cm
V 2
P ..…. Pipa Persegi
z 1 fi fL
2g 4F
fi 1 / 2 1 μ 0,80 0,85
0,0005078
f 1,5 0,01989
4R
Z = Kehilangan tinggi energi.
fi = koefisien kehilangan tinggi energi, R = jari-jari hidrolis.
P = keliling basah ; L = panjang gorong-gorong.
F = luas penampang basah ; D = diameter. 7
V = kecepatan pada gorong-gorong :
V = 1,5 m/det untuk gorong2 di saluran irigasi.
V = 3,0 m/det untuk gorong2 di saluran pembuang.
V = Kecepatan aliran tergantung pada jumlah
kehilangan tinggi energi yang ada dan geometri
lubang masuk dan keluar.
V 2
L
z 1 fi f …... Pipa Bulat
2g D
fi 1 / 2 1 μ 0,80 0,85
0,0005078
f 1,5 0,01989
D
8
Untuk gorong-gorong BULAT TERISI PENUH
DENGAN PANJANG > 20 m, kehilangan tinggi
energi DIHITUNG SBB. :
● Kehilangan tinggi energi masuk :
(v - v) 2
H a
masuk masuk 2g
● Kehilangan tinggi energi keluar :
(v - v) 2
H a
keluar keluar 2g
Nilai masuk dan keluar lihat Gambar 5.2, 5.3 dibwh.
v = kecepatan aliran dalam gorong-gorong/pipa.
va = kecepatan aliran dalam saluran, m/det
9
● Kehilangan tinggi energi akibat gesekan :
v2 v2L
H Cf
f 2g C 2 R
“Dianjurkan” didasarkan
pada kekuatan peralihan jika
bangunan dibuat dari
pasangan batu.
BERLAKU UNTUK :
SIPON ATAU SALURAN
PIPA PADA UMUMNYA.
12
DIMENSI SALURAN DI PETAK TERSIER BIASANYA KECIL, JADI
DIANJURKAN UNTUK MERENCANAKAN
BANGUNAN YANG SEDERHANA, DENGAN KEHILANGAN
TINGGI ENERGI KECIL SERTA PERMUKAAN AIR BEBAS
SEPERTI GAMBAR 7.1.
PADA GAMBAR 7.1 DI BAWAH :
- GORONG-GORONG MEMPUNYAI DINDING VERTIKAL
DARI PASANGAN & DIPUNCAK ADA PELAT BETON.
- TINGGI DASAR GORONG-GORONG = TINGGI DASAR
POTONGAN SALURAN HULU.
- LEBAR GORONG-GORONG b2 = b1 + h1 ; b2 ≥ 40 cm.
lebar gorong2 =
≥1,5 D
Pelat beton.
Dinding vertikal.
dari pasangan.
GORONG2 MEMPUNYAI POTONGAN MELINTANG LEBIH
KECIL DARI LUAS BASAH SALURAN HULU/HILIR.
SEBAGIAN DARI POTONGAN MELINTANG MUNGKIN BERADA DI ATAS MUKA AIR
JADI BERFUNGSI SEBAGAI SALURAN TERBUKA DENGAN ALIRAN BEBAS.
15
STANDAR
PIPA BETON
Gorong-gorong jalan
harus mampu
menahan berat beban
kendaraan, tebal penutup
minimum 60 cm, ≥ Diameter.
16
GORONG-GORONG SEGI EMPAT DIBUAT DARI :
STABILITAS GORONG-GORONG :
● Stabilitas diperhitungkan terhadap muatan tanah dan
kendaraan yang lewat di atas gorong-gorong.
● Bila plat gorong-gorong berfungsi sebagai jembatan
maka stabilitas hanya diperhitungkan terhadap beban
muatan kendaraan lihat “Sesi Terowongan”.
19
CONTOH : Dari suatu gorong-gorong pembuang segi-4
diketahui debit Q = 5,39 m³/det, lebar gorong- gorong
B = 2 m, h = 1,37 m, k = 60, μ = 0,8. Hitung V, I dan Z.
Penyelesaian : F = B x h = 2 x 1,37 = 2,74 m².
Keliling basah : O = B + 2h = 2 + 2x1,37 = 4,74 m.
Q 5,39 2 / 3 2,74 2 / 3
Kecep.V 1,97m / s ; R 2 / 3
F
0,694
F 2,74 O 4,74
V 2
KemiringanI 0,0024.
k*R 2 / 3 60 * 0,694
Kehilangan tinggi energi Z :
2 2
Q 5,93
Z 0,308m.
Bh 2 g 0,8 * 2 *1,37 2 * 9,81
20
CONTOH : DIKETAHUI :
SALURAN TERSIER DI MANA : b1 = h1 = 0,40 m
ELEVASI DASAR SALURAN EL1 : +14,80
ELEVASI SAWAH EL2 : +15,20
ELEVASI JALAN PETANI EL5 : +15,70
ELEVASI MUKA AIR DI SALURAN EL3 = EL1 + 0,40 = 15,20
HITUNG DIMENSI GORONG-GORONG & ukuran pondasinya !.
PENYELESAIAN :
LEBAR GORONG-GORONG :
b2 = b1+h1 = 0,40+0,40 = 0,80 m > 0,40 m OK. (Gbr.7.1)
TINGGI BUKAAN : h2 = h1+0,20 = 0,40+0,20 = 0,60 m.
PONDASI : t1 = 0,5 x (EL 5 - EL1)
= 0,5 x (15,70-14,80) = 0,45 m.
DIAMBIL t1 = 0,60 (MINIMUM).
21
Elevasi jalan petani
+15,70
h2=0,60
tinggi h1=0,40 +15,20
bukaan (Elevasi
+14,80 Sawah)
Dimensi Talang :
Tergantung perhitungan hidrolis dan kekuatan bahan
kekuatan bahan talang dapat dilihat pada PKKI, PBI.
Abutment ditetapkan berdasarkan perhitungan
kestabilannya, sedangkan pilar (bila ada) ditetapkan
berdasarkan perhitungan kekuatan konstruksi dan
kestabilannya.
Tembok sayap berdasarkan kestabilannya. 31
Perhitungan kestabilan :
1. Stabilitas abutment diperhitungkan terhadap
geser, guling dan kekuatan tanah
PEndukungnya.
Terhadap geser dan guling lihat rumus
sebelumnya.
Terhadap
, kekuatan tanah :
P M
σ ; σ σ tanah
F W
32
CONTOH :
DARI SUATU TALANG PADA SALURAN TERSIER YANG
MELEWATI SALURAN PEMBUANG, DIKETAHUI :
SALURAN TERSIER : tinggi air h1 = 0,50 cm = b1.
Qd = 85 l/det = 0,085 m³/det.
Elevasi dasar saluran EL1 = 15,80 ; EL3 = 16,30.
EL4 = 16,60 ; V = 0,20 m/det.
SALURAN PEMBUANG : Lebar saluran B = 2,00 m.
m = 1 ; tinggi air h = 1,25 m.
Elevasi muka air EL6 = 15,05.
Elevasi dasar saluran EL7 = 13,80.
HITUNG DIMENSI DAN KEHILANGAN TINGGI ENERGI
PADA TALANG DENGAN KONSTRUKSI BETON !. 33
PENYELESAIAN :
1. PANJANG TALANG :
L = B + 2m (EL4-EL6)
= 2,00 + 2x1 (16,60-13,80) = 7,60 m Diambil 8,00 m.
2. DIMENSI TALANG BETON :
LEBAR MINIMUM TALANG = GORONG2 = b3 = 0,40 m
KEDALAMAN AIR DI SALURAN (h1 = 0,50 m).
A = b3 x h1 = 0,40 x 0,50 = 0,20 m²
va = Q/A = 0,085/0,20 = 0,425 m/det
A 0,20
R 0,14 (P =b3+2h1)
P (0,40 2x0,50)
KEMIRINGAN TALANG, Strickler : V k.R 2/3 1/2
I
0,425 70X0,14 2/3 1/2
I I = 0,0005 < 0,002 ok.
34
Garis kehilangan
tinggi energi 0,01 m Saluran Pembuang Saluran
Tersier
Kemiringan Talang
=h1
Tinggi air
h=1,25 Saluran
Pembuang
B=
Pondasi : 8
(PanjangTalang) Pondasi :
t2 = 0,5 x (EL4 –EL6)
TALANG 36
3. KEHILANGAN TINGGI ENERGI :
H a
v v 2 0,5
(0,425 - 0,20) 2
0,0013m
masuk msk 2g 19,6
(v - v) 2
H a
keluar keluar 2g
(0,425 - 0,20) 2
1,00 0,0026m
19,6
Dari gambar 5.3 :
masuk= KOEFISIEN PEMASUKAN = 0,50
= KOEFISIEN KELUAR = 1,00
keluar
va = KECEPATAN ALIRAN DI TALANG, m/det.
v = KECEPATAN ALIRAN DI SALURAN, m/det.
g = PERCEPATAN GRAVITASI. 37
KEHILANGAN TINGGI ENERGI KARENA GESEKAN:
H L xI 12,00 x0,0005 0,006
f T
Sudut belokan fb
5⁰ 0,013
10⁰ 0,030
15⁰ 0,048
20⁰ 0,067
25⁰ 0,088
30⁰ 0,115
35⁰ 0,146
40⁰ 0,184
45⁰ 0,234
46
4. Kehilangan Tinggi Energi Pada Transisi :
a. Transisi dari Saluran ke Sipon :
(v - v) 2
H a
masuk masuk 2g
v 22 v12
2g
Tinggi energi = tinggi air ditambah tinggi tekanan dan tinggi kecepatan.
Tinggi tekanan = tekanan dibagi berat jenis.
51