Perbezaan Morfem Bebas dan Morfem Terikat

67
 Jenis Morfem Terikat

JENIS MORFEM TERIKAT

MORFEM TERIKAT MORFEM TERIKAT MORFEM TERIKAT

SATUAN TERBAHAGI KOMPLEKS
Morfem terikat satuan ialah Morfem ini terdiri daripada Morfem terikat kompleks
morfem terikat yang utuh awalan dan akhiran yang merupakan gabungan dua
dalam bentuknya dan berlaku serentak sebagai satu morfem terikat atau lebih.
bahagian-bahagiannya tidak kesatuan.
boleh dipisah-pisahkan.

Morfem terikat satuan boleh Antara contoh morfem jenis Terdapat gabungan morfem-
terdiri daripada awalan ini ialah apitan ke-…-an,pen- morfem sama ada gabungan dua
seperti ber-,me-,ter-,ke-,di- …an, dan per-…-an, seperti awalan, atau gabungan awalan
,dan sebagainya. Selain itu pada perkataan kedudukan, dan akhiran, atau gabungan dua
morfem terikat satuan boleh penamaan dan pertanyaan. awalan dan satu akhiran. Semua
terdiri daripada akhiran, morfem terikat yang terlibat
seperti –an,-kan,-i, dan hendaklah digunakan serentak.
sebagainya

Satu lagi jenis morfem Apabila morfem terikat Gabungan 2 awalan:

terikat satuan ialah morfem terbahagi pada perkataan itu memper-,diper-
yang bentuknya seperti kata digugurkan, yang tinggal (Contohnya:memperkuat,memp
akar tetapi tidak dapat mestilah perkataan yang sedia eroleh,diperkuat)
berdiri sendiri,seperti tawa, ada dalam bahasa. Misalnya
tapa, mudi, juang, nyala, bagi perkataan kedudukan, Gabungan awalan dan akhiran:
anai, masing, tani dan penamaan dan pertanyaan, me-...kan, di-...-kan, me-...-i,
sebagainya. Morfem ini jika salah satu morfem terikat di-...-i
hanya dapat digunakan itu digugurkan, perkataan (Contohnya:mengatakan,
setelah disertakan dengan tersebut akan menjadi dikatakan,membaiki)
morfem lain, sama ada dudukan, namaan dan
dengan imbuhan, digandakan tanyaan, perkataan tersebut Gabungan 2 awalan dan 1
atau kata majmuk, tidak wujud dalam bahasa akhiran:
contohnya: Melayu. memper-...-kan,diper-...-
kan,memper-...-i,diper-...-i
Imbuhan: ketawa, bertapa, (Contohnya:mempersoalkan,
kemudi, dipersoalan,mempersenjatai)
berjuang,
menyala

Gandaan: anai-anai,
masing-masing

Kata majmuk: pasar tani

68
 PERBEZAAN ANTARA MORFEM BEBAS DAN MORFEM
TERIKAT

MORFEM BEBAS MORFEM TERIKAT

• Jumlah perkataan dalam • Jumlahnya terhad dan boleh atau

morfem bebas amatlah banyak mudah disenaraikan dalam
dan sukar untuk disenaraikan. tatabahasa sesuatu bahasa.
• Perkataan tersebut boleh • Morfem terikat biasanya
bertambah. mendukung makna tatabahasa.
• Morfem bebas merupakan
pendukung utama makna
leksikal sesuatu kata

Jumlah morfem dalam perkataan

Sesuatu morfem boleh menjadi kata, seperti minum. Sesuatu kata pula boleh
terdiri daripada satu morfem atau lebih.
Cth: memperkecil ialah satu kata yang mengandungi dua morfem terikat {mem-}
dan {-per}, serta satu morfem bebas iaitu {kecil}

69
 PERINGATAN:
Apa-apa pun cara yang digunakan, yang dihasilkan pada setiap
peringkat itu ialah kata penuh yang dapat diberikan maknanya. Namun
begitu, cara ini tidak dapat dilakukan pada morfem terikat terbahagi.

1.1.3 Konsep Alomorf

Wujudnya perbezaan ini

Kelainan atau
ditentukan oleh fonem pertama
anggota sesuatu
kata dasar yang diimbuhkan
morfem
dengan meN-.

KONSEP ALOMORF
Beberapa bentuk
Awalan meN- ialah morfem.
kelainan ini
Morfem {meN-} ini mempunyai
disebabkan oleh
alomorf me-, mem-, men-, meng-
huruf awal sesuatu
,meny-, dan menge-.
kata dasar

70