Amsh5103 - Jan 2022
Amsh5103 - Jan 2022
MATRICULATION NO : 920522146421001
IDENTITY CARD NO. : 920522146421
TELEPHONE NO. : 0136012304
E-MAIL : asnawi.abdul.aziz@gmail.com
LEARNING CENTRE : OUM SEREMBAN, N. SEMBILAN
1
/ 31
ISI KANDUNGAN
9
2.3 Kaedah al-tahwil dalam ilmu hadis dan pengaplikasiannya dalam
Kitab al-Wasiyyah.
10
2.3.1 Mutaba’at & Syawahid
12
2.4 Metode syarah hadis Kitab al-Wasiyyah
4 27
KESIMPULAN
5 28
RUJUKAN
6 30
BAHAGIAN 2
2
/ 31
1.0 PENGENALAN
3
/ 31
2.0 ) ِكتَابُ ْال َو ِ
صيَّ ِة( SAHIH MUSLIM: KITAB AL-WASIYYAH
صيَّ ِة بِالثُّلُ ِ
ث 2.1 Carta ringkasan sanad hadis pertama dan kedua dalam bab .ا ْل َو ِ
ب ،عن عvvامر ابن َسْ vع ٍد ،ع َْن َأبِيvvهَ .عvvا َدنِي َر ُسvو ُل هَّللا ِ َح َّدثَنَا يَحْ يَى بْنُ يَحْ يَى التَّ ِمي ِم ُّيَ .أ ْخبَ َرنَا ِإ ْبَ vرا ِهي ُم بْنُ َسْ vع ٍد ع َْن ا ْب ِن ِشvهَا ٍ
ت :يَا َرسُو َل هَّللا ِ! بَلَ َغنِي َما تَ َرى ِمنَ ْال َو َج ِعَ .وَأنَا
ت .فَقُ ْل ُ
ْت ِم ْنهُ َعلَى ْال َموْ ِ
َاعِ ،م ْن َو َج ٍع َأ ْشفَي ُ صلَّى هَّللا ُ َعلَ ْي ِه َو َسلَّ َم .فِي َح َّج ِة ْال َود ِ َ
ثَ .والثُّلُ ُ
ث َكثِvvيرٌ. vال (اَل .الثُّلُ ُ ق بِ َش ْ
ط ِر ِه؟ قََ v تَ :أفََأت َ
َص َّد ُ ق بِثُلُثَ ْي َمالِي؟ قَا َل (ال) قُ ْل ُ ُذو َما ٍلَ .واَل يَ ِرثُنِي ِإاَّل ا ْبنَةٌ لِي َوا ِح َدةٌَ .أفََأتَ َ
ص َّد ُ
ق نَفَقَvةً تَ ْبت َِغي بِهَvvا َوجْ vهَ هَّللا ِِ ،إاَّل ُأ ِج vرْ تَ بِهَvvا. ك َأ ْغنِيَا َء ،خَ ْي ٌر ِم ْن َأ ْن تَ َذ َرهُ ْم عَالَةً يَتَ َكفَّفُونَ النَّ َ
اسَ .ولَ ْسvتَ تُ ْنفُِ v ك َأ ْن تَ َذ َر َو َرثَتَ َ
ِإنَّ َ
ت :يَا َرسُو َل هَّللا ِ! ُأ َخلَّفُ بَ ْع َد َأصْ َحابِي؟ قَا َل (ِإنَّ َ
ك لَ ْن تُ َخلَّفَ فَتَ ْع َم َل َع َماًل تَ ْبت َِغي بِ ِ vه ك) .قَا َل :قُ ْل ُ َحتَّى اللُّ ْق َمةُ تَجْ َعلُهَا فِي فِي ا ْم َرَأتِ َ
ض َأِلصْ َحابِي ِهجْ َرتَهُ ْم. ك آ َخرُونَ .اللَّهُ َّم! َأ ْم ِ ك َأ ْق َوا ٌم َويُ َ
ض َّر بِ َ ك تُ َخلَّفُ َحتَّى يُ ْنفَ َع بِ َاز َددْتَ بِ ِه َد َر َجةً َو ِر ْف َعةًَ .ولَ َعلَّ َ
َوجْ هَ هَّللا ِِ ،إاَّل ْ
صلَّى هَّللا ُ َعلَ ْي ِه َو َسلَّ َم من أن توفى بمكة. َواَل تَ ُر َّدهُ ْم َعلَى َأ ْعقَابِ ِه ْم .لَ ِك ْن ْالبَاِئسُ َس ْع ُد بْنُ َخوْ لَةَ .قَ َ
الَ :رثَى لَهُ َرسُو ُل هَّللا ِ َ
مسلم
ْن شِ َها ٍ
ب اب ِ
سعْ ٍد
عامر ابن َ
4
/ 31
َح َّدثَنَا قُتَ ْيبَةُ بْنُ َس ِعي ٍد َوَأبُو بَ ْك ِر بْنُ َأبِي َش ْيبَةَ .قَااَل َ :ح َّدثَنَا ُس ْفيَانُ بْنُ ُعيَ ْينَةَ .ح َو َح َّدثَنِي َأبُو الطَّا ِه ِر َو َحرْ َملَةُ .قَااَل َ :أ ْخبَ َرنَvvا ابْنُ َو ْه ٍ
ب.
اقَ .أ ْخبَ َرنَvvا َم ْع َم vرٌُ .ك ُّلهُ ْم ع َْن ُّ
الز ْهِ v
vريِّ ،بهvvذا ْحاق بن إبراهيم وعبد بن حميد .قاال :أخبرنا َع ْبُ vد الَّ vر َّز ِ َأ ْخبَ َرنِي يُونُسُ .ح و َح َّدثَنَا ِإس َ
اإلسناد ،نحوه.
مسلم
قُ َت ْي َب ُة بْنُ َ
سعِي ٍد وأبو بكر بن أبي شيبه
س ْف َيانُ بْنُ ُ
ع َي ْي َن َة ُ
الزهري
مسلم
حرْ َم َل ُة
ِر َو َ َّ
الطاه ِ َأبُو
ابْنُ َوهْ ٍ
ب
يُو ُنسُ
الزهري
سيدنا رسول هللا صلى هللا عليه وآله وسلم
5
/ 31
مسلم
ِإسْ َ
حاق بن إبراهيم وعبد بن حميد
الزهري
vالَ :د َخَ vل ُورَ .ح َّدثَنَا َأبُو دَا ُو َد ْال َحفَ ِريُّ ع َْن ُس ْفيَانَ ع َْن َس ْع ِد ْب ِن ِإ ْب َرا ِهي َم ،ع َْن َعvvا ِم ِر ْب ِن َسْ vع ٍد ،ع َْن َسْ vع ٍد .قََ v
ق بْنُ َم ْنص ٍ ْحا ُ و َح َّدثَنِي ِإس َ
vريِّ َ .ولَ ْم يَvْ vذ ُكرْ قَvvوْ َل النَّبِ ِّي َ
صvلَّى هَّللا ُ َعلَ ْيِ vه َو َسvلَّ َم فِي َسْ vع ِد ب ِْن ث ُّ
الز ْهِ v صلَّى هَّللا ُ َعلَ ْي ِه َو َسلَّ َم على يَعُو ُدنِي .فََ vذ َك َر بِ َم ْعنَى َحِ vدي ِ
النَّبِ ُّي َ
خَ وْ لَةََ .غ ْي َر َأنَّهُ قَا َلَ :و َكانَ يَ ْك َرهُ َأ ْن يَ ُموتَ بِاَأْلرْ ِ
ض الَّتِي ه َ
َاج َر ِم ْنهَا.
مسلم
َأبُو دَ ُ
اودَ ْال َح َف ِريُّ
س ْف َي َ
ان ُ
سعْ ٍد
ْن َ
عام ِِر ب ِ
َ
سعْ ٍد
َ
6
/ 31
ِ اب ا ْل َو ْق
2.2 Terjemahan hadis dari bab al-Waqf (ف ُ َ) ب.
َ َأ ْخبَ َرنَا ُسلَ ْي ُم بْنُ َأ ْخ.َح َّدثَنَا يَحْ يَي بْنُ يَحْ يَي التَّ ِمي ِم ُّي
: قَا َل. ع َْن ا ْب ِن ُع َم َر، ع َْن نَافِ ٍع،ض َر ع َْن ا ْب ِن عَوْ ٍن
َغي َْر ُمتََأثِّ ٍل َمااًل: قَا َل ُم َح َّم ٌد. َغ ْي َر ُمتَ َم ِّو ٍل فِي ِه: َت هَ َذا ْال َم َكان ِ ت بِهَ َذا ْال َح ِدي
ُ فَلَ َّما بَلَ ْغ.ث ُم َح َّمدًا ُ فَ َح َّد ْث:ال
َ َق
Umar memperoleh tanah di Khaibar. Dia mendatangi Rasulullah SAW dan meminta nasihat
Baginda SAW mengenai hal itu. Dia berkata: “Wahai Rasulullah, saya telah memperoleh
tanah di Khaibar. Saya tidak pernah memperoleh harta yang lebih berharga bagi saya
daripada ini, jadi apa yang kamu perintahkan untuk saya lakukan dengannya?” Oleh itu,
Baginda SAW bersabda: “Sekiranya anda suka, anda boleh menyimpan mayatnya tetap dan
memberikan hasilnya sebagai sedekah.”
Maka Umar memberikannya sebagai sedekah dan ianya tidak dijual atau diwarisi atau
diberikan sebagai hadiah. Dan Umar menyedekahkannya kepada orang miskin, saudara
terdekat, pembebasan hamba, yang berada di jalan Allah, orang bermusafir dan para tetamu.
Tidak ada dosa bagi seseorang, yang mentadbirnya jika dia memakan sesuatu daripadanya
dengan cara yang wajar, atau jika dia memberi makan kepada rakan-rakannya dan tidak
menimbun barang (untuk dirinya sendiri).
Imam Muslim berkata: Saya meriwayatkan hadis ini kepada Muhammad, tetapi ketika saya
mencapai (kata-kata) "tanpa menimbun (untuk dirinya sendiri)", dia (Muhammad) berkata:
"tanpa menyimpan harta itu dengan tujuan untuk menjadi kaya."
Ibn' Aun berkata: Dia yang membaca buku ini (berkaitan dengan Wakaf) memberitahu saya
bahawa di dalamnya (kata-kata itu) "tanpa menyimpan harta itu dengan pandangan untuk
menjadi kaya.”
7
/ 31
. ٍّ ِديvvَ َح َّدثَنَا ابْنُ َأبِي ع. ح و َح َّدثَنَا ُم َح َّم ُد بْنُ ْال ُمثَنَّى. ُ ح وحدثنا َأ ْزهَ ُر ال َّس َّمان. َح َّدثَنَا ابن أبي زائدة.ََح َّدثَنَاه َأبُو بَ ْك ِر بْنُ َأبِي َش ْيبَة
َ v ِديقًا َغ ْيvص
ِّو ٍلvر ُمتَ َمv ْ ِه (َأوْ يvِيث ا ْب ِن َأبِي َزاِئ َدةَ َوَأ ْزه ََر ا ْنتَهَى ِع ْن َد قَوْ ل
َ ُط ِع َم َ َغ ْي َر َأ َّن َح ِد.ُ ِم ْثلَه، بِهَ َذا اِإْل ْسنَا ِد،ُكلُّهُ ْم ع َْن ا ْب ِن عَوْ ٍن
ِ ت بِهَ َذا ْال َح ِدي
.ث ُم َح َّمدًا ِإلَى آ ِخ ِر ِه ُ فَ َح َّد ْث:ُي فِي ِه َما َذ َك َر ُسلَ ْي ٌم قَوْ لُه
ٍّ يث ا ْب ِن َأبِي َع ِد
ُ َو َح ِد.ُ َولَ ْم ي ُْذكَرْ َما بَ ْع َده.)فِي ِه
Hadis ini telah diceritakan mengenai kewibawaan Ibn 'Aun dengan rangkaian sanad yang
sama hingga dengan kata-kata: "Atau dia mungkin memberi makan temannya dengan
penimbunan dari sana" dan dia tidak menyebutkan apa yang berikut. Hadith Ibn Abu ‘Addi
padanya terdapat apa yang disebutkan oleh Sulaim yang menyatakan: “Saya menceritakannya
kepada Muhammad sehingga akhirnya."
َ ع َْن اب ِْن ُع َم،افِ ٍعvَ ع َْن ن،وْ ٍنvَ ع َْن اب ِْن ع، َ ْفيَانv ع َْن ُس، َح َّدثَنَا َأبُو دَا ُو َد ْال َحفَ ِريُّ ُع َم ُر بْنُ َس ْع ٍد.ق بْنُ ِإ ْب َرا ِهي َم
ع َْن،رv ُ وح َّدثَنَا ِإ ْس َحاَ
ِ ا لَ ْم ُأvض
َّ ااًل َأ َحبvبْ َمvص ً ْْت َأر ُ بvصَ َأ:تُ لَّ َم فَقُ ْلv ِه َو َسvْصلَّى هَّللا ُ َعلَي َ ِ ْت َرسُو َل هَّللا ُ فََأتَي.ض َخ ْيبَ َر
ِ ْْت َأرْ ضًا ِم ْن َأر ُ صب َ َأ: قَا َل.ُع َم َر
.ت ُم َح َّمدًا وما بعده ُ فَ َح َّد ْث: ْ َولَ ْم يَ ْذ ُكر.يث بِ ِم ْث ِل َح ِديثِ ِه ْم
َ ق ْال َح ِد
َ َو َسا.س ِع ْن ِدي ِم ْنهَا َ َي َواَل َأ ْنف َّ َِإل
Umar berkata: “Saya menemui Rasulullah SAW dan berkata: “Saya telah memperoleh
sebidang tanah. Tidak pernah saya memperoleh tanah yang lebih saya sayangi dan lebih
dihargai oleh saya daripada ini. Hadis yang lain adalah sama, tetapi dia tidak
menyebutkannya: "Saya menceritakannya kepada Muhammad dan apa yang berikutnya.”
8
/ 31
2.3 Kaedah al-tahwil dalam ilmu hadis dan pengaplikasiannya dalam Kitab al-
Wasiyyah.
Menurut Zulkarnain, dalam kitab-kitab hadith, al Tahwil disimbolkan dengan huruf ح.
َ
Di sisi pada ulama’, terdapat perselisihan pendapat mengenai apakah huruf َحtersebut adalah
singkatan daripada kata ( حائلpemisah), ( التحويلpemindahan), ص َّح
َ (benar) atau ( الحديثkhabar).
Menurut al Nawawi, beliau berpendapat bahawa belum diketahui siapakah orang pertama
yang menggunakan konsep rumus َحtersebut. (Zulkarnain, 2011)
Manakala dari segi istilah, al Sakhowi menyatakan bahawa para ahli hadith Ketika
menulis hadith atau mengarang sebuah kitab dan mereka menemukan adanya pertemuan dua
buah sanad atau lebih, maka ketika mereka mahu berpindah daripada satu sanad kepada sanad
yang lain, mereka menulis dengan rumus َحtersebut. (Zulkarnain, 2011)
Menurut Ibnu al Salih dalm kitabnyanya Ibnu al Soleh fi Ulum al Hadith dan kitabnya
al Muqaddimah, beliau berkata bahawa sesungguhnya huruf َحyang sering disebutkan dalam
sanad-sanad hadith maknanya adalah al Tahwil iaitu perpindagan daripada satu sanad ke
sanad yang lain. Manakala al Nawawi pula berkata bahawa apabila hadith itu memiliki satu
sanad atau lebih, maka biasanya para ahli hadith menulis pada perpindahan sanad tersebut
dengan rumus َح. (Zulkarnain, 2011)
. ٍّ ِديvvَ َح َّدثَنَا ابْنُ َأبِي ع. ح و َح َّدثَنَا ُم َح َّم ُد بْنُ ْال ُمثَنَّى. ُ ح وحدثنا َأ ْزهَ ُر ال َّس َّمان. َح َّدثَنَا ابن أبي زائدة.ََح َّدثَنَاه َأبُو بَ ْك ِر بْنُ َأبِي َش ْيبَة
َ v ِديقًا َغ ْيvص
ِّو ٍلvر ُمتَ َمv ْ ِه (َأوْ يvِيث ا ْب ِن َأبِي َزاِئ َدةَ َوَأ ْزه ََر ا ْنتَهَى ِع ْن َد قَوْ ل
َ ُط ِع َم َ َغ ْي َر َأ َّن َح ِد.ُ ِم ْثلَه، بِهَ َذا اِإْل ْسنَا ِد،ُكلُّهُ ْم ع َْن ا ْب ِن عَوْ ٍن
ِ ت بِهَ َذا ْال َح ِدي
.ث ُم َح َّمدًا ِإلَى آ ِخ ِر ِه ُ فَ َح َّد ْث:ُي فِي ِه َما َذ َك َر ُسلَ ْي ٌم قَوْ لُه
ٍّ يث ا ْب ِن َأبِي َع ِد
ُ َو َح ِد.ُ َولَ ْم ي ُْذكَرْ َما بَ ْع َده.)فِي ِه
Jikalau dipisahkan sanad tersebut daripada gabungannya, maka akan terhasil beberapa
sanad seperti berikut:
9
/ 31
2.3.1 Mutaba’at & Syawahid
Mutabi’ yang merupakan isim fa’il daripada perkataan mutaba’at, dari segi bahasa
bermaksud yang mengikuti. Manakala dari segi istilah, Ibnu Kathir memberi contoh:
“Misalnnya Hammad ibn Salamah meriwayatkan daripada Ayyub, daripada Muhammad ibn
Sirin daripada Abu Hurairah daripada Nabi Muhammad SAW. Apabila ada perawi selain
Hammad yang meriwayatkan daripada Ayyub, atau perawi selain Ayyub yang meriwayatkan
daripada Muhammad, atau perawi selain Muhammad yang meriwayatkan daripada Abu
Hurairah dan seterusnya, maka inilah yang disebut dengan mutaba’at. (Zulkarnain, 2011)
Gambaran yang diberikan oleh Ibnu Kathir mengenai mutabi’ secara tidak langsung,
ia membahagikan mutabi’ kepada dua bahagian iaitu tamm (sempurna) dan qasir (kurang).
Pada kebiasaannya hadith-hadith yang disebutkan pada turutan kedua dan seterusnya disebut
sebagai mutabi’ dan apabila hadith tersebut makna dan lafaznya serupa dengan hadith
sebelumnya, maka sering dikatakan ِم ْثلُه, jika persamaannya adalah dari segi makna.
Manakala jikalau persamaannya adalah dari segi lafaz, maka akan disebut وهvvنح. Fungsi
mutabi’ adalah sebagai penguat. Al Dahlawi meletakkan dua buah syarat dalam mutaba’ah
iaitu dua buah hadith yang disebutkan haruslah bersumber daripada seorang sahabat yang
sama. Di samping itu, mutabi’ harus memiliki darjat yang sama dengan hadith asal.
(Zulkarnain, 2011)
َ َأ ْخبَ َرنَا ُسلَ ْي ُم بْنُ َأ ْخ.َح َّدثَنَا يَحْ يَي بْنُ يَحْ يَي التَّ ِمي ِم ُّي
: قَا َل. ع َْن ا ْب ِن ُع َم َر، ع َْن نَافِ ٍع،ض َر ع َْن ا ْب ِن عَوْ ٍن
لَ ْم.رv ً ْبيت َأرvvو َل هللا! إني أصvا َر ُسvvَ ي: فَقَا َل.صلَّى هَّللا ُ َعلَ ْي ِه َو َسلَّ َم يستأمر فِيهَا
َ vَا بِخَ ْيبvض َ ي َّ ِ فََأتَى النَّب.اب ُع َم ُر َأرْ ضًا بِ َخ ْيبَ َر َ َأ
َ ص
ُ رُ؛ َأنَّهvvق بِهَا ُع َم َ َ فَ َما تَْأ ُم ُرنِي بِ ِه؟ قَا َل (ِإ ْن ِشْئتَ َحبَسْتَ َأصْ لَهَا َوت.ُط هُ َو َأ ْنفَسُ ِع ْن ِدي ِم ْنه
َ َ ق.)ص َّد ْقتَ بِهَا
َ فَت:ال
َ َص َّد ُّ َصبْ َمااًل قِ ُأ
.ِ يل هَّللا
ِ ِبv َوفِي َس.ب ِ اvvَ َوفِي ال ِّرق.رْ بَىvُ َوفِي ْالق.ق ُع َم ُر فِي ْالفُقَ َرا ِء ُ َواَل يُو َر.ُ َواَل يُ ْبتَاع.ع َأصْ لُهَا
َ َ فَت: قَا َل. ُ َواَل يُوهَب.ث
َ ص َّد ُ اَل يُبَا
ت بِهَ َذا ُ فَ َح َّد ْث:ال
َ َ ق. َغ ْي َر ُمتَ َم ِّو ٍل فِي ِه.ص ِديقًا
َ ُط ِع َم ِ ال جناح على من وليها أال يَْأ ُك َل ِم ْنهَا بِ ْال َم ْعر.ْف
ْ َأوْ ي.ُوف ِ ضي َّ َوال.َوا ْب ِن ال َّسبِي ِل
َذاvَرَأ هv
َ ََأنِي َم ْن قvَ َوَأ ْنب:وْ ٍنvَا َل ابْنُ عvَ ااًل قv َر ُمتََأثِّ ٍل َمvْ َغي:ا َل ُم َح َّم ٌدvَ ق. ِهv ِّو ٍل فِيv َر ُمتَ َمvْ َغي: َت هَ َذا ْال َم َكان ِ ْال َح ِدي
ُ فَلَ َّما بَلَ ْغ.ث ُم َح َّمدًا
غير متأثل ماال:َاب؛ َأ َّن فيه َ ْال ِكت
10
/ 31
. ٍّ ِديvvَ َح َّدثَنَا ابْنُ َأبِي ع. ح و َح َّدثَنَا ُم َح َّم ُد بْنُ ْال ُمثَنَّى. ُ ح وحدثنا َأ ْزهَ ُر ال َّس َّمان. َح َّدثَنَا ابن أبي زائدة.ََح َّدثَنَاه َأبُو بَ ْك ِر بْنُ َأبِي َش ْيبَة
َ v ِديقًا َغ ْيvص
ِّو ٍلvر ُمتَ َمv ْ ِه (َأوْ يvِيث ا ْب ِن َأبِي َزاِئ َدةَ َوَأ ْزه ََر ا ْنتَهَى ِع ْن َد قَوْ ل
َ ُط ِع َم َ َغ ْي َر َأ َّن َح ِد.ُ ِم ْثلَه، بِهَ َذا اِإْل ْسنَا ِد،ُكلُّهُ ْم ع َْن ا ْب ِن عَوْ ٍن
ِ ت بِهَ َذا ْال َح ِدي
.ث ُم َح َّمدًا ِإلَى آ ِخ ِر ِه ُ فَ َح َّد ْث:ُي فِي ِه َما َذ َك َر ُسلَ ْي ٌم قَوْ لُه
ٍّ يث ا ْب ِن َأبِي َع ِد
ُ َو َح ِد.ُ َولَ ْم ي ُْذكَرْ َما بَ ْع َده.)فِي ِه
Daripada teks di atas, maka dapat dikenal pasti kalimah ُ( ِم ْثلَهmislahu) dipakai, yang
menunjukkan bahawa sanad yang disebut mengandungi hadith yang mana lafaz dan
maknanya sesuai dengan hadith yang disebut sebelumnya.
Menurut Umar Mukhtar Mohd Noor, al Syawahid adalah jama’ bagi perkataan al-
Syahid yang bermaksud apabila terdapat hadith lain yang diriwayatkan oleh sahabat yang
lain dan hadith tersebut menyokong samada dari sudut lafaz atau makna hadith yang ingin
disokong itu. Untuk itu, setiap seorang daripada mereka merupakan syahid kepada yang lain.
(Umar Mukhtar Mohd Noor, 2016)
َ vَ ق. ْع ٍدv ع َْن َس، ْع ٍدvا ِم ِر ب ِْن َسvv ع َْن َع، َرا ِهي َمv ْع ِد ْب ِن ِإ ْبv َح َّدثَنَا َأبُو دَا ُو َد ْال َحفَ ِريُّ ع َْن ُس ْفيَانَ ع َْن َس.ُور
:الv ٍ ق بْنُ َم ْنص ُ وح َّدثَنِي ِإ ْس َحا
َ
َ وْ َل النَّبِ ِّيvvَذ ُكرْ قvْ vَ َولَ ْم ي.ي
لَّ َم فِيv ِه َو َسvْلَّى هَّللا ُ َعلَيvص ُّ ث
ِ vالز ْه
ِّ رv ِ ِديv فَ َذ َك َر بِ َم ْعنَى َح.صلَّى هَّللا ُ َعلَ ْي ِه َو َسلَّ َم على يَعُو ُدنِي
َ َدخَ َل النَّبِ ُّي
ِ ْ َو َكانَ يَ ْك َرهُ َأ ْن يَ ُموتَ بِاَأْلر: َغي َْر َأنَّهُ قَا َل.ََس ْع ِد ْب ِن خَ وْ لَة
.ض الَّتِي هَا َج َر ِم ْنهَا
Di sini, kita dapat lihat Imam Muslim RA mengaplikasikan konsep syahid di mana
beliau menyebutkan hadith yang diriwayatkan oleh beberapa orang sahabat yang berbeza
pada lafaz hadith namun sama pada maknanya.
11
/ 31
2.4 Metode syarah hadis Kitab al-Wasiyyah dalam اجbbلم بن الحجbb المنهاج شرح صحيح مسoleh
Imam al-Nawawi, فتح المنعم شرح صحيح مسلمoleh Dr. Musa Syahin Lasyin, الكوكب الوهاج
شرح صحيح مسلمoleh Syeikh Muhammad al-Amin al-Harari dan اج فيbbط الثجbbالبحر المحي
شرح صحيح اإلمام مسلم بن الحجاجoleh Syeikh Muhammad bin Ali bin Adam al-Itiyubi.
2.4.1 Metode Syarah Hadis Dalam al-Minhaj Syarh Sahih Muslim bin al-Hajjaj
karangan Imam al Nawawi RA.
Dalam al Minhaj Syarah Sahih Muslim ibn al Hajjaj khususnya dalam kitab al
Wasiyyah, Imam al Nawawi memberikan penjelasan-penjelasan tentang hadith-hadith yang
terdapat di dalam kitab tersebut. Maka penulis mengambil beberapa contoh bentuk syarah
hadis yang digunakan oleh Imam al Nawawi RA dalam mensyarahkan hadith.
Hadith di atas merupakan sabdaan Baginda SAW mengenai wasiat. Dalam hal ini,
Imam al Nawawi menjelaskannya dengan cara membandingkan pendapat dengan
menyatatkan:
ة ( ثالثvvده) وفي روايvvة عنvvيته مكتوبvvتين إال ووصvvبيت ليلvv ( ما حق امریء مسلم له شيء يريد أن يوصي فيه ي: قوله عل
، ةvv ال واجبvةv لكن مذهبنا ومذهب الجماهير أنها مندوب، وقد أجمع المسلمون على األمر بها، ليال ) فيه الحث على الوصية
انvv لكن إن ك، اvvريح بإيجابهvvه تصvvه فليس فيvvة لهم فيvv وال دالل، هي واجبة لهذا الحديث: وقال داود وغيره من أهل الظاهر
زمvvا الحvvديث مvvنی الحvv مع: ه هللاvvافعي رحمvv قال الش، على اإلنسان دین أو حق أو عنده وديعة ونحوها لزمه اإلحصاء بذلك
اvvا ويكتب فيهvvه فيهvv ويستحب تعجيلها وأن يكتبها في صحته ويشهد علي، واالحتياط للمسلم إال أن تكون وصيته مكتوبة عنده
امالت وvv وال يكلف أن يكتب كل يوم محقرات المع: قالوا، فإن تجدد له أمر يحتاج إلى الوصية به ألحقه بها، ما يحتاج إليه
ر علىvه يقتصvا ال أنvه بهvهد عليv مكتوبة وقد أش: ( ووصيته مكتوبة عنده ) فمعناه: وأما قوله و. جزئيات األمور المتكررة
هذا مذهبنا، وال تنفع إال إذا كان أشهد عليه بها، الكتابة بل ال يعمل بها
Imam al Nawawi RA menyatakan terlebih dahulu bahawa umat Islam telah
bersepakat mengenai kewajipan melaksanakan perintah wasiat. Namun beliau menyatakan
bahawa mazhab al Syafi’e dan mazhab jumhur bahawasanya hukum wasiat adalah sunat dan
bukannya wajib. Imam al Nawawi kemudian membandingkan pendapat dengan
mendatangkan pendapat Abu Daud RA dan selainnya dari kalangan ahli zohir yang mana
mereka berpendapat wasiat itu wajib berdasarkan hadith di atas. Namun beliau menyatakan
12
/ 31
bahawa pendapat mereka tidak mempunyai sebarang dalil yang menyokongnya dan tidak
terdapat dalil yang jelas menyatakan akan kewajipannya. Imam al Nawawi kemudiannya
mendatangkan pendapat Imam al Syafi’e yang menyatakan bahawa makna hadith tersebut
adalah tiada gesaan bagi seorang Muslim itu untuk berwasiat melainkan wasiatnya itu ditulis
di sisinya, dan disunatkan untuk mempercepatkannya dan menulisnya ketika dia sihat dan
disaksikan oleh orang lain dan menulis di dalamnya apa yang dia berhajat kepadanya.
13
/ 31
2.4.1.3 Pendekatan Sejarah
ول
ت :يَvvا َر ُسَ v ت .فَقُ ْل ُ
ْت ِم ْنهُ َعلَى ْال َمvvوْ ِ
َاعِ ،م ْن َو َج ٍع َأ ْشفَي ُصلَّى هَّللا ُ َعلَ ْي ِه َو َسلَّ َم .فِي َح َّج ِة ْال َود ِ
ع َْن َأبِي ِه .قَا َل :عَا َدنِي َرسُو ُل هَّللا ِ َ
تَ :أفََأت َ
َصَّ vد ُ
ق ق بِثُلُثَ ْي َمvvالِي؟ قَvا َل( ال) قُ ْل ُ vرثُنِي ِإاَّل ا ْبنَvةٌ لِي َوا ِحَ vدةٌَ .أفََأت َ
َصَّ vد ُ هَّللا ِ! بَلَ َغنِي َما تَ َرى ِمنَ ْال َو َج ِعَ .وَأنَا ُذو َما ٍلَ .واَل يَِ v
ق نَفَقَvةً
اسَ .ولَ ْسvتَ تُ ْنفُِ vك َأ ْغنِيَا َء ،خَ ْي ٌر ِم ْن َأ ْن تَ َذ َرهُ ْم عَالَةً يَتَ َكفَّفُونَ النَّ َ
ك َأ ْن تَ َذ َر َو َرثَتَ َ ثَ .والثُّلُ ُ
ث َكثِيرٌِ .إنَّ َ ط ِر ِه؟ قَا َل( اَل .الثُّلُ ُبِ َش ْ
صَ vحابِي؟ ت :يَvا َر ُسvو َل هَّللا ِ! ُأ َخلَّفُ بَ ْعvَ vد َأ ْ
vال :قُ ْل ُك) .قََ v تَ ْبتَ ِغي بِهَا َوجْ vهَ هَّللا ِِ ،إاَّل ُأ ِج vرْ تَ بِهَvvاَ .حتَّى اللُّ ْق َم vةُ تَجْ َعلُهَvvا فِي فِي ا ْم َرَأتَِ v
ك َأ ْق َوا ٌم َوي َ
ُض َّر بِvvكَ ك تُخَ لَّفُ َحتَّى يُ ْنفَ َع بِ َ
از َددْتَ بِ ِه د ََر َجةً َو ِر ْف َعةًَ .ولَ َعلَّ َ
ك لَ ْن تُ َخلَّفَ فَتَ ْع َم َل َع َماًل تَ ْبتَ ِغي بِ ِه َوجْ هَ هَّللا ِِ ،إاَّل ْالِ( إنَّ َ
قَ َ
ض َأِلصْ َحابِي ِهجَْ vرتَهُ ْمَ .واَل تَُ vر َّدهُ ْم َعلَى َأ ْعقَvابِ ِه ْم .لَ ِك ْن ْالبَvاِئسُ َسْ vع ُد بْنُ َخوْ لَvةَ) .قَvا َلَ :رثَى لَvهُ َر ُسvو ُل هَّللا ِ آ َخرُونَ .اللَّهُ َّم! َأ ْم ِ
صلَّى هَّللا ُ َعلَ ْي ِه َو َسلَّ َم من أن توفى بمكة.
َ
Hadith di atas merupakan sabdaan Baginda SAW mengenai wasiat dengan sepertiga.
Dalam hal ini, Imam al Nawawi menjelaskan sebahagian daripada hadith tersebut dengan
صلَّى هَّللا ُmembahaskan mengenai maklumat perawi yang menyatakan kalam :
َرثَى لَهُ َرسُو ُل هَّللا ِ َ
َ . Beliau menyatkan:علَ ْي ِه َو َسلَّ َم من أن توفى بمكة
أثر البؤس وهو الفقر والقلة .قوله( :يرثى له رسول هللا و أن مات بمكvvة) قvvال العلمvvاء :هvvذا من كالم الvvراوي وليس هvvو من
كالم النبي ،بل انتهى كالمه عن بقوله « :لكن البائس سعد بن خولة ،فقال الراوي تفسيرا لمعنى هذا الكالم أنه يرثيه النvvبي
عة ويتوجع له ويرق عليه لكونه مات بمكة ،واختلفوا في قائل هذا الكالم من هvvو ؟ فقيvvل :هvvو سvvعد بن أبي وقvvاص ،وقvvد
جاء مفسرة في بعض الروايات ،قال القاضي :وأكثر ما جاء أنه من كالم الزهري ،قال :واختلفوا في قصة سعد بن خولة
فقيل :لم يهاجر من مكة حتى مات بها ،قال عيسى بن دينار وغيره ،وذكر البخاري أنه هاجر وشهد بدرا ثم انصvvرف إلى
مكة ومات بها ،وقال ابن هشام إنه هاجر إلى الحبشة الهجرة الثانية وشهد بدرا وغيرها وتوفي بمكة في حجvvة الvvوداع سvvنة
عشر ،وقيل توفي بها سنة سبع في الهدنة خرج مجتvvازة من المدينvvة ،فعلى هvvذا وعلى قvvول عیسvvی بن دينvvار سvvبب بؤسvvه
سقوط هجرته لرجوعه مختارة وموته بها ،وعلى قول اآلخvvرين سvvبب بؤسvvه موتvvه بمكvvة على أي حvvال كvvان ،وإن لم يكن
باختياره لما فاته من األجر والثواب الكامل بالموت في دار هجرته والغربة عن وطنه إلى هجرة هللا تعالى ،قvvال القاضvvي :
وقد روى في هذا الحديث أن النبي علي خلف
Tujuan dan maksud syarah di atas adalah untuk membahaskan mengenai siapakah
صلَّى هَّللا ُ َعلَ ْي ِه َو َسvلَّ َم من أن تvvوفى بمكة pemilik kalam
.رثَى لَهُ َرسُو ُل هَّللا ِ َ
َ Imam al Nawawi menjelaskan
bahawa ulama menyatakan bahawa kalam itu merupakan kalam perawi dan bukannya
sabdaan Baginda SAW. Beliau menyatakan ulama’ telah berselisih pendapat mengenai
pemilik ucapan tersebut. Dikatakan bahawasanya dia adalah Sa’ad ibn Abi Waqqas, dan
ianya datang sebagai tafsiran dalam sebahagian riwayat. Imam al Nawawi kemudian
mendatangkan ucapan al Qadhi yang menyatakan bahawa kebanyakan riwayat yang datang
bahawasanya ia daripada ucapan al Zuhri. Al Qadhi juga menyatakan bahawa ulama’ telah
berselisihan pendapat mengenai kisah Sa’ad ibn Khaulah. Dikatakan beliau tidak berhijrah
daripada Makkah sehinggalah beliau wafat di situ. Dan pendapat ini juga dipegang oleh ‘Isa
14
/ 31
ibn Dinar dan selainnya. Imam al Bukhari menyebut bahawa Sa’ad ibn Khaulah itu telah
berhijrah ke Madinah dan menyertai peperangan Badr. Kemudian dia kembali ke Makkah
dan wafat di situ. Imam al Nawawi kemudian mendatangkan pendapat Ibnu Hisyam yang
menyatakan bahawa Sa’ad ibn Khaulah berhijrah ke Habshah pada hijrah kedua dan
menyertai peperangan Badr dan selainnya dan wafat di Makkah pada Haji Wada’ pada tahun
ke-10.
2.4.2 Metode Syarah Hadis Dalam Fath al-Mun’im Syarh Sahih Muslim oleh Dr.
Musa Syahin Lasyin
Dalam Fath al-Mun’im Syarh Sahih Muslim oleh Dr. Musa Syahin Lasyin
khususnya dalam kitab al Wasiyyah, Imam al Nawawi memberikan penjelasan-penjelasan
tentang hadith-hadith yang terdapat di dalam kitab tersebut. Maka penulis mengambil
beberapa contoh bentuk syarah hadis yang digunakan oleh Dr Musa Syahin dalam
mensyarahkan hadith.
15
/ 31
يرvvول هللا في خvvتأذن رسvv فاس،هvvه إليvvانت أحب أموالvv فك،وهذا عمر بن الخطاب انه يشترى أرضا زراعية في أحسن أرض
. ويتصدق بريعها ونتاجها، فأشار عليه بأن يوقف أصلها،السبل لتكون في سبيل هللا
وإن،كvد موتvك بعvدق عليvك أن يتصvك أو ورثتvر من ابنvل أن تنتظv في،ادرةvادرة المبv والمب،لv والعقل العق،فالكيس الكيس
فلن يكون مثل أجر ما تخرج يداك،وصلك أجر صدقته
اة علىvvل والشvvدنانير وآالف اإلبvvذي وزع آالف الvvو الvv وه،يراvvاة وال بعvvا وال شvvارا وال درهمvvترك دينvvول هللا لم يvvإن رس
انتvvدقة» وكvvاه صvvا تركنvvورث مvvاء ال نvvر األنبيvvيته «نحن معاشvv وكانت وص، فكانت وصيته كتاب هللا والعمل به،أصحابه
صلى هللا عليه وسلم وبارك عليه، إال ووصيته مكتوبة عنده، يبيت ليلتين، له شيء يوصي فيه،وصيته «ما حق امرئ مسلم
. ومن تبع هداهم إلى يوم الدين،وعلى آله وأصحابه
Tujuan dan maksud syarah di atas adalah untuk membahaskan mengenai maksud-
maksud umum daripada kesemua hadith-hadith yang telah diriwayatkan oleh Imam Muslim
dalam kitab al Wasiyyah. Dr. Musa Syahin memulakan syarahannya dengan beberapa nasihat
dengan menyatakan: “Jikalau kamu masuk waktu petang, maka janganlah kamu tunggu dan
lengahkan sehingga ke waktu subuh. Jikalau kamu sudah masuk waktu subuh, maka
janganlah tunggu dan lengahkan sehingga ke petang. Beramallah bagi urusan duniamu seolah
kamu hidup selamanya. Beramallah bagi akhiratmu seolah kamu mati pada esok hari,
Bersedialah untuk menghadapi maut dan apa yang akan datang selepasnya. Janganlah kamu
menunggu sehingga ia datang sehinggakan kamu berkata:
َونvvُا تَ ْع َملvv َولَن يَُؤ ِّخ َر ٱهَّلل ُ نَ ْفسًا ِإ َذا َجٓا َء َأ َجلُهَا ۚ َوٱهَّلل ُ خَ بِي ۢ ٌر بِ َم١٠ َص ٰـلِ ِحين
َّ ق َوَأ ُكن ِّمنَ ٱل َّ ب فََأ
َ ص َّد ٍ ۢ َربِّ لَوْ ٓاَل َأ َّخرْ تَنِ ٓى ِإلَ ٰ ٓى َأ َج ۢ ٍل قَ ِري
١١
“Wahai Tuhanku! Alangkah baiknya kalau Engkau lambatkan kedatangan ajal matiku - ke
suatu masa yang sedikit sahaja lagi, supaya aku dapat bersedekah dan dapat pula aku menjadi
dari orang-orang yang soleh. Dan (ingatlah), Allah tidak sekali-kali akan melambatkan
kematian seseorang (atau sesuatu yang bernyawa) apabila sampai ajalnya; dan Allah Amat
Mendalam PengetahuanNya mengenai segala yang kamu kerjakan.” (Al Munafiqun: 9-10)
Bersifat benarlah. Tulis wasiat kamu ketika mana kamu masih lagi sihat dan bakhil.
Amati akan kekayaan, takuti akan kefakiran dan janganlah kamu malas, sehinggakan apabila
sampai halqum kamu, kamu katakan bagi si fulan sedemikian. Bagi si fulan sedemikian.
Sesungguhnya hart aitu keluar daripada tangan kamu. Jangan dikembalikan apa yang kamu
miliki dan tidak dikembalikan bagi kamu akan urusan akannya. Maka jadilah bagi si fulan
dan si fulan pemilik akan warisanmu.
Kemudiannya, Dr. Musa Syahin meneruskan nasihatnya dan menyusulinya dengan
penjelasan mengenai kaedah wasiat yang telah diajar oleh Rasulullah SAW. Dr. Musa Syahin
16
/ 31
kemudian mengakhiri pembahasannya dengan nasihat mengenai cara wasiat yang terbaik
iaitu mencontohi akhlak Baginda SAW yang memberi wasiat di mana Rasulullah SAW tidak
meninggalkan manfaat duniawi namun lebih utama meninggalkan manfaat akhirat bagi ahli
keluarga Baginda SAW dan juga umat Baginda SAW.
-٣ .وارثvية للv والوص،الثلثvية بv الوص- .اv وكتابته،اv وحكمه،يةvالحث على الوص1 :تتناول األحاديث النقاط الست التالية
ما أوصى به الرسول صلى هللا. أو الوصية بحبس العين والتصدق بإنتاجها- الوقف-٤ .الصدقة عن الميت الذي لم يوص
17
/ 31
عليه وسلم ،وما أراد أن يوص به ثم عدل عنه-6 .ما يؤخذ من األحاديث فوق مvvا نقvvدم وهvvذا هvvو التفصvvيل -١ :الحث على
الوصية ،وحكمها ،وكتابتها :يقول هللا تعالی وتب عليكم إذا حضر أحدكم الموت إن ترك خيرا الوصية الوالvvدين واألقvvربين
بvvالمعروف حقvvا على المتقين [البقvvرة ]۱۸۰ :واسvvتدل بهvvذه اآليvvة وبرواياتنvvا األولى والثانيvvة والثالثvvة عشvvرة على وجvvوب
الوصية ،وبه قال الزهري وأبو مجلز وعطاء وطلحة بن مصرف وآخرون ،وحكاه البيهقي عن الشافعي في القديم ،وبه قال
إسحق وداود وأهل الظاهر ،والجمهور على أنها مندوبة ،ال واجبة ،ونسب ابن عبد البر القvvول بعvvدم الوجvvوب إلى اإلجمvvاع
سوی من شذ ،واستدل لعدم الوجوب من حيث المعني ،بأنه لvولم يvوص لقسvم جميvع مالvه بین ورثتvه باإلجمvاع ،فلvو كvانت
الوصية واجبه لما قسم جميع ماله ،ولحجز من ماله سهم ينوب عن الوصية .كما استدل بأن األمر بالوصية اقترن بمvvا يvvدل
على الندب ،وهو تفويض الوصية اإلرادة الموص ،حيث جاء في روايتنا األولى« :له شيء يريد أن يوصي فيه» فلو كvvانت
واجبة لما علقها بإرادته ..وأجابوا عن اآليvvة بأنهvا منسvوخة ،ففي حvvديث البن عبvvاس «كvvان المvvال للولvد ،وكvانت الوصvية
للوالدين ،فنسخ هللا من ذلك ما أحب ،فجعل لكل واحد من األبوين السدس ».الحديث .فإن قيل :الذي نسvvخ من اآليvvة الوصvvية
للوالدين ،واألقارب الذين يرثون؟ قلنا :لم تعد اآلية صالحة لالستدالل ،حيث تطرق إليها االحتمال .وأجابوا عن الحديث بما
فسره به الشافعي ،حيث قال :إن المراد الحزم واالحتياط ،ألنه قد يفجره الموت وهو على غير وصية ،وال ينبغي للمؤمن أن
يغفل عن ذكر الموت واالستعداد vله ،وقال غيره :الحق لغvvة الشvvيء الثvvابت ،ويطلvvق شvvرعا على مvvا ثبت بvvه الحكم ،والحكم
الثابت أعم من أن يكون واجبا أو مندوبا ،وقد يطلق على المباح أيضا ،لكن بقلة .قاله القرطبي .قال :فvvإن اقvvترن بvvه «علي»
أو نحوها كان ظاهرا في الوجوب ،وإال فهو على االحتمال ،وعلى هذا التقدير فال حجvvة في هvvذا الحvvد المن قvvال بvvالوجوب.
وأجابوا عن رواية «ال يحل» بأنه يحتمل أن يكون راويها أراد بنفي الحل ثبوت الجواز بvvالمعنى األعم الvvذي تحتvvه الvvواجب
والمندوب والمبvvاح .ونقvvل ابن المنvvذر عن أبي ثvvور أن الوصvvية تجب على من عليvvه حvvق شvvرعي ،يخشvvى أن يضvvيع على
صاحبه إن لم يوص به ،كوديعة ،ودين هلل أو آلدمي ،وتندب لغير ذلك .والتحقيق :أن هذا القول يرجع إلى قول الجمهvvور ،إذ
حاصله أن الوصية غير واجبvة لعينهvا ،وأن الvواجب لعينvه الخvروج من الحقvوق الواجبvة للغvير ،وقvال الحافvظ ابن حجvر:
وعرف من مجموع األقوال السابقة أن الوصية قد تكون واجبة ،كما في قول أبي ثvvور ،وقvvد تكvvون مندوبvvة فيمن رجvvا منهvvا
كثرة األجر ،وقد تكون مكروهة ،كما في عكسه ،وقد تكون مباحة فيمن استوى األمvvران فيvvه ،وقvvد تكvvون محرمvvة ،فيمvvا إذا
كان فيها إضرار ،كما ثبت عن ابن عباس بإسناد صحيح «اإلضرار في الوصية من الكبائر» رواه النسvvائي ورجالvvه ثقvvات.
واستدل بالحديث بقوله «مكتوبة عنده» على جواز االعتماد على الكتابة والخط ،ولو لم يقvvترن ذلvك بالشvvهادة ،وخص أحمvد
ومحمد بن نصر من الشافعية ،ذلك بالوصية ،لثبوت الخبر فيها ،دون غيرها من األحكام .والجمهور على اشتراط الشهادة،
بأمر خارج عن الحديث ،كقوله تعالي وشبهاته بينكم إذا حضر أحvvدكم المvوت حين الوصvية اثنvان وأدل منكم أو آخvران من
غيركم [المائدة ،] 106 :فإنه يدل على اعتبار اإلشهاد في الوصية ،وقال القرطبي :ذكر الكتابة مبالغة في زيادة التوثق ،وإال
فالوصية المشهود بها متفvvق على صvvحتها ،ولvvو لم تكvvون مكتوبvvة .وقvvال النvvووي :فمvvذهبنا ومvvذهب الجمهvvور أنvvه ال يعمvvل
بالوصية ،وال تنفع إال إذا كان أشهد عليها .واستدل بروايتينا الثالثة عشvرة والرابعvة عشvرة بعvدم طلب الوصvية ،ال وجوبvا
وال ندبا ،لمن ليس له
Di bahagian ini, Dr. Musa Syahintelah memulakan perbahasannya dengan memberi
kesimpulan terhadap hadith-hadith yang disebut dalam kitab al Wasiyyah. Beliau menyatakan
terdapat enam kesimpulan:
18
/ 31
1. Gesaaan terhadap melaksanakan wasiat, hukumnya dan penulisannya.
2. Wasiat dengan sepertiga harta dan wasiat bagi orang yang mewarisi.
3. Sedeqah daripada mayat yang tidak berwasiat.
4. Waqaf atau wasiat dengan mengambil kira ‘ain. Bersedeqah dengan melunaskannya.
5. Apa yang diwasiatkan oleh Rasulullah SAW, dan apa Baginda SAW kehendaki akan
wasiat dengannya kemudian adil daripadanya.
6. Apa yang diambil daripada hadith-hadith atas apa yang telah kami kehadapankan.
Beliau kemudiannya menjelaskan setiap kesimpulan di atas satu per satu dengan
menyebut riwayat-riwayat yang berbeza, menyebutkan pendapat-pendapat para ulama
tentang penerimaan atau penolakan suatu hadis, menguatkan pendapatnya dengan dalil al-
Qur’an dan menguraikan beberapa hikmah dan faedah yang dapat diambil dari hadith yang
disyarah.
2.4.3 Metode Syarah Hadis Dalam al-Kawkab al-Wahhaj Syarh Sahih Muslim bin al-
Hajjaj oleh Syeikh Muhammad al-Amin al-Harari
Dalam Syarah Hadis Dalam al-Kawkab al-Wahhaj Syarh Sahih Muslim bin al-
Hajjaj oleh Syeikh Muhammad al-Amin al-Harari khususnya dalam kitab al Wasiyyah,
Syeikh al Harari memberikan penjelasan-penjelasan tentang hadith-hadith yang terdapat di
dalam kitab tersebut. Maka penulis mengambil beberapa contoh bentuk syarah hadis yang
digunakan oleh Syeikh al Harari dalam mensyarahkan hadith.
19
/ 31
اء إلىvv ذهب بعض العلم: اركvvال في المبvv ق،هvvتعداد لvvوت واالسvvر المvvل عن ذكvvؤمن أن يغفvvية وال ينبغي لمvvعلى غير وص
انتvvو وجبت لكvvه ولvvلم ال عليvvة للمسvvا حقvvلم جعلهvvوجوبها لظاهر الحديث والجمهور على استحبابها ألنه صلى هللا عليه وس
،عليه ال له وهو خالف ما يدل عليه اللفظ قيل هذا في الوصية المتبرع بها
Di sini, dapat dilihat Syeikh al Harari membahas matan hadith dari aspek Nahu
(tatabahasa Arab) bagi merungkaikan maksud yang tersirat dan tersurat. Beliau juga
mendatangkan beberapa pendapat ulama’ yang lain, seperti contoh mendatangkan pendapat al
Hafiz. Contoh perbahasan Nahu dapat dilihat apabila Syeikh al Harari membahaskan
mengenai matan ووصيته مكتوبة عندهdengan menyatakan jumlah tersebut merupakan mubtada’
dan khabar (subjek dan prediket) manakala huruf وdi situ bermaksud hal yang menerangkan
keadaan ataupun masa.
Di sini dapat kita lihat bahawa Syeikh al Harari menyatakan bahawa riwyat Imam
Muslim terhadap hadith 4072 mempunyai riwayat yang serupa dengan hadith yang telah
diriwayatkan oleh Imam Ahmad, Imam al Bukhari, Abu Daud, al Tirmizi, al Nasaie dan Ibnu
Majah. Ini menguatkan lagi kesahihan hadith ini kerana ia dibandingkan dengan kitab Kutub
Sab’ah (kitab induk hadith yang tujuh).
فةvv وجملة يوصي فيه ص، (وله شيء يوصي فيه) ورواية البخاري كالرواية األولى (له شيء) بال واو وهي الواضحة:قوله
د أنvvوال يريvv (ولم يق:هvv قول، رvvي الفتح والكسvvاد يوصvvر مال علي في صvv وذك،لشيء ومعناها له شيء يصلح أن يوصي فيه
20
/ 31
يوصي فيه) ولم يقع ذلك في رواية البخاري أيضا وجعلها منوطة بإرادته يشvvعر بمنvvدوبيتها أيضvvا ،نعم تجب على من عليvvه
حvق كزكvاة وحج أو حvق آلدمي بال بينvة كمvvا مvر من المبvvارك ،قولvvه( :مكتوبvvة عنvده) اسvتدل بvه أحمvد ومحمvد بن نصvvر
المروزي من الشافعية على جواز االعتماد على الكتابة والخط ولvvو لم يقvvترن ذلvvك بالشvvهادة وهvvذا عنvvدهم خvvاص بالوصvvية
الثبوت الخبر فيها دون غيرها من األحكام ،وأما الجمهور فيشترط عندهم اإلشvvهاد وال تثبت الوصvvية بالكتابvvة دون اإلشvvهاد
يعني في القضاء وحجتهم قول هللا تعالى :وشهد بينكم إذا حضر أحدكم المvvوت حين الوصvvية اآليvvة ،وأمvvا حvvديث البvvاب فقvvد
أجاب عنه الجمهور بأنه ال تعرض فيه االشتراط اإلشvهاد وعدمvه والمvراد أن تكvون الوصvية مكتوبvة بشvرائطها المعروفvة
ومنها اإلشهاد فال يدل ذلك على نفي االشتراط ،ثم قال القرطبي :ذكر الكتابة مبالغة في زيادة التوثق وإال فالوصية المشvvهود
بها متفق عليها ولو لم تكن مكتوبة هذا ملخص ما في فتح الباري [ ] ۲۹۹/5وعمدة القاري [.]475 /6
Di sini dapat kita lihat Syeikh al Harari dalam membahaskan mengenai maksud
hadith, maka beliau menyebut ayat al Quran al Karim, Allah SWT berfirman:
ت ِحينَ ْٱل َو ِ
صيَّ ِة ض َر َأ َح َد ُك ُم ْٱل َموْ ُ
َشهَ ٰـ َدةُ بَ ْينِ ُك ْم ِإ َذا َح َ
"Apabila salah seorang di antara kamu hampir mati, ketika (ia mahu) berwasiat,..” (Al
)Ma’idah: 106
2.6 Metode Syarah Hadis Dalam al-Bahr al-Muhit al-Tajj oleh Syeikh Muhammad bin
Ali bin Adam al-Itiyubi
Dalam Syarah Hadis Dalam al-Bahr al-Muhit al-Tajj oleh Syeikh Muhammad
bin Ali bin Adam al-Itiyubi khususnya dalam kitab al Wasiyyah, Syeikh al Ityubi
memberikan penjelasan-penjelasan tentang hadith-hadith yang terdapat di dalam kitab
tersebut. Maka penulis mengambil beberapa contoh bentuk syarah hadis yang digunakan oleh
Syeikh al Ityubi dalam mensyarahkan hadith.
يت لَ ْيلَتَي ِْن ِإالَّ vرٍئ ُم ْسvلِ ٍم لَvهُ َشْ vى ٌء ي ُِريُ vد َأ ْن ي ِ
ُوصَ vي فِيِ vه يَبِ ُ َع ِن ا ْب ِنُ ،ع َم َر َأ َّن َرسُو َل هَّللا ِ صلى هللا عليه وسلم قَا َلَ " :ما َحُّ v
ق ا ْم ِ
صيَّتُهُ َم ْكتُوبَةٌ ِع ْن َدهُ "
َو َو ِ
Hadith di atas merupakan sabdaan Baginda SAW mengenai wasiat. Dalam hal ini,
Syeikh al Ityubi menjelaskannya dengan cara membandingkan pendapat dengan
menyatatkan:
وذكره ابن عبد البر ،عن سvليمان بن موسvvى ،عن نvافع مثلvvه .وأخرجvه الطvبراني من طريvق الحسvvن ،عن ابن عمvvر مثلvه.
وأخرجه اإلسماعيلي من طريق روح بن عبادة ،عن مالك ،وابن عون جميعا عن نافع ،بلفظ« :ما حق امریء مسلم له مال،
يريد أن يوصي فيه» .وذكره ابن عبد البر من طريق ابن عون بلفظ« :ال يحل المرىء مسلم ،له مال» ،وأخرجه الطحvvاوي
21
/ 31
أيضا ،وقد أخرجه النسائي من هذا الوجه ،ولم يشق لفظه .قال أبو عمر :لم يتابع ابن عون على هذه اللفظة .قال الحافvvظ :إن
عنى عن نافع بلفظها ،فمسلم ،ولكن المعنى يمكن أن يكون متحدة ،كما سيأتي .وإن غنى عن ابن عمر ،فمردود؛ لمvvا سvvيأتي
قريبا ذکر من رواه عن ابن عمر أيضأ بهذا اللفظ .قال ابن عبد البر :قوله« :لvه مvال» أولى عنvدي من قvول من روی« :له
شيء؛ ألن الشيء يطلق على القليل والكثير ،بخالف المال.
قال الحافظ :كذا قال ،وهي دعوى ال دليل عليها ،وعلى تسليمها ،فرواية «شيء» أشمل؛ ألنها تعم ما يتمول ،وما ال يتمول،
کالمختصات ،وهللا أعلم .انتهى وقvال أبvو العبvاس القرطvبي لvه :قولvه« :لvه شvيء يوصvي فيvه» عvام في األمvوال ،والبvنين
الصغار ،والحقوق التي له ،وعليه كلها ،من ديون ،وكفارات ،وزکvوات فvرط فيهvا ،فvإذا وصvى بvذلك أخvرجت الvديون من
رأس المال ،والكفارات ،والزكوات من ثلثه ،على تفصيل يعرف في الفقه .انتهى التنبيه] :قال الطيبي كلvvه :قولvvه« :مvvا حvvق
امریء مسلم»« :مvvا» بمعvvنی «ليس» ،وقولvvه« :يvvبيت ليلvvتين» صvvفة ثالثvvة ل«امvvریء» ،و«يوصvي فيvvه» صvفة شvvيء»،
والمستثنی خبر ،يعني :أن قوله« :إال ووصيته ...إلخ» خبر «ما» الحجازية ،أو خبر المبتدأ v،وهو «حق امریء» إن كانت
تميمية v،وهللا تعالی أعلم.
Daripada syarahan di atas, kita dapat lihat bagaimana Syeikh al Ityubi mendatangkan
beberapa pendapat ulama’ dalam usaha memahami hadith. Beberapa kalam ulama’ seperti al
Hafiz, Ibn Abdul Barr dan juga al Qurtubi disebut bagi merungkai maksud hadith.
Dalam syarahan di atas, kita dapat lihat bagaimana Syeikh al Ityubi menjelaskan
ي ُِري ُد َأ ْن يُو ِ
ص َي فِي ِه matan hadith dari sudut nahu (tatabahasa Arab). Seperti contoh, bagi matan
22
/ 31
beliau menyatakan bahawasanya jumlah tersebut merupakan jumlah fi’liyyah yang terletak di
mahal rafa’ yang merupakan sifat bagi شيء.
Di sini dapat kita lihat Syeikh al Ityubi dalam membahaskan mengenai maksud
hadith, maka beliau menyebut ayat al Quran al Karim, Allah SWT berfirman:
ِ ت ِحينَ ْٱل َو
صيَّ ِة ُ ْض َر َأ َح َد ُك ُم ْٱل َمو
َ َشهَ ٰـ َدةُ بَ ْينِ ُك ْم ِإ َذا َح
"Apabila salah seorang di antara kamu hampir mati, ketika (ia mahu) berwasiat,..” (Al
Ma’idah: 106)
23
/ 31
24
/ 31
3.0 Huraian bersifat kontemporari (isu dan contoh semasa) berserta pengajaran dari
hadis-hadis dari bab ت ِ ص َدقَا
ِ ِّت ِإلَى ا ْل َمي ِ صو ِل ثَ َوا
َّ ب ال ُ ُو.
صلَّى هَّللا ُ َعلَ ْي ِه َّ ِ ع َْن عَاِئ َشةَ؛ َأ َّن َر ُجاًل َأتَى النَّب، َح َّدثَنَا ِه َشا ٌم ع َْن َأبِي ِه. َح َّدثَنَا ُم َح َّم ُد بْنُ بِ ْش ٍر.وح َّدثَنَا ُم َح َّم ُد بْنُ َع ْب ِد هَّللا ِ ْب ِن نُ َمي ٍْر
َ ي َ
" الvا؟ قvدقت عنهv ِإ ْن تص،ٌ رvْ َأفَلَهَا َأج.ت ْ َص َّدق ْ َوَأظُنُّهَا لَوْ تَ َكلَّ َم.وص
َ َت ت ِ ْ يَا َرسُو َل هَّللا ِ! ِإ َّن ُأ ِّم َي ا ْفتُلِت:َو َسلَّ َم فَقَا َل
َُت نَ ْف َسهَا َولَ ْم ت
."نعم
Sayyidatuna 'Aisyah RA mengatakan bahawa seseorang datang kepada Rasulullah SAW dan
berkata: ”Wahai Rasulullah! Ibu saya mati secara tiba-tiba tanpa membuat wasiat. Saya rasa
dia pasti akan memberi sedekah sekiranya dia dapat berkata-kata. Adakah dia akan mendapat
hadiah jika saya memberikan sedekah untuknya? Baginda SAW menjawab: Ya.”
اvvَ َأ ْخبَ َرن. ٍرvْ َّدثَنِي َعلِ ُّي بْنُ حُجv ح و َح.َا َمةvو ُأ َسvvُ َّدثَنَا َأبv َح.بٍ ح و َح َّدثَنَا َأبُو ُك َر ْي. حدثنا يحيى بن َس ِعي ٍد. زهير بن حربvوحدثنيه
:َا َمةvث َأبِي ُأ َس ِ ِديv َوفِي َح.نَا ِدv َذا اِإْل ْسvَ بِه، ٍامv ُكلُّهُ ْم ع َْن ِه َش.َ َح َّدثَنَا ُش َعيْبُ بْنُ ِإ ْس َحاق. ح َح َّدثَنَا ْال َح َك ُم بْنُ ُمو َسى.علي بن مسهر
. َك ْالبَاقُون
َ ِ َولَ ْم يَقُلْ َذل. َك َما قَا َل ابْنُ بِ ْش ٍر.وص
ِ َُولَ ْم ت
Hadis ini telah diceritakan kepada saya mengenai kewibawaan Hisham dengan rangkaian
sanad yang sama. Dan dalam hadis yang disampaikan oleh Abu Usama kata-katanya adalah:
“Dia tidak membuat wasiat," seperti yang telah dilaporkan oleh Ibnu Bishr, tetapi itu tidak
diriwayatkan oleh para perawi yang lain.
2.5.1 Tajuk
. ت ِ ص َدقَا
ِ ِّت ِإلَى ا ْل َمي ِ صو ِل ثَ َوا
َّ ب ال ُ ُو
Sampaikah sedekah bacaan Al Fatihah kepada si mati? “Si fulan telah meninggal
dunia, kita sedekahkan al-Fatihah kepadanya semoga rohnya dicucuri rahmat, serta
ditempatkan di kalangan orang-orang yang beriman” Ini ungkapan yang seringkali didengar
tatkala sampai berita tentang kematian seseorang. Anggapannya, pahala dari bacaan al-
25
/ 31
Fatihah akan menjadi sedekah dan doa yang dapat disumbangkan kepada si mati. Semoga ia
memperoleh syafaat dan mendapat keringanan tatkala berada di alam barzakh.
Terdapat soalan yang diajukan kepada laman web Jabatan Mufti Negeri Terengganu:
Ibu bapa sudah meninggal dan anak-anak mereka merasa belum mampu membalas kebaikan
dan jasa mereka. Sekarang ini mereka ada sedikit kelebihan rezeki, maka mereka ingin
melakukan wakaf. Apakah pahala wakaf itu dapat sampai kepada orang tua mereka kalau
diniatkan sedekah pahala kepada mereka? Persoalan ini juga ditimbulkan oleh Dr Mohd Izhar
Ariff di mana beliau disoal sama ada bolehkah kita mengeluarkan sedekah untuk orang yang
telah meninggal dunia?
صلَّى هَّللا ُ َعلَ ْي ِه َّ ِ ع َْن عَاِئ َشةَ؛ َأ َّن َر ُجاًل َأتَى النَّب، َح َّدثَنَا ِه َشا ٌم ع َْن َأبِي ِه. َح َّدثَنَا ُم َح َّم ُد بْنُ بِ ْش ٍر.وح َّدثَنَا ُم َح َّم ُد بْنُ َع ْب ِد هَّللا ِ ْب ِن نُ َمي ٍْر
َ ي َ
" الvا؟ قvدقت عنهv ِإ ْن تص،ٌ رvْ َأفَلَهَا َأج.ت ْ َص َّدق ْ َوَأظُنُّهَا لَوْ تَ َكلَّ َم.وص
َ َت ت ِ ْ يَا َرسُو َل هَّللا ِ! ِإ َّن ُأ ِّم َي ا ْفتُلِت:َو َسلَّ َم فَقَا َل
َُت نَ ْف َسهَا َولَ ْم ت
."نعم
2.5.4 Terjemahan
Sayyidatuna 'Aisyah RA mengatakan bahawa seseorang datang kepada Rasulullah SAW dan
berkata: ”Wahai Rasulullah! Ibu saya mati secara tiba-tiba tanpa membuat wasiat. Saya rasa
dia pasti akan memberi sedekah sekiranya dia dapat berkata-kata. Adakah dia akan mendapat
hadiah jika saya memberikan sedekah untuknya? Baginda SAW menjawab: Ya.”
صلَّى هَّللا ُ َعلَ ْي ِه َو َسلَّ َم َّ ِ – َأ َّن َر ُجاًل َأتَى النَّبDikatakan bahawa lelaki di sini ialah Sa’d ibn ‘Ubadah RA.
َ ي
Nama ibunda beliau ialah ‘Amrah binti Mas’ud.
ِ ُولَ ْم ت.
وص َ – Tidak membuat wasiat sesuatu pun dengan sukarela.
ْ ََص َّدق
ت َ – تDia akan membuat wasiat untuk menyedekahkan sesuatu daripada hartanya
– نعمYa, ibu kamu mendapat pahala jikalau kamu bersedekah dengan niat untuknya. Maka
pada permasalahan ini terdapatnya keharusan bersedekah bagi pihak orang yang telah
meninggal dunia. Demikian itu memberi manfaat kepada orang yang meninggal tersebut
dengan sampainya pahala sedekah kepadanya lagi-lagi jikalau dia mempunyai seorang anak.
26
/ 31
2.5.6 Pemahaman Dari Kitab Syarah Tentang Hadis
27
/ 31
4.0 KESIMPULAN
28
/ 31
5.0 RUJUKAN
Al Quran al Karim
Sahih Muslim, Abu al Husain Muslim ibn al Hajjaj al Qusyairi al Naisaburi, Tahqiq:
Muhammad Fuad Abdul Baqi, cetakan Dar al Ihya' al Turath al Arabi, Beirut.
Imam al Nawawi, Al Minhaj Syarh Sahih Muslim ibn al Hajjaj.
Dr Musa Syahin Lasyin, Fath al Mun’im Syarh Sahih Muslim.
Syeikh Muhammad al Amin al Harari, Al Kaukab al Wahhaj Syarh Sahih Muslim ibn al
Hajjaj.
Syeikh Muhammad ibn Al bin Adam al Ityubi, Al Thajjaj bi Syarh Sahih al Imam Muslim
ibn al Hajjaj.
Zulkarnain (2011), Fungsi al Tahwil dalam Sahih Muslim, Fakultas Usuluddin,
Universitas Islam Negeri Syarif Hidayatullah.
Mohd Amir Afiq bin Zakaria (2021), Ringkasan Modul Ulum Hadith, Pusat
Perkembangan Minda Darul Ridzuan (PPMDR), diambil daripada
http://darulridzuan.com.my/files/ULUM%20AL-HADITH.pdf
Dr Mohd Khafidz Soroni (2020), Mengenal Hadis Riwayah Dan Dirayah, diambil
daripada www.hmetro.com.my/addin/2020/11/641863/mengenal-hadis-riwayah-dan-
dirayah
Umar Mukhtar Mohd Noor (2016), al Mutaba’at dan al Syawahid, diambil daripada
https://muftiwp.gov.my/en/artikel/irsyad-al-hadith/1126-irsyad-al-hadith-siri-ke-107-al-
mutaba-at-dan-al-syawahid
Sahla, Muhammad (2012), Metode Syarh Hadis Imam al-Nawawî Dalam al-Minhâj Fî
Syarh Shahih Muslim Ibn al-Hajjâj (Studi Kitab al-Âdâb). Skripsi, Fakultas Ushuluddin
dan Humaniora.
Umi Aflaha, M. Amirur Rahman (2019), Telaah Kitab Fath al Mun’im Syarah Sahih
Muslim Karya Musa Syahin Lasyin, Institut Ilmu al Quran al nur Yogyakarta.
Raiful Shaharil Abdullah (2014), Sedekah Pahala Wakaf Untuk Ibu Bapa, diambil
daripada
http://mufti.terengganu.gov.my/index.php/perkhidmatan/unit-fatwa/kemusykilan-agama-
islam/ibadat/214-sedekah-pahala-wakaf-untuk-ibu-bapa
29
/ 31
Dr Mohd Izhar Ariff (2015), Bersedekah untuk orang yang telah meninggal, diambil
daripada https://www.bharian.com.my/bhplus-old/2015/06/59028/bersedekah-untuk-
orang-yang-telah-meninggal
Mohamad Razif (2018), Mayat Mendapat Manfaat Sedekah Orang Hidup, diambil
daripada https://muftiwp.gov.my/artikel/al-kafi-li-al-fatawi/2340-al-kafi-719-mayat-
mendapat-manfaat-sedekah-orang-hidup
Muhammad Syabrina (2016), Syarah, Metode Penulisan, Dan Karekteristik Kitab Shahih
Muslim, diambil daripada https://muhammadsyabrina.wordpress.com/2016/11/20/syarah-
metode-penulisan-dan-karekteristik-kitab-shahih-muslim/
Mohd Hafidz bin Soroni (2017), Malaysia Sebagai Pusat Manhaj Hadis Mazhab Syafii,
diambil daripada http://sawanih.blogspot.com/2017/11/malaysia-sebagai-pusat-manhaj-
hadis.html
Muhammad Adam (2107), Aliran Aliran Dalam Pengajian Hadith Faktor Keberadaan
Dan Perkembangannya Di Malaysia, diambil daripada
https://www.academia.edu/44514639/aliran_aliran_dalam_pengajian_hadith_faktor_kebe
radaan_dan_perkembangannya_di_malaysia
Azahariah Fatia (2013) Analisis Syarah Kitab Shahih Muslim: Studi Perbandingan Antara
Kitab Syarah Muslim Karya Imam Nawawi Dengan Karya Shiddiq Hasan Khan,
30
/ 31
6.0 BAHAGIAN 2
31
/ 31