[PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU]

HBML 1203

FAKULTI PENDIDIKAN DAN BAHASA

SEMESTER MEI /2012

KOD KURSUS
HBML1203

TAJUK KURSUS
PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MEAYU

NO. MATRIKULASI NO. KAD PENGNEALAN NO. TELEFON E-MEL

: : : :

721108105462001 721108105462 019-6158508 norjilah72@gmail.com

PUSAT PEMBELAJARAN

Shah Alam

[PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU] ISI KANDUNGAN

HBML 1203

MUKA SURAT

1.0

PENGENALAN

2.0

PENGHASILAN BUNYI VOKAL 2.1 Ciri-ciri 2.2 Daerah 2.3 Alat Artikulator

3.0

PENGHASILAN BUNYI KONSONAN 3.1 Ciri-ciri 3.2 Daerah 3.3 Alat Artikulator

10

4.0

PERBINCANGAN TENTANG FONEM DAN ALOFON DALAM SISTEM BUNYI BAHASA MELAYU 4.1 Fonem 4.2 Alofon 18

5.0

SUPRASEGMENTAL 5.1 Ciri-Ciri 5.2 Kepentingan

20

6.0

KESIMPULAN

21

7.0

BIBLIOGRAFI

22

[PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU]

HBML 1203

1.0 PENDAHULUAN

Bahasa merupakan alat komunikasi yang penting bagi manusia. Menurut Asmah Haji Omar (1986) Bahasa merupakan alat yang digunakan oleh manusia untuk berhubung dengan manusia lain dengan menggunakan bunyi-bunyi yang dikeluarkan oleh alat-alat ujaran yang terdapat di dalam tubuh manusia. Bahasa yang digunakan oleh manusia adalah menggunakan alat-alat ujaran yang terdapat dalam tubuh badan manusia itu sendiri. Contohnya bibir, lidah , lelangit dan pita suara.

Huraian mengenai vokal dan konsonan tergolong dalam bab fonetik dan fonologi. Menurut Kamus Dewan (1996 : 354 ) Fonetik ialah ilmu bahasa (linguistik) yang berkaitan dengan penyebutan kata dan lambang yang menunjukkan sebutannya. Manakala menurut Raminah Haji Sabran (1984) dalam buku yang berjudul Kajian Bahasa Untuk Pelatih Maktab Perguruan menyataan bahawa fonetik kajian tentang fenomena bunyi atau pertuturan manusia sejagat. Menurut Dr. Lutfi Abas (1985) fonetik juga membawa maksud mempelajari segala bunyi yang diucapkan melalui mulut manusia, baik bunyi manusia, bukan bunyi bahasa, mahupun bunyi marginal, dan memberikan simbol fonetik untuk setiap bunyi.

Fonologi adalah kajian mengenai sistem bunyi bahasa serta sifat-sifat semulajadi sistem tersebut secara umum. Menurut Kamus Dewan fonologi memberi makna kajian tentang bunyi sebutan dalam sesuatu bahasa (1996:354). Manakala Kamus Linguistik (Harimurti

Kridalaksana,1984:51) mendefinisikan fonologi sebagai bidang dalam linguistik yang menyelidiki bunyi-bunyi bahasa mengikut fungsinya.

[PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU]

HBML 1203

2.0

PENGHASILAN BUNYI VOKAL

Bunyi vokal ialah bunyi yang terhasil apabila udara yang keluar melalui rongga oral tidak mengalami sebarang sekatan. Bunyi vokal keluar secara berterusan melaui rongga tekak dan rongga mulut. Vokal adalah bunyi oral tetapi ada juga yang dinasalkan. Sifat vokal ditentukan oleh kedudukan lidah dan keadaan bibir. Vokal dalam bahasa melayu boleh dibahagikan kepada yang berikut: 2.1 Ciri-Ciri Bunyi Vokal

Bunyi vokal dikategorikan sebagai bunyi bersuara yang dihasilkan dengan tidak melibatkan sebarang sekatan pengaliran udara. Klasifikasi bunyi vokal ditentukan dengan kedudukan lidah dan bentuk bibir. Ia melibatkan rongga mulut ketika melafazkannya. Bentuk bibir dan saiz rongga mulut menentukan sama ada bunyi vokal yang dilafazkan itu dalam keadaan terbuka, separuh sempit ataupun luas.

Bunyi vokal yang dilafazkan juga juga dipengaruhi oleh bukaan lidah, sama ada ianya vokal hadapan, belakang atau tengah. Sekiranya lidah hadapan yang terlibat, maka bunyi yang dihasilkan adalah vokal hadapan.Begitu juga apabila lidah yang terlibat adalah bahagian belakang lidah, maka vokal yang dihasilkan adalah vokal belakang. Namun apabila lidah dalam keadaan bersahaja ataupun terletak di lantai rongga mulut dan berada dalam keadaan tegang maka vokal yang dihasilkan adalah vokal tengah. Di sini jelas menunjukkan bahawa pelabelan nama vokal ditentukan oleh kedudukan lidah. Manakala jenis vokal ditentukan oleh bentuk bibir dan saiz rongga mulut.

[PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU] 2.2 Daerah-Daerah dan Alat Artikulator Bunyi Vokal

HBML 1203

2.2.1 Vokal Hadapan

Vokal hadapan ialah bunyi [ a] , [ i ] ,[ e ] , dan [ e ]. Daerah artikulasi yang terlibat dalam menghasilkan bunyi ini ialah lelangit keras. Manakala alat artikulasi yang terlibat dalam membunyikannya ialah lidah, bibir dan saiz rongga mulut. Vokal hadapan dibahagikan kepada empat bahagian iaitu vokal hadapan sempit [ i ] , vokal hadapan separuh sempit [ e ] , vokal hadapan luas [ a ] , dan vokal hadapan separuh luas [ e ].

Contohnya apabila kita menyebut bunyi akhir dalam kata keli, bahagian hadapan lidah akan dinaikkan tinggi dalam mulut. Di antara bahagian hadapan lidah dan lelangit keras terdapat saluran sempit yang membenarkan udara keluar. Huruf akhir pada perkataan keli yang dilambangkan [ i ] adalah perkataan fonetik. Namun, apabila kita membunyikan bunyi [ e ] pada perkataan esok, saluran udaranya adalah lebih luas kerana bahagian hadapan lidah dinaikkan setinggi kedudukannya sewaktu membunyikan vokal [ i ]. Vokal hadapan boleh dibahagikan kepada :

i) Vokal Hadapan Sempit [i] Semasa menghasilkan vokal ini hadapan lidah hendaklah dinaikkan tinggi tetapi jangan menyentuh lelangit keras. Manakala lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan untuk menutup rongga hidung. Pita suara pula haruslah dirapatkan supaya udara yang keluar boleh

menggetarkan selaput suara seperti dalam rajah di bawah ;

Vokal Hadapan Sempit | 5

[PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU] Contoh vokal hadapan sempit seperti jadual dibawah ;

HBML 1203

Awal Kata [iman] [ikan]

Tengah Kata [kira] [sihat] [sakit] [tipu]

Akhir Kata [kali] [kopi] [cili] [rugi]

ii) Vokal Hadapan Separuh Sempit [e] Vokal ini pula terletak di bahagian tengah hadapan mulut. Semasanya menyebutnya lidah berada di tengah. Lidah dinaikkan tetapi lebih rendah daripada bunyi vokal [i]. Anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan dan pita suara dirapatkan seperti rajah di bawah ;

Vokal Hadapan Separuh sempit [e] Contoh vokal hadapan separuh sempit seperti jadual dibawah ;
Awal Kata [eso?] [era] [esa?] [ela?] Tengah Kata [sepah] [ceri] [laher] [leka] Akhir Kata [kol]

[PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU] iii) Vokal Hadapan Separuh Luas []

HBML 1203

Sebutannya lebih rendah daripada menyebut vokal [e]. Hadapan lidah hendaklah dinaikkan separuh luas. Semasa menyebutnya lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan untuk menutup rongga hidung manakala pita suara pula akan bergetar. Rajah di bawah menunjukkan bagaimana ia dibunyikan.

Vokal Hadapan Separuh Luas [] Contoh vokal hadapan separuh luas seperti jadual dibawah ;
Awal Kata [mas] [mbun] Tengah Kata [mmbli] [trpri]

iv) Vokal Hadapan Luas [a] Vokal ini letaknya jauh di bahagian bawah seperti terhampar dan mulut pula terbuka luas. Hadapan lidah dinaikkan sedikit ke arah lelangit keras. Manakala anak tekak dan lelangit lembut menutup rongga hidung, pita suara pula bergetar (rujuk Rajah di bawah)

Vokal Hadapan Luas [a] | 7

[PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU] Contoh vokal hadapan luas seperti jadual dibawah ;
Awal Kata [asli [amboi] [anti] Tengah Kata [mlam] [capai] [nans] Akhir Kata [m m ] [supaya]

HBML 1203

2.2.2 Vokal Belakang

Vokal bahagian belakang pula terdiri daripada [ u ], [o] dan [a]. Daerah artikulasi yang terlibat adalah bahagian lelangit keras. Manakala alat artikulasi yang terlibat semasa menghasilkan bunyi vokal ini adalah lidah dan lelangit lembut. Kadar bukaan luas ditentukan oleh rongga mulut dan saiz bukaan mulut. Vokal belakang dikategorikan kepada vokal belakang luas [ a ], vokal belakang separuh luas [], vokal belakang sempit [ u ], dan vokal belakang separuh sempit [ o ].

Contohnya apabila kita menyebut bunyi [ u ] dalam kata maju. Semasa menghasilkan bunyi ini, bibir dibundarkan manakala belakang lidah dinaikkan dekat dengan lelangit lembut. Ketika menyebut vokal [o] kedudukan belakang lidah lebih rendah dibandingkan ketika menyebut bunyi [u]. Vokal belakang terbahagi kepada :

i) Vokal Belakang Sempit [u] Semasa membunyikan vokal ini lidah dinaikkan ke arah lelangit lembut supaya dapat menyempitkan rongga mulut tetapi ianya tidak mencecah lelangit lembut. Manakala lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan serta pita suara bergetar. Sila lihat rajah dibawah :

Vokal Belakang Sempit [u] | 8

[PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU]

HBML 1203

Contoh vokal belakang sempit ialah [mulut], [bubur], [biru], [usah].

ii) Vokal Belakang Separuh Sempit [o] Belakang lidah hendaklah dinaikkan separuh sempit ke arah lelangit lembut. Manakala lelangit lembut serta anak tekak dinaikkan bagi menutup rongga hidung dan pita suara akan bergetar. Sila lihat rajah di bawah :

Vokal Belakang Separuh Sempit [o]

Contohnya ialah [toleh], [botol], [soleh]

ii) Vokal Belakang Separuh Luas [] Vokal ini disebut dengan menaikkan lidah separuh sempit ke arah lelangit lembut. Manakala lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan untuk menutup rongga hidung dan pita suara digetarkan . Contohnya ialah [ora], [blt]. [blt]

2.2.3 Vokal Tengah Vokal tengah [] terhasil dengan meletakkan tengah lidah pada lelangit manakala bibir pula dihambarkan iaitu dibuka tidak luas. Contoh penggunaan vokal tengah [] ialah [# ma? # ] iaitu (emak) dan [ #bah# ] iaitu (abah).

[PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU] 2.2.4 Vokal Dinasalkan

HBML 1203

Vokal yang dinasalkan ialah vokal yang dikeluarkan melalui rongga oral dan nasal. Daerah artikulasi yang terlibat adalah bahagian lelangit lembut, anak tekak dan rongga hidung. Apabila rongga hidung tidak tertutup rapat, udara akan keluar dari kedua-dua rongga hidung dan mulut. Contoh vokal sengau ialah [mkan], [mndi]. [awa], [mhal], [jum?t]

3.0

PENGHASILAN BUNYI KONSONAN

Bunyi konsonan ialah bunyi bahasa selain daripada bunyi vokal yang bersuara atau tidak bersuara.Bunyi ini dihasilkan apabila udara daripada peparu menerima sekatan atau geseran sama ada di bahagian rongga mulut, tekak atau pun hidung.

3.1 Ciri-Ciri Penghasilan Bunyi Konsonan

Konsonan ada yang bersuara dan ada yang tidak bersuara. Ia bergantung sama ada pita suara digetarkan atau tidak. Arus udara yang keluar dari peparu akan menerima sekatan atau geseran. Apabila udara keluar dari peparu, glotis dirapatkan dan pita suara digetarkan maka terhasillah bunyi konsonan bersuara. Tetapi apabila glotis direnggangkan dan pita suara tidak bergetar, maka akan terhasillah konsonan tidak bersuara.

Penghasilan bunyi konsonan ada yang sengau dan ada yang tidak sengau. Ia bergantung kepada keadaan lelangit lembut apabila bunyi dihasilkan. Jika lelangit lembut dinaikkan, bunyi konsonan yang dihasilkan bersifat bunyi oral. Tetapi jika lelangit lembut diturunkan, udara dari peparu akan dapat keluar melalui rongga hidung dan akan menghasilkan bunyi nasal atau sengau.

Sentuhan di antara alat artikulasi dengan daerah artikulasi akan menghasilkan pelbagai bunyi konsonan. Antaranya ialah konsonan gigi, konsonan bibir gigi, konsonan dua bibir, konsonan gusi lelangit keras, konsonan gelungan, konsonan anak tekak dan konsonan lelangit lembut. | 10

[PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU]

HBML 1203

3.2 Daerah-Daerah Dan Alat Artikulator Bunyi Konsonan

3.2.1 Konsonan Letupan

Konsonan letupan dikeluarkan dengan udara diahan dan dilepaskan dengan cepat. Konsonan jenis ini terbahagi kepada sembilan jenis ;

i) Konsonan [t] dan [d] . Konsonan [t] dan [d] dihasilkan apabila udara disekat dengan merapatkan dua bibir atau mengenakan hujung lidah pada gusi, lelangit lembut dinaikkan dan udara tertahan. Jika

proses sekatan ini dilepaskan, maka terhasillah bunyi [t] iaitu letupan gusi tak bersuara. Manakala bunyi [d] terhasil apabila pita suara digetarkan iaitu bunyi letupan gusi bersuara. Sila lihat rajah di bawah :

Konsonan Letupan [t] dan [d]

11

[PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU] ii) Konsonan [k] dan [g].

HBML 1203

Bunyi [k] terhasil apabila belakang lidah dirapatkan ke lelangit lembut untuk menyekat arus udara. Bunyi [k] adalah letupan lelangit lembut tak bersuara. Bunyi [g] pula ialah letupan lelangit lembut bersuara . Ia terhasil apabila pita suara dirapatkan dan arus udara keluar melalui rongga mulut menggetarkan pita suara. Sila lihat rajah dibawah :

Konsonan Letupan [k] dan [g]

iii) Konsonan[p] dan [b]. Penghasilan konsonan [p] adalah dari letupan dua bibir tak bersuara kerana pita suara tidak bergetar. Konsonan [b] pula adalah letupan dua bibir bersuara kerana pita suara bergetar.Keduadua konsonan ini terhasil apabila lelangit lembut dinaikkan dan bibir dirapatkan. Udara pula tersekat pada dua bibir dan udara dipaksa keluar. . Sila lihat rajah dibawah :

Konsonan Letupan [p] dan [b].

12

[PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU] iv) Konsonan [j] dan [dZ]

HBML 1203

Bunyi [j] terhasil apabila bahagian hadapan lidah dinaikkan ke lelangit keras bagi membuat sekatan pada arus udara. Ketika ini suara direnggangkan dan arus udara yang melalui rongga mulut tidak menggetarkan pita suara. . Sila lihat rajah dibawah :

Konsonan Letupan [j]

v) Hentian [?] Hentian glotis terhasil apabila lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke dinding rongga tekak bagi membuat sekatan udara ke rongga hidung. Pita suara tidak bergetar kerana ia dirapatkan dan arus udara keluar dari peparu tersekat pada bahagian rapatan pita suara. . Sila lihat rajah dibawah

Konsonan Letupan Hentian [?]

13

[PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU] 3.2.2 Konsonan Geseran

HBML 1203

i) Konsonan [s] dihasilkan apabila hadapan lidah dinaikkan ke gusi bagi membuat sempitan pada arus udara. Ketika ini lelangit lembut dan juga anak tekak dinaikkan kebahagian belakang rongga tekak bagi menyekat arus udara ke rongga hidung dan pita suara direnggangkan. Bunyi geseran gusi tidak bersuara [s] apabila udara melalui rongga mulut tanpa menggetarkan pita suara. . Sila lihat rajah dibawah :

Konsonan Geseran [s]

ii) Konsonan [h] terhasil apabila udara keluar melalui pita sauara yang renggang dan rongga mulut sama seperti ketika membunyikan vokal. Bunyi [h] dinamakan bunyi geseran glotis tidak bersuara. . Sila lihat rajah dibawah :

Konsonan Geseran [h]

14

[PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU] 3.2.3 Konsonan Sisian

HBML 1203

Bunyi [l] dihasilkan apabila lidah dinaikkan ke gusi dan laluan udara tersekat. Lelangit lembut dinaikkan dan pita suara pula bergetar. . Sila lihat rajah dibawah :

Konsonan Sisian [l]

3.2.4 Konsonan Getaran Konsonan [r]- bunyinya terhasil apabila hujung lidah diletakkan di gusi sehingga udara dapat melalui antara lidah dan juga gusi. Lidah pula akan bergetar manakal lelangit lembut pada waktu iti dinaikkan. Bunyi [r] dinamakan sebagai bunyi getaran gusi bersuara. . Sila lihat rajah dibawah :

Konsonan Getaran [r]

15

[PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU] 3.2.5 Konsonan Sengauan

HBML 1203

-Konsonan [n] dihasilkan apabila lidah dinaikkan ke gusi dan bunyinya dinamakan sengauan gusi bersuara. . Sila lihat rajah dibawah :

Konsonan Sengauan [n] -Konsonan [] dihasilkan apabila tengah lidah dinaikkan ke lelangit keras dan bunyinya dinamakan sebagai sengauan lelangit keras bersuara. . Sila lihat rajah dibawah :

Konsonan Sengauan [] -Konsonan []dihasilkan apabila belakang lidah dinaikkan ke lelangit lembut dan bunyi yang dihasilakn itu dinamakan sengauan lelangit lembut bersuara [ng]. . Sila lihat rajah dibawah :

Konsonan sengauan [] | 16

[PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU] 3.2.6 Separuh Vokal

HBML 1203

-Konsonan [w] dihasilkan apabila pada peringkat awal lidah seperti hendak membunyikan konsonan[u]. tetapi bergerak kepada vokal yang lain. Bunyi yang dihasilkan dinamakan separuh vokal dua bibir bersuara. . Sila lihat rajah dibawah :

Separuh Vokal [w] -Konsonan [j] terhasil apabila lidah p[ada walnya seperti hendak menebut huruf [i] tetapi bergerak kepada vokal yang lain. Bunyi inilah dinamakan separuh vokal lelangit keras bersuara. . Sila lihat rajah dibawah :

Separuh Vokal [j]

17

[PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU] 3.2.7 Konsonan Pinjaman

HBML 1203

Di antara konsonan pinjaman ialah [dz] menjadi [z], [th] menjadi [s], [gh] menjadi [g], [dh] menjadi [d]. Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi-bunyi geseran. Manakala bunyi [f] dan [v] pula dihasilkan dengan merapatkan bibir bawah dan atas sehingga berlaku geseran apabila udara melaluinya. Ketika menghasilkan bunyi [f] pita suara tidak bergetar dan bunyi geseran bibir gusi tidak bersuara. Manakala ketika membunyikan huruf [v] pita suara akan bergetar dan menghasilkan bunyi geseran bibir gusi bersuara.

4.0 PERBINCANGAN TENTANG ALOFON DAN FONEM

4.1 Fonem Fonem adalah bunyi bahasa yang memberikan perbezaan erti. Contohnya kata baru dan balu, bunyinya hampir sama tetapi yang membezakan antara keduanya ialah fonem [r] dan [l]. Maka /l/ dan /r/ adalah fonem.

Fonem adalah unit bahasa yang terkecil yang berfungsi. Ia merupakan unit yang bermakna dan terdiri daripada beberapa unit bunyi. Contohnya perkataan malu terdiri daripada empat unit bunyi iaitu m,a,l,u. Unit kecil inilah yang dikatakan sebagai fonem. Fonem dan transkripsinya hendaklah diletakkan dalam kurungan / /.

Fonem juga boleh difahami sebagai unit terkecil yang membezakan makna. Ianya dinamakan pasangan minimum atau pasangan terkecil Contohnya perkataan kaya dan paya. Kedua-dua perkataan ini mempunyai makna yang berbeza. Ini disebabkan oleh fonem k dan p. Bunyi k dan p merupakan unit-unit terkecil yang membezakan makna. Oleh itu bunyi k dan p haruslah diletakkan dalam kurungan fonem /k/ dan /p/. Contoh lain bagi fonem ialah:

/barat/ - /karat/ /pedang/ - /petang/ /pakar/ - /bakar/

/sayang/ - /wayang/ /dalam/ - / talam/ /tulang/ - /dulang/ | 18

[PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU] 4.2 Alofon

HBML 1203

Alofon pula merupakan anggota-anggota kepada satu fonem. Alofon merupakan bunyi yang berlainan tetapi masih tergolong dalam satu fonem. Kelainan bunyi dalam satu fonem ini terjadi akibat terpengaruh oleh bunyi terdahulu atau bunyi yang terkemudian daripadanya. Contohnya fonem /k/ dalam bahasa melayu mempunyai beberapa perbezaan bunyi atau alofon kerana pengaruh bunyi dari sekitarnya. Misalnya alofon k, k dan . Bunyi alofon k terjadi dari perkataan kiri (iaitu k yang diikuti oleh vokal depan i). Manakala bunyi k terjadi daripada perkataan kuda iaitu k yang diikuti oleh vokal belakang u). Bunyi terjadi kerana kerana kehadirannya diakhiri oleh kata dalam suku kata tertutup iaitu perkataan kaka. Bunyi k, k dan adalah alofon daripada keluarga bunyi yang sama iaitu fonem /k/. Bunyinya mempunyai persamaan fonetik iaitu hampir sama dari segi pengucapannya dan penghasilannya. Ketiga-tiga bunyi tersebut saling melengkapi dan menduduki tempat masing-masing dalam bahasa Melayu.

Alofon juga boleh difahami sebagai fonem yang terdiri daripada anggota fonem. Contohnya fonem p dalam perkataan palu sebagai satu letupan yang sempurna. Bagi perkataan luap bunyi p adalah sebagai letupan bibir yang tidak sempurna iaitu ianya tidak diletupkan. Ini menunjukkan fonem p mempunyai dua alofon.

Alofon juga terhasil daripada bunyi yang bervariasi bebas yang membawa maksud walaupun bunyi-bunyi itu berbeza dalam perkataan tertentu. Contohnya perkataan faham dan paham mempunyai perbezaan bunyi tetapi memberi makna yang sama.

19

[PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU] 5.0 SUPRASEGMENTAL BAHASA MELAYU

HBML 1203

Suprasegmental adalah sifat bunyi yang menindih sesuatu segmen bunyi vokal ataupun konsonan. Segmen bunyi yang dicantumkan menjadi urutan yang bermakna dengan

menghasilkan kata yang lengkap. Kata yang lengkap harus mempunyai unsur-unsur yang dinamakan suprasegmental iaitu tekanan, nada, jeda dan panjang pendek supaya makna perkataan itu menjadi lebih jelas dan bermakna. Fonem-fonem supra supra segmental dalam bahasa Melayu tidak bersifat fonemik, tetapi terdapat juga bahasa fonem-fonem suprasegmental yang bersifat fonemik kerana fonem-fonem itu boleh membezakan makna. Di sini akan diperjelaskan lagi ciri-ciri suprasegmental ;

5.1 Tekanan

Tekanan memberi maksud kelatangan sesuatu suku kata yang menandakan lembut atau kerasnya penyebutan sesuatu suku kata. Ia juga merupakan lemah atau kerasnya penyebutan sesuatu suku kaa. Tekanan berlaku pada vokal dimana bunyi vokal dalam bahasa Melayu disebut dengan lantang dan boleh dipanjangkan. Tekanan juga tidak membezakan makna. Lambang tekanan ialah / / dan lambang ini diletakkan di atas suku kata yang menerima tekanan itu. Contohnya /kita/, /bapa/.

5.2 Nada

Nada ialah kadar menurun atau meninggi pengucapan sesuatu suku kata atau perkaatan. Nada ditanda oleh nombor-nombor 1 (rendah), 2 (biasa), 3 (tinggi) dan 4(tinggi sekali). Ayat penyata kebiasaannya dimulakan dengan nada 2, nada itu akan menaik bila ada tekanan dan akan menurun hingga 1. Contohnya : saya hendak makan

20

[PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU] 5.3 Jeda

HBML 1203

Jeda atau persendian adalah unsur hentian yang memisahkan antara unsur-unsur linguistik sama ada dalam bentuk perkataan, ayat atau rangkaikata. Lambang yang digunakan bagi jeda ialah #. Jeda boleh membezakan makna. Contoh jeda ialah [#ma? Saya maRah#] ayat ini berbeza dengan ayat [ma?# saya maRah#]

5.5 Panjang pendek Panjang pendek ialah kadar panjang atau pendek sesuatu bunyi itu ketika diucapkan. Lambangnya ialah [:] iaitu mora. Lambang [:] bererti panjang sebutan tersebut ialah satu mora. Manakala [: :] menunjukkan dua mora. Lambang [.] adalah menunjukkan setengah mora. Dalam bahasa Melayu unsure ini tidak membezakan makna. Contoh mora ialah ; [am : : boi ], [le : : ga]

6.0 KESIMPULAN Bahasa mempunyai satu sifat yang dikatakan sebagai simbol bunyi. Terdapat banyak bahagian tubuh manusia yang berperanan sebagai alat artikulasi seperti bibir, gusi, gigi lidah, tulang rahang dan anak tekak. Dengan menggunakan alat artikulasi tersebut kita dapat berbahasa dengan menggunakan pelbagai bunyi. Penggunaannya juga manusia dapat bertutur dengan sempurna dan membezakan sebutan huruf-huruf vokal dan konsonan.

Penguasaan ilmu fonetik dan fonologi ini dapat memudahkan pelajar untuk mempelajari cara menghasilkan bunyi dengan sebutan yang betul. Alat-alat artikulasi sememangnya memainkan peranan yang amat penting dalam penghasilan bunyi bahasa. Bunyi bahasa yang dikeluarkan bergantung kepada daerah artikulasi dan alat artikulasi yang digunakan.

Secara keseluruhannya, pendedahan tentang alat-lat pertuturan atau artikulasi adalah penting bagi meningkatkan kefahaman pelajar tentang alat-alat artikulasi dan organ-organ yang berperanan dalam mengeluarkan bunyi-bunyi bahasa. Ini kerana bahasa amat penting kepada manusia dalam menjalani kehidupan seharian terutamanya untuk berkomunikasi dengan individu yang lain. ( 3000 patah perkataan ) | 21

[PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU]

HBML 1203

7.0

BIBLIOGRAFI

1.

Abdullah Hassan (ed) (2007). Kongres Bahasa dan Persuratan Melayu i-vi (1952-2002). Kuala Lumpur ;Persatuan Penterjemah Malaysia

2.

Asmah Haji Omar (20080. Susur Galur Bahasa Melayu (edisi Kedua). Kuala Lumpur:Dewan Bahasa dan Pustaka.

3.

Indirawati Zahid dan Mardian Shah Omar (2006). Fonetik dan Fonologi. Batu Caves : PTS Proffesional

4.

http://www.scribd.com/doc/14660406/Fonetik-dan-Fonologi-Bahasa-Melayu-Tinggi

5.

http://mohamednaqib.blogspot.com/2010/08/alat-alat-artikulasi-serta-fungsinya.html

22