PENILAIAN PROJEK

A. Pengenalan
Analisis kos-faedah telah menjadi bidang penting terutama pada awal tahun 1960an.
Kepentingannya menonjol terutama dalam penilaian projek di sektor awam, iaitu ia
dijadikan sebagai satu alat dalam menilai projek-projek awam atau yang dikendalikan
oleh agensi-agensi antara bangsa seperti ank !unia, ank "embangunan Asia dan lain-
lain. !ari segi prktiknya analisis kos faedah ini tidak sahaja tertumpu kepada penilaian
projek, tetapi juga penting dari segi peran#angan pelaburan, dasar perniagaan, dasar
per#ukaian dan lain-lain.
B. Hubungan di antara Perancangan Pembangunan dan Penilaian Projek
a) Perancangan Pembangunan emerlukan Projek
$esuatu peran#angan pembangunan %atau jenis ran#angan yang lain& memerlukan
pengetahuan yang luas berhubung dengan projek-projek yang sedia adan dan juga yang
berpotensi. 'ni terutama penting bagi ran#angan-ran#angan yang memakan masa 1 hingga
( tahun, yang mana sepatutnya mengetahui dengan jelas berhubung ran#angan
perbelanjaan %belanjawan& bagi setiap sektor. egitu juga bagi ran#angan-ran#angan yang
lebih panjang seperti ran#angan perspektif yang memakan masa yang lebih panjang.
agi setiap ran#angan, perlu wujud target-target untuk pertumbuhan keluaran negara,
penggunaan dan juga pelaburan serta pembiayaan samada melalui tabungan negara tau
luar. agi membolehkan ia dilakukan, maka andaian-andaian yang realistik adalah perlu
berhubung dengan jumlah pelaburan yang boleh di#apai pada setiap tahun, masa
tertangguh antara keluaran dan pelaburan, serta jumlah keluaran yang akan mengalir
%beredar& apabila kapasiti penuh telah ter#apai %berdasarkan kepada nisbah modal-
keluaran)#apital-output ratio&. erdasarkan ini, kita akan mengetahui hubungan di antara
pelaburan dan kadar pertumbuhan. *amun untuk mengetahui hubungan ini, ia bukanlah
satu perkara yang mudah, dan ianya berubah dari masa ke semasa serta di antara satu
negara dengan negara yang lain.
"engetahuan yang betul berhubung andaian tentang tingkat pelaburan yang se#ara efektif
boleh dijalankan, serta hubungan di antara pelaburan dan keluaran adalah merupakan
pengetahuan yang asas berhubung kadar projek-projek yang baik serta boleh diran#ang,
dibentuk, dibina dan dilaksanakan. $elain dari itu, kita juga perlu mengetahui berhubung
nisbah modal-keluaran yang boleh dijangkakan bagi setiap sektor dalam sesebuah
ekonomi.
+alau bagaimanapun pengetahuan berhubung perkara di atas bukanlah perkara yang
mudah atau boleh diketahui dengan tepat samada melalui kajian arah-aliran pelaburan
dan keluaran bagi sesebuah ekonomi yang lain atau data-data dari sesuatu projek,
terutama yang diperolehi daripada negara perindustrian. *amun, kadang-kadang kita
terpaksa juga menggunakannya sebagai salah satu sumber. ,ntuk itu pertimbangan perlu
1
dilakukan di mana kos pada kebiasaannya adalah tinggi dan keluaran adalah kurang di
negara membangun berbanding dengan negara maju.
$esuatu ran#angan yang baik, konsisten dan optimum, pembahagian pelaburan di antara
sektor dalam sesebuah ekonomi mestilah rasional, oleh itu adalah perlu dinilai di antara
kos dan faedah bagi projek-projek yang berada di dalam setiap sektor dan kemudian
dibandingkan. 'ni adalah kerana bagi sesuatu peran#angan pembangunan bilangan projek
adalah banyak.
*amun demikian, kajian ini juga bukan tidak ada kelemahannya. -idak kira apakah
sektor yang akan dinilai, penilaian terhadap kos adalah termudah tetapi berbe.a dengan
penilaian faedah. !alam menganggarkan faedah, tahap kesukaran yang dihadapi akan
bertambah dari penilaian terhadap sektor industri, pertanian dan infrastruktur disatu pihak
kepada sektor pendidikan, kesihatan, kawalan kelahiran dan lain-lain disatu pihak yang
lain %lebih bersifat sosial&. *amun ini tidak bererti bahawa penialain terhadap sektor-
sektor yang bersifat sosial ini tidak penting, kerana ia boleh dijadikan sebagai asas
panduan.
b) Projek memerlukan rancangan
$eterusnya penilaian projek yang baik tidak akan dapat dilakukan tanpa sesuatu
ran#angan, samada ia ran#angan jangka pendek atau panjang. agi memilih projek yang
ingin dilaksanakan, kita perlu mengetahui akan anggaran permintaan bagi sesuatu
keluaran. ,ntuk mengetahui permintaan bagi sesuatu keluaran, adalah perlu bagi kita
untuk mengetahui bagaimanakah kaedah sesebuah ekonomi tersebut dibangunkan. ,ntuk
mengetahui arah-aliran atau hala-tuju pembangunan sesebuah ekonomi, maka kita
perlulah mengetahui ran#angan masa depan serta dasar-dasar yang akan dijalankan oleh
pihak kerajaan. !i sini kita mungkin menghadapi masalah jika kita membuat
penganggaran hanya semata-mata berdasarkan kepada keadaan masa lepas. 'ni terutama
bagi permintaan barangan pertengahan dan modal.
$eterusnya, jumlah permintaan yang wujud di pasaran %termasuk eksport& bagi
kebanyakan barang dapat dipenuhi samada melalui import atau keluaran dalam negara.
$eterusnya kesemua ini sekali lagi adalah bergantung kepada dasar kerajaan berhubung
dengan tarif, kadar pertukaran dan kawalan terhadap import. $eterusnya dasar-dasar ini
pula adalah bergantung kepada permintaan dan penawaran terhadap pertukaran asing.
!ari sudut penawaran, kos sebenar terhadap projek adalah bergantung kepada
pengetahuan kita terhadap masalah kekurangan samada yang sedfang atau akan berlaku.
'ni kerana harga hanya akan diketahui melalui kekurangan yang wujud. *amun demikian
dalam proses pembangunan keadaan kekurangan berubah-ubah mengikut masa. !ari segi
teorinya, dalam penilaian sesuatu projek harga masa depan perlu dijangkakan samada
dari segi kos atau pun hasil, dan ia hanya boleh diketahui melalui peran#angan
pembangunan.
/
c) Interak!i di antara anali!i! "rojek dan "embentukan rancangan
"embangunan
!alam membin#angkan ran#angan memerlukan projek dan projek memerlukan
ran#angan0 seolah-olah timbul persoalan yang serupa seperti 1antara ayam dan telur
2 mana yang lebih dahulu3. 'aitu jika ran#angan yang baik tidak dapat dilakukan
tanpa penilaian yang rapi terhadap projek, sementara projek yang baik tidak akan
diketahui tanpa wujudnya ran#angan yang baik. 4leh itu antara keduanya-duanya,
mana yang patut dimulakan terlebih dahulu.
$ebenarnya dalam menyelesaikan masalah ini, ia boleh diselesaikan melalui
pembentukan ran#angan kasar yang akan mempunyai pengetahuan yang pada
mulanya sedikit berhubung dengan sumbangan terhadap pertumbuhan yang akan
dilakukan oleh setiap projek. 'a seterusnya diperbaiki melalui analisis dan penilaian
projek. ,mpamanya ran#angan makroekonomi dari segiangka-angkanya adalah
dalam bentuk agregate bagi keseluruhan ekonomi, angka-angka ini boleh diperbaiki
lagi melalui tahap peran#angan sektoral atau projek. "erlakuan yang berulang-ulang
kali akan membawa kepada peningkatan tahap peran#angan yang optimum.
*amun terdapat juga ahli-ahli ekonomi ysng tidsk bersetuju dengan kaedah di atas dan
menolak kepentingan 5A dalam membantu bagi mendapatkan peran#angan yang
optimum. 6ereka melihat kepada satu-satu ran#angan adalah merupakan suatu hasil
penyelesaian optimum dari model pemograman ekonomi. *amun demikian ia
mengkin menghadapi masalah dari segi praktiknya7
i& Kesediadaan maklumat untuk tujuan pemograman dan penyelesaian model
bagi keseluruhan ekonomi mungkin tidak men#ukupi. 8ika men#ukupi
sekalipun ia mungkin tidak banyak membantu kerana ketiadaan projek.
ii& !ata-data yang digunakan se#ara agregate dan pengumpulannya mengambil
masa %ketinggalan masa&.
iii& -eknolgi adalah tetap 2 dalam keadaan sebenar teknologi adalah pelbagai
dan berubah.
$elain masalah praktik, penyelesaian model ekonomi juga mungkin menghadapi masalah
dari segi teoretikal. Antaranya termasuklah7
i& 'anya mengandaikan perhubungan angkubah ekonomi adalah
berbentuk linear, sedangkan dalam keadaan sebenar ianya tidak
ii& Koefisyen teknikal diandaikan tetap dan diandaikan juga tetap
terhadap perubahan harga. 9asilnya penyelesaian hanya
berdasarkan kepada koefisyen teknikal yang tetap.
:
A. #e$ini!i Projek
$ebagai satu)sebahagian daripada ran#angan yang diguna bagi pelaburan sumber-sumber
dan ia boleh dianalisis dan dinilai sebagai satu unit pelaburan yang bebas. !efinisi yang
samar kerana7
-erdapat projek boleh dipe#ah ; dibahagikan untuk dinilai se#ara
berasingan %eg. "erhentian bas < jalanraya&
-erdapat kes dua projek tidak boleh dipisahkan dan jika dipisah mungkin
tidak memenuhi matlamat %eg. "embinaan empangan < sistem taliar&.
!alam kebanyakan kes pereka bentuk dan peran#ang projek selalunya samada menerima
; menolak sub-sub projek sebelum sesuatu projek dinilai oleh pihak berkuasa yang lebih
tinggi. 'a merupakan sebahagian daripada proses pembentukan sesuatu projek.
Kesimpulan7
"rojek bukan sahaja satu rekabentuk tetapi lebih dari itu, iaitu ia boleh
dinilai se#ara berasingan.
Keputusan untuk melaksana ; menolak sesuatu projek diambil pada
berbagai peringkat.
Elemen%Elemen #alam Penilaian Projek
"enilaian projek berpandukan kepada teknik-teknik yang digunakan oleh ahli-ahli
perniagaan dalam mengira pulangan sesuatu projek pelaburan. !ua elemen
penting yang perlu ada ialah7
Aliran tunai projek
Kadar diskaun
Aliran &unai 2 mengukur arah aliran perbelanjaan ke atas input dan pendapatan ; hasil.
'nput ialah seperti bangunan, jentera, bahan mentah, buruh. 9asil pula merupakan
pendapatan daripada penjualan barangan dan perkhidmatan yang dikeluarkan. $usutnilai
dan kos-kos lain yang bukan merupakan keluaran bersih tunai tidak diambilkira.
Kadar #i!kaun ' merupakan satu kadar peratusan yang apabila didarabkan dengan
aliran tunai pada masa hadapan akan menghasilkan nilai kini.
=
B. Kitaran dan A!"ek%A!"ek #alam Penilaian Projek
Kitaran dan aspek-aspek dalam penilaian projek dapat dilihat dariapada >ajah 1 di
bawah7

Raja( )* Kitaran Projek Ole( Baum.
+i) PEN,ENALPA-&IAN
!ari segi teori pengenalpastian projek merupakan fungsi utama dalam proses
peran#angan ekonomi ekonomi sesebuah negara. Kadar pertumbuhan ekonomi
dianggarkan untuk satu jangkamasa tertentu umpamanya lima tahun. 4bejektif dan target
ekonomi yang ingin di#apai akan diperin#ikan mengikut sektor dan wilayah. $ektor-
sektor ini mempunyai kaitan antara satu sama lain dan akan dianalisis melalui model
input-output, matrik dan sebagainya.
+alau bagaimanapun dalam penyediaan sesuatu projek terdapat beberapa unsur bagi
mengenalpasti sesuatu projek7
-erdapat permintaan dalam sektor tersebut yang tidak dapat dipenuhi 2
e.g7 membawa kepada import yang tinggi bahan makanan.
(
"?>@AK$A*AA* !A*
"?*A?@'AA*
"?*@A'A* $?6,@A
"?*B?*A@"A$-'A*
"?*A?!'AA*
"?*'@A'A*
"?>,*!'*BA*
$umber ; faktor pengeluaran yang tidak digunakan sepenuhnya 2 e.g7
sumber bahan mentah yang dieksport tanpa proses
,nsur-unsur kekangan yang membawa kepada masalah kesesakan dan
masalah-masalah lain 2 e.g7 masalah sumber manusia.
-erdapat projek yang memerlukan projek penggenap 2 e.g7 sektor-sektor
yang mempunyai kesan rantai ke belakang dan ke hadapan.
*amun dalam melaksanakan sesuatu projek para peran#ang akan berhadapan dengan
konflik antara mereka yang mendapat faedah dan mereka yang terpaksa membiayai
%menanggung kos& projek tersebut.
e.g7 projek taliair faedah yang diterima ialah oleh petani-petani di kawasan yang
terlibat tetapi kosnya terpaksa ditanggung oleh sektor awam samada melalui #ukai
atau pinjaman 2 sebab itu memerlukan penilaian yang rapi.
+ii) PEN.E#IAAN
6asalah utama yang dihadapi oleh *$6 ialah ialah kekurangan sumber ;
ketidak#ekapan dalam penggunaan sumber bagi membiayai projek-projek
awam)pembangunan. 8adi dalam meran#ang sesuatu projek mestilah terdapat satu strategi
agar dapat memaksimakan penggunaan sumber yang sediada tetapi terhad. ,mumnya
terdapat = tahap dalam penyediaan projek.
'dea dan definisi
-ahap kajian pra kemungkinan
-ahap kajian kemungkinan
!esign dan rekabentuk projek.
-ahap-tahap di atas akan dianalisis se#ara terperin#i sebelum tahap berikutnya
dilaksanakan. 'a akan menentukan samada projek tersebut perlu dilaksana ; tidak. 'ni
bererti jika pada tahap pertama didapati projek tidak boleh dilaksanakan, maka projek
tersebut perlu digugurkan. 'a bertujuan untuk menjimatkan belanja dan tenaga %sunk kos&.
a) Idea dan #e$ini!i
agi kebanyakan *$6 biasanya ditahap ini kurang penekanan diberikan dalam penilaian
projek. 8ika ianya projek komersial, penekanan perlu diberikan terhadap permintaan
keluaran yang dihasilkan. agi projek awam, apa yang perlu dilihat ialah7
siapa yang mendapat faedah daripada hasil yang dikeluarkan, samada
ianya benar-benar sampai kepada mereka yang ditujukan)matlamat projek
tersebut.
Kesesuaian agensi yang yang akan melaksanakan projek. 'ni kerana
terdapat tendensi sesetengah agensi awam yang #uba untuk
6
mengembangkan sayap tetapi tidak mempunyai kepakaran. ?.g7 program
pembentukan usahawan ke#il %tahun 19C0an& terdapat beberapa agensi
yang melaksanakannya seperti KK$, 6A>A, "K?* dan lain-lain.
b) &a(a" Kajian Pra Kemungkinan
$etelah idea dan definisi dapat dilihat dengan jelas dan ia mungkin sesuai
dilaksanakan, peringkat kedua ialah -ahap Kajian "ra Kemungkinan. *amun
masalahnya ialah kebanyakan daripada badan-badan ; kementerian yang terlibat
tidak mempunyai kakitangan yang berkemampuan untuk melaksanakannya. 'ni
kerana pada tahap ini ia memerlukan kepakaran daripada pelbagai disiplin ilmu yang
berkaitan dengannya. 8alan penyelsesaiannya ialah dengan mendapatkan bantuan
kepakaran daripada luar iaitu samada daripada dalam atau luar negara. !i sektor
awam pada tahap ini juga ia mungkin perlu melibatkan beberapa kementerian atau
agensi kerajaan yang lain. 4leh itu bagi meneruskan penilaian projek, ia memerlukan
$yarat >ujukan %-erm of >eferen#e& bertujuan bagi memudahkan tugas pakarunding.
$etiap $yarat >ujukan mestilah terang dan jelas, dan antara yang terkandung di
dalamnya ialah7
4bjektif 2 $iapa yang mendapat faedahD Agensi yang akan
melaksanakannya. 'a berkait rapat dengan dasar negara.
6etodologi 2 data-data yang diperlukan samada dan primer atau data
kedua. Adakah data-data perlu dianalisis se#ara terperin#i iaitu seperti
pada peringkat regional, negeri atau lain-lain. Kesemuanya ini
memerlukan penerangan yang jelas.
"enyimpanan data 2 bagaimana data perlu disimpan. 'ni penting jika
projek yang di#adang mungkin bersifat sensitif atau melibatkan
keselamatan negara, dan pada masa yang sama ia mungkin melibatkan
pakarunding luar negara.
$yarat rujukan penting sebagai garis panduan kepada pakarunding, dan setelah
kesemuanya dipenuhi baru kajian pra kemungkinan boleh dijalankan. Kajian iani pada
kebiasaannya melibatkan 6 bidang penting7
Analisis "asaran dan "ermintaan -erhadap "rojek
Analisis Aspek Kejuruteraan dan -eknikal "rojek
Analisis -enaga Kerja, "entadbiran dan 4rganisasi
Analisis Kewangan
Analisis ?konomi
Analisis $osial
Anali!i! Pa!aran dan Permintaan &er(ada" Projek
Analisis ini termasuklah arah aliran pasaran terhadap output yang dikeluar dan input yang
diguna oleh projek. @ebih jauh daripada itu, kajian juga meliputi kemungkinan reaksi
C
pengeluar lain yang mengeluarkan barangan atau perkhidmatan yang sama. !alam kajian
ini segala butiran akan diterjemahkan ke dalam bentuk angka %wang&. Antara perkara
yang perlu diberi perhatian terhadap keluaran projek termasuklah7
@okasi keluaran akan dipasarkan, adakah untuk pasaran dalam atau luar
negara atau kedua-dua sekaliD
Adakah pasaran #ukup luas untuk menampung jumlah keluaran yang
dikeluarkanD erapa besarkah bahagian sumbangan projek terhadap
pasaran keseluruhanD Adakah harga akan terjejasD 8ika terjejas berapa
banyakD
Apakah projek masih boleh diteruskan pada tingkat harga yang baruD
Adakah keluaran yang dihasilkan menepati kualiti yang diperlukan oleh
permintaanD
!asar masa depan kerajaan terhadap keluaran yang dihasilkan, ia
termasuklah dasar per#ukaian, subsidi dan sebagainya.
agi input pula, antara perkara-perkara yang perlu diberikan perhatian termasuklah7
Adakah input mudah didapati dan mempunyai pasaran yang tetap atau
bermusimD
Adakah harga input stabilD
8ika berlaku kenaikkan harga input, apakah projek masih boleh
diteruskanD
Anali!i! A!"ek Kejuruteraan dan &eknikal Projek
!i sini kepakaran pakarunding daripada pelbagai bidang amat diperlukan dalam menilai
aspek teknikal sesuatu projek. !ari sudut teknikal penilaian perlu dilakukan terhadap
input yang bakal digunakan. 'a memerlukan penilaian yang teliti dari segi kuantiti, kualiti
dan bahan pengganti yang sama dengannya. Kesemuanya memerlukan pendetilan seperti
keluasan tanah yang diperlukan, jumlah dan kualiti besi yang akan diguna. Kesemua ini
dalam bentuk fi.ikal yang kemudiannya perlu ditukar kepada bentuk kewangan untuk
menentukan jumlah kos yang terlibat.
"ada masa yang sama pengkaji perlu melihat jumlah tenaga kerja yang diperlukan, iaitu
termasuk mahir dan tidak mahir. ahan-bahan dan gunatenaga yang diguna samada
datang dari dalam atau luar negara. 8ika dari luar negara adakah negara mempunyai
#ukup pertukaran asing bagi melaksanakannya.
Anali!i! &enaga Kerja/ Pentadbiran dan Organi!a!i
Aspek ini penting kerana pengaruhnya semasa perlaksanaan projek. Antara persoalan
yang perlu dijawab ialah7
$amada struktur organisasi yang diwujudkan untuk projek adalah
bersesuaianD
E
Adakah projek telah mengambilkira #orak kebudayaan dan adat istiadat
bagi mereka yang terlibat dengannyaD
agi memudahkan projek yang diran#ang men#apai kejayaan, ia mestilah
dihubungkaitkan dengan struktur institusi untuk negeri ; wilayah di mana ia
dilaksanakan.
Anali!i! Ke0angan
Analisis ini penting kerana buat pertama kali segala aspek di atas diintegrasikan dalam
bentuk kewangan. -ujuannya ialah supaya ia dapat dinilai untuk menentukan projek
boleh dilaksanakan atau tidak. !i sini teknik yang diguna ialah amalan yang biasa dipakai
oleh akauntan. Aspek-aspek fi.ikal daripada output dan input diintegrasikan ke dalam
jadual aliran tunai dan ia boleh dipe#ahkan kepada7
9asil 2 maklumat yang diguna diperoleh daripada arah-aliran harga di
pasaran dalam dan luar negara %jika keluaran dieksport&. 6aklumat-
maklumat harga dapat ditentukan berdasarkan kepada kajian arah-aliran
harga bagi tempoh masa tertentu.
"e#ahan perbelanjaan 2 termasuklah kos tetap %pembinaan bangunan
kilang, jentera dan lain-lain&, kos pengendalian, #ukai dan semua jenis
subsidi.
"un#a pembiayaan 2 seperti sumbangan oleh pemegang saham, pinjaman,
subsidi oleh kerajaan. 8ika melalui pinjaman berapakah kadar faedah
yang dikenakan ke atas pinjaman.
agi perkara-perkara di atas, wujud beberapa persoalan yang perlu dijawab7
$ejauhmanakah kepastian)ketepatan data-data yang digunakanD erkaitan
dengan ini apakah faktor utama yang mempengaruhi ketidakpastian atau
kepastian terhadap data-data. ,mpamanya adakah ia daripada angkubah
harga. Kesemuanya ini dapat ditentukan melalui analisis kepekaan.
Apakah kriteria minimum yang perlu ada untuk menentukan samada
projek boleh diterima ; ditolak di bawah analisis kewanganD $ekiranya
ada, apakah kriteria yang digunakanD 'aitu samada Kadar "ulangan
!alaman %'>>&, *ilai Kini ersih %*"F& atau sebagainya. !alam hal ini
ia mungkin dipengaruhi oleh sifat-sifat projek itu sendiri, eg7 jangkaan
politik, keupayaan melindungi reka#ipta dan sebagainya.
!ari segi pembiayaan projek %projek awam&, sekiranya projek tidak dapat
memenuhi kehendak minimum apakah mungkin kerajaan akan
menyediakan sumber kewangan tambahan jika projek ini berdayamaju
dari segi analisis ekonomi dan sosial tetapi tidak dari segi analisis
kewangan.
Anali!i! Ekonomi
9
-ujuan dijalankan analisis ekonomi terhadap projek-projek awam ialah untuk
menentukan ia akan memberikan pulangan yang bermakna kepada ekonomi berasaskan
kepada penggunaan sumber yang terhad. !alam keadaan tertentu projek swasta juga
perlu melakukannya, e.g. "rojek yang menggunakan bahan yang diimport %pertukaran
asing&. Analisis ekonomi merupakan pelengkap kepada kepada analisis kewangan.
"erbe.aan antara analisis ekonomi dan analisis kewangan ialah7
i& 5ukai dan subsisdi dalam analisis ekonomi dianggap sebagai
bayaran pindahan, dalam analisis kewangan #ukai merupakan kos
dan subsidi dianggap sebagai hasil kerana ia akan mengurangkan
kos %subsidi baja& atau meningkatkan pendapatan %subsidi padi&.
ii& Analisis kewangan menggunakan harga pasaran, sementara analisis
ekonomi menggunakan harga bayangan.
"ersoalan-persoalan dalam analisis ekonomi7
$ejauhmanakah ketepatan se#ara relatif segala pengukuran tentang
maklumat mengenai harga
- harga pasaran %aspek kewangan&
- harga bayangan %aspek ekonomi&
Apakah kriteria minimum untuk kita menentukan sesuatu projek boleh
diterima di bawah analisis ekonomi %kadar diskaun ekonomi&.
Anali!i! -o!ial
Antara persolan yang berbangkit ialah7
$iapa yang mendapat faedah - agihan pendapatan.
Kriteria minimum berdasarkan kepada kadar diskaun sosial.
$elepas kesemua kajian di atas dilakukan dan jika didapati sesuatu projek pembangunan
mempunyai daya maju, kajian perlu diteruskan kepada tahap kajian kemungkinan.
c) &a(a" Kajian Kemungkinan
"ada tahap ini, kajian hanya dilakukan terhadap angkubah-angkubah penting. 8ika
didapati projek masih berdaya maju barulah tahap design dan pembentukan projek
dilaksanakan.
d) #e!ign dan Pembentukan Projek
-umpuan diberikan terhadap organisasi yang akan menguruskan projek. -ujuannya ialah
untuk menjimatkan penggunaan sumber yang terhad seperti sumber kewangan dan tenaga
manusia.
10
1. KRI&ERIA%KRI&ERIA PELAB2RAN
agi sesuatu projek pelaburan, hasil hanya akan diperolehi pada masa hadapan,
sementara kos pula perlu ditanggung bukan sahaja pada tahap awal tetapi semasa operasi
dan di akhir hayat projek. 4leh itu adalah perlu ditentukan arahaliran kos dan hasil
disepeanjang tempoh jangkahayat projek. 4leh antara persolan yang perlu dijawab ialah7
i& Apakah nilai masa kini aliran faedah dan kos, serta adakah aliran
nilai kini faedah melebihi aliran nilai kini kos.
ii& erdasarkan kepada satu set senarai pelaburan %n-1 projek&,
bagaimanakah projek dapat disenaraikan mengikut keutamaanD
iii& 8ika modal yang ada hanya dapat membiayai jumlah pelaburan
yang terhad, bagaimanakah penentuan keputusan pelaburan dapat
dibuat berasaskan kepada satu set senarai pelaburan.
agi menyelesaikan masalah di atas terdapat beberapa kriteria yang boleh digunakan7
o Kriteia "elaburan Kasar %5rude 'nGestment 5riteria&.
o Kriteria Aliran -unai -erdiskaun.
a) Kriteria Pelaburan Ka!ar
!i bawah kriteria ini, andaikan kita mempunyai modal %wang& sebanyak >6100.00, dan
kita terpaksa membuat pilihan projek yang hendak dilaksanakan berdasarkan kepada satu
set pelaburan alternatif seperti berikut7
8adual 17 $enarai "rojek "elaburan
Projek
&a(un
0 1 / : =
A -100.00 11( 0 0 0
B -100.00 /0 :0 (0 1C0
1 -100.00 100 110 -(0 0
# -100.00 E0 110 -(0 -10
erdasarkan kepada jumlah modal yang ada, kita hanya berkemampuan untuk
melaksanakan hanya satu projek berasaskan kepada set pelaburan di atas. ,ntuk
menentukan projek yang dipilih dapat memberikan pulangan yang tertinggi kaedah yang
digunakan ialah7
i& "ulangan agi -empoh 6asa -ertentu %5ut-off "eriod&
ii& -empoh ayar alik %"ay-ba#k)"ay-off "eriod&
iii& Kadar "ulangan "urata
11
iG& Kadar "ulangan "urata ersih
Pulangan Bagi &em"o( a!a &ertentu
Kriteria ini biasa diguna oleh pelabur dalam menentukan keputusan sesuatu projek.
Kaedahnya ialah satu jangkamasa tertentu ditetap agar segala wang yang dilabur dapat
diperolehi semula. +alau bagaimanapun tiada ketentuan diberi bagi menetap tempoh
yang dinyatakan. 'a mungkin bergantung kepada7
o 8enis pelaburan)pengeluaran yang dihasilkan
o Keadaan politik di mana pelaburan)projek ditempatkan.
8enis pelaburan)pengeluaran yang dihasilkan 2 mungkin barangan yang dihasil tidak
dapat dipatenkan)paten tidak dapat dipertahankan atau mungkin perkembangan teknologi
yang terlalu pesat %eg. Komputer&
"olitik 2 bergantung kepada kesetabilan politik di mana projek ditempatkan.
agi menghadapi kemungkinan di atas, satu tempoh masa tertentu ditetapkan seperti
satu)dua)tiga tahun agar wang yang dilabur diperolehi semula pada tempoh yang
dinyatakan.
&em"o( Ba3ar Balik
Kriteria ini juga biasa diguna oleh kebanyakan ahli perniagaan dalam membuat pilihan
daripada satu senarai projek-projek pelaburan. Kaedah ini boleh didefinisikan sebagai
satu jangkamasa yang diperlukan di mana aliran faedah yang diterima daripada pelaburan
adalah sama dengan aliran kos sebenar bagi pelaburan tersebut. "rojek-projek pelaburan
kemudiannya boleh disenarai mengikut keutamaan berdasarkan kepada tempoh bayar
baliknya.
8adual / 7 -empoh ayar alik 6engikut Keutamaan
"elaburan -empoh ayar alik
%-ahun&
"ilihan Keutamaan
A 1 1
: :
5 1 1
! / /
erdasarkan kepada 8adual /, projek-projek telah disenaraikan mengikut keutamaan.
"rojek A dan mempunyai tempoh bayar balik yang terpendek iaitu satu tahun. +alau
bagaimanapun projek A hanya memperoleh hasil pada tahun pertama sebanyak >611(,
1/
manakala projek 5 akan mendapat >6100 pada tahun 1, >6110 pada tahun ke dua dan 2
>6(0 pada tahun ketiga.
Kadar Pulangan Purata
'a merupakan satu lagi kaedah penyenaraian pelaburan yang mudah, dan selalu duguna
oleh para pelabur bagi menyenaraikan keutamaan pelaburan. Kaedahnya ialah dengan
men#amporkan kesemua aliran faedah pada tahun-tahun yang positif dan ditolak dengan
semua aliran kos selepas pelaburan dibuat dan kemudian hasilnya dibahagi dengan
jumlah tahun aliran faedah dan kos.
8adual : 7 Kadar "ulangan "urata
"elaburan Kadar "ulangan "urata "ilihan Keutamaan
A 11( %11()1& 1
6C.( %/C0)=& /
5 (:.: %160):& :
! :/.( %1:0)=& =
Kadar Pulangan Purata Ber!i(
+alau bagaimanapun kriteria Kadar "ulangan "urata terdapat kelemahannya kerana ia
tidak mengambilkira kos pelaburan permulaan yang telah dilaburkan pada tahun asas.
4leh itu perubahan perlu dilakukan bagi mengambilkira jumlah pelaburan yang dibuat
pada tahun asas. Kaedah yang mengambilkira pelaburan pada tahap awal perlaksanaan
projek dipanggil 1Kadar "ulangan "urata ersih3. Kaedah ini diperolehi dengan #ara
menolak kesemua aliran keluar kos daripada aliran masuk hasil, dan hasilnya dibahgi
dengan jangka hayat projek. erdasarkan kepada 8adual 1, ia boleh disusun sebagai7
8adual = 7 Kadar "ulangan "urata ersih
"elaburan Kadar "ulangan "urata
ersih
"ilihan Keutamaan
A 1( :
=/.( 1
5 /0 /
! C.( =
Kelema(an Kriteria Pelaburan Ka!ar
1. Kaedah ini tidak mengambilkira nilai wang dari segi masa 2 Kaedah ini
mengandaikan wang yang dibelanja dan diterima pada tahun yang berbe.a
mempunyai sama nilai atau kuasa beli.
1:
/. +ujud ke#elaruan dalam menyenaraikan pelaburan 2 kaedah yang berbe.a
memberi pilihan keutamaan kepada projek yang berlainan. Keadaan ini menyukar
pembuat keputusan.
:. agi kaedah pulangan tempoh masa tertentu dan tempoh bayar balik, ia tidak
mengambilkira pulangan yang mungkin boleh diperolehi selepas daripada tempoh
yang telah ditetapkan bagi kaedah pulangan tempoh masa tertentu dan selepas
tempoh bayar balik bagi kaedah tempoh bayar balik.
erdasarkan kepada kelemahan di atas adalah di#adangkan agar kaedah kriteria
pelaburan kasar tidak diguna untuk menentukan keputusan sesuatu pelaburan.
!isebaliknya kaedah yang di#adang ialah 1Kaedah Aliran -unai -erdiskaun3.
Kaeda( Aliran &unai &erdi!kaun
Kaedah ini boleh dibahagikan kepada empat7
a& *ilai Kini ersih %*et "resent Falue&
b& Kadar "ulangan !alaman %'nternal >ate of >eturn&
#& *isbah Haedah Kos %enefit-5ost >atio&
d& *isbah Haedah Kos ersih %*et enefit-5ost >atio&
+alau bagaimanapun sebelum kaedah ini dapat dibin#angkan dengan lebih lanjut, adalah
penting diketahui terlebih dahulu akan kepentingan 1*ilai +ang dari segi 6asa3.
-erdapat = sebab mengapa kita perlu mengambilkira nilai wang dari segi masa7
a& Kepentingan nilai penggunaan dari segi masa 2 penggunaan pada hari ini
adalah lebih diutamakan berbanding dengan penggunaan pada masa
hadapan
b& 6asalah inflasi 2 pada kebiasaannya harga barangan mempunyai
ke#enderungan untuk meningkat mengikut masa, kesannya kuasa beli
wang akan berkurangan.
#& 6asalah risiko 2 keadaan masa hadapan yang penuh dengan
ketidaktentuan atau ketidakpastian, menyebabkan satu kadar tertentu perlu
dijadikan sebagai premium atau kos kepada risiko.
d& "elaburan 2 wang yang dimilikki boleh dilabur %kos melepasa& dan akan
memberikan pulangan yang lebih besar pada masa hadapan.
Kaeda( Nilai Kini Ber!i( +NKB)
6erupakan kaedah yang paling mudah berbanding dengan kaedah-kaedah lain. Kaedah
ini boleh dikira berasaskan kepada %rujuk *ota /&7
a& 6endiskaunkan aliran tahunan kos dan faedah se#ara berasingan, dan kemudian
nilai kini hasil ditolak dengan nilai kini kos, atau se#ara matematik boleh ditulis sebagai7
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

+
+ +
+
+
+
+

+
+ +
+
+
+
+ =
n
n
n
n
r
C
r
C
r
C
C
r
B
r
B
r
B
B NKB
1
...
1 1 1
...
1 1
/
/
1
1
0 /
/
1
1
0

1=

( ) ( )

=
=
=

+
=
n n
n
n
n
n n
n
n
n
r
C
r
B
0 0
1 1
0
di mana7 0, 1, ... n ialah hasil dari tahun 0 hingga tahun n.
50, 51, ... 5n ialah kos dari tahun 0 hingga tahun n.
r ialah kadar diskaun
b& !engan mengambil perbe.aan tahunan antara aliran kos dan hasil %hasil tahunan 2
kos tahunan& dan kemudian diskaunkan. $e#ara matematik ia boleh ditulis sebagai7
( ) ( ) ( )

+ +
+

+
+

+ =
n
n n
r
C B
r
C B
r
C B
C B NKB
1
& %
...
1
& %
1
& %
& %
/
/ /
1
1 1
0 0
0

( )

=
=
+

=
n n
n
n
n n
r
C B
0
1
0
!idapati kaedah %b& lebih mudah dilakukan serta menjimatkan masa. Kadar diskaun yang
digunakan mestilah kadar yang dapat menggambarkan kos melepas modal %K66&. *K
projek berubah mengikut perubahan kadar dan tempoh jangka hayat projek. $emakin
tinggi kadar diskaun, *K akan menjadi semakin ke#il %berhubungan se#ara songsang&.
6anakala hubungannya dengan jangka hayat projek, faktor diskaun akan menjadi
semakin ke#il mengikut masa %nilai kini akan semakin ke#il mengikut masa&.
agi menerima projek *K 0
Kadar Pulangan #alaman +KP#)
Kadar pulangan dalaman boleh didefinisikan sebagai satu kadar diskaun yang
menyamakan antara nilai kini hasil dan nilai kini kos, pada kadar diskaun ini *K
bersamaan dengan kosong. erdasarkan kepada rumus *K, rumus bagi K"! boleh
ditulis sebagai7
0
& 1 %
, 0
& 1 % & 1 %
0
0 0
=
+

=
=
+

+
=

=
=
=
=
=
=
n n
n
n
n n
n n
n
n
n
n n
n
n
n
r
C B
KPD
atau
r
C
r
B
KPD
agi menerima projek K"! K66
+alau bagaimanapun bagi persamaan K"! di atas merupakan satu perkara yang rumit.
agi menyelesaikannya, ia boleh dilakukan melalui dua kaedah iaitu %rujuk *ota /&7
a& Kaedah 1-rial and ?rror3
1(
b& Kaedah 'nterpolasi 2 Kaedah ini pula boleh dipe#ahkan kepada dua iaitu
kaedah arithmeti# dan kaedah geraf
Ni!ba( 4aeda( Ko! +N4K)
Kaedah ini diperolehi dengan #ara faedah terdiskaun %*ilai Kini 9asil Kasar&
dibahagikan dengan kos terdiskaun %*ilai Kini Kos Kasar& %rujuk *ota /&. Kadar diskaun
yang dguna ialah K66. >umus bagi kaedah ini boleh ditulis sebagai7

=
=
=
=
+

+
=
n n
n
n
n
n n
n
n
n
r
C
r
B
NFK
0 0
& 1 % & 1 %
1
!i mana Bn dan Cn masing-masing adalah nilai kini hasil dan kos kasar %kos terdiri
daripada kos operasi I kos ke atas modal&.
agi menerima projek *HK 1.
Ni!ba( 4aeda( Ko! Ber!i( +N4KB)
Kaedah pengiraannya hampir sama dengan pengiraan *HK, tetapi bagi kaedah ini kos
pengendalian ditolak terlebih dahulu daripada pendapatan)hasil %rujuk *ota /&. >umus
bagi kaedah ini boleh ditulis sebagai7

=
=
=
=
+

=
n n
n
n
n
n n
n
n
op
n n
r
C
r
C B
NFKB
0 0
& 1 % & 1 %
1
!i mana, Bn ialah hasil)faedah,
op
n
C kos operasi dan 5n kos ke atas modal permulaan.
agi menerima projek *HK 1.
Kaeda( embuat Ke"utu!an
agi menerima sesuatu projek untuk dilaksanakan, untuk *K ialah *K 0, K"!
ialah K"! K66, *HK ialah *HK 1, dan *HK juga *HK 1. erdasarkan
kepada kaedah membuat keputusan ini didapati kaedah aliran tunai terdiskaun
memberikan jawapan yang selari tidak kira kaedah mana yang dipilih dan digunakan. 'ni
kerana7
Apabila *K 0 yang dinilai berasaskan kepada K66, ini bererti K"! K66 dan
pada masa yang sama *HK dan *HK 1. 8ika *K J 0, K"! J K66 dan *HK dan
*HK J 1. 4leh itu keputusan pelaburan menggunakan kaedah aliran tunai terdiskaun
adalah konsisten samada menggunakan #ara *K, K"!, *HK atau *HK.
16
Kelema(an dan Kekuatan Kaeda( Aliran &unai &erdi!kaun
+alaupun kaedah ini digalak untuk diguna bagi membuat keputusan berhubung dengan
pelaburan, didapati setiap kaedah di bawah aliran tunai terdiskaun mempunyai kekuatan
dan kelemahan yang tersendiri.
Nilai Kini Ber!i( +NKB)
a& Kekuatan
i& 'a tanpa diragu dapat dijadikan sebagai asas dalam pemilihan projek %*K
yang lebih besar lebih diutamakan&
ii& 'a menerangkan jumlah sebenar faedah yang bakal dihasilkan oleh projek
iii& 'a mudah dikira berbanding dengan kaedah-kaedah lain.
b& Kelemahan
i& Kadar diskaun perlu ditentukan terlebih dahulu %ditentukan daripada luar
berasaskan kepada kos melepas modal&
ii& 'a gagal menunjukkan kadar ke#ekapan penggunaan modal oleh projek
iii& 8ika ingin mengetahui kadar ke#ekapan penggunaan modal ia perlu
dilengkapkan dengan kaedah lain aliran tunai terdiskaun %K"!, *HK <
*HK&
Kadar Pulangan #alaman
a& Kekuatan
i& 'a mudah difahami dan kadar diskaun diperolehi daripada pengiraan
ii& 'a dapat menyenaraikan projek mengikut keutamaan berdasarkan kepada
ke#ekapan penggunaan modal
iii& 'a paling sesuai diguna apabila wujud ketidakpastian dalam penentuan
K66.
b& Kelemahan
i& 'a memerlukan pengiraan yang banyak
ii& 'a hanya menunjukkan kadar ke#ekapan dalam penggunaan modal tetapi
tidak jumlah hasil sebenar. +ujud keadaan di mana menerima projek yang
1C
menunjukkan kadar ke#ekapan penggunaan modal yang tinggi tetapi
memberikan pulangan yang ke#il
iii& +alaupun kadar diskaun diperoleh daripada pengiraan tetapi ia perlu
dibandingkan dengan K66
Ni!ba( 4aeda( Ko! dan Ni!ba( 4aeda( Ko! Ber!i(
a& Kekuatan
i& 'a mudah difahami kerana ia merupakan satu ratio
ii& 'a dapat menyenaraikan projek mengikut keutamaan berdasarkan kepada
ke#ekapan penggunaan modal
iii& 'a dapat nenerangkan perbe.aan antara faedah dan kos projek
b& Kelemahan
i& $ama seperti K"! ia hanya menunjukkan kadar ke#ekapan dalam
penggunaan modal tetapi tidak jumlah hasil sebenar.
ii& 'a sama seperti kaedah *K yang mana memerlukan K66 ditentukan
terlebih dahulu
iii& 'a memerlukan pengiraan yang banyak.
PEILIHAN PROJEK -ALIN, EN.IN,KIR
+2&2ALL. E51L2-I6E PROJE1&)
"rojek dianggap sebagai bebas antara satu sama lain apabila keputusan menerima atau
menolak terhadapnya tidak memberi kesan kepada keputusan projek-projek lain. +alau
bagaimanapun dalam keadaan sebenar adalah sangat sedikit projek-projek yang ber#orak
demikian. iasanya bila satu projek dipilih, projek-projek lain terpaksa digugurkan. agi
projek yang berbentuk demikian ia dipanggil sebagai projek yang saling menyingkir.
Bentuk 7 Jeni!%jeni! Projek -aling en3ingkir
'a boleh dibahagikan kepada 6 bentuk7
a& agi projek pelaburan yang besar adalah saling menyingkir dengan projek
pelaburan yang ke#il %mengeluarkan barangan)perkhidmatan yang sama& 2
pilihan projek mengikut skala.
b& 6enangguhkan projek adalah saling menyingkir dengan perlaksanaan projek
se#ara serta merta 2 pilihan masa perlaksanaan projek.
#& "enggunaan sesuatu teknologi adalah saling menyingkir dengan penggunaan
teknologi yang lain 2 pilihan teknologi bagi projek
1E
d& "rojek mungkin ditempatkan pada satu tempat tertentu tetapi tidak pada
tempat yang lain 2 pilihan lokasi projek
e& !ua atau lebih projek mungkin memerlukan tempat yang sama -
pilihan penggunaan tempat
f& agi sesuatu projek yang berbagai guna, satu Gersi penggunaan adalah saling
menyingkir dengan Gersi penggunaan yang lain.
Kaeda( Pemili(an Projek -aling men3ingkir
Apabila projek bersifat saling menyingkir, hanya satu sahaja projek yang boleh
dilaksanakan dan yang lain terpaksa digugurkan. +alaupun kaedah aliran terdiskaun
merupakan kaedah terbaik dan perlu diguna bagi menilai projek, tetapi apabila
berhadapan dengan projek yang saling menyingkir kaedah ini mungkin memberi jawapan
yang mengeliru dan mungkin memerlukan pembetulan.
a) Pili(an Projek engikut -kala
Andaikan terdapat dua projek A dan yang mengeluarkan barangan dan mempunyai
kualiti pengeluaran yang sama. "erbe.aan antara kedua projek ini ialah dari segi skala
pengeluaran, dan kos melepas modal ialah 10K. utiran projek adalah seperti berikut7
il7 "erkara "rojek A %>6& "rojek %>6&
1 Kos ke atas modal tetap %-h 0& -1,000,000 -/,000,000
/ Kos operasi tahunan %-h 1 2 /0& -=00,000 -C00,000
: 9asil tahunan %-h 1 2 /0& 600,000 1,060,000
= Haedah tahunan bersih %-h 1 2 /0& /00,000 :60,000
K"! 19.=K 1C.:K
*K10K C0/,E00 1,06(,000

erdasarkan kepada data-data di atas, didapati jika kaedah *K digunakan, projek yang
akan dipilih ialah projek %*K, 10K L *KA, 10K iaitu >61.06( juta berbanding dengan
>6C0/,E00&, sementara jika menggunakan kaedah K"!, projek yang dipilih ialah projek
A %K"!A L K"!&. 4leh itu kedua-dua kaedah memberikan keputusan penyenaraian
yang berbe.a. +alau bagaimanapun tujuan utama membuat pelaburan ialah bagi
mendapatkan pulangan yang tertinggi, dan kaedah *K memberikan keputusan jumlah
pulangan yang sebenar manakala kaedah K"! hanya menyatakan kadar ke#ekapan
penggunaan modal. 4leh itu bagi situasi ini kaedah *K perlu digunakan bagi membuat
keputusan. agi kes di atas projek yang dipilih ialah projek , di mana ia memberikan
pulangan *K yang lebih tinggi berbanding dengan projek A.
8ika kaedah K"! hendak digunakan bagi memilih projek berasaskan skala ia perlu
dilakukan melalui kaedah 1'n#remental '>> 6ethod3 iaitu dengan #ara kos dan faedah
projek berskala besar ditolak dengan kos dan faedah berskala ke#il. Kaedah ini ialah
seperti di bawah7
19
"erkara Kos 6odal %-h 0& @ebihan -ahunan %-h 1 2/0&
"rojek A ->61,000.000 >6/00,000
"rojek ->6/,000.000 >6:60,000
%-A& ->61,000.000 >6160,000
H!16K 1.000 (.9/9
*K16K ->61,000.000 >69=E,6=0
*K16K ->6(1,:60.00
H!1=K 1.000 6.6/:
*K1=K ->61,000.000 >61,0(9,6E0
*K1=K >6(9,6E0
!engan menggunakan rumus interpolasi arithmeti#, K"! bagi 1'n#remental '>>
6ethod3 dapat dianggarkan

+ =
& :60 , (1 % 6E0 , (9
6E0 , (9
/ 1= KPD
M 1= I /%0.(=&
M 1(.0EK
4leh kerana K"! bagi 1'n#remental '>> 6ethod3 melebihi 10K %K66 M 10K& maka
projek menguntungkan jika dilaksanakan berbanding dengan projek A, dan keputusan
ini selari dengan kaedah *K yang memilih projek .
b) Pili(an a!a Perlak!anaan Projek
$ituasi ini biasa dihadapi oleh projek-projek infarstruktur seperti jalanraya, elektrik,
telefon serta lain-lain. 'aitu bagi menentukan masa yang paling optimum bagi
melaksanakannya. "rojek ini jika dilaksanakan terlalu awal mungkin $$ L !!. egitu
juga jika dibina terlalu lewat, ia mungkin akan mengurangkan !!. 4leh itu memilih
waktu yang tepat adalah penting bagi memperolehi *K yang optimum. $elain dari itu
pilihan waktu yang tepat juga penting jika projek melibatkan penyediaan komponen-
komponen tertentu pada jangkawaktu yang tertentu. ?g. $kim pembangunan tanah
%kelapa sawit& mungkin melibatkan projek pembersihan tanah, pembinaan infrastrutur
dan pembangunan kilang. Komponen-komponen ini perlu disusun sesuai dengan masa
penggunaannya.
"enentuan masa perlaksanaan projek adalah berfungsi kepada7
/0
- entuk aliran faedah
- entuk aliran kos
5orak arah-aliran masa depan faedah dan kos bagi kebanyakan projek boleh dibahagikan
kepada : bentuk7
a& Kos konstan tetapi faedah akan terus meningkat mengikut masa
b& Kos konstan tetapi faedah meningkat sehingga men#apai tahap maksimum
mengikut masa dan kemudian menurun
#& Kos dan faedah meningkat mengiku masa.
$ekurang-kurangnya terdapat dua pendekatan yang biasa diguna bagi menentu masa
optimum perlaksanaan sesuatu projek7
a& Kaedah "ulangan -ahun "ertama %Hirst Aear >eturn 6ethod&
b& 6engira *K berasaskan tahun perlaksanaan yang berbe.a
?g. "rojek jalanraya yang memerlukan kos sebanyak >6:E0 juta, dan mengambil masa
selama / tahun untuk disiapkan. Kos pembinaan pada tahun 1 dan / dibahagikan
samarata, serta mempunyai jangkahayat selama :0 tahun.
Kaeda( Pulangan &a(un Pertama
Kaedah ini mengandaikan arah aliran faedah projek iaitu samada meningkat atau tetap
mengikut masa, sementara kos konstan. 5ara kaedah ini diperolehi ialah melalui faedah
positif tahun pertama dibahagi dengan jumlah aliran bersih faedah pada tahun-tahun yang
negatif.
Jangkaan Ko! dan Ha!il Pada &a(un%ta(un Pembinaan 3ang Berbe8a
-ahun -ahun
19C0 19C1 19C/ 19C: 19C= 19C( 19C6 19CC
19C0 -190
19C1 -190 -190
19C/ :0.( -190 -190
19C: :=.(( ::.( -190 -190
19C= :E.E( :C.6( :6.( -190 -190
19C( =/.:( =/.:( =1.:( :9.E( -190 -190
19C6 =6.1( =6.1( =6.1( ==.E( =:./ -190 -190
19CC (0.: (0.: (0.: (0.: =E.9 =C.:( -190 -190
19CE (=.E( (=.E( (=.E( (=.E( (=.E( (:.=( (1.: -190
19C9 (9.E (9.E (9.E (9.E (9.E (9.E (E.0 ((.9
19E0 6(.1( 6(.1( 6(.1( 6(.1( 6(.1( 6(.1( 6(.1( 6:./
/1
19E1 C1.0 C1.0 C1.0 C1.0 C1.0 C1.0 C1.0 C1.0
19E/ CC.= CC.= CC.= CC.= CC.= CC.= CC.= CC.=
-/001 16E.1( 1E0.E 19:.=( /06.1 /1E.C( /:1.= /==.0( /(6.C
"-" K E 9 10 10 11 1/ 1= 1(
*K1/K 119.( 1:1.1 1:9.6 1=(.= 1=E.E 1(0.: 1=9.E 1=C.C
*ota7 "-" M "ulangan -ahun "ertama0 K66 M 1/
"-" bagi projek di atas ialah7
-ahun "-" -ahun "-"
19C0
E & 100 %
190 190 %
( . :0
=
+
19C=
11 & 100 %
190 190 %
/ . =:
=
+
19C1
9 & 100 %
190 190 %
( . ::
=
+
19C(
1/ & 100 %
190 190 %
/( . =C
=
+
19C/
10 & 100 %
190 190 %
( . :6
=
+
19C6
1= & 100 %
190 190 %
: . (1
=
+
19C:
10 & 100 %
190 190 %
E( . :9
=
+
19CC
1( & 100 %
190 190 %
9 . ((
=
+
Keputusan menerima tahun perlksanaan yang optimum ialah P&P mestilah sama dengan
K.
Kaeda( NKB &a(un Perlak!anaan Berbe8a
Kaedah ini perlu diguna se#ara berhati-hati, kerana ia melibatkan tahun perlaksanaan
yang berbe.a. agi mengira *K, antara langkah yang perlu dilakukan ialah7
i& 6enggunakan tahun asas yang sama 2 #ontoh jika tahun asas yang
digunakan ialah tahun 19C0, maka tahun 19C0 boleh dinyatakan sebagai
tahun 0 %jika tahun 0 dijadikan sebagai tahun asas&, 19C1 sebagai tahun 1
dan seterusnya. -ahun 19CC juga boleh dijadikan sebagi tahun asas0 jika
tahun 19CC sebagai tahun asas, maka bagi aliran kos dan faedah sebelum
tahun 19CC perlu dikompounkan kepada tahun 19CC.
ii& -arikh tamat projek 2 -arikh tamat projek mestilah diandaikan tamat sama
dengan tarikh tamat pada perlaksanaan paling awal %di sini tahun /001&.
c) Pili(an &eknologi Projek
Kaedah ini hanya boleh dilakukan dengan andaian bahawa setiap teknologi akan
mengeluarkan jumlah kuantiti dan kualiti pengeluaran yang sama %eg. "rojek di sektor
pertanian&. Kaedah yang digunakan ialah kaedah *ilai Kini Kos -erendah. +alau
bagaimanapun kaedah ini tidak boleh diguna jika teknologi yang dinilai mempunyai
jangkahayat yang berbe.a.
5ontoh7 andaikan satu projek di sektor pertanian yang boleh diusahakan samada melalui
teknologi intensif buruh atau intensif modal %jentera&.
//
Aliran Ko! &eknik Inten!i$ Buru( +R)
&a(un 2"a( Ko!%ko! Lain Jumla(
1 ==,0(0 :,E00 =C,E(0
/ ==,0(0 :,E00 =C,E(0
: ==,0(0 :,E00 =C,E(0
= ==,0(0 :,E00 =C,E(0
( ==,0(0 :,E00 =C,E(0
*KK10K M 1E1,:99
*KK1(K M 160,:9:
Aliran Ko! &eknik Inten!i$ odal +R)
&a(un Ko! Jentera Ko! O"era!i 9
Pen3elenggaraan
Jumla(
1 90,C00 /1,(E6 11/,/E6
/ 0 /(,1:= /(,1:=
: 0 /(,1:= /(,1:=
= 0 /6,//C /6,//C
( 0 /6,//C /6,//C
*KK10K M 1C(,90(
*KK1(K M 161,/6(
erdasarkan *ilai Kini Kini Kos kedua-dua teknologi di atas, diandaikan jika K66
bersamaan 10K, didapati teknologi menggunakan intensif modal lebih menguntungkan
berbanding dengan intensif buruh. 'ni kerana pada K66 10K, *KK teknik intensif
modal ialah >61C(,90( %*KK intensif buruh >61E1,:99&. +alau bagaimanapun pada
K66 1(K, didapati teknik intensif buruh lebih menguntungkan iaitu dengan *KK
>6160,:9: berbanding dengan intensif modal >6161,/6(.
$eterusnya akan terdapat satu kadar diskaun di antara 10K dan 1(K yang mana kedua-
dua teknologi ini akan memberikan *KK kos yang sama, dan kadar diskaun yang
menyamakan kedua-dua *KK ini dipanggil sebagai 1Kadar !iskaun $ilang3 %5ross 4Ger
!is#ount >ate&. agi mendapatkan kadar diskaun silang, aliran kos teknik intensif buruh
perlu ditolak dengan aliran kos teknik intensif modal. 9asil operasi tolak ditunjukkan
oleh jadual di bawah7
Perbe8aan Aliran Ko! &eknik Inten!i$ Buru( dan odal +R)
-ahun "erbe.aan Aliran
Kos %Ant. -ek.&
*K 10K *K1(K
1 -6=,=:6 -(E,(C/ -(6,0(9
/ //,C16 1E,C6: 1C,1C:
: //,C16 1C,060 1=,9=C
= /1,6/: 1=,C69 1/,:6E
/:
( /1,6/: 1:,==E 10,C=C
8umlah (,==E -E/=
>umus bagi kaedah kadar diskaun silang %K!$& adalah sama seperti rumus bagi
mendapatkan *K %samada menggunakan kaedah arithmeti# atau geraf&. 8ika
menggunakan kaedah arithmeti#7

+ =
& E/= % ==E , (
==E , (
( 10 KDS
M 10 I (%0.EC&
M 1=.:(
d) Pili(an Loka!i Projek
"rojek yang mengeluarkan kuantiti dan kualiti barangan yang sama mungkin boleh
ditempatkan samada berasaskan kepada pasaran atau input. "ilihan yang dibuat mestilah
dapat memaksimumkan keuntungan. !i sini faktor kos pengeluaran seperti pengangkutan
mungkin memainkan peranan. 4leh itu bagi memaksimumkan *K pilihan yang dibuat
ialah berasaskan kos terendah.
e) Pili(an Penggunaan &em"at
$esuatu tempat atau lokasi mungkin sesuai digunakan bagi tujuan beberapa projek, ia
terutamanya benar bagi sektor pertanian. $ebagai #ontoh kawasan yang sesuai untuk
ditanam getah, pada masa yang sama juga sesuai untuk ditanam dengan kelapa sawit.
4leh itu pilihan yang dibuat ialah pilihan tanaman yang dapat memberikan *K yang
terbesar.
$) Projek Pelbagai ,una
agi projek pelbagai guna %pelbagai Gersi penggunaan seperti projek empangan air 2
terdapat Gersi yang saling melengkap dan saling menyingkir&, kaedah yang digunakan
ialah kaedah *K. "erbandingan perlu dilakukan bagi menentukan Gersi yang dapat
memberikan pulangan yang tertinggi.
ANALI-I- KEPEKAAN/ RI-IKO #AN KE&I#AKPA-&IAN
Analisis kos faedah pada kebiasaannya menggunakan banyak pembolehubah seperti kos
input, masa perlaksanaan, kuantiti dan harga output, kadar diskaun, jangkahayat projek
dan sebagainya. Kesemua pembolehubah yang diguna bukan sahaja mengguna segala
keterangan yang boleh didapati, pada masa yang sama terpaksa membuat penganggaran
berhubung dengan keadaan pada masa depan. 6aklumat yang diguna pula kadang-
kadang bukan sahaja tidak men#ukupi malah boleh diragu dari segi ketepatannya. 4leh
/=
itu adalah perlu melihat dari segi unsur ketidakpastian dan mendapatkan keberangkalian
bagi setiap hasil seperti *K, K"!, *HK < *HK.
#e$ini!i Ri!iko* 6erupakan satu keadaan di mana keterangan yang diperoleh men#ukupi
untuk meletakkan nilai keberangkalian bagi sesuatu hasil yang berbe.a, dan ia
membolehkan nilai jangkaan %eNpe#ted Galue& dikira.
#e$ini!i Ketidak"a!tian* 6erupakan satu keadaan di mana keterangan yang diperoleh
tidak #ukup untuk meletakkan nilai keberangkalian bagi sesuatu hasil yang berbe.a, dan
nilai jangkaan tidak boleh dikira.
-erdapat #2A kaedah bagi mengatasi masalah >isiko dan Ketidakpastian7
a) Kaeda( &(umb Rule
b) Kaeda( -i!tematik
Kaeda( &(umb Rule
oleh dibahagikan kepada : #ara7
1& 6enambahkan "remium >isiko %>isk "remium& kepada kadar diskaun %K66&
yang diguna bagi mengira *K, K"!, *HK dan *HK 2 Kelemahan kaedah ini
ialah ia bermakna masalah risiko dan ketidakpastian yang wujud akan
meningkatkan kadar diskaun mengikut masa, dan semakin panjang jangkamasa
maka semakin besar masalah risiko dan ketidakpastian. $eterusnya ia telah
menyalahertikan antara ketidakpastian dengan kesilapan dalam penganggaran
%anggaran kurang terhadap kos dan lebih terhadap hasil&. +ujudnya premium
risiko akan menjadikan rumus nilai kini menjadi7
t
p r & 1 %
1
+ +

di mana r M kadar diskaun, t M masa, p M premium risiko.
/& 6enambah nilai setiap item kos dan mengurang nilai setiap item hasil 2 yang
mana pada item-item ini dianggap wujud ketidakpastian. Kelemahan kedah ini
ialah ia dilakukan se#ara ad-ho#, dan se#ara implisit ia mengandaikan bahawa
kajian yang dilakukan terlalu optimistik.
:& 6engurangkan jangkahayat projek 2 Kelemahan kaedah ini ialah ia akan
menyebabkan banyak projek yang memberi pulangan yang positif tertolak kerana
dijangkakan kebanyakan hasil akan terakru pada bahagian akhir hayat projek.
=& 6enambah 15ontinge#y Allowan#e3 - 'aitu dengan #ara menambah nilai item-
item kos pada peratusan tertentu seperti (K, 10K dan sebagainya. Kaedah ini
selalu diamalkan dan se#ara implisitnya ia mengandaikan barlaku kesilapan yang
membawa kepada pengurangan dalam penganggaran kos.
/(
Kaeda( -i!tematik
agi kaedah ini antara langkah yang perlu diikuti ialah7
1. 6empunyai idea yang jelas berhubung dengan kepentingan relatif setiap
pembolehubah yang terdiri daripada item-item kos dan hasil. 'a dapat
ditentukan melalui analisis kepekaan %sesitiGity analysis&.
/. Analisis risiko - jika pembolehubah mempunyai nilai keberangkalian
%probability& untuk setiap peristiwa, dan nilai jangkaan dapat ditentukan.
:. "embolehubah tiada nilai keberangkalian untuk setiap peristiwa dan nilai
jangkaan tidak dapat ditentukan 2 keputusan dibuat berdasarkan kepada
1Bame -heory3.

Anali!i! Ke"ekaan +-en!iti;it3 Anal3!i!)
-ujuan menjalankan analisis kepekaan ialah untuk mengetahui pengaruh setiap
pembolehubah seperti kos pembangunan, jangkaan pembinaan, kos pengeluaran dan
penyelenggaraan serta lain-lain ke atas hasil seperti *K, K"!, *HK dan *HK.
$ebagai #ontoh jika perubahan kos pembangunan sensitif terhadap hasil, ia membolehkan
peran#ang melihat semula rekabentuk projek dan mengkaji samada wujud elemen
ketidakpastian dan jika perlu membuat pengubahsuaian. "ada masa yang sama jika
jumlah hasil sensitif, peran#ang projek perlu kembali semula kepada tahap analisis
pasaran untuk mengkaji samada wujud kemungkinan bagi mengurangkan ketidakpastian
dalam pasaran output %harga dan kuantiti yang diminta&.
&eknik enjalankan Anali!i! Ke"ekaan
Antara langkah-langkah yang perlu dilakukan termasuklah7
a& $ebelum melakukan analisis kepekaan, kesemua nilai pembolehubah yang
diuji mestilah dalam bentuk nilai kini. Kadar diskaun yang diguna
mestilah kadar yang dapat menggambarkan K66.
b& $ekurang-kurangnya terdapat dua kaedah bagi melakukan analisis
kepekaan7
!engan #ara mengubah nilai satu pembolehubah berdasarkan
peratusan tertentu %(K, 10K, /0K& pada satu-satu masa seperti kos
pembangunan, kos pengurusan, kos penyelenggaraan dan sebagainya
%nilai pembolehubah lain tinggal tetap&, kemudian lihat kesan
perubahan tersebut ke atas hasil %out#ome& - jika peratusan perubahan
pembolehubah memberi kesan yang ke#il %peratusan perubahan hasil
%out#ome& kurang daripada peratusan perubahan pembolehubah&,
/6
perubahan nilai pembolehubah dianggap tidak peka %disebalik akan
berlaku jika peratusan perubahan hasil lebih besar berbanding dengan
peratusan perubahan pembolehubah&. ?g. Katakan *K bagi satu
projek ialah >6/.( juta, nilai kini kos pembangunan >6:juta, dan
andaikan peratusan perubahan nilai pembolehubah yang diguna ialah
10K %10K daripada >6:juta ialah >6:00 ribu&. 4leh itu analisis
kepekaan bagi pembolehubah kos pembangunan ialah7
K 1/
( . /
: . 0
=
,
Keputusannya ialah, hasil adalah peka terhadap perubahan nilai
pembolehubah kos pembangunan %kerana perubahan 10K nilai kos
pembangunan membawa kepada perubahan 1/K nilai hasil&.
!engan #ara mengurangkan *K menjadi kosong %swit#hing Galue& 2
melalui kaedah ini pengiraan dibuat bagi menentukan peratusan
perubahan setiap pembolehubah yang akan menjadikan *K
bersamaan dengan kosong, dan kemudian kesemua pembolehubah
yang diuji disenarai mengikut keutamaan berdasarkan kepada
peratusan yang terendah adalah teratas. erdasarkan kepada
pendekatan ini peratusan perubahan yang terke#il %teratas& adalah
paling peka %sensitif&. ?g. erdasarkan kepada #ontoh nilai kos
pembangunan di atas, peratusan perubahan yang akan menjadikan
*K bersamaan dengan kosong ialah7
/.(): M E:.:K
Kelema(an Anali!i! Ke"ekaan
Antara kelemahannya ialah7
a& 'a merupakan analisis separa %partial& 2 hanya satu pembolehubah boleh
diubah pada satu-satu masa, sementara angkubah lain tinggal tetap.
Kesannya sukar diguna bagi membuat pilihan projek.
b& -iada usaha dilakukan bagi mengkaji keberangkalian perubahan nilai bagi
setiap pembolehubah, kita hanya diberitahu apa akan terjadi jika berlaku
perubahan ke atas pembolehubah.
Anali!i! Ri!iko
Antara langkah yang perlu diikuti ialah7
a& 6enentukan kepentingan relatif bagi setiap parameter, dan ini dilakukan
melalui analisis kepekaan.
b& !apatkan taburan keberangkalian bagi menentukan nilai jangkaan
pembolehubah yang dikaji.
/C
5ontoh7
Katakan satu projek awam %jalanraya& mempunyai keberangkalian bagi mendapatkan
*K ialah 0./ bagi >6100juta, 0.= >6(0juta, 0./( >610juta dan 0./( 2>6(0juta.
4leh itu nilai jangkaan *K ialah7
M 0./%100& I 0.=%(0& I 0./(%10& I 0.1(%-(0&
M /0 I /0 I /.( 2 C.(
M :(
erdasarkan kepada nilai jangkaan yang positif %>6:(juta&, maka projek boleh
dilaksanakan.
Anali!i! Ketidak"a!tian
agi pembolehubah yang tidak mempunyai nilai keberangkalaian bagi setiap peristiwa
%eGent&, analisis ketidakpastian dijalankan melalui kaedah 1 Bame -heory3.
5ontoh7
Katakan pihak berkuasa meran#ang untuk membina sebuah empangan bagi tujuan7
a& "engairan
b& Kawalan banjir
-anpa mempunyai apa-apa pengetahuan terlebih dahulu samada banjir akan berlaku atau
tidak, keputusan perlu diambil iaitu berapa banyakkah air yang perlu dilepaskan. 8ika
sedikit air dilepaskan, ia baik bagi tujuan pertanian %pengairan& tetapi tidak berkesan
untuk kawalan banjir pada masa hadapan. 8ika banyak air yang dilepas, ia baik bagi
kawalan banjir pada masa hadapan tetapi pendapatan daripada sektor pertanian akan
merosot. 4leh itu kesimpulan yang boleh dibuat ialah air yang boleh dilepaskan dalam
lingkungan daripada tiada kepada semua air yang dilepaskan daripada empangan,
sementara masalah banjir pula ialah daripada tiada banjir langsung kepada banjir yang
akan merosakkan sektor pertanian. 4leh dua kemungkinan kemungkinan hasil yang boleh
dijangkakan ialah7
anjir %b1&
-iada banjir %b/&
$ementara keputusan yang boleh diambil oleh pembuat keputusan %untuk memudahkan
kajian dibahagikan kepada :&7
6engeluarkan 1): air daripada empangan %a1&
6engeluarkan /): air daripada empangan %a/&
/E
6engeluarkan kesemua air daripada empangan %a:&
$egala maklumat di atas ditunjukkan oleh jadual di bawah7
Ke"utu!an Pele"a!an Air dan Kemungkinan Peri!ti0a Berlaku +R)
Keptusan
"eristiwa
b1 /1
a1 1:0,000 =00,000
a/ 1=0,000 /60,000
a: E0,000 90,000
Andaikan ketusan yang diambil ialah a/ %melepaskan /): jumlah air&, jika peristiwa b1
%banjir& berlaku kesannya ialah hasil tuaian yang diperolehi >61=0 ribu, begitu juga jika
keptusan a: dan peristiwa b1 berlaku, hasil tuaian yang diperolehi ialah >6E0,000.
erdasarkan kepada maklumat di atas, terdapat dua kaedah bagi menyelesai masalah
ketidakpastian7
a& Kaedah 6aNimin %-he 6aNimin "ro#edure&
b& Kaedah 6inimaN %-he 6inimaN >egred "ro#edure&
Kaeda( a<imin
Kaedah ini mengunakan pendekatan memaksimakan yang minima. erdasarkan kepada
kaedah ini data-data dalam 8adual Keputusan "elepasan dan Kemungkinan "eristiwa
erlaku boleh disusun semula seperti berikut7
Kaeda( a<imin
Keputusan
"eristiwa >ow
6inima 6aNimin b1 b/
a1 1:0,000 =00,000 1:0,000 -
a/ 1=0,000 /60,000 1=0,000 1=0,000
a: E0,000 90,000 E0,000 -
!aripada jadual di atas jika option a1 dipilih, diyakini bahawa hasil yang akan diperolehi
tidak akan kurang dari >61:0 ribu, a/ hasil tidak akan kurang dari >61=0 ribu dan a:
ialah >6E0 ribu. 4leh itu pilihan yang dapat memaksimakan yang minima ialah option
a/ %>61=0,000&.
Kaeda( inima< +&(e inima< Regred Procedure)
erdasarkan kepada kaedah 6aNimin, sebenarnya ia menunjukkan keputusan yang
diambil adalah berasaskan kepada keadaan pesimis)konserGatif. a/ dipilih dengan
keyakinan bahawa pendapatan tidak akan kurang daripada >61=0,000, dibandingkan
/9
dengan a1 pendapatan #uma >61:0,000. *amun jika peristiwa b/ berlaku pendapatan
maksima yang diperolehi ialah >6/60,000, sedangkan jika keputusan a1 diambil
jumlahnya ialah >6=00,000 - akan berlaku kerugian sebanyak >61=0,000, dan kos bagi
kehilangan ini ialah >610,000. 4leh itu bagi mereka yang optimis, kriteria 6aNimin
tidak akan diguna bagi menyelesai masalah ketidakpastian. erdasarkan kepada kaedah
ini data-data dalam 8adual Keputusan "elepasan dan Kemungkinan "eristiwa erlaku
boleh disusun semula seperti berikut7
Kaeda( inima<
Keputusan
"eristiwa >ow
Kemungkinan
>ugi 6aksima
6inimaN
b1 a/
a1 10,000 0 10,000 10,000
a/ 0 1=0,000 1=0,000 -
a: 60,000 :10,000 :10,000 -

!imana7
%a1b1& M 1=0,000 2 1:0,000 M 10,000 %a1b/& M =00,000 2 =00,000 M 0
%a/b1& M 1=0,000 2 1=0,000 M 0 %a/b/& M =00,000 2 /60,000 M 1=0,000
%a:b1& M 1=0,000 2 E0,000 M 60,000 %a:b/& M =00,000 2 90,000 M :10,000
4leh itu berdasarkan kepada kaedah ini keptusan yang diambil ialah a1.
:0