ‫ ) ا‬karena
‫ر‬
hidupnya harokat wawu dan fathah keduanya sebelumnya maka menjadi shona ( ‫) رصان‬
ُ ُ
ِ ‫ص ِو‬
‫ن‬ ِ ِ‫ي‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ُ ُ
‫ن اصله ريصون رعل روزن ريفعل نقلت رح رركة ال رواو ال رما قبل رها لضعف رها رعن ت رحمل‬
ِ ‫ص ِو‬
ِ ِ‫ي‬
‫ر‬ ْ
‫ال رح رركة روقوته رعلي رها ف رص رار ريصون‬

10
Yasunu ( ‫ ) ريصون‬aslinya yaswunu ( ‫ ) ريصون‬ikut wazan yaf’ulu ( ‫ ) ريفعل‬diganti harokat wawu pada
huruf sebelumnya karena lemahnya huruf wawu ( ‫ ) و‬dari huruf wawu ( ‫ ) و‬dari menanggung
harokat dan kuatnya atasnya maka menjadi Yasunu ( ‫) ريصون‬
ً
ِ‫مِصِ ِانا‬
‫ر‬ ‫ر ر ر‬ ‫ر‬ ‫ر ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر ر‬ ‫ر ر ر ر ر را‬ ً
‫انِاِاصله مصونا عل وزن مفعل نقلت حركة الواو ال ما قبلها لضعفها عن تحمل‬
ِ ِ‫مِص‬
‫ر ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ْ
‫ال رح رركة روقوته رعلي رها ف رص رار رم رصونا ثم قل ربت ال رواو الفا لت رحرك رها َف الصل روانفتاح رما قبل رها الن‬
‫ر‬
‫ف رص رار رم رصانا‬
‫ا‬
Mashonan ( ‫ ) رم رصانا‬aslinya mashounan ( ‫ ) رم رصونا‬ikut wazan maf’alan ( ‫ ) رمف رعل‬diganti harokat
wawu ( ‫ ) و‬pada huruf sebelumnya karena lemahnya wawu ) ‫ (و‬dengan menanggung harokat
kuat atasnya wawu ) ‫ ( و‬maka menjadi mashounan ‫ رم رصونا‬kemudian diganti wawu ( ‫( و‬menjadi
alif )‫ )ا‬karena hidupnya wawu ) ‫ (و‬pada asalnya dan difathah huruf sebelumnya maka menjadi
mashonan ( ‫) رم رصانا‬
ٌ
ِ‫صِائِن‬
‫ن اصله رصاون رعل روزن رفاعل قل ربت ْال رواو رهم رز اة لوقوع رها ربع رد الف رزاء ردة رم رع كون رها رع َر‬ٌ
‫ي‬ ِ ِ‫صِائ‬
‫ر‬ ‫ر‬
‫اسم فاعل ف رص رار رصائن‬
‫ر‬
Shoinun ( ‫ ) رصائن‬aslinya showinun ( ‫ ) رصاون‬ikut wazan fa’ilun ( ‫ ) فاعل‬diganti wawu ( ‫ ) و‬menjadi
hamzah ( ‫ ) ء‬karena tempatnya setelah alif zaidah bersama keadaannya ‘ain isim fail maka
menjadi shoinun (‫) رصائن‬
ٌ ُ
ِ ‫ص ِو‬
‫ن‬ ِ ِ‫م‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ٌ ُ
‫ن اصله رمصوون رعل روزن رمفعول نقلت رح رركة ال رواو ال رما قبل رها لضعف رها رعن ت رحمل‬
ِ ‫ص ِو‬
ِ ِ‫م‬
‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬ ‫ْال رح رركة روقوته رعلي رها رف رص رار رمصوون ثم حد رفت رواو ر‬
‫ي ف رص رار‬ ‫المفعول دفعا للتقا ءالساكن‬
‫رمصون‬
ٌ ُ
Mashunun ( ‫ن‬ ِ ِ‫ ) م‬aslinya mashuunun ( ‫ ) رمصوون‬ikut wazan maf’ulun ( ‫ ) رمفعول‬dipindah harokat
ِ ‫ص ِو‬
wawu ( ‫ ) و‬kepada huruf sebelumnya karena lemahnya huruf wawu ( ‫ ) و‬menanggung harokat
kuatnya atasnya wawu ( ‫ ) و‬maka menjadi mashunun ( ‫ ) رمصوون‬kemudian dibuang wawu maf’ul
karena mencegah bertemunya dua huruf yang mati maka menjadi mashuunun ( ‫) رمصون‬

ُِ
ِ‫صن‬
ُِ
ْ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫رعل روزن افعل نقلت رح رركة ال رواو ال رما قبل رها لضعف رها رعن ت رحمل ال رح رركة‬ ‫صنِ اصله اصون‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫ر‬
‫ي ف رص رار اصن ثم حدفت هم رزة‬ ‫روقوته رعلي رها ف رص رار اصون ثم حدفت ال رواو دفعا اللتقاء الساكن‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫ال روصل ل رعدم الحت رياج الي رها ف رص رار صن‬

11
Shun ( ‫ ) صن‬aslinya uswun ( ‫ ) اصون‬ikut wazan uf’ul ( ‫ ) افعل‬dipindah harokat wawu ( ‫ ) و‬pada huruf
sebelumnya karena lemahnya wawu ( ‫ ) و‬daripada menanggung harokat keduanya atas wawu (
‫ ) و‬maka menjadi ushun ( ‫ ) اصن‬kemudian wawu ( ‫ ) و‬dibuang karena mencegah bertemunya dua
huruf yang mati maka menjadi ushun ( ‫ ) اصن‬kemudian hamzah washal dibuang karena tidak
dibutuhkan maka menjadi shun ( ‫) صن‬

‫ن‬ِ ُ ِ‫َلِت‬
ِ‫ص‬ ِ
ِ ُ ِ‫َلِت‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر ر‬ ‫ر ر‬
‫صنِ اصله لتصون رعل روزن ل تفعل نقلت رح رركة ال رواو ال رما قبل رها لضعف رها رعن ت رحمل‬ ِ
‫ر ر‬ ‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫ر ر‬ ‫ر‬ ْ
‫ي ف رص رار ل تصن‬ ‫ال رح رركة روقوته رعلي رها ف رص رار ل تصون ثم حذفت ال رواو دفعا اللتقاء الساكن‬
‫ر ر‬ ‫ر ر‬ ‫ر ر‬
La tashun ( ‫ ) لتصن‬aslinya laa taswun ( ‫ ) لتصون‬ikut wazan laa taf’ul (‫ ) ل تفعل‬harokat wawu ( ‫) و‬
dipindah pada huruf sebelumnya karena lemahnya wawu ) ‫ (و‬daripada menanggung harokat
‫ر ر‬
dari kuatnya huruf maka menjadi laa tashuuun ( ‫ ) ل تصون‬kemudian wawu ) ‫ (و‬dibuang ya’(‫) ي‬
‫ر ر‬
karena mencegah bertemunya dua huruf yang mati maka menjadi laa tashun ( ‫) ل تصن‬
ٌ
ِ‫ان‬
ِ ِ‫مِص‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ٌ
‫انِاصله رمص رون رعل روزن رمف رعل نقلت رح رركة ال رواو ال رما قبل رها لضعف رها رعن ت رحمل‬
ِ ِ‫مِص‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ْ
‫ال رح رركة روق روته رعلي رها ف رص رار رم رصون ثم قل ربت ال رواو الفا لت رحرك رها َف الصل روانفتاح رما قبل رها اآلن‬
‫ر‬
‫ف رص رار رم رصان‬
Mashonun ( ‫ ) رم رصان‬aslinya maswanun ( ‫ ) رمص رون‬ikut wazan maf’alun ( ‫ ) رمف رعل‬harokat wawu ( ‫) و‬
dipindah kepada huruf sebelumnya karena lemahnya harokat wawu ( ‫ ) و‬daripada dari kuatnya
menanggung harokat huruf sebelumnya maka menjadi mashounun ( ‫ ) رم رصون‬kemudian diganti
wawu ( ‫ ) و‬menjadi alif ) ‫ ( ا‬karena hidupnya wawu ) ‫ ( و‬pada asalnya dan difatha huruf
sebelumnya maka menjadi mashonun ( ‫) رم رصان‬
َ
ِ‫فِياث‬
‫ي‬ ‫بناءِاجو‬
BINA’ AJWAF YA I adalah Kalimah isim atau fi’il yang ‘ain fi’ilnya berupa huruf ilat ya’ ) ‫) ي‬
‫ر‬
Contoh (‫)س رار‬

Qiyas isthilahinya :
‫ر ر‬ ‫ر ر‬ ‫ا ر‬
‫ مس ري‬٢‫رس رار ريسي رسيا رو رمس رية فه رو رسائر روذاك رمسي ش ل تس رمسي‬

ِ ‫س‬
‫ار‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬
‫سارِ اصله رس ر ري رعل روزن ف رع رل قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رس رار‬
‫ر‬
Saaro) ‫( رس رار‬aslinya sayaro ) ‫( رس ر ري‬mengikuti wazan fa'ala ‫ف رع رل‬, Ya' (‫ )ي‬diganti alif (‫ )ا‬karena ya' (‫)ي‬
berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka menjadi Saaro ( ‫) رسار‬

12
ِ‫يس ُي‬
ْ ‫ر‬ ْ
ِ ُ ‫يس‬
‫ر‬
‫ي اصله ريسي رعل روزن ريفعل نقلت رح رركة ال رياء ال رما قبل رها لضعف رها رعن ت رحمل ال رح رركة‬
‫ر‬
‫روق روته رعلي رها ف رص رار ريسي‬
Yasiiru ‫ ريسي‬aslinya Yasyiru ( ‫ ) ريسي‬mengikuti wazan yaf'ilu ( ‫) ريفعل‬, Harokat huruf ya' (‫)ي‬
dipindah pada huruf sebelumnya karna lemahnya ya' (‫ )ي‬untuk menyandang harokat dan
kuatnya huruf sebelumnya untuk menyandang harokat maka menjadi Yasiiru ( ‫) ريسي‬.

‫مسيِة‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ا‬ ‫ا‬
‫مسيةِ اصله رمس ر رية رعل روزن رمف رعلة نقلت رح رركة ال رياء ال رما قبل رها لضعف رها رعن ت رحمل‬
‫ا‬ ْ ‫َ ْ ر ر‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ْ
‫سة لتسل رم ال رياء فصار رمس رية‬ ‫ال رح رركة روق روته رعلي رها ف رص رار رم رس رية ثم حركت السي بالك‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
Masiirotan ( ‫ ) رمس رية‬aslinya Masyarotan ( ‫ ) رمس ر رية‬mengikuti wazan Maf'alatan ( ‫) رمف رعلة‬, Harokat
huruf ya' (‫ )ي‬dipindah pada huruf sebelumnya karna lemahnya ya' (‫ )ي‬untuk menyandang
‫ا‬
harokat dan kuatnya huruf sebelumnya untuk menyandang harokat maka jadinya ( ‫م رس رية‬,‫) ر‬
kemudian Sin (‫ )س‬diharokati kasroh untuk menyelamatkan ya' (‫ )ي‬maka menjadi Masiirotan (
‫ا‬
‫مس رية‬.‫) ر‬

ِ‫سائ ٌر‬
‫ر اصله رساير رعل روزن رفاعل قل ربت ْال رياء رهم رز اة لوقوع رها ربع رد الف رزاء ردة رم رع كون رها رع َر‬
‫ي‬ ِ ٌ ‫سائ‬
‫ر‬ ‫ر‬
‫اسم فاعل ف رص رار رسائر‬
‫ر‬
Saairun ( ‫ ) رسائر‬aslinya Saayirun ( ‫ ) رساير‬mengikuti wazan Faa'ilun( ‫) فاعل‬, Ya' (‫ )ي‬diganti hamzah
(‫ )ء‬karena ya' (‫ )ي‬jatuh setelah alif (‫ )ا‬tambahan dan ya' (‫ )ي‬berposisi menjadi 'ain (‫ )ع‬fi'ilnya
isim fa'il maka menjadi Saairun ( ‫) رسائر‬.

ِ‫مس ٌي‬
‫ر‬ ْ
ِ ٌ ‫مس‬
‫ر‬
‫ي اصله رمسيور رعل روزن رمفعول نقلت رح رركة ال رياء ال رما قبل رها لضعف رها رعن ت رحمل‬
َ ‫المفعول ردفعا ال ْلت رقاء الساك رن‬
‫ي فصار رمسي‬ ‫ْال رح رركة روق روته رعلي رها فصار رمسيور ثم حد رفت رواو ر‬
ْ ‫َ ْ ر ر‬
‫سة لتسل رم ال رياء فصار رمسي‬ ‫ثم حركت السي بالك‬
Masiirun ‫ رمسي‬aslinya Masyuurun ‫ رمسيور‬mengikuti wazan Maf'uulun ‫مفعول‬,‫ ر‬Harokat huruf ya' (‫)ي‬
dipindah pada huruf sebelumnya karna lemahnya ya' (‫ )ي‬untuk menyandang harokat dan
kuatnya huruf sebelumnya untuk menyandang harokat maka jadinya Masuiurun ‫مسيور‬,‫ ر‬kemudian
wawu (‫ )و‬isim maf'ul dibuang untuk mencegah bertemunya dua huruf yang mati maka jadinya
Masuirun ‫مسيور‬,‫ ر‬kemudian Sin (‫ )س‬diharokati kasroh untuk menyelamatkan ya' (‫ )ي‬maka menjadi
Masiirun ‫مسي‬.‫ر‬

13
ِ‫س‬
ْ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫سِ اصله إسي رعل روزن افعل نقلت رح رركة ال رياء ال رما قبل رها لضعف رها رعن ت رحمل ال رح رركة‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬
‫ي ف رص رار إش ثم حدفت هم رزة‬ ‫روق روته عليها فصار إسي ثم حدفت ال رياء دفعا اللتقاء الساكن‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫ال روصل ل رعدم الحت رياج رعلي رها فصار ش‬
Sir ( ‫ ) ش‬aslinya Isyir ( ‫ ) إسي‬mengikuti wazan If'il ( ‫) افعل‬, Harokat huruf ya' (‫ )ي‬dipindah pada
huruf sebelumnya karna lemahnya ya' (‫ )ي‬untuk menyandang harokat dan kuatnya huruf
sebelumnya untuk menyandang harokat maka jadinya Isiir ( ‫) إسي‬, kemudian ya' (‫ )ي‬dibuang
untuk mencegah bertemunya dua huruf yang mati maka jadinya Isir ‫إش‬, kemudian hamzah wasol
dibuang karena sudah tidak dibutuhkan maka menjadi Sir ( ‫ش‬. )

ُ ‫َلِت‬
ِ‫س‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر ر‬ ‫ر ر‬
‫َلِتسِاصله ل تسي رعل روزن ل تفعل نقلت رح رركة ال رياء ال رما قبل رها لضعف رها رعن ت رحمل‬
‫ر ر‬ ‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬ ‫ر ر‬ ‫ر‬ ْ
‫ي ف رص رار ل تس‬ ‫ال رح رركة روق روته رعلي رها ف رص رار ل تسي ثم حدفت ال رياء دفعا اللتقاء الساكن‬.
‫ر ر‬ ‫ر ر‬ ‫ر ر‬
Laa Tasir ‫ ل تس‬aslinya Laa Tasyir ‫ ل تسي‬mengikuti wazan Laa Taf'il ‫ل تفعل‬, Harokat huruf ya' (‫)ي‬
dipindah pada huruf sebelumnya karna lemahnya ya' (‫ )ي‬untuk menyandang harokat dan
‫ر ر‬
kuatnya huruf sebelumnya untuk menyandang harokat maka jadinya Laa Tasiir ‫ل تسي‬, kemudian
‫ر ر‬
ya' (‫ )ي‬dibuang untuk mencegah bertemunya dua huruf yang mati maka menjadi Laa Tasir ‫ل تس‬.

ِ‫مس ٌي‬
ْ ‫ر‬ ْ
ِ ٌ ‫مس‬
‫ر‬
‫ي اصله رمسي رعل روزن رمفعل نقلت رح رركة ال رياء ال رما قبل رها لضعف رها رعن ت رحمل ال رح رركة‬
‫ر‬
‫روق روته رعلي رها ف رص رار رمسي‬
Masiirun ‫ رمسي‬aslinya Masyiirun ‫ رمسي‬mengikuti wazan maf'ilun ‫مفعل‬,‫ ر‬Harokat huruf ya' (‫)ي‬
dipindah pada huruf sebelumnya karna lemahnya ya' (‫ )ي‬untuk menyandang harokat dan
kuatnya huruf sebelumnya untuk menyandang harokat maka menjadi Masiirun ‫مسي‬.‫ر‬

ِ‫ِبناءِناقص‬.٦
BINA’ NAQISH adalah kalimah isim atau fi’il yang lam fi’ilnya berupa huruf ilat

‫ِاوِي‬
ِ ‫ِبِنِاءِنِاقِصِو‬
BINA’ NAQISH WAWI adalah kalimah isim atau fi’il yang lam fi’ilnya berupa huruf ilat wawu (‫) و‬.

Contoh ( ‫) ِغِ ِزا‬

14
‫‪Qiyas istilahinya:‬‬
‫ُ‬ ‫ُ ُ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫غِ ِزِاِيغزوِغز ًوِاِوغزاوةِِومغزىِفهوِغ ٍازِوذاكِِمغزوِاغزَِلتغزِمغزى‪ِ2‬مغزى‬
‫) ‪( Munawwir hal : 1005‬‬

‫غِ ِزا‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫اصله غ رز رو رعل روزن ف رع رل قل ربت ال رواوالفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار غزِا‬ ‫غِ ِزا‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫) ا ( ‪ ) menjadi alif‬و ( ‪ ) diganti wawu‬ف رع رل ( ‪ ) ikut wazan fa’ala‬غ رز رو ( ‪ ) aslinya ghozawa‬غ رزا ( ‪Ghoza‬‬
‫ر‬
‫) غ رزا ( ‪ ) sebelumnya maka menjadi ghoza‬و ( ‪karena hidupnya harokat wawu dan fathah‬‬
‫ُ‬
‫يغزوِ‬
‫ُ‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ر‬ ‫ُ‬
‫يغزوِ اصله ريغزو رعل روزن ريفعل اسكنت ال رواو الستثقال الض رمة رعلي رها ف رص رارِيغ ِزو‬
‫) و ( ‪ ) disukun harokat wawu‬ريفعل ( ‪ ) ikut wazan yaf’ulu‬ريغزو ( ‪ ) aslinya yaghzuwu‬ريغزو ( ‪Yaghzuu‬‬
‫) ريغزو ( ‪ ) maka menjadi yaghzu‬و ( ‪karena beratnya dhommah atasnya wawu‬‬

‫مغزى‬
‫ر‬ ‫ا‬ ‫ْ‬ ‫ا‬
‫مغزى اصله رمغ رزوا رعل روزن رمف رعل قل ربت ال رواو ريا اء لوقوع رها رراب رعة رولم ريكن رماقبل رها رمضموما‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ر‬
‫ف رصا رر رمغ رزيا ثم قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رمغ رزان ث رم حذفت اللف دفعا‬
‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬
‫ي ف رص رارِمغزى‬ ‫اللتقاء السكن‬
‫ا‬
‫‪ ) diganti huruf‬رمف رعل ( ‪ ) ikut wazan maf’alan‬رمغ رزوا ( ‪ ) aslinya maghzawan‬رو رمغ ازى ( ‪Wa maghzan‬‬
‫) ي ( ’‪ ) menjadi ya‬و ( ‪wawu‬‬

‫غ ٍازِ‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر ر‬ ‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫سة ف رص رار غازي ثم اسكنت‬ ‫از اصله غازو رعل روزن فاعل قل ربت ال رواو ري ااء لوقوع رها ربعد ك‬ ‫غ ٍِ‬
‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫الضمة رعلي رها ف رص رار غازي ( غازين ) ثم حذفت ال رياء ردفعا اللتقاء الساك رن َ‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْال ر‬
‫ي‬ ‫ٍ‬ ‫ال‬ ‫ق‬ ‫ث‬ ‫ت‬ ‫س‬‫ال‬ ‫اء‬ ‫ي‬
‫ر‬
‫ف رص رارِغ ٍِ‬
‫از‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫( ’‪ ) menjadi ya‬و ( ‪ ) diganti wawu‬فاعل ( ‪ ) ikut wazan fa’ilun‬غازو ( ‪ ) aslinya ghaziwun‬غاز ( ‪Ghazin‬‬
‫ر‬
‫‪ ) kemudian‬غازي ( ‪ ) setelah kasroh maka menjadi ghoziyun‬و ( ‪ ) karena tempatnya wawu‬ي‬
‫‪ ) maka menjadi kemudian dibuang‬ي ( ’‪ ) karena beratnya dhommah di atas ya‬ي ( ‪disukunkan ya‬‬
‫ر‬
‫) غ ٍاز ( ‪ ( karena mencegah bertemunya dua huruf yang mati maka menjadi ghozin‬ي) ’‪ya‬‬

‫‪15‬‬
‫ُ‬
‫مغزوِ‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬
‫مغزوِ اصله رمغزوو رعل روزن رمفعول ادغ رمت ال رواو الو رل َ ِف الثن رية للم رجان رسة ف رص رار رمغزو‬
‫‪ ) diidghomkan‬رمفعول ( ‪ ) ikut wazan maf’ulun‬رمغزوو ( ‪ ) aslinya maghzuuwun‬رمغزو ( ‪Maghzuwun‬‬
‫‪ (yang kedua karena sejenis maka menjadi maghzuwun‬و ( ‪ ) yang pertama pada wawu‬و ( ‪wawu‬‬
‫) رمغزو (‬
‫ُ ُ‬
‫زِ‬
‫اغ ِ‬
‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ر‬ ‫ُ ُ‬
‫زِاصله اغزو رعل روزن افعل حذفت ال رواو لبنائه رعل رحذف رحرف العلة ف رص رار اغز‬
‫اغ ِ‬
‫‪ ) dibuang karena‬و ( ‪ ) wawu‬افعل ( ‪ ) ikut wazan uf’ul‬اغزو ( ‪ ) aslinya ughzuu‬اغز ( ‪Ughzu‬‬
‫) اغز ( ‪mabninya hadzfu harfi ilat maka menjadi ughzu‬‬
‫ُ‬
‫َلِتغزِ‬
‫ِ‬
‫ر ر‬ ‫ر‬ ‫ر ا ْ‬ ‫ز اصله رل رتغزو رعل روزن رل رتفعل حذ رفت ر‬ ‫ُ‬
‫الواو رعل رمة لل رجزم ف رص رار لتغز‬ ‫َلِتغ ِ‬
‫ِ‬
‫ر ر‬ ‫ر ر‬
‫‪ ) wawu dibuang karena menjadi‬لتفعل ( ‪ ) aslinya laa taghzuu ikut wazan laa taf’ul‬لتغز ( ‪Laa taghzu‬‬
‫ر ر‬
‫) لتغز ( ‪tandanya I’rob jazm maka menjadi laa taghzu‬‬

‫مغزى‬
‫ر‬ ‫ا‬ ‫ْ‬
‫مغزى اصله رمغ رزو رعل روزن رمف رعل قل ربت ال رواو ري ااء لوقوع رها رراب رعة رولم ريكن رماقبل رها رمضموما‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ر‬
‫ف رص رار رمغ رزي ثم قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رمغ رزان ثم حذفت اللف دفعا‬
‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬
‫ي ف رص رار رمغ ازى‬ ‫اللتقاء الساكن‬
‫) ي ( ’‪ ) wawu’ diganti ya‬رمف رعل ( ‪ ) ikut wazan maf’alun‬رمغ رزو ( ‪ ) aslinya maghzawun‬رمغ ازى ( ‪Maghzan‬‬
‫‪karena jatuhnya nomor empat dan huruf sebelumnya tidak ada yang di dhommah maka menjadi‬‬
‫‪ ) berharokat dan huruf‬ي (’‪ ) diaganti alif karena ya‬ي ( ’‪ ) kemudian ya‬رمغ رزي ( ‪maghzayyun‬‬
‫‪ ) kemudian alif dibuang untuk mencegah‬رمغ رزان ( ‪sebelumnya difathah maka menjadi maghzaan‬‬
‫) رمغ ازى ( ‪bertemunya dua huruf yang mati maka menjadi maghzan‬‬

‫مغزى‬
‫ر‬ ‫ا‬ ‫ْ‬
‫مغزى اصله مغ رزو رعل روزن مف رعل قل ربت ال رواو ري ااء لوقوع رها رراب رعة رولم ريكن رماقبل رها رمضموما‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ر‬
‫ف رص رار مغ رزي ثم قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار مغ رزان ثم حذفت اللف دفعا‬
‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬
‫ي ف رص رار مغ ازى‬ ‫للتقاء الساكن‬

‫‪16‬‬
Mighzan ( ‫ ) مغ ازى‬aslinya mighzawun ( ‫ ) مغ رزو‬ikut wazan mif'alun ( ‫ ) مف رعل‬wawu diganti ya' ( ‫) ي‬
Karen jatuh nomor empat dan huruf sebelumnya tidak ada yg di dhommah Kaka menjadi
mighzayun ( ‫ ) مغ رزي‬kemudian ya' ( ‫ ) ي‬diganti Alif karena ya' berharokat dan huruf sebelumnya
diharokati Fathah maka menjadi mighzaan ( ‫ ) مغ رزان‬kemudian Alif dibuang untuk mencegah
bertemu nya dia huruf yang mati maka menjadi mighzaan ( ‫) مغ ازى‬

ِ‫اث‬
‫بناءِناقصِي ي‬
BINA’ NAQISH YA I adalah kalimah isim atau fi’il yang lam fi’ilnya berupa huruf ilat ya’.

Contoh ( ‫ ) رر رم‬Qiyas istilahinya :

ِ‫ِمرم‬٢ِ‫رمِيرمِرم ًياِو ِرمايةِومرمِفهوِرامِِوذاكِمر يمِارمَِلِترمِمرم‬

ِ ‫ر‬
‫م‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬
‫م رعل روزن ف رع رل قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رر رم‬
‫رمِ اصله رر ر ر‬
ِ
‫ ) رر ر ر‬ikuti wazan fa'ala ( ‫) رف رع رل‬,Ya' ( ‫ ) ي‬diganti alif ( ‫ ) ا‬karena ya' ( ‫ي‬
Romaa ( ‫ ) رر رم‬aslinya romaya ( ‫م‬ِ
) berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka menjadi romaya ( ‫) رر رم‬

ِ ‫ير‬
‫م‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬
‫يرمِ اصله رير ِم رعل روزن ريفعل اسكنت ال رياء الستثقال الض رمة رعلي رها ف رص رار ريرم‬
Yarmii ( ‫ ) ريرم‬asalnya Yarmiyu ( ‫ ) رير ِم‬ikut wazan Yaf'ilu ( ‫ ) ريفعل‬,Ya' ( ‫ ) ي‬disukun karena beratnya
ya' ( ‫ ) ي‬menyandang harokat dhommah maka menjadi Yarmii ( ‫) ريرم‬

ِ ‫مر‬
‫م‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ا‬
‫مرمِ اصله رمر رميا رعل روزن رمف رعل قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رمرما ثم‬
‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫ي ف رص رار رمر ام‬ ‫حدفت اللف دفعا اللتقاء الساكن‬
‫ا‬
Marman ( ‫ ) رمر ام‬asalnya Marmayan ( ‫ ) رمر رميا‬ikut wazan Maf'alan ( ‫) رمف رعل‬,Ya' ( ‫ ) ي‬diganti alif ( ‫) ا‬
karena ya' ( ‫ ) ي‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka menjadi Marmaann (
‫) رمرما‬, kemudian Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati maka menjadi
Marman ( ‫) رمر ام‬

ِ‫رام‬
‫ام ( ررام َ ِن ) ثم‬‫ر‬‫رامِ اصله ررام رعل روزن رفاعل اسك رنت ْال رياء الستث رقال الض رمة رعلي رها رف رص رار ر‬
ِ ِ
‫الساكني فصار ررام‬
َ ‫حذفت الياء دفعا اللتقاء‬

17
‫ر‬
Roomin ( ‫ ) ررام‬asalnya Roomiyun ( ‫ام‬ ‫ر‬
ِ ‫ ) ر‬ikut wazan Faa'ilun ( ‫) فاعل‬,Ya' ( ‫ ) ي‬disukun karena beratnya
ya' ( ‫ ) ي‬menyandang harokat dhommah maka jadinya Roomiin ( ‫ام‬ ‫ر‬
ِ ‫) ر‬, kemudian Ya' ( ‫ ) ي‬dibuang
untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati maka menjadi Roomin ( ‫ ) ررام‬.

ِ‫مر يم‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫م اصله رمرموي رعل روزن رمفعول قل ربت ال رواو رياء الجت رماعه رما َف كلمة رواحدة روسبقت‬ ِ ‫مر ي‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ْ ‫ر‬ ‫ر‬
‫احداه رما بالسكون ف رص رار رمرم ِن ثم ادغ رمت ال رياء الول َف الثن رية للم رجان رسة ف رص رار رمر ِم ثم‬
‫ْ ر‬ ‫ْ ر ر‬ ْ
‫سة لتسل رم ال رياء ف رص رار رمر ِم‬ ‫حركت الميم بالك‬
Marmiyyun ( ‫ ) رمر ِم‬aslinya Marmuuyun ( ‫ ) رمرموي‬ikut wazan Maf'uulun ( ‫ ) رمفعول‬Wawu diganti Ya'
karna keduanya berkumpul dalam satu kalimat dan huruf yang pertama di sukun maka jadinya
Marmuyyun ( ‫ ) رمرم ِن‬kemudian Ya' pertama di idghomkan pada ya' yang kedua karena sejenis
maka jadinya Marmuyyun ( ‫) رمر ِم‬, kemudian Wawu di kasroh untuk menyelamatkan ya' maka
menjadi Marmiyyun ( ‫) رمر ِم‬

ِ‫اِرم‬
‫ر‬ ْ ‫ر‬ ْ ‫ر‬
‫اِرمِ اصله ار ِم رعل روزن افعل حذفت ال رياء لبنائه رعل رحذف رحرف العلة ف رص رار ارم‬
Irmi ) ‫ ( ارم‬asalnya Irmii ( ‫ ) ار ِم‬ikut wazan If'il ( ‫ ) افعل‬Ya' dibuang karna mabni hadfu harfil illat
maka menjadi Irmi ( ‫ارم‬. )

ِ‫َلِترم‬
‫ر ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر ا‬ ْ ‫ر‬ ‫ر ر‬ ‫ر ر‬
‫َلِترمِاصله ل تر ِم رعل روزن ل تفعل حذفت ال رياء رعل رمة لل رجزم ف رص رار ل ترم‬
‫ر ر‬ ‫ر ر‬ ‫ر ر‬
Laa Tarmi ( ‫ ) ل ترم‬asalnya Laa Tarmii ( ‫ ) ل تر ِم‬ikut wazan Laa Taf'il ( ‫ ) ل تفعل‬, Ya' dibuang sebagai
‫ر ر‬
tanda i'rob jazm maka menjadi Laa Tarmi ( ‫) ل ترم‬

ِ‫مرم‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫مرمِ اصله رمر ر ِم رعل روزن رمف رعل قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رمرماا ثم‬
‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫ي ف رص رار رمر ام‬ ‫حدفت اللف دفعا اللتقاء الساكن‬
Marman ( ‫ ) رمر ام‬asalnya Marmayun ( ‫ ) رمر ر ِم‬ikut wazan Maf'alun ( ‫) رمف رعل‬,Ya' ( ‫ ) ي‬diganti alif ( ‫) ا‬
karena ya' ( ‫ ) ي‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya Marmaan
(‫) رمرما‬, kemudian Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati maka menjadi
Marman ( ‫) رمر ام‬

18
ِ‫مرم‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫مرمِ اصله مر ر ِم رعل روزن مف رعل قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار مرماا ثم‬
‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫ي ف رص رار مر ام‬ ‫حدفت اللف دفعا اللتقاء الساكن‬.
Mirman ( ‫ ) مر ام‬aslilnya Mirmayun ( ‫ ) مر ر ِم‬ikut wazan Mif'alun ( ‫) مف رعل‬,Ya' ( ‫ ) ي‬diganti alif ( ‫) ا‬
karena ya' ( ‫ ) ي‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya Mirmaan (‫)مرما‬,
kemudian Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati maka menjadi Mirman
(‫) مر ام‬

َ
ِ ِ‫ِبناءِلفيف‬.٧

BINA’ LAFIF adalah kalimah isim atau fi’il yang fa’ fi’il dan lam fi’ilnya berupa huruf ilat / ‘ain fi’il
dan lam fi’ilnya berupa huruf Ilat.

َ
‫ِبِنِاءِلِفِيِفِمِف ُِرِوِق‬
BINA’ LAFIF MAFRUQ adalah kalimah isim atau fi’il yang fa’ fi’il dan lam fi’ilnya berupa huruf
‘ilat.
‫ر ر‬
Contoh ) ‫ ( وف‬Qiyas istilahinya:
ُ
ِ‫ِميق‬2ِ‫قِقَِلتقِموق‬ ِ ‫ِوقِ ًِي‬
ٌِ ‫اِو ِِوقِايِةِِ ِومِوِقِِفِ ِه ِوِ ِواقِِ ِوذِاكِِمِوِ ي‬ ِ ِ‫وِقِِيِق‬
( Munawwir hal : 1577 )

ِ ‫و‬
‫ق‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫وِقِ اصله رو ر ر‬
‫ف رعل روزن ف رع رل قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار روف‬ ِ
‫ر‬ ‫ر‬
Waqo ) ‫ ( روف‬aslinya waqoya ikut wazan fa’ala ) ‫ ( ف رع رل‬ya’ ) ‫ ( ي‬diganti alif karena ya’ ) ‫( ي‬
‫ر‬
berharokat dan huruf sebelumnya difathah maka menjadi waqo ( ‫) روف‬

ِ ‫ي‬
‫ق‬
‫ر ر َر ر ر ْ ر ر ر ر ْ ر ر‬ ْ ‫ر‬
‫سة ف رص رار ريق‬ ‫يِقِ اصله ريو ِف رعل روزن ريفعل خذفت ال رواو لوقوعها بي فتحة المضارعة والك‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬
‫ثم اسكنت ال رواو الستثقال الض رمة رعلي رها ف رص رارِ ريق‬
Yaqi ( ‫ ) ريق‬aslinya yauqiyu ( ‫ ) ريو ِف‬ikut wazan yaf'ilu ( ‫ ) ريفعل‬wawu ( ‫ ) و‬dibuang karena jatuh
diantara fathahnya huruf mudhoroah dan kasroh maka menjadi yaqi ( ‫) ريق‬

19
ِ‫موق‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ا‬ ‫ر‬
‫مِوِقِ اصله رموقيا رعل روزن رمف رعل قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار‬
‫ا‬ ‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫ي ف رص رار رموف‬ ‫رموقان ثم حذفت اللف دفعا اللتقاء الساكن‬
‫ا‬ ‫ر‬ ‫ا‬
Mauqon ( ‫ ) رموف‬aslinya mauqoyan ( ‫ ) رموقيا‬ikut wazan maf'alan ( ‫ ) رمف رعل‬ya' diganti Alif karena ya'
‫ر‬
)‫ )ي‬berharokat dan huruf sebelumnya difathah maka menjadi mauqoon ) ‫( رموقان‬. Kemudian alif
‫ا‬
dibuang untuk mencegah bertemu nya dua huruf yang mati maka menjadi mauqon ) ‫) رموف‬

ِ‫واق‬
َ ‫واقِ اصله رواف رعل روزن رفاعل اسك رنت ْال رياء الستث رقال الض رمة رعلي رها رف رص رارِ رواق‬
‫ي‬ ِ
ِ
‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬
‫ي ف رص رار رواق‬ ‫ثم حذفت ال رياء دفعا اللتقاء الساكن‬
Waqin ( ‫ ) رواق‬aslinya waqiyun ( ‫اف‬ ‫ر‬
ِ ‫ ) و‬ikut wazan fa'ilun ya disukun karena beratnya menyandang
dhommah maka menjadi waaqiin ( ‫ي‬ َ ‫ ) رواق‬Kemudian ya'dibuang untuk mencegah bertemu nya
dua huruf yang mati maka menjadi waqiin ( ‫) رواق‬

ِ‫ق‬ ٌ ‫مو‬
‫ي‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫ق اصله رموقوي رعل روزن رمفعول قل ربت ال رواو ري ااء الجت رماعه رما َ ِف كل رمة رواحدة روسبقت‬ٌِ ‫مِوِ ي‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ْ ‫ر‬ ‫ر‬
‫احده رما بالسكون ف رص رار رموق ِن ثم ادغ رمت ال رياء الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رص رار رمو ِف ثم‬
‫ْ ر‬ ‫ْ ر ر‬ ‫ْر‬
‫سة لتسل رم ال رياء ف رص رار رمو ِف‬ ‫حركة القاف بالك‬
Mauqiyun ) ‫ ( رمو ِف‬aslinya mauquuyun ( ‫ ) رموقوي‬ikut wazan maf'uulun ( ‫ ) رمفعول‬wawu diganti ya'
( ‫ ) ي‬Karena berkumpul dalam satu kalimat dan yang pertama diharokati sukun ) ( maka
‫ر‬
menjadi mauquiyun ‫ موق ِن‬kemudian ya' yang pertama diidghomkan kepada ya' yang kedua
karena sejenis maka menjadi mauquyyun ) ‫ ( رموق ِن‬kemudian qof diharokati kasroh untuk
menyelamatkan ya' ( ‫ ) ي‬maka menjadi mauqiyun ( ‫) رمو ِف‬

ِ‫ق‬
‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬
‫قِ اصله او ِف رعل روزن افعل حذفت ال رواو ت ربعا لمضارعه ف رصار ا ِف ثم حذفت ال رياء لبنائه‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫رعل رحذف رحرف العلة ف رص رار اق ثم حذفت هم رزة ال روصل ل رعدم الحت رياج الي رها ف رص رار ق‬
Qi ( ‫ ) ق‬Aslinya iwqi ( ‫ ) او ِف‬ikut wazan if'il ( ‫ ) افعل‬wawu ( ‫ ( و‬dibuang karena mengikuti pada fi'il
mudhori'nya maka menjadi iqii ) ‫ ( ا ِف‬kemudian ya' ( ‫ ) ي‬dibuang karena mabninya hadzfu harfi
ilat maka menjadi iqi ( ‫ ) اق‬kemudian hamzah washol dibuang karena tidak dibutuhkan maka
menjadi qi ( ‫) ق‬

20
ِِ‫َلِتق‬
‫ر‬ ‫ر ر‬ ‫ر ر َ ر ر ْ ر ر ر ر ْ ر ر‬ ْ ‫ر‬ ‫ر ر‬
‫سة ف رص رار ل ت ِق حذفت‬ ‫َلِتِقِِاصله ل تو ِف حذفت ال رواو لوقوعها بي فتحة المضارعة والك‬ ِ
‫ر ر‬ ‫ر‬ ْ ‫رر ا‬ ْ
‫ال رياء رعلمة لل رجزم ف رص رار ل تق‬
‫ر ر‬ ‫ر ر‬
La Taqi ( ‫ ) ل تق‬aslinya laa tauqii ( ‫ ) ل تو ِف‬wawu ( ‫ ( و‬dibuang karena jatuhnya diantara fathahnya
‫ر ر‬
huruf mudhoroah dan kasroh maka menjadi laa taqii ) ‫ ( ل ت ِق‬kemudian ya' dibuang karena
‫ر ر‬
menjadi alamat nya i'rob jazm maka menjadi laa taqi ) ‫( ل تق‬

ِ‫موق‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬
‫موقِ اصله رمو ِف رعل روزن رمف رعل قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رموقان ثم‬
‫ي فصار موف‬ َ ‫حذفت االلف دفعا ال ْلت رقاء الساك رن‬
‫ا‬ ‫ر‬
Mauqoon ) ‫ ( رموف‬aslinya mauqoyun ) ‫ ( رمو ِف‬ikut wazan maf'alun ( ‫ ) رمف رعل‬ya' ( ‫ ( ي‬diganti Alif karena
‫ر‬
ya' berharokat dan huruf sebelumnya difathah maka menjadi mauqoon ) ‫ ( رموقان‬kemudian alif
‫ا‬
dibuang untuk mencegah bertemu nya dua huruf yang mati maka menjadi mauqon ) ‫( رموف‬

ِ‫ميق‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫مِيِقِ اصله رموف رعل روزن مف رعل قل ربت ر‬
‫الياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار ميقان ثم‬ ِ
َ ‫حذ رفت راللف ردفعا للتقاء الساكن‬
‫ي رف رص رار ميقان ثم قل ربت ْال رواو ري ااء لسكون رها روانك رسار رما رقبلهار‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫ا‬ ‫ر‬
‫ف رص رار ميق‬
‫ا‬
Miiqon ) ‫( ميق‬aslinya mawqiyun ) ‫ ( رمو ِف‬ikut wazan mif'alun ) ‫ ( مف رعل‬ya' diganti Alif karena
ya'berharokat dan huruf sebelumnya difathah maka menjadi miiqoo ) ‫( ميقان‬kemudian alif di
‫ر‬
buang untuk mencegah bertemu nya dua huruf yang mati maka menjadi miiqoon ( ‫) ميقان‬
kemudian wawu diganti ya' karena wawu disukun dan huruf sebelumnya diharokati kasroh maka
‫ا‬
menjadi miiqon ( ‫) ميق‬
َ
‫بِنِاءِلِفِيِفِمِق ُِرِون‬
BINA’ LAFIF MAQRUN adalah kalimah isim atau fi’il yang a’in fi’il dan lam fi’ilnya berupa huruf
ilat
‫ر‬
Contoh ( ‫ ) ش روى‬Qiyas isthilahinya :
ٌ ُ
ِ ‫ِمشوى‬2ِ‫شوِيش ِوىِشياِومشوىِفهوِش ٍاوِوذاكِمش ِو ٌيٌِاش ِوَِلِتش ِوِمشوى‬

21
‫شوى‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫ر‬
‫شوى اصله ش رو رى رعل روزن ف رع رل قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار ش روى‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
Syawaa ( ‫ ) ش روى‬aslinya Syawaya ( ‫ ) ش رو ري‬mengikuti wazan fa'ala ( ‫ ) ف رع رل‬Ya' ( ‫ ) ي‬diganti alif ( ‫) ا‬
‫ر‬
karena ya' ( ‫ ) ي‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka menjadi Syawaa (‫)ش روى‬

‫يش ِوى‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫يشوى اصله ريشوي رعل روزن ريفعل اسك رنت ر‬
‫الياء الستثقال الضمة رعلي رها ف رص رار ريشوى‬ ِ
Yasywi ( ‫ ) ريشوى‬aslinya yasywiyu ( ‫ ) ريشوي‬ikut wazan yaf'ilu ( ‫ ) ريفعل‬ya’ ( ‫ ) ي‬disukun karena
beratnya ya' ) ‫ ) ي‬menyandang harokat dhommah maka menjadi yasywi ) ‫) ريشوى‬

‫ش ٍّيا‬
ُّ َ َ ‫ِاالو ََلِالجل‬
ُ ُ ُ َ َ ُ ُ َ ٍّ
ِِ‫ِسطِاَلدغامِفصارِمددتاِثم‬ ‫شيِاِاصلهِمددتاِعَلِوزنِفعلتاِاسكنتِالدال‬
‫ر‬
‫الواو ري ااء الجت رماعه رما َف كل رمة رواحدة‬
‫ر ر ر ا‬
‫ل قل ربت ر‬ ‫ر‬ ٍّ ُ ‫ُادغمتِالد‬
‫الِشيا اصله شويا عل وزن فع‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫روسب رقت اح رداه رما بالسكون رف رص رار رشييا اثم ادغ رمت ر‬
‫الياء الول َف الثان رية للم رجان رسة ف رصا رر ش ٍّيا‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر ا‬
Syayyan ( ‫ ) ش ٍّيا‬aslinya syauyan ( ‫ ) شويا‬ikut wazan fa'lan ( ‫ ) فعل‬wawu ( ‫ ) و‬ya' ( ‫ ) ي‬diganti Karena
‫ر‬
berkumpul dalam satu kalimat dan salah satu nya disukun maka menjadi syayyan ( ‫) شييا‬
kemudian ya' ( ‫ ) ي‬yang pertama diidghomkan kepada ya' ) ‫ ( ي‬yang kedua karena sejenis maka
‫ر‬
menjadi syayyan ) ‫) ش ٍّيا‬

‫مشوى‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ا‬
‫مشوى أصله رمش رويا رعل روزن رمف رعل قل ربت ال رياء الفا لت رحرك ره راوانفتاح رماقبل رهاف رص رار مشواى‬
‫ا‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫ثم حذفت اللف دفعا اللتقاء الساكني فصار مشوى‬
‫ا‬
Masywan ( ‫ ) مش اوى‬aslinya masywayan ( ‫ ) رمش رويا‬ikut wazan maf'alan ( ‫ ) رمف رعل‬ya' ( ‫ ) ي‬diganti Alif
karena ya' ( ‫ ) ي‬berharokat dan huruf sebelumnya difathah maka menjadi masywaan ‫مشواى‬
kemudian alif di buang untuk mencegah bertemunya dua huruf yang mati maka menjadi
masywan ( ‫) مش اوى‬

ِ‫شِ ٍاو‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫اصله شاوي رعل روزن فاعل اسكنت ا رلياء الستثقال الضمة رعلي رها ف رص رار ش ٍاوى ثم‬ ٍِ ِ‫ش‬
‫او‬
‫ر‬ ‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬
‫ي ف رص رار ش ٍاو‬ ‫حذفت ا رلياء دفعا اللتقاءالساكن‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
Syawin ( ‫ ) ش ٍاو‬aslinya syawiyun ( ‫ ) شاوي‬ikut wazan faa'ilun ( ‫ ) فاعل‬ya' ( ‫ ) ي‬disukun karena
beratnya ya' ( ‫ ) ي‬menyandang harokat dhommah maka menjadi syaawiin kemudian ya' ( ‫) ي‬
‫ر‬
dibuang untuk mencegah bertemu nya dua huruf yang mati maka menjadi syawin ( ‫) ش ٍاو‬

22
ِ‫مش ِِو ٌي‬
ٌِ ‫مش ِِو‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫ال رواو ري ااء الجت رماعه رما َف كل رمة رواحدة روسبقت‬
‫ي اصله رمشووي رعل روزن رمفعول قل ربت‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ْ ْ ‫ر‬ ‫ر‬
‫احداه رما با السكون ف رص رار رمشو ِ ِي ثم ادغ رمت ال رياء الول َ ِف الثن رية للم رجان رسة ف رص رار رمشوي ثم‬
‫ْ ر ر ر ر ر‬ ْ
‫الياء ف رص رار رمشوي‬ ‫حركت ال رواو بالكسة لتسلم‬
Masywiyun ( ‫ ) رمشوي‬aslinya masywuuyun ( ‫ ) رمشووي‬ikut wazan maf'ulun ( ‫ ) رمفعول‬wawu diganti
ya' ( ‫ ) ي‬karena berkumpul dalam satu kalimat dan yang pertama diharokati sukun maka menjadi
masywuyyun ( ‫ ) رمشو ِ ِي‬kemudian ya' ( ‫ ) ي‬yang pertama diidghomkan kepada ya' ( ‫ ) ي‬yang kedua
karena sejenis maka menjadi masywiyyun ( ‫) رمشوي‬

ِ‫اِشِ ِو‬
‫ر‬ ْ ‫ر‬ ْ ‫ر‬
‫اصله اشوى رعل روزن افعل حذفت ال رياء لبنائه رعل رحذف رحرف العلة ف رص رار اشو‬ ‫اِشِ ِِو‬
Isywi ( ‫ ) اشو‬aslinya isywii ( ‫ ) اشوى‬ikut wazan if'il ( ‫ ) افعل‬ya' dibuang karena mabninya hadzfi harfi
ilat maka menjadi isywi ( ‫) اشو‬

ِ‫و‬
ِِ ِ‫الِتِش‬
ِ
ْ ْ ُ َ ُ ُ َ
ِ‫و ِاصلهَِلِتش ِويِعَلِوزنَِلتفعلِحذفتِالي ُاءِعَلمةِللجزمِفصارَِلِتش ِو‬
ِِ ِ‫الِتِش‬
ِ
‫ر ر‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
Laa Tasywi ( ‫ ) ل تشو‬aslinya Laa Tasywii ( ‫ ) ل تشوي‬ikut wazan Laa Taf'il ( ‫) لتفعل‬, Ya' ( ‫) ي‬
‫ر ر ر‬
dibuang karena menjadi alamat i'rob jazm maka menjadi ( ‫) ل تشو‬

‫مِشوى‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫مِشوى اصله رمش روي رعل روزن رمف رعل قل ربت ال رياء الفا لت رحرك ره راوانفتاح رما قبل رهاف رص رار رمشواى‬
‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫ي ف رص رار رمش اوى‬ ‫ثم حذفت اللف دفعا اللتقاء الساكن‬
Masywan ( ‫ ) رمش اوى‬aslinya Masywayun ( ‫ ) رمش روي‬ikut wazan Maf'alun ( ‫) رمف رعل‬, ya' ( ‫ ) ي‬diganti alif
karna ya' ( ‫ ) ي‬berharokat dan huruf sebelumnya di fathah maka menjadi masywaan ( ‫) رمشواى‬
kemudian alif dibuang untuk mencegah bertemunya dua huruf yg mati maka menjadi masywan
( ‫) رمش اوى‬

‫مِشوى‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫مِشوى اصله مش روي رعل روزن مف رعل قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار‬
‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫ي ف رص رار مش اوى‬ ‫مشواى ثم حذفت اللف دفعا اللتقاء الساكن‬
Misywan ( ‫ ) مش اوى‬aslinya misywayun ( ‫ ) مش روي‬ikut wazan mif'alun ( ‫ ) مف رعل‬Ya' ( ‫ ) ي‬diganti alif
karna ya' ( ‫ ) ي‬berharokat dan huruf sebelumnya difathah maka menjadi Misywaan ( ‫) مش روي‬
kemudian alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yg mati maka menjadi Misywan (
‫) مش اوى‬

23
QIYASH LUGHOWI
ُ ُ ُ
ِ ‫ِقياسِلغ ِوىِبناءِمضاعفِثَل ي‬.١
ِ‫ث‬

Madda ( ِ‫) مد‬


ُ ُ ُ ُ ُّ
ِِِ‫م ِدِِمداِِمد ِواِِِمدتِِِمدتِاِِمددنِِمددتِِمددتماِِمددتمِِِمددتِمددتماِِمددتن‬
ُ
‫تِِمددنا‬ ِ ‫م دد‬

ِ‫م‬
‫د‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر ر‬
‫لجل شط الدغام ف رصا رر رمدد ث رم‬ ‫مدِ اصله رمدد رعل روزن ف رع رل اسكنت الدال الول‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رص رار رمد‬
‫ر ر‬ ‫ر‬
Madda ( ‫ ) رمد‬aslinya madada ( ‫ ) رمدد‬ikut wazan fa’ala ( ‫) ف رع رل‬. Dal ( ‫ ) د‬yang pertama disukun untuk
‫ر‬
syarat pengidghoman maka jadinya madda ( ‫) رمدد‬, kemudian dal ( ‫ ) د‬yang pertama di idghomkan
pada dal ( ‫ ) د‬yang kedua karena sejenis maka menjadi Madda ( ‫) رمد‬

ُّ
‫مدوا‬
‫ر ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ُّ
‫مدوا اصله رمددوا رعل روزن ف رعلوا اسكنت الدال الول لجل شط الدغام ف رصا رر رمددوا ث رم‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رص رار رمدوا‬
‫ر‬ ‫ر‬
Madduu ( ‫ ) رمدوا‬aslinya madduu ( ‫ ) رمددوا‬ikut wazan fa’alu ( ‫ ) ف رعلوا‬Dal ( ‫ ) د‬yang pertama disukun
( ) untuk syarat pengidghoman maka jadinya madduu ( ‫) رمددوا‬, kemudian dal ( ‫ ) د‬yang pertama
di idghomkan pada dal ( ‫ ) د‬yang kedua karena sejenis maka menjadi Madduu ( ‫) رمدوا‬

ِ ِ‫مدت‬
‫ر‬ ‫ر ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر ر‬
‫مدتِِاصله رمددت رعل روزن ف رعلت اسكنت الدال الول لجل شط الدغام ف رصا رر رمددت‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫ث رم ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رص رار رمدت‬
‫ر ر‬ ‫ر‬
Maddat ( ‫ ) رمدت‬aslinya madadat ( ‫ ) رمددت‬ikut wazan fa’alat ( ‫) ف رعلت‬. Dal ( ‫ ) د‬yang pertama disukun
‫ر‬
untuk syarat pengidghoman maka jadinya maddat ( ‫) رمددت‬, kemudian dal ( ‫ ) د‬yang pertama di
idghomkan pada dal ( ‫ ) د‬yang kedua karena sejenis maka menjadi Maddat ( ‫) رمدت‬

ِ ‫مدتا‬
‫رر‬ ‫ر ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر ر‬ ‫ر رر‬
‫مدتا اصله رمددتا رعل روزن ف رعلتا اسكنت الدال الول لجل شط الدغام ف رصا رر رمددتا ث رم‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رص رار رمدتا‬
‫ر‬ ‫ر رر‬ ‫ر ر‬
Maddataa ( ‫ ) رمدتا‬aslinya madadataa ( ‫ ) رمددتا‬ikut wazan fa’alataa ( ‫) ف رعلتا‬. Dal ( ‫ ) د‬yang pertama
‫رر‬
disukun untuk syarat pengidghoman maka jadinya maddataa ( ‫) رمددتا‬, kemudian dal ( ‫ ) د‬yang
‫ر‬
pertama di idghomkan pada dal ( ‫ ) د‬yang kedua karena sejenis maka menjadi Maddataa ( ‫ ) رمدتا‬.
‫ر ر ر‬
‫مددن الخ‬.....
24
‫‪.....‬ال اعالل لهم‬
‫ر ر ر‬
‫)مددن(‬ ‫‪sampai terakhir tidak memiliki i'lal‬‬

‫)مدا( ‪Maddan‬‬
‫مداِمدينِم ِّدينِِمدةِِمدت َ‬
‫يِمداتِ‬‫ِ‬ ‫ِ‬
‫مدا‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ر ا‬
‫مدا اصله رمددا رعل روزن فعل ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رص رار رمدا‬
‫ر ا‬
‫‪ ) yang pertama di idghomkan‬د ( ‪ ) Dal‬فعل ( ‪ ) ikut wazan fa'lan‬رمددا ( ‪ ) aslinya maddan‬رمدا ( ‪Maddan‬‬
‫‪ ).‬رمدا ( ‪ yang kedua karena sejenis maka menjadi Maddan‬د ‪pada dal‬‬

‫مدي ِنِ‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ن اصله رمد ردين رعل روزن رفعل َ‬
‫ي ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رص رار رمدين‬ ‫مدي ِ ِ‬
‫ر‬ ‫‪ ) yang pertama di‬د ( ‪ ) Dal‬رفعل َ‬
‫ي ) ‪ ) ikut wazan fa'laini‬رمددين ( ‪ ) aslinya maddaini‬رمدين ( ‪Maddaini‬‬
‫‪ ).‬رمدين ( ‪ ) yang kedua karena sejenis maka menjadi Maddaini‬د ( ‪idghomkan pada dal‬‬
‫ِّ‬
‫مدينِ‬
‫ر‬ ‫ْ‬ ‫م ِّدينِ اصله رمددي رن رعل روزن رفعل َر‬
‫ي ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة‬
‫ِّ‬ ‫ر‬
‫ف رص رار رمدي رن‬
‫ِّ‬ ‫ر‬
‫ي ‪ mengikuti wazan fa'liina ،‬رمددي رن ‪ aslinya maddiina‬رمدي رن ‪Maddiina‬‬
‫‪Dal‬فعل َر‬ ‫‪ yang pertama di‬د‬
‫ر‬ ‫ر ِّ‬
‫‪ .‬مدين ‪ yang kedua karena sejenis maka jadinya Maddiina‬د ‪idghomkan pada dal‬‬

‫) رم رمدا ( ‪Mamaddan‬‬
‫رم رمدا رم رمدين رم رم ِّدي رن رم رمد اة رم رمد رت َ‬
‫ي رم رمدات‬

‫ممدا‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫ر‬
‫ممدا اصله رممددا رعل روزن رمف رعل نقلت رح رركة الدال الول ال رما قبل رها لجل شط الدغام‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ر‬
‫ف رص رار رم رمددا ثم ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رصا رر رم رمدا‬

‫ر‬ ‫ا‬
‫‪ ) yang‬د ( ‪ ). Harokat dal‬رمف رعل ( ‪ ) ikut wazan maf'alan‬رممددا ( ‪ ) aslinya mamdadan‬رم رمدا ( ‪Mamaddan‬‬
‫‪pertama dipindah pada huruf sebelumnya untuk syarat pengidghoman maka jadinya mamaddan‬‬

‫‪25‬‬
( ‫) رم رمددا‬, kemudian dal ( ‫ ) د‬yang pertama di idghomkan pada dal ( ‫ ) د‬yang kedua karena sejenis
maka menjadi Mamaddan ( ‫) رم رمدا‬

Maaddun (ِ‫)ماد‬
ٌ ٌ ُّ
ِ‫مادِمادانِمادونِِمادةِمادتانِمادات‬

ِ‫ماد‬
‫ر ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫مادِ اصله رمادد رعل روزن فاعل اسكنت الدا ل الول لجل شط الدغام ف رص رار رمادد ثم‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رص رار رماد‬
‫ر‬
Maaddun ( ‫ ) رماد‬aslinya maadidun ( ‫ ) رمادد‬ikut wazan faa'ilun ( ‫ ) فاعل‬. Dal ( ‫ ) د‬yang pertama
disukun, untuk syarat pengidhoman maka jadinya maaddun ( ‫ رماد‬, kemudian dal ( ‫ ) د‬yang
pertama di idghomkan pada dal ( ‫ ) د‬yang kedua karena sejenis maka menjadi Maaddun ) ‫( رماد‬

ِ‫مادان‬
ُ ُ
َ ‫ِاالولِالجل‬ ُ َ ُ ُ َ
ِِ‫ِسطِاَلدغامِفصار‬ ‫مادِانِِاصلهِماددانِعَلِوزنِفاعَلنِاسكنتِالداِل‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬
‫مِاددان ثم ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رص رار رمادان‬
‫ر‬ ‫ر ر‬
Maaddaani ( ‫ ) رمادان‬aslinya maadidaani ( ‫ ) رماددان‬ikut wazan faa'ilaani ( ‫) فاعلن‬. Dal ( ‫ ) د‬yang
‫ر‬
pertama disukun, untuk syarat pengidhoman maka menjadi maaddaani ( ‫) رماددان‬, kemudian dal (
‫ ) د‬yang pertama di idghomkan pada dal ( ‫ ) د‬yang kedua karena sejenis maka menjadi Maaddaani
( ‫ ) رمادان‬.
ُّ
ِ ‫مادو‬
‫ن‬
‫ر ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ُّ
‫مادونِ اصله رماددون رعل روزن فاعلون اسكنت الدا ل الول لجل شط الدغام ف رص رار‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬
.‫رماددون ثم ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رص رار رمادون‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
Maadduuna ( ‫ ) رمادون‬aslinya maadiduuna ( ‫ ) رماددون‬ikut wazan faa'iluuna ( ‫) فاعلون‬. Dal ( ‫ ) د‬yang
‫ر‬
pertama disukun, untuk syarat pengidhoman maka menjadi maadduuna ( ‫) رماددون‬, kemudian dal
( ‫ ) د‬yang pertama di idghomkan pada dal ( ‫ ) د‬yang kedua karena sejenis maka menjadi
‫ر‬
Maadduuna ( ‫) رمادون‬
ٌ
ِ‫مادة‬
‫ر‬ ‫ر ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ٌ
‫رماددة ثم‬ ‫ماد ِة اصله رماددة رعل روزن فاعلة اسكنت الدا ل الول لجل شط الدغام ف رص رار‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ
.‫ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رص رار رمادة‬
‫ر‬ ‫ر‬
Maaddatun ( ‫ ) رمادة‬aslinya maadidatun ( ‫ ) رماددة‬mengikuti wazan faa'ilatun ( ‫) فاعلة‬. Dal ( ‫ ) د‬yang
‫ر‬
pertama disukun, untuk syarat pengidhoman maka menjadi maaddatun ( ‫) رماددة‬, kemudian dal
(‫ ) د‬yang pertama di idghomkan pada dal ( ‫ ) د‬yang kedua karena sejenis maka menjadi
Maaddatun ( ‫ ) رمادة‬.

26
ِ‫مادتان‬
‫ر ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر ر‬ ‫رر‬
‫مادتانِ اصله رماددتان رعل روزن فاعلتان اسكنت الدا ل الول لجل شط الدغام ف رص رار‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫رر‬
.‫رماددتان ثم ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رص رار رمادتان‬
‫ر‬ ‫رر‬ ‫ر ر‬
Maaddataani ( ‫ ) رمادتان‬aslinya maadidataani ( ‫ ) رماددتان‬ikut wazan faa'ilataani ( ‫) فاعلتان‬. Dal ( ‫) د‬
‫رر‬
yang pertama disukun, untuk syarat pengidhoman maka menjadi maaddataani ( ‫) رماددتان‬,
kemudian dal ( ‫ ) د‬yang pertama di idghomkan pada dal ( ‫ ) د‬yang kedua karena sejenis maka
‫ر‬
menjadi Maaddataani ( ‫) رمادتان‬.
ٌ
ِ‫مادات‬
‫ات اصله رماد ردات رعل روزن رفاع رلت اسك رنت الدا ل الول رلجل رشط الد رغام رف رصارر‬ ٌ
ِ ‫ماد‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬
.‫رماددات ثم ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رص رار رمادات‬
‫ر‬ ‫ر ر‬
Maaddaatun ( ‫ ) رمادات‬aslinya maadidaatun ( ‫ ) رماددات‬ikut wazan faa'ilaatun ( ‫) فاعلت‬. Dal ( ‫) د‬
‫ر‬
yang pertama disukun, untuk syarat pengidhoman maka menjadi maaddaatun ( ‫) رماددات‬,
kemudian dal ( ‫ ) د‬yang pertama di idghomkan pada dal ( ‫ ) د‬yang kedua karena sejenis maka
menjadi Maaddaatun ( ‫) رمادات‬

Mudda (ِ‫)مد‬
ُ
ُ ُ ُ ِّ ُ ُّ ُ ُ ُ
‫دواِِِمدىِمداِأمددن‬
ِ ‫اِم‬‫مدِمد‬

ِ‫ُمد‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫مدِ اصله امدد رعل روزن افعل نقلت رح رركة الدال الول ال رما قبل رها لجل شط الدغام فصار‬
ُ
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ْر‬
‫امدد ثم حركت الدال الثان رية بالفت رحة للخفة ف رص رار امدد ثم ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ
.‫للم رجان رسة ف رص رار امد ثم حذفت هم رزة ال روصل ل رعدم الحت رياج الي رها ف رص رار مد‬
Mudda ( ‫ ) مد‬asalnya Umdud ( ‫ ) امدد‬mengikuti wazan Uf'ul ( ‫) افعل‬. Harokat dal ( ‫ ) د‬yang pertama
dipindah pada huruf sebelumnya untuk syarat pengidhoman maka menjadi Umudd ( ‫) امدد‬,
kemudian dal ( ‫ ) د‬yang kedua diharokati fathah untuk memudahkan pembacaan maka menjadi
Umudda kemudian hamzah washal dibuang karena tidak dibutuhkan maka menjadi mudda (‫) مد‬

Laa Tamudda (ِ‫)َلِت ُمد‬


ُ ِّ ُّ
‫دىَِلِت ُمداَِلِت ُمددن‬
ِ ‫َلِت ُمدَِلِت ُمداَِلِت ُمدواَِِِلِت ُم‬

27
ِ ‫َلِت ُم‬
‫د‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر ر‬ ‫ر ر‬ ُ
‫َلِتمدِ اصله ل تمدد رعل روزن ل تفعل نقلت رح رركة الدال الول ال رما قبل رها لجل شط‬
‫ر ر ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ْر‬ ‫ر ر‬ ‫ر‬
‫الدغام فصار ل تمدد ثم حركت الدال الثان رية بالفت رحة للخفة ف رص رار ل تمدد ثم ادغ رمت الدال‬
‫ر ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ
.‫الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رص رار ل تمد‬
‫ر ر‬ ‫ر ر‬ ‫ر ر‬
Laa Tamudda ( ‫ ) ل تمد‬aslinya Laa Tamdud ( ‫ ) ل تمدد‬ikut wazan Laa Taf'ul ( ‫) ل تفعل‬. Harokat dal ( ‫د‬
) yang pertama dipindah pada huruf sebelumnya untuk syarat pengidghoman maka menjadi Laa
‫ر ر‬
Tamudd ( ‫) ل تمدد‬, kemudian dal ( ‫ ) د‬yang kedua diharokati fathah untuk
‫ر‬
Mamaddan (‫)م رمدا‬

َ ‫ممداِممدينِمم ِّدينِِِممدةِممدت‬
ِ‫يِممدات‬ِ
‫ممدا‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫ممدِ اصله رممدد رعل روزن رمف رعل نقلت رح رركة الدال الول ال رما قبل رها لجل شط الدغام‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬
‫ف رص رار رم رمدد ثم ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رصا رر رم رمد‬
‫ر‬
Mamaddun ( ‫ ) رم رمد‬aslinya mamdadun ( ‫ ) رممدد‬mengikuti wazan maf'alun ( ‫ ) رمف رعل‬. Harokat dal ( ‫د‬
) yang pertama dipindah pada huruf sebelumnya untuk syarat pengidghoman maka menjadi
mamaddun ( ‫) رم رمدد‬, kemudian dal ( ‫ ) د‬yang pertama di idghomkan pada dal ( ‫ ) د‬yang kedua
karena sejenis maka menjadi Mamaddun ( ‫) رم رمد‬.

ِ‫ممدِان‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر ر‬
‫ممدانِ اصله رممددان رعل روزن رمف رعلن نقلت رح رركة الدال الول ال رما قبل رها لجل شط‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫ر ر‬
‫الدغام ف رص رار رم رمددان ثم ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رصا رر رم رمدان‬
‫ر ر‬ ‫ر‬
Mamaddaani ) ‫ ( رم رمدان‬aslinya mamdadaani ) ‫ ( رممددان‬mengikuti wazan maf'alaani ) ‫ ( رمف رعلن‬.
Harokat dal ( ‫ ) د‬yang pertama dipindah pada huruf sebelumnya untuk syarat pengidghoman
‫ر‬
maka menjadi mamaddaani ( ‫ ) رم رمددان‬, kemudian dal ( ‫ ) د‬yang pertama di idghomkan pada dal (
‫ ) د‬yang kedua karena sejenis maka menjadi Mamaddaani ( ‫) رم رمدان‬.
ُّ
ِ‫مماد‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ُّ
‫اد اصله رم رمادد رعل روزن رمفاعل نقلت رح رركة الدال الول ال رما قبل رها لجل شط الدغام‬
ِ ‫مم‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬
‫ف رص رار رم رمادد ثم ادغ رمت الدال الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رصا رر رم رماد‬.
‫ر‬
Mamaaddu ( ‫ ) رم رماد‬aslinya mamaadidu ( ‫ ) رم رمادد‬mengikuti wazan mafaa'ilu ( ‫ ) رمفاعل‬. Harokat dal
( ‫ ) د‬yang pertama dipindah pada huruf sebelumnya untuk syarat pengidghoman maka menjadi
mamaaddu ( ‫) رم رمادد‬, kemudian dal ( ‫ ) د‬yang pertama di idghomkan pada dal ( ‫ ) د‬yang kedua
karena sejenis maka menjadi Mamaaddu ( ‫) رم رماد‬

28
‫ُ ُ ْ‬ ‫ُ‬
‫اء ِ‬ ‫‪ِ.٢‬قِيِ ِ‬
‫اسِلغِ ِِوىِبِنِاءِمِهِ ِم ِو ِزِ ِالفِ ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫أملِأمَلِأم ُلواِأم َلتِأم َلتاِأم ْلنِأم ْلتِأم ْل ُتماِأم ْل ُتمِأم ْلتِأم ْل ُتماِأم ْل ُ َ‬
‫يِ‬
‫َ َ ُ َ ْ‬
‫أملتِاملنِا‬
‫‪hanya pada fi'il mudlori' dst‬‬

‫ُ‬
‫يِ‬
‫او ِ‬
‫الِو ِِ‬ ‫‪ِ.٣‬قِيِ ِ‬
‫اسِلغِ ِِوىِبِنِاءِمِثِ ِ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫وعدِوعداِوعدواِوعدتِوعدتاِوعدنِوعدتِوعدتماِوعدتمِوعدتِوعدتمِاِوعدتنِ‬
‫ُ‬
‫وعدتِوعدنا‬
‫‪hanya pada fi'il mudlori' dst‬‬

‫ُ‬
‫‪ِ.٤‬قِيِ ِ‬
‫اسِلغِ ِِويِبِنِاءِِمِثِالِِيا يثِ ِ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ساِي ُ‬
‫سواِيستِيستاِيسنِيستِيستماِيستمِيستِيستماِيستنِيستِيسنا‬ ‫يسِي ِ‬
‫‪hanya pada fi'il mudlori' dst‬‬

‫ُ‬
‫‪ِ.٥‬قِيِ ِ‬
‫اسِلغِ ِِوىِبناءِاجوفِواوى ِ‬

‫ت ُ‬
‫ِصنا‬
‫ُ ُ ُ َُ ُ ُ‬ ‫اِصن ُتمِ ُ‬
‫ِصنتِصنتماِصنيِصن‬ ‫ِصن ُتم ُ‬
‫ِصنت ُ‬ ‫صانِصاناِص ُانواِصنتِصنت ُ‬
‫اِِصن ُ‬

‫ص ِ‬
‫ان‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫صانِ اصله رص رون رعل روزن ف رع رل قل ربت ال رواو الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رصان‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫‪) karena‬ا( ‪) diganti alif‬و( ‪ ), Wawu‬ف رع رل ( ‪ ) ikut wazan fa'ala‬رص رون ( ‪ ) aslinya showana‬رصان ( ‪Shoona‬‬
‫ر‬
‫‪ ).‬رصان ( ‪) berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka menjadi Shoona‬و( ‪wawu‬‬

‫‪29‬‬
‫صانا‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر ر‬ ‫ر‬
‫صانا اصله رص رونا رعل روزن ف رعل قل ربت ال رواو الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رصانا‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر ر‬
Shoonaa ( ‫ ) رصانا‬aslinya showanaa ( ‫ ) رص رونا‬ikut wazan fa'alaa ( ‫)ف رعل‬, Wawu (‫ )و‬diganti alif (‫ )ا‬karena
‫ر‬
wawu (‫ )و‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka menjadi Shoonaa ( ‫) رصانا‬.
ُ
‫صانوا‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر ر ر ر ر ر ر ر ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر ر ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ُ
.‫صانوا اصله صونوا عل وزن فعلوا قلبت الواو الفا لتحركها وانفتاح ما قبلها فصار صانوا‬
‫ر‬
Shoonuu ( ‫ ) رصانوا‬aslinya showanuu ( ‫ ) رص رونوا‬ikut wazan fa'aluu ( ‫) ف رعلوا‬, Wawu (‫ )و‬diganti alif (‫)ا‬
karena wawu (‫ )و‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka menjadi Shoonuu (
‫) رصانوا‬.

ِ ‫صان‬
‫ت‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫ر‬
‫صانتِ اصله رص رونت رعل روزن ف رعلت قل ربت ال رواو الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار‬
‫ر ر‬
‫صانت‬.
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
Shoonat ( ‫ ) رصانت‬aslinya showanat ( ‫ ) رص رونت‬ikut wazan fa'alat ( ‫) ف رعلت‬, Wawu (‫ )و‬diganti alif (‫)ا‬
karena wawu (‫ )و‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka menjadi Shoonat (
‫ر‬
‫) رصانت‬

‫صانتا‬
‫رر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر ر‬ ‫رر‬
.‫صانتا اصله رص رونتا رعل روزن ف رعلتا قل ربت ال رواو الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رصانتا‬
‫رر‬ ‫رر‬ ‫ر ر‬
Shoonataa ( ‫ ) رصانتا‬aslinya showanataa ( ‫ ) رص رونتا‬ikut wazan fa'alataa ( ‫ ) ف رعلتا‬Wawu (‫ )و‬diganti alif
(‫ )ا‬karena wawu (‫ )و‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka menjadi
‫رر‬
Shoonataa( ‫) رصانتا‬

ِ ‫ُص‬
‫ن‬
‫ثم‬
‫ر‬ ‫ر‬ ْ ْ ‫ر‬
‫صنِ اصله رص رون رن رعل روزن ف رعل رن ادغ رمت النون الول َ ِف الثان رية للم رجان رسة ف رصا رر رص رون‬
ُ
‫ر‬
َ ‫اللف ردفعا ال ْلت رقاء الساك رن‬
‫يو‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ
‫قل ربت ال رواو الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رصان ثم حدفت‬
‫ر ر‬ ‫الصاد ل رتدل رعل ر‬
.‫المحذوفة ف رص رار صن‬ ‫الواو ر‬ ‫ض مت ر‬
ْ ‫ر‬
Shunna ( ‫ ) صن‬aslinya showanna ( ‫ ) رص رون رن‬ikut wazan fa'alna ‫ف رعل رن‬, Nun (‫ )ن‬yang pertama di
idghomkan pada nun ( ‫ ) ن‬yang kedua karena sejenis maka menjadi Showanna ( ‫ ) رص رون‬kemudian
Wawu (‫ )و‬diganti alif (‫ )ا‬karena wawu (‫ )و‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah
maka menjadi Shoonna ( ‫ ) رصان‬kemudian Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang
mati dan Shod (‫ )ص‬di dlommah untuk menunjukkan bahwa ada wawu (‫ )و‬yang terbuang maka
menjadi Shunna ( ‫) صن‬.

30
‫ُصن ِ‬
‫ت‬ ‫ِ‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ر ْ ر‬ ‫ر‬
‫صنتِ اصله رص رونت رعل روزن ف رعلت قل ربت ال رواو الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رصانت‬
‫ُ‬
‫ر ر‬ ‫ر‬
‫المحذوفة ف رص رار‬ ‫الصاد ل رتدل رعل ر‬
‫الواو ر‬ ‫اللف ردفعا ال ْلت رقاء الساك رن َ‬
‫ي و ض مت ر‬ ‫ر‬
‫ثم حدفت‬
‫ر‬
‫صنت‪.‬‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر ْ ر‬
‫)ا( ‪) diganti alif‬و( ‪ ), Wawu‬ف رعلت ( ‪ ) ikut wazan fa'alta‬رص رونت ( ‪ ) aslinya showanta‬صنت ( ‪Shunta‬‬
‫( ‪) berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka menjadi Shoonta‬و( ‪karena wawu‬‬
‫ر‬
‫‪) di‬ص( ‪ ) kemudian Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati dan Shod‬رصانت‬
‫ر‬
‫‪).‬صنت ( ‪) yang terbuang maka menjadi Shunta‬و( ‪dlommah untuk menunjukkan bahwa ada wawu‬‬

‫ُ‬
‫صنِت ُصما‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ر ْ‬ ‫ُ ُ‬
‫صنتما اصله رص رونت رما رعل روزن ف رعلت رما قل ربت ال رواو الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رصانت رما‬
‫ر ر‬ ‫ر‬
‫المحذوفة ف رصا رر‬ ‫الصاد ل رتدل رعل ر‬
‫الواو ر‬ ‫اللف ردفعا ال ْلت رقاء الساك رن َ‬
‫ي و ض مت ر‬ ‫ر‬
‫ثم حدفت‬
‫صنت رما‪.‬‬
‫ر ْ‬
‫‪) diganti‬و( ‪, Wawu‬ف رعلت رما ‪ ) ikut wazan fa'altumaa‬رص رونت رما ( ‪ ) aslinya showantumaa‬صنت رما ( ‪Shuntumaa‬‬
‫‪) berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka menjadi‬و( ‪) karena wawu‬ا( ‪alif‬‬
‫) صنت رما ) ‪Shuntuma‬‬

‫َ‬ ‫ُ‬
‫اث ِ‬
‫اءِاجِ ِوفِيِ ي ِ‬ ‫‪ِ.٦‬قِيِ ِ‬
‫اسِلغِ ِِوىِبِنِ ِ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫سارِساراِس ُارواِسارتِسارتاِسنِستِستماِستمِستِستماِستنِستِسنا‬

‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِالي ُاء َِال ًفاِلتح ُّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ُ‬
‫احِماِقبلهاِفصارِسارِ‬
‫ِ‬ ‫ت‬ ‫ف‬ ‫ان‬‫اِو‬‫ه‬‫ك‬‫ر‬ ‫ت‬ ‫ب‬‫ل‬‫ِق‬ ‫ل‬ ‫ع‬ ‫ِف‬‫ن‬‫ز‬‫ِو‬ ‫َل‬ ‫ِع‬‫ي‬‫ِس‬‫ه‬ ‫سارِاصل‬
‫ر‬
‫)ي( '‪) karena ya‬ا( ‪) diganti alif‬ي( '‪, Ya‬ف رع رل ‪ ) ikut wazan fa'ala‬رس ر ري ( ‪ ) aslinya sayaro‬رس رار ( ‪Saaro‬‬
‫‪.‬س رار ( ‪berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka menjadi Saaro‬‬ ‫) ر‬

‫سارا‬
‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِالي ُاء َِال ًفاِلتح ُّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ُ‬
‫احِماِقبلهاِفصارِسارا‪.‬‬
‫ِ‬ ‫ت‬‫ف‬ ‫ان‬‫اِو‬‫ه‬‫ك‬‫ر‬ ‫ت‬ ‫ب‬‫ل‬‫ِق‬ ‫َل‬ ‫ع‬ ‫ِف‬‫ن‬‫ز‬‫ِو‬‫َل‬ ‫اِع‬
‫ي‬ ‫ِس‬‫ه‬ ‫ساراِاصل‬
‫ر ر‬
‫'‪) karena ya‬ا( ‪) diganti alif‬ي( '‪ ), Ya‬ف رعل ( ‪ ) ikut wazan fa'alaa‬رس ر ريا ( ‪ ) aslinya sayaroo‬رس رارا ( ‪Saaroo‬‬
‫‪.‬س رارا ( ‪) berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka menjadi Saaroo‬ي(‬ ‫) ر‬

‫‪31‬‬
‫س ُاروا‬
‫َ‬
‫احِماِقبلهاِفصارِس ُار ِوا‪.‬‬‫ت‬ ‫ف‬ ‫ان‬‫اِو‬‫ه‬‫ك‬‫ر‬
‫ْ‬
‫ِالي ُاء َِال ًفاِلتح ُّ‬‫ت‬ ‫ب‬ ‫ل‬
‫ُ ُ‬
‫اِق‬‫و‬ ‫ل‬‫ع‬ ‫ِف‬‫ن‬‫ز‬‫ِو‬‫َل‬
‫َ‬
‫اِع‬‫و‬‫ي‬‫س ُارواِ َاص ُل ُهِس ُ‬
‫ِ‬ ‫ر‬
‫'‪) karena ya‬ا( ‪) diganti alif‬ي( '‪, ) Ya‬ف رعلوا ( ‪ ) ikut wazan fa'aluu‬رس ريوا ( ‪ ) aslinya sayaruu‬رساروا ( ‪Saaruu‬‬
‫‪.‬ساروا ( ‪) berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka menjadi Saaruu‬ي(‬ ‫) ر‬

‫سار ِ‬
‫ت‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ر‬
‫سارتِ اصله رس ر ريت رعل روزن ف رعلت قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رس رارت‪.‬‬
‫ر‬
‫‪) karena‬ا( ‪) diganti alif‬ي( '‪,) Ya‬ف رعلت ( ‪ ) mengikuti wazan fa'alat‬رس ر ريت ( ‪ ) aslinya sayarot‬رس رارت ( ‪Saarot‬‬
‫‪.‬س رارت ( ‪) berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya Saarot‬ي( '‪ya‬‬ ‫) ر‬

‫سارتا‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ر ر‬ ‫ر‬
‫سارتا اصله رس ر ريتا رعل روزن ف رعلتا قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رس رارتا‪.‬‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر ر‬
‫‪) karena‬ا( ‪) diganti alif‬ي( '‪, Ya‬ف رعلتا ‪ mengikuti wazan fa'alataa‬رس ر ريتا ‪ ) aslinya sayarotaa‬رس رارتا ( ‪Saarotaa‬‬
‫ر ر‬
‫)‪.‬س رارتا ( ‪) berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka menjadi Saarotaa‬ي( '‪ya‬‬

‫سِ‬
‫ن‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ر ْ‬ ‫ر‬
‫سنِ اصله رس رين رعل روزن ف رعل رن قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رسارن ثم‬
‫ر ر‬ ‫ر‬
‫ر‬
‫المحذوفة ف رص رار شن‪.‬‬ ‫ي ل رتدل رعل ر‬
‫الياء ر‬ ‫اللف ردفعا ال ْلت رقاء الساك رن َ‬
‫ي وك ر‬
‫ست الس َ‬ ‫ر‬
‫حدفت‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر ْ‬
‫'‪) karena ya‬ا( ‪) diganti alif‬ي( '‪, ) Ya‬ف رعل رن ( ‪ ) ikut wazan fa'alna‬رس رين ( ‪ ) aslinya sayarna‬شن ( ‪Sirna‬‬
‫ر ر‬
‫‪,‬سارن ‪) berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya Saarna‬ي(‬ ‫‪kemudian Alif‬‬
‫‪ ) di kasroh untuk‬س ( ‪dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati dan Sin‬‬
‫ر‬
‫) ‪.‬شن ( ‪) yang terbuang maka jadinya Sirna‬ي( '‪menunjukkan bahwa ada ya‬‬

‫س ِ‬
‫ت‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ر ْ ر‬ ‫ر‬
‫ستِ اصله رس ريت رعل روزن ف رعلت قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رسارت ثم‬
‫ر ر‬ ‫ر‬
‫ر‬
‫المحذوفة ف رص رار شت‪.‬‬ ‫ي ل رتدل رعل ر‬
‫الياء ر‬ ‫اللف ردفعا ال ْلت رقاء الساك رن َ‬
‫ي وك ر‬
‫ست الس َ‬ ‫ر‬
‫حدفت‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر ْ ر‬
‫‪) karena‬ا( ‪) diganti alif‬ي( '‪ ), Ya‬ف رعلت ( ‪ ) mengikuti wazan fa'alta‬رس ريت ( ‪ ) aslinya sayarta‬شت ( ‪Sirta‬‬
‫ر ر‬
‫‪,‬سارت ( ‪) berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya Saarta‬ي( '‪ya‬‬ ‫)‬
‫‪ ) di kasroh‬س ( ‪kemudian Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati dan Sin‬‬
‫ر‬
‫) شت ( ‪) yang terbuang maka jadinya Sirta‬ي( '‪untuk menunjukkan bahwa ada ya‬‬
‫ُ‬
‫ستما‬
‫ستما اصله رس ريت رما رعل روزن رف رع ْلت رما قل ربت ْال رياء الفا ل رت رحرك رها روانف رتاح رما رقبل رها رف رص رار رسارتمار‬ ‫ُ‬
‫ر ر‬ ‫ر‬
‫المحذوفة ف رص رار‬ ‫ي ل رتدل رعل ر‬
‫الياء ر‬ ‫اللف ردفعا ال ْلت رقاء الساك رن َ‬
‫ي وك ر‬
‫ست الس َ‬ ‫ر‬
‫ثم حدفت‬
‫شت رما‬

‫‪32‬‬
ْ ‫ر‬
Sirtumaa ( ‫ ) شت رما‬aslinya sayartumaa ( ‫ ) رس ريت رما‬ikut wazan fa'altumaa ( ‫ف رعلت رما‬,) Ya' (‫ )ي‬diganti alif (‫)ا‬
karena ya' (‫ )ي‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya Saartumaa
‫ ر‬kemudian Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati dan Sin ( ‫ ) س‬di
‫سارت رما‬,
kasroh untuk menunjukkan bahwa ada ya' (‫ )ي‬yang terbuang maka menjadi Sirtumaa ( ‫) شت رما‬
ُ
ِ ‫ست‬
‫م‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ْ ‫ر‬ ُ
‫ستمِ اصله رس ريتم رعل روزن ف رعلتم قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رسارتم ثم‬
‫ر ر‬ ‫ر‬
.‫المحذوفة ف رص رار شتم‬ ‫ي ل رتدل رعل ر‬
‫الياء ر‬ َ ‫اللف ردفعا ال ْلت رقاء الساك رن‬
‫ي وك ر‬
َ ‫ست الس‬ ‫ر‬
‫حدفت‬
ْ ‫ر‬
Sirtum ( ‫ ) شتم‬aslinya sayartum ( ‫ ) رس ريتم‬ikut wazan fa'altum ( ‫) ف رعلتم‬, Ya' (‫ )ي‬diganti alif (‫ )ا‬karena
ya' (‫ )ي‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya Saartum ( ‫سارتم‬, ‫) ر‬
kemudian Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati dan Sin ( ‫ ) س‬di kasroh
untuk menunjukkan bahwa ada ya' (‫ )ي‬yang terbuang maka menjadi Sirtum ‫شتم‬.

ِ ‫س‬
‫ت‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ْ ‫ر‬
‫ستِ اصله رس ريت رعل روزن ف رعلت قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رسارت ثم‬
‫ر ر‬ ‫ر‬
.‫المحذوفة ف رص رار شت‬ ‫ي ل رتدل رعل ر‬
‫الياء ر‬ َ ‫اللف ردفعا ال ْلت رقاء الساك رن‬
‫ي وك ر‬
َ ‫ست الس‬ ‫ر‬
‫حدفت‬
ْ ‫ر‬
Sirti ( ‫ ) شت‬aslinya sayarti ( ‫ ) رس ريت‬mengikuti wazan fa'alti ( ‫) ف رعلت‬, Ya' (‫ )ي‬diganti alif (‫ )ا‬karena
ya' (‫ )ي‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya Saarti ‫سارت‬, ‫ ر‬kemudian
Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati dan Sin ( ‫ ) س‬di kasroh untuk
menunjukkan bahwa ada ya' (‫ )ي‬yang terbuang maka menjadi Sirti ( ‫) شت‬
ُ
ِ‫ستم‬
‫ستما اصله رس ريت رما رعل روزن رف رع ْلت رما قل ربت ْال رياء الفا ل رت رحرك رها روانف رتاح رما رقبل رها رف رص رار رسارتمار‬ ُ
‫ر ر‬ ‫ر‬
‫المحذوفة ف رص رار‬ ‫ي ل رتدل رعل ر‬
‫الياء ر‬ َ ‫اللف ردفعا ال ْلت رقاء الساك رن‬
‫ي وك ر‬
َ ‫ست الس‬ ‫ر‬
‫ثم حدفت‬
.‫شت رما‬
ْ ‫ر‬
Sirtumaa ( ‫ ) شت رما‬aslinya sayartumaa ( ‫ ) رس ريت رما‬ikut wazan fa'altumaa ( ‫) ف رعلت رما‬, Ya' (‫ )ي‬diganti alif
(‫ )ا‬karena ya' (‫ )ي‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka menjadi Saartumaa
( ‫) رسارت رما‬, kemudian Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati dan Sin ( ‫ ) س‬di
kasroh untuk menunjukkan bahwa ada ya' (‫ )ي‬yang terbuang maka jadinya Sirtumaa ( ‫) شت رما‬
ُ
ِ‫ستن‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر ر ر ر ر ر ر ر ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر ر ررْ َ ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ُ
‫ستنِ اصله سيتن عل وزن فعلي قلبت الياء الفا لتحركها وانفتاح ما قبلها فصار سارتن ثم‬
‫ر ر‬ ‫ر‬
.‫المحذوفة ف رص رار شتن‬ ‫ي ل رتدل رعل ر‬
‫الياء ر‬ َ ‫اللف ردفعا ال ْلت رقاء الساك رن‬
‫ي وك ر‬
َ ‫ست الس‬ ‫ر‬
‫حدفت‬
َ ‫ف رع ْل‬,‫ ) ر‬Ya' (‫ )ي‬diganti alif (‫)ا‬
Sirtunna ( ‫ ) شتن‬aslinya sayartunna ( ‫ ) رس ريتن‬ikut wazan fa'altunna ( ‫ي‬
karena ya' (‫ )ي‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya Saartunna (
‫ ) ر‬kemudian Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati dan Sin ( ‫ ) س‬di
‫سارتن‬,
kasroh untuk menunjukkan bahwa ada ya' (‫ )ي‬yang terbuang maka menjadi Sirtunna ‫شتن‬.

33
ُ
ِ‫ست‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ْ ‫ر‬ ُ
‫ت اصله رس ريت رعل روزن ف رعلت قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رسارت ثم‬ِ ‫س‬
‫ر ر‬ ‫ر‬
.‫المحذوفة ف رص رار شت‬ ‫ي ل رتدل رعل ر‬
‫الياء ر‬ َ ‫اللف ردفعا ال ْلت رقاء الساك رن‬
‫ي وك ر‬
َ ‫ست الس‬ ‫ر‬
‫حدفت‬
ْ ‫ر‬
Sirtu ( ‫ ) شت‬aslinya sayartu ( ‫ ) رس ريت‬mengikuti wazan fa'altu ( ‫ ) ف رعلت‬Ya' (‫ )ي‬diganti alif (‫ )ا‬karena
ya' (‫ )ي‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya Saartu ( ‫) رسارت‬
kemudian Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati dan Sin ( ‫ ) س‬di kasroh
untuk menunjukkan bahwa ada ya' (‫ )ي‬yang terbuang maka menjadi Sirtu ( ‫) شت‬

‫سنا‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر ْر‬ ‫ر‬
‫سنا اصله رس رينا رعل روزن ف رعلنا قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رسارنا ثم‬
‫ر ر‬ ‫ر‬
‫ر‬
.‫المحذوفة ف رص رار شنا‬ ‫الياء ر‬‫ي ل رتدل رعل ر‬ َ ‫ست الس‬ ‫ي وك ر‬ َ ‫اللف ردفعا ال ْلت رقاء الساك رن‬ ‫ر‬
‫حدفت‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر ْر‬
Sirnaa ( ‫ ) شنا‬aslinya sayarnaa ( ‫ ) رس رينا‬ikut wazan fa'alnaa ( ‫ف رعلنا‬, ) Ya' (‫ )ي‬diganti alif (‫ )ا‬karena ya'
‫ر ر‬
(‫ )ي‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya Saarnaa ‫سارنا‬, kemudian
Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati dan Sin ( ‫ ) س‬di kasroh untuk
‫ر‬
menunjukkan bahwa ada ya' (‫ )ي‬yang terbuang maka menjadi Sirnaa ( ‫) شنا‬

ِ ‫ِقياسِلغوىِبناءِناقصِوا ِوي‬.٨
ُ ُ ُ ُ ُ
‫غزاِغزواِغزواِغزتِغزتاِغزونِغزوتِغزوتماِغزوتمِغزوتِغزوتماِغزوتنِغزوتِغزونِا‬

‫غزا‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫ر‬
‫غزا اصله غ رز رو رعل روزن ف رع رل قل ربت ال رواو الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار غ رزا‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
Ghozaa ( ‫ ) غ رزا‬aslinya ghozawa ( ‫ ) غ رز رو‬ikut wazan fa'ala ( ‫) ف رع رل‬,Wawu ( ‫ ) و‬diganti alif ( ‫ ) ا‬karena
‫ر‬
wawu ( ‫ ) و‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka menjadia ghozaa ( ‫) غ رزا‬

‫ِالِاعالل‬...‫غزواِِالِاعالل‬... (tidak memiliki i'lal)

‫ِالِاعالل‬...‫غزواِالِاعالل‬... (tidak memiliki i'lal)

34
ِ‫غزت‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫ر‬
‫غزتِ اصله غ رز روت رعل روزن ف رعلت قل ربت ال رواو الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار غ رزات ثم‬
‫ر‬ ‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫ي ف رص رار غ رزت‬ ‫حدفت اللف دفعا اللتقاء الساكن‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
Ghozat ( ‫ ) غ رزت‬asalnya ghozawat ( ‫ ) غ رز روت‬ikut wazan fa'alat ‫ف رعلت‬,Wawu ( ‫ ) و‬diganti alif ( ‫ ) ا‬karena
‫ر‬
wawu ( ‫ ) و‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya ghozaat ( ‫) غ رزات‬,
‫ر‬
kemudian Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati maka menjadi ‫غ رزت‬

‫غزتا‬
‫ر ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر ر‬ ‫ر ر‬
‫غزتا اصله غ رز روتا رعل روزن ف رعلتا قل ربت ال رواو الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار غ رزاتا ثم‬
‫ر‬ ‫ر‬
‫ر ر‬ ‫ر‬
‫ي لن التاء َف رم رحل السكون ف رص رار غ رزتا‬ َ ‫اللف ردفعا ال ْلت رقاء الساك رن‬ ‫ر‬
‫حدفت‬
‫ر ر‬ ‫ر ر‬ ‫ر ر‬
Ghozat ( ‫ ) غ رزتا‬asalnya ghozawata ( ‫ ) غ رز روتا‬ikuti wazan fa'alat ( ‫) ف رعلتا‬,Wawu ( ‫ ) و‬diganti alif ( ‫) ا‬
karena wawu ( ‫ ) و‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya ghozaat (
‫ر ر‬
‫ ) غ رزاتا‬kemudian Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati karna ta' mahal
‫ر ر‬
sukun maka menjadi ( ‫) غ رزتا‬

‫غزونِِِِالِاعالل‬... (tidak memiliki i'lal)

‫غزوتِِالِاعالل‬... (tidak memiliki i'lal


ُ
‫غزوتماِِالِاعالل‬... (tidak memiliki i'lal
ُ
‫غزوتمِِالِاعالل‬... (tidak memiliki i'lal

‫غزوتِِالِاعالل‬... (tidak memiliki i'lal


ُ
‫غزوتماِالِاعالل‬... (tidak memiliki i'lal
ُ
‫غزوتنِالِاعالل‬... (tidak memiliki i'lal
ُ
‫غزوتِالِاعالل‬... (tidak memiliki i'lal

‫غزوناِِالِاعالل‬... (tidak memiliki i'lal

35
‫ناقصِياثِ ِ‬
‫ي‬ ‫‪ِ.٩‬قياسِلغوىِبناءِ‬

‫ُ‬ ‫يِِرميتِرمي ُتماِرمي ُتمِرميتِرمي ُتماِرمي ُ َ‬


‫يِِرميتِرمينا‬ ‫رمِرمياِرمواِرمتِرمتاِرم َ‬

‫رمِ‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ر‬
‫م رعل روزن ف رع رل قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رر رم‬
‫رمِ اصله رر ر ر‬
‫ِ‬
‫ر‬
‫م ‪ asalnya Romaya‬رر رم ) ‪Romaa‬‬
‫'‪,Ya‬ف رع رل ‪ mengikuti wazan fa'ala‬رر ر ر‬
‫ِ‬ ‫( '‪ ) karena ya‬ا ( ‪ ) diganti alif‬ي (‬
‫رر رم ‪ ) berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya Romaa‬ي‬

‫)‪ (tidak memiliki i'lal‬رر رم ريا » ال اعالل‬

‫رموا‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ر‬
‫رموا اصله رر رميوا رعل روزن ف رعلوا قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رر رماوا ثم‬
‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫ي ف رص رار رر رموا‬ ‫حدفت اللف دفعا اللتقاء الساكن‬
‫ر‬
‫) ا ( ‪ ) diganti alif‬ي ( '‪(,Ya‬ف رعلوا ) ‪ ( mengikuti wazan fa'aluu‬رر رميوا ) ‪ ( asalnya Romayuu‬رر رموا ) ‪Romau‬‬
‫‪ ) berharokat dan huruf sebelumnya di‬ي ( '‪karena ya‬‬

‫‪ (, kemudian Alif dibuang untuk mencegah‬رر رماوا ) ‪harokati fathah maka jadinya Romaau‬‬
‫‪ (.‬رر رموا ) ‪bertemunya 2 huruf yang mati maka jadinya Romau‬‬

‫رمتِ‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ْ‬ ‫ر‬
‫رمتِ اصله رر رم ريت رعل روزن ف رعلت قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رر رمات ثم‬
‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫ي ف رص رار رر رمت‬ ‫حدفت اللف دفعا اللتقاء الساكن‬
‫ر‬
‫) ا ( ‪ ) diganti alif‬ي ( '‪(,Ya‬ف رعلت ) ‪ ( mengikuti wazan fa'alat‬رر رم ريت ) ‪ ( asalnya Romayat‬رر رمت ) ‪Romat‬‬
‫‪ (,‬رر رمات) ‪ ) berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya Romaat‬ي ( '‪karena ya‬‬
‫) ‪kemudian Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati maka jadinya Romat‬‬
‫‪ (.‬رر رمت‬

‫‪36‬‬
‫رمتا‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر ر‬ ‫ر‬
‫رمتا اصله رر رم ريتا رعل روزن ف رعلتا قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار رر رماتا ثم‬
‫ر‬ ‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫ي ف رص رار رر رمتا‬ ‫حدفت اللف دفعا اللتقاء الساكن‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر ر‬
Romataa ) ‫( رر رمتا‬asalnya Romayataa) ‫ ( رر رم ريتا‬mengikuti wazan fa'alataa ‫ف رعلتا‬,Ya' ( ‫ ) ي‬diganti alif ( ‫) ا‬
‫ر‬
karena ya' ( ‫ ) ي‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya Romaataa ‫ر رماتا‬,‫ر‬
kemudian Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati maka jadinya Romataa )
‫ر‬
‫( رر رمتا‬.
َ ‫( رم‬tidak memiliki i'lal)
‫يِ»ِِالِاعالل‬

‫( رميتِ»ِِالِاعالل‬tidak memiliki i'lal)


ُ
‫( رميتماِ»ِِالِاعالل‬tidak memiliki i'lal)
ُ
‫( رميتمِ»ِِالِاعالل‬tidak memiliki i'lal)

‫( رميتِ»ِِالِاعالل‬tidak memiliki i'lal)


ُ
‫( رميتماِ»ِِالِاعالل‬tidak memiliki i'lal)
َ ُ ‫( رمي‬tidak memiliki i'lal)
‫يِ»ِِالِاعالل‬
ُ
‫( رميتِ»ِِالِاعالل‬tidak memiliki i'lal)

‫( رميناِ»ِِالِاعالل‬tidak memiliki I’lal)

ِ ‫ِقياسِلغوىِبناءِلفيفِمفروق‬.١٠

ُ َ ُ ‫يِوقيتِوقي ُتماِوقي ُتمِوقيتِوقي ُتماِوقي‬


‫يِوقيتِوقينا‬ َ ‫وقِوقياِوقواِوقتِوقتاِوق‬

ِ‫وق‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫وقِ اصله رو ر ر‬
‫ف رعل روزن ف رع رل قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار روف‬ ِ
‫ر‬
Waqoo ) ‫( روف‬aslinya Waqoya ) ‫ف‬ ‫ ( رو ر ر‬mengikuti wazan fa'ala ) ‫( رف رع رل‬,Ya' ( ‫ ) ي‬diganti alif ( ‫ ) ا‬karena
ِ ‫ر‬
ya' ( ‫ ) ي‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya Waqoo) ‫( روق‬
‫ر‬
‫( روق ريا » ال اعالل‬tidak memiliki i'lal)

37
‫وقوا‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫ر‬
‫وقوا اصله روقيوا رعل روزن ف رعلوا قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار روقاوا ثم‬
‫ر‬ ‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫ي ف رص رار روقوا‬ ‫حدفت اللف دفعا اللتقاء الساكن‬.
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
Waqou ) ‫ ( روقوا‬aslinya Waqoyuu ) ‫ ( روقيوا‬mengikuti wazan fa'aluu ) ‫(ف رعلوا‬,Ya' ( ‫ ) ي‬diganti alif ( ‫) ا‬
karena ya' ( ‫ ) ي‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya Waqoou
‫ر‬
)‫( روقاوا‬, kemudian Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati maka jadinya
‫ر ر‬
Waqou (‫)وقوا‬.

ِ ‫وق‬
‫ت‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫ر‬
‫وقتِ اصله روق ريت رعل روزن ف رعلت قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار روقات ثم‬
‫ر‬ ‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫ي ف رص رار روقت‬ ‫حدفت اللف دفعا اللتقاء الساكن‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
Waqot ) ‫ ( روقت‬aslinya Waqoyat ) ‫ ( روق ريت‬mengikuti wazan fa'alat ) ‫(ف رعلت‬,Ya' ( ‫ ) ي‬diganti alif ( ‫) ا‬
‫ر‬
karena ya' ( ‫ ) ي‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya Waqoot )‫( روقات‬,
kemudian Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati maka jadinya Waqot )
‫ر‬
‫( روقت‬.

‫وقتا‬
‫ر ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر ر‬ ‫ر ر‬
‫وقتا اصله روق ريتا رعل روزن ف رعلتا قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار روقاتا ثم‬
‫رر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
ْ
‫ي لن التاء َف حكم السكون ف رص رار روقتا‬
‫ر‬ َ ‫اللف ردفعا ال ْلت رقاء الساك رن‬ ‫ر‬
‫حدفت‬
‫رر‬ ‫ر ر‬ ‫ر ر‬
Waqota ) ‫ ( روقتا‬aslinya Waqoyata ) ‫ ( روق ريتا‬mengikuti wazan fa'alata ) ‫(ف رعلتا‬,Ya' ( ‫ ) ي‬diganti alif ( ‫) ا‬
‫ر ر‬
karena ya' ( ‫ ) ي‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya Waqoota ‫( روقاتا‬,
kemudian Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati ta' ( ‫ ) تا‬dihukumi sukun
‫رر‬
maka jadinya Waqota ) ‫( روقتا‬.
َ‫( رو رق ر‬tidak memiliki i'lal)
‫ي » ال اعالل‬
‫ر ر‬
‫( روقيت » ال اعالل‬tidak memiliki i'lal)
‫ر‬
‫( روقيت رما » ال اعالل‬tidak memiliki i'lal)
‫ر‬
‫( روقيتم » ال اعالل‬tidak memiliki i'lal(
‫ر‬
‫( روقيت » ال اعالل‬tidak memiliki i'lal(
‫ر‬
‫( روقيت رما » ال اعالل‬tidak memiliki i'lal(
َ ‫( رو رقي‬tidak memiliki i'lal(
‫ي » ال اعالل‬
‫ر‬
‫( روقيت » ال اعالل‬tidak memiliki i'lal)
‫ر ر‬
‫( روقينا » ال اعالل‬tidak memiliki i'lal)
38
ِ ‫ِقياسِلغوىِبناءِلفيفِمقرون‬.١١

ُ َ ُ ‫شوىِشوياِشوواِشوتِشوتاِِشوينِشويتِشوي ُتماِشوي ُتمِشويتِشوي ُتماِشوي‬


ِ‫يِشويت‬
‫شوينا‬

‫شوى‬
َ ْ
ُّ ‫ِالي ُاء َِال ًفاِلتح‬ ُ َ ُ ُ َ
‫احِماِقبلهاِفصارِشوى‬
ِ ‫ت‬ ‫ف‬ ‫ان‬‫اِو‬‫ه‬‫ك‬‫ر‬ ‫ت‬ ‫ب‬‫ل‬‫ِق‬ ‫ل‬ ‫ع‬ ‫ِف‬‫ن‬‫ز‬‫ِو‬‫َل‬ ‫ِع‬‫وي‬ ‫ِش‬‫ه‬ ‫شوىِاصل‬
‫ر‬ ‫ر‬
Syawaa) ‫ (ش روى‬aslinya Syawaya ) ‫ (ش رو ري‬mengikuti wazan fa'ala ) ِ‫(فعل‬,Ya' ( ‫ ) ي‬diganti alif ( ‫ ) ا‬karena
‫ر‬
ya' ( ‫ ) ي‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya Syawaa )‫(ش روى‬
‫ر‬
‫( ش رو ريا » ال اعالل‬tidak memiliki i'lal)

‫شووا‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫ر‬
‫شووا اصله ش رويوا رعل روزن ف رعلوا قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار ش رواوا ثم‬
‫ر‬ ‫ر َ ر ر ر ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫حدفت اللف دفعا اللتقاء الساكني فصار شووا‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
Syawau ) ‫ ( ش روو‬aslinya Syawayuu ) ‫ (ش رويوا‬mengikuti wazan fa'aluu ) ‫(ف رعلوا‬,Ya' ( ‫ ) ي‬diganti alif ( ‫ا‬
) karena ya' ( ‫ ) ي‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya Syawaau
‫ر‬
،‫ش رواوا‬kemudian Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati maka jadinya
‫ر‬
Syawau ) ‫(ش رووا‬.

ِ‫شوت‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر‬ ‫ر‬
‫شوتِ اصله ش رو ريت رعل روزن ف رعلت قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار ش روات‬
‫ر‬ ‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫ي ف رص رار ش روت‬ ‫ثم حدفت اللف دفعا اللتقاء الساكن‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
Syawat ) ‫ ( ش روت‬aslinya Syawayat ) ‫ ( ش رو ريت‬mengikuti wazan fa'alat ) ‫(ف رعلت‬,Ya' ( ‫ ) ي‬diganti alif (
‫ ) ا‬karena ya' ( ‫ ) ي‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya Syawaat
‫ر‬
،‫ش روات‬kemudian Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati maka jadinya
‫ر‬
Syawat ‫ش روت‬.

39
‫شوتا‬
‫ر ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ْ ‫ر ر‬ ‫ر ر‬
‫شوتا اصله ش رو ريتا رعل روزن ف رعلتا قل ربت ال رياء الفا لت رحرك رها روانفتاح رما قبل رها ف رص رار ش رواتا ثم‬
‫ر ر‬ ‫ر َ ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫ي ف رص رار ش روتا‬ ‫حدفت اللف دفعا اللتقاء الساكن‬.
‫ر ر‬ ‫ر ر‬ ‫ر ر‬
Syawataa ) ‫ ( ش روتا‬aslinya Syawayataa ) ‫ ( ش رو ريتا‬mengikuti wazan fa'alataa ) ‫( ف رعلتا‬,Ya' ( ‫ ) ي‬diganti
alif ( ‫ ) ا‬karena ya' ( ‫ ) ي‬berharokat dan huruf sebelumnya di harokati fathah maka jadinya
‫ر ر‬
Syawaataa ) ‫ ( ش رواتا‬kemudian Alif dibuang untuk mencegah bertemunya 2 huruf yang mati maka
‫ر ر‬
jadinya Syawataa ) ‫( ش روتا‬
‫ر‬
‫( ش روي رن » ال اعالل‬tidak memiliki i'lal)
‫ر ر‬
‫( ش رويت » ال اعالل‬tidak memiliki i'lal)
‫ر‬
‫( ش رويت رما » ال اعالل‬tidak memiliki i'lal)
‫ر‬
‫( ش رويتم » ال اعالل‬tidak memiliki i'lal)
‫ر‬
‫( ش رويت » ال اعالل‬tidak memiliki i'lal)
‫ر‬
‫( ش رويت رما » ال اعالل‬tidak memiliki i'lal)
َ ‫( رش روي‬tidak memiliki i'lal)
‫ي » ال اعالل‬
‫ر‬
‫( ش رويت » ال اعالل‬tidak memiliki i'lal)
‫ر ر‬
‫( ش روينا » ال اعالل‬tidak memiliki i'lal)

40

Anda mungkin juga menyukai