( HEAD LOSSES )
Jejak Tinta
Kehilangan
Piezometer Energi
Garis Gradien E
nergi ( GGE )
V 2
HL
1 Garis Gradien H
2g idrolis ( GGH ) V22
2g
P2
P1
γ
γ 2
1
L Z2
Z1
h h1
v22
h2 hL
3.26 2 4.5 3.04 m
2
2g 2(9.81)
2m
KEHILANGAN TINGGI TEKAN AKIBAT
GESEKAN
10 (MAJOR LOSS)
• KEHILANGAN TINGGI TEKAN AKIBAT GESEKAN DALAM PIPA
TERMASUK DALAM KEHILANGAN YANG BESAR (MAJOR LOSS)
• KEHILANGAN TINGGI TEKAN AKIBAT GESEKAN DALAM PIPA :
1. TIDAK TERGANTUNG DARI TEKANAN PADA ALIRAN AIR
2. BERBANDING LURUS DENGAN PANJANG PIPA (L)
3. BERBANDINGTERBALIK DENGAN DIAMETER PIPA (D)
4. BERBANDING LURUS DENGAN KECEPATAN RATA-RATA (V)
5. TERGANTUNG DARI KEKASARAN PIPA, BILA ALIRAN
TURBULEN
KEHILANGAN TINGGI TEKAN AKIBAT
GESEKAN
11 (MAJOR LOSS)
MENCARI KEHILANGAN TINGGI TEKAN DAPAT
DINYATAKAN DENGAN BEBERAPA CARA :
A. RUMUS DARCY WEISBACH :
2
L V
hf
D 2g
= koefisien gesek
L = panjang pipa
D = diameter pipa
V = kecepatan rata-rata
g = percepatan gravitasi
Menentukan nilai
λ dengan Diagram Moody :
V = Kecepatan aliran
D = Diameter pipa
2/3 1/ 2 Hgs
V Kst . R .I I
L
2
V . L
Hgs 2 4/3
[ meter ]
Kst . R
Hgs = Hilang tinggi tekanan akibat gesekan
Bahan Kst
Logam bergelombang 42
Saluran bawah tanah dari beton 77
Pipa riol dari tanah liat 77
Riol ( biasa ) 77
Baja 83
Kayu 83
Beton dipelester 77
Beton ( adukan semprot ) 53 - 45
Pasangan batu / bata 67
Pasangan batu kasar 40
Aspal 77 – 63
C. RUMUS HAZEN-WILLIAMS :
0 , 63 0 , 54
V 0,85 . C H . R .S
Hgs V 1,85 . L
S Hgs 1,85 1, 67
L 0,74 . C H .R
Bahan Pipa CH
Beton 130
Besi tuang:
Baru 130
Umur 5 tahun 120
Umur 20 tahun 100
Baja las 120
Papan kayu 120
Lempung 110
Baja keling 110
Gorong-gorong beton 100
Semen asbes 140
SOAL 1:
Q 0,046 0,046
V 0,478M / dt
A .(0,35) 2 0.0962
4
d 0,35
R 0,0875m
4 4
0 , 54 0,478
S 0 , 63
0,85.130.(0,0875)
0 , 54 0,478
S 0,02
23,8137
(1 / 0 , 54 )
S (0,02) 0,0007
2/3 1/ 2 Hgs
V Kst . R .I I
L
12,5
I 0,00168
7438
d 0,45
R 0,1125m
4 4
2/3 1/ 2
V 85 . (0,1125) . (0,00168)
V 0,81m / dt
2
Q V x A 0,81 x [ x (0,45) ]
4
Q 0,1288 m 3 / dt 128 l / dt
SOAL 3 :
5,6X106
DIAGRAM MOODY
LATIHAN SOAL :