CERITA PENGLIPUR LARA

DEFINISI:

Menurut Dr. Ismail Hamid dalam bukunya Perkembangan Kesusasteraan Melayu
Lama, Penglipur membawa maksud pengibur, manakala Lara pula bermaksud duka
atau kesedian ati. Daripada !antuman dua kata Penglipur dan Lara membawa
pengertian !erita yang mengiburkan "rang dalam kesedian atau duka!ita.

#erita Penglipur lara dikenali $uga sebagai %"lkl"re. &.' (instedt menamakan
penglipur Lara sebagai r"man rakyat )%l"k raman!es*. #erita Penglipur Lara iala !erita+
!erita r"man yang mengandungi unsur ad,enture. -iasanya !erita berlegar di sekitar
g"l"ngan istana atau g"l"ngan+g"l"ngan putera+puteri, !erita ra$a dengan segalagambaran
keindaan, kemewaan, kesaktian serta ke$adian+ke$adian yang luar biasa
)supernatural*.

#erita Penglipur Lara terkenal di kalangan masyarakat Melayu kerana !erita+!erita ini
mempunyai keunikan dan keistemewaan yang tersendiri. Keunikkan itu $elas diliat dari
segi !eritanya, penutur atau tukang !erita dan !ara persembaan !erita tersebut.

Dalam masyarakat Minangkabau, !erita Pengliur Lara dikenali sebagai Kaba.Mengikut
ka$ian tukang+tukang !erita atau penutur !erita Penglipur Lara ini terdapat dua g"l"ngan
iaitu .ukang !erita pr"%esi"nal dan amatur. #ara penyampaian menggunakan
kepakaran mereka tersendiri. #"nt"nya dengan gaya dan lagunya tersendiri serta
diserikan lagi persembaan menggunakan alat+alat mu/ik yang serdaana seperti rebab,
bi"la dan sebagainya. 0elain itu ada $uga tukang !erita yang menyampaikan !erita dalam
bentuk pr"sa lirik.
#I&I+#I&I #1&I.2P134LIP5& L2&2

#erita penglipur lara yang kita dapati melalui ka$ian terbaagi kepada tiga baagian.
Dimana !iri+!iri ini diliat dari segi tema, mala !erita penglipur lara ini $uga berpusat di
kalangan putera+puteri &a$a serta !erita ini mempunyai !iri+!iri berbentuk pr"sa dengan
selingan puisi.

DARI SEGI TEMA

Dalam keseluruan !erita Penglipur lara ini bertemakan per!intaan antara wira dengan
wirawati. Per!intaan mereka ini dikaitkan dengan pengembaraan sang wira dalam
men!ari pasangan mereka )wirawati* disebabkan "le al+al yang tertentu. Dalam masa
pengembaraan inila pelbagai pers"alan yang timbul untuk mengembangkan lagi suasana
sesebua !erita Penglipur lara dan dalam masa yang sama menarik minat para pendengar
untuk mengetaui kisa selan$utnya. Pers"alan yang biasa diutarakan iala mengenai
pers"alan peperangan, kesaktian, keebatan, kemewaan dan kegagaan dit"n$"lkan
dalam !erita Penglipur lara.

Halangan dan rintangan yang diadapi "le sang wira akandapat diatasi dengan muda
dengan pert"l"ngan benda+benda sakti atau sen$ata sakti seperti yang berlaku di dalam
!erita+!erita Penglipur lara. 0elain daripada itu $uga para wira sendiri $uga memiliki
kesaktian dan kegagaan mereka tersendiri untuk mengatasi segala rintangan serta
alangan unutuk ber$aya dan men!apai a$at wira. Penyelesaian !erita+!erita Penglipur
lara biasanya mereka idup baagia bersama wirawati )appy ending*.

CERITA BERPUSAT DI KALANGAN PUTERA-PUTERI RAJA

Perkembangan !erita+!erita Penglipur lara ini berkisar di sekitaristana yang mengisakan
tentang wira dan wirawati dari kalangan putera+puteri ra$a. Latar !erita yang di !ipta
kebanyakannya idup dalam alam %antasi )kayalan*, di mana dunia kayangan
digambarkan dengan dewa+dewi dan pari+pari yang dikatakan terletak di langit. Dunia
yang diuni "le manusia terletak di bumi. Disini$elas nyata dapat kita liat baawa
ubungan kedua+dua alam ini tiada batasannya.

Dalam !erita+!erita penglipur lara , keturunan ra$a+ra$a kasnya wira dan wirawati
dikaitkan asal usulnya dari keturunan dewa+dewi dari kayangan. Mala sering kita $umpa
dalam !erita Penglipur lara dimana wira mendapat bantuan atau kesaktian setiap kali
mengadapi musunya.

BENTUK PROSA DENGAN SELINGAN PUISI

Keseluruan !erita Pemnglipur lara disampaikan dalam bentuk pr"sa iaitu karangan yang
tidak berangkap, tetapi $ika beradapan dengan Penglipur lara itu sendiri, ia di dengar
seperti puisi kerana pen!erita akan melagukan agar sedap di dengar serta menarik minat
pendengar.

FUNGSI-FUNGSI PENGLIPUR LARA

-er%ungsi sebagai alat iburan

#erita+!erita Penglipur lara memainkan peranan penting sebagai alat iburan bagi
masyarakat melayu tradisi, kasnya dikalangan rakyat $elata kerana isis !eritanya
mempunyai !erita yang inda+inda dan menyer"n"kkan dan ianya dapat memberi suatu
kepuasan yang mengiburkan. Isi !erita Penglipur lara$uga di$adikan sebagai suatau
perlarian bagi g"l"ngan rakyat $elata yang miskin dan idup dikelingi penderitaan
kerana isis !erita Penglipur lara amat men"n$"lkan unsur+unsur kemewaan yang inda.
Dengan ini mereka dapat melarikan diri seketika daripada kenyataan idup yang sebenar.

-er%ungsi sebagai alat penga$aran dan pendidikan m"ral

#erita+!erita Penglipur lara kaya dengan unsur+unsur m"ral dan etika yang dapat
di!"nt"i "le masyarakat. 3ilai+nilai m"ral dan etika yang $elas dalam !erita Penglipur
lara iala 6

i* 0I72. H'&M2. K1P2D2 I-5 -2P2 D23 '&234 .52.

(ira dan wirawatitidak perna menentang keendak ayaanda b"nda, walaupun
adakalanya perinta tersebut begitu sukar dan membaayakan, mala mereka akan
meminta i/in terlebi daulu daripada ayaanda b"nda mereka sebelum keluar
mengembara.

ii* 0I72. .234453482(2- P1MIMPI3 )&282*

Dalam !erita Penglipur lara ini $elas tergambar tentang ra$a yang mempunyai perasaan
penu tanggung$awab teradap keluarga dan negerinya.

iii* 0I72.+0I72. P2.&I'.IK D23 #I3.2K2 .232H 2I&

0i%at ini $elas tergambar dalam epis"d peperangan. &a$a, pembesar maupun rakyat $elata
masing+masing tidak akan muda menyera kala, berganding bau mempertaankan
negeri mereka daripada serangan luar dan sanggup meng"rbankan nyawa mereka dengan
berlawan bermati+matian ingga ke titisan dara yang terakir.

i,* H5-53423 H2&M'3I D23 M10&2 23.2&2 4'L'3423 &282 D23
&2K92.
Kemersaan ubungan anatara g"l"ngan istana dengan rakyat $elata $elas tergambar ketika
upa!ara tertentu diadakan di istana, misalnya ketika malis perkawinan dan kenduri
kendara di istana. 0emua g"l"ngan rakyat datang beramai+ramai dari berbagai lapisan
masyarakat, ke!il besar, tua dan muda. Ini $elas seperti yang tergambar melalui petikan
puisi di bawa:

9ang !apik datang bert"ngkat,
9ang buta datang berpimpin,
9ang pekak datang bertanya,
9ang kurap mengek"r angin.
;* -1&-52. -2IK K1P2D2 I-5 -2P2 D23 K1P2D2 M1&1K2 9234 .ID2K
-1&320I- -2IK
0i%at ini $elas nyata terdapat dalam watak 0i Kembang #ina atau -u$ang 0elamat.
0elain itu kedua+dua watak ini melambangkan kesetiaan dan watak+watak peker$a
yang beker$a dengan penu dedikasi dan memberi sepenu k"mitmen teradap tugas+
tugas yang dipertanggung$awabkan kepadanya.

i,* 0I72. -1&DIK2&I D23 M13#2&I 53.534

0i%at ini selalu sa$a terdapat dalam watak wira dan wirawati di mana mereka akan
berdikari seingga mereka ber$aya men!apai apa yang dia$ati. 0elain itu wira dan
wirawati sendiri $uga pandai men!ari untung dalam apa $ua yang mereka lakukan.

PERANAN CERITA PENGLIPUR LARA

0ering diperkatakan baawa Penglipur lara adala sebagai iburan, pendidikan dan
menganggungkan ra$a. 'le kerana tidak terdapat pendidikan se!ara %"rmal dalam
masyarakat Melayu daulu, maka !erita < !erita penglipur lara men$adi ruang untuk
mendidik angg"ta masyarakatnya dengan nilai+nilai m"ral yang baik. Perbuatan dan
sikap yang baik akan dapat gan$aran yang baik, manakala yang $aat akan tewas. 0ikap
yang negati% seperti tidak bertanggung$awab akan membawa kesan yang buruk dalam
sesebua keluarga dan masyarakat.
WATAK DAN PERWATAKAN
(atak dan perwatakan dalam !eruta Penglipur lara ini terbaagi kepada tiga g"l"ngan
iaitu 6

i* (2.2K 5.2M2 )P&'.24'3I0*

(atak ini dipegang "le wira dan wirawati yang terdiri dari kalanagan anak+anak ra$a.
(atak utama diwarnakan dengan warna puti iaitu watak baik da mempunyai segala
kelebian, keistemewaan dan keberanian yang tidak terdapat di kalangan kebanyakkan
"rang. Peranan watak utama iaitu wira akan mengembara dengan tu$uan yamg tertentu.
Disini $elas diperliatkan wira akan mengadapi berbagai+bagai alangan, rintangan,
kesusaan dan sebagainya, tretepi semuanya akan berakir dengan ke$ayaan di atas
kepintaran, kebi$aksanaan dan kegagaan yang mereka miliki.

ii* (2.2K P1M-23.5

-iasanya watak ini terdiri dari kalangan rakyat biasa yang men$adi pembantu, pengasu,
pengiring pada watak utama sam ada pada watak utama sama ada pada watak wira atau
watak wirawati seperti nenek kebayan, Kembang #ina dan bu$ang selamat yang men$adi
pembantu dalam tindak < tanduk watak utama.

iii* (2.2K 82H2. )23.24'3I0*

4ambaran mengenai watak $aat ini terdiri dari watak yang men$adi pengalang kepada
watak utaa dalam men!apai sesuatu tu$uan dan sering menimbulkan masala kepada
watak utama. (atak ini di anggap sebagai musu $aat kerana sering menaru niat
buruk , sering menimbulkan pergaduan dan peperangan.

STRUKTUR ISI CERITA PENGLIPUR LARA

#erita+!erita penglipur lara tiada banyak be/anya kalau kita liat ianya terbaagi kepada
tiga baagian. Dimana dalam !erita ini terdapat permulaan !erita, kemudian baagian
pengembaraan. Dan dalam baagian pengembaraan, disini kita dapati sesebua !erita itu
terus berkembang kekemun!aknya serta baagian akir sekali iala penamat !erita.
Manakala dalam baagian akir ini !erita akan mula menurun dan berakir dalam dua
ket"geri samaada menemui kebaagian atau berakir dengan kesedian. Di bawa ada
diterangkan bagi setiap baagian.


i* -aagian awal6

Disini akan di!eritakan tentang kisa sebelum pengembaraan wira. -aagian awal
dimulakan dengan perkenalan tentang kelairan wira, keidupannya sewaktu ke!il
disertakan dngan latar belakang keidupan keluarga wira. Dalam baagian ini $uga
di!eritakan tentang ke$adian yang luar biasa berlaku semasa wira dilairkan seperti
kelairan wira yang disertai dengan u$an, ribut, kilat, petir, serta suasana alam yang luar
biasa. Kadang+kadang ada wira yang lai dengan barang+barang yang a$aib serta
kesaktian.

ii* -aagian pengembaraan6

0eperti yang dinyatakan mula+mula tadi di mana, disinila bermulanya perkembang
!erita seingga menu$u ke kemun!ak !erita. Dalam !erita Penglipur lara ini diterangkan
sebab+sebab wira keluar dari istana dengan tu$uan+tu$uan yang tertentu. dalam
pengembaraan inila wira mengadapi pelbagai alang dan rintangan seperti terpaksa
berlapar, tiada tempat tidur, merentasi utan belantara dengan segala !abaran yang
mengu$i kesabaran serta kesusaan yang terlebi daulu dideritai. Peperangan $uga
berlaku di antara watak wira dan watak $aat yang untuk mengalang wira men!apai
a$at mereka dengan !epat. Di samping itu disisipkan $uga unsur+unsur per!intaan dan
perkawinan wira dengan puteri+puteri ra$a negeri yang disinggai.

iii* -aagian akir6

0etela berempas pulas untuk men!apai apa yang dia$ati, akirnya wira pun men!apai
ke$ayaan. 0ebaik sa$a a$at dan tu$uan yang diarapkan tela ber$aya diper"lei wira pun
kembali semula ke istana, membawa isteri atau isteri+isterinya dan idup aman baagia
dengan segala kebesaran dan kemegaan memerinta kera$aan yang besar.

K5P2023 P1.IK23 #1&I.2


= Perg"l"ngan !erita6
Karya di atas terg"l"ng !erita penglipur lara Melayu.

= &ingkasan !erita6

> 0ebelum pengembaraan6

Mengisakan latar keluarga watak utama iaitu malim deman, putera &a$a Malim Dewa
yang memerintakan di negeri bandar muar. -"nda Malim Deman iala .uan Puteri
Lindungan -ulan. Malim Deman mempela$ari ilmu dunia dan akirat seingga ia
men$adi se"rang yang perkasa dan bi$ak dalam semua al. Kemudian di!eritakan Malim
Deman bermimpi bertemu dengan se"rang tua, berpakaian serba puti, ber$anggut
pan$ang dan menyuru Malim Deman pergi ke ulu sungai muar kerana di sana ia akan
bartemu dengan bakal isterinya. 0etela mendapat mimpi demikian, malim deman
mem""n kei/inan daripada kedua ayaanda dan b"ndanya untuk keluar mengembara.

= Dalam masa pengembaraan6

0emasa mengembara, Malin Deman diiringi "le -u$ang 0elamat dan an$ing
perburuannya. Mereka semua tela mati kerana tidak taan memderita mengarungi
utan belantara yang tebal, "nak duri yang menyakitkan, mengaadapi kekurangan
baan+baan makanan dan berpanas dan beru$an. Hanya Malin Deman yang ber$aya
sampai ke taman nenek kebayan, tempat .uan Puteri dari kayangan turun mandi dan
bermain. -agi mendapatkan Puteri -"ngsu, Malim Deman menyamar sebagai pengail
dan ber$aya men!uri ba$u layang tuan puteri. Puteri -"ngsu tidak b"le pulang semula ke
kayangan kerana ba$u layangnya ilang. Dengan pert"l"ngan 3enek Kebayan, Malim
Deman dikawinkan dengan Puteri -"ngsu dan mereka pulang ke -andar Muar.

Malim Deman terpaksa membuat pengembaraan kali kedua bagi menurut isterinya dan
puteranya yang membawa diri ke kayangan kerana ke!ewa dengan perbuatan Malim
Deman yang melupakan tanggung$awab sebagai se"rang suami dan aya. Malin Deman
asyik ber$udi, menyabung ayam dan bermersa dengan si Kembang #ina menyebabkan
puteri -"ngsu mera$uk ati. Puteri b"ngsu berasil mendapatkan ba$u layang dan
bersama dengan puteranya ia kembali ke pangkuan ayaanda b"ndanya di negeri
kayangan. Malim Deman merantau men!ari !ara bagaimana untuk ke kayangan. Dengan
pert"l"ngan puteri .erus Mata, Malim Deman ber$aya memin$am b"rak milik anak ra$a
$in itu terbang ke kayangan. Di kayangan Malim Deman terpaksa menyamar dan
kemudiannya bertarung mengadu kekuatan dan kesaktian dengan Mambang M"lek,
tunang Puteri -"ngsu dalam satu sayembara yang diadakan.

, 0elepas pengembaraan6

Malim Deman ber$aya memu$uk Puteri -"gsu dan membawa pulang istana dan puteranya
ke istana. 0ebelum itu, Malim Deman berkawin dengan .uan Puteri .erus Mata. Malim
Deman membawa isteri+isteri dan puternya kembali ke istana. Mereka idup aman dan
berbaagia serta memepunyai kera$aan yang besar. #erita berakir dengan appy
ending < kebaagiaan watak utama.

Peranan watak dan si%at watak

= (atak utama6

= (atak wira6

0i%at anak ra$a yang memiliki rupa paras yang !antik, gaga berani, bi$ak serta kesaktiaan
yang luar biasa. Malim Deman ber$aya mengalakan Mambang M"lek. -er$aya ke
kayangan dengan menggunakan b"rak. Memiliki kera$aan yang besar dan ramai rakyat
$elata. -i$ak dalam bertindak seperti menyamar dan men!uri ba$u layang Puteri -"ngsu
untuk mendapatkan puteri itu.

= Peranan watak6

0ebagai anak ra$a yang mengembara kerana men!ari isteri seperti yang diper"lei dari
alamat dalam mimipinya. .erpaksa mengembara dalam men!apai tu$uan dan a$at.
-er$aya mengalakan musu Mambang M"lek sebelum ber$aya membawa isterinya.
-erkawin dengan .uan Puteri terus Mata.

= (atak wirawati6

0e"rang puteri dari kayangan. 0angat !antik dan gilang?gemilang wa$anya. Ke!antikan
tuan puteri tidak ada t"l"k bandingnya. Puteri b"ngsu bersama saudara+saudar yang lain
)tu$u beradik semuanya* turun mandi dan bermain di taman nenek kebayan. -a$u
layangnya di!uri "le pengail menyebabkan ia tidak b"le kembali ke kayangan lagi.
Puteri b"ngsu men$adi isteri Malim Deman dan mendapat se"rang putera. .uan Puteri
ke!ewa dengan sikap Malm Deman, menyebabkan ia mera$uk dan membawa ati
kembali ke kayangan dengan ati yang luka. Di kayangan, .uan Puteri -"ngsu bersetu$u
berkawin dengan Mambang M"lek, bekas tunangannya tetapi ber$aya diselamtkan "le
Malim Deman setela menewaskan Mambang M"lek. -ersama puteranya, ia bersetu$u
kembali ke pangkuan suaminya dan kembali ke istana di negeri -andar Muar. Hidup
berbaagia bersama putera dan suaminya.

= (atak pembantu6

.erdiri daripada -u$ang 0elamat, 3enek Kebayan dan si Kembang #ina. -u$ang 0elamat
adala pembantu kepada wira iaitu Malim Deman. Peranan -u$ang 0elamt sebagai
pengasu, pengiring Malim Deman ke mana saa$a Malim Deman pergi, serta
menumpukan sepenu taat setia kepada tuannya.

3enek Kebayan $uga berperanan sebagai pembantu kepada Malim Deman terutama
dalam men!apai sesuatu a$at. 3enek Kebayanla yang membantu dan memberi
perlindungan kepada Malim Deman sewaktu Malim Deman sampai ke tanamnya. 3enek
Kebayan $uga yang mengawinkan Malim Deman dengan Puteri -"ngsu serta
memberitau Malim Deman bagaimana !aranya ke kayangan. Dengan pert"l"ngan
3enek Kebayan, Malim Deman berasil ber$umpa dengan .uan Puteri .erus Mata dan
seterusnya memin$am b"rak ke kayangan.

0i Kembang #ina6 se"rang pengasu perempuan yang memiliki wa$a yang !antik.
Malim Deman asyik dan leka dengan 0i Kembang #ina, menyebabkan .uan Puteri
-"ngsu mera$uk dan membawa diri.
= (atak $aat )antag"nis*6

(atak $at terdiri daripada mambang M"lek tunangan .uan Puteri -"ngsu di kayangan.
(atak $aat ini berperanan sebagi musu kepada musu kepada wira sebelum Malim
Deman ber$aya membawa isteri dan puteranya, Malim Deman terlebi daulu mesti
menetang Mambang m"lek. (atak $aat ini dapat dikalakan.

, 4aya baasa6

Dalam ikayat Malm Deman terdapat penggunaan pantun, gurindam dan baasa
berirama.

= #"nt" gurindam6

2wak tua bandar terbuka
1mas abis dagangan muda,
Kerbau kambing sesak di pandang,
Itik angsa tenang kuala,
Merpati lindungan langit,
&engkiang tu$u se$an$ar,
.eman dengan sekerat k"ta,
............................
)Hikayat Malim Deman al. @*


= #"nt" pantun6

.etak seranting buatkan k"lek,
-uat pagar bunga di taman,
.uanku putera yang ke!il m"lek,
Puter .uanku Malim Deman.

-uat pagar bunga di taman,
Ikat dengan r"tannya geta,
Putera .uanku Malim Deman,
0eisi negeri men$un$ung duli.

= #"nt" perumpamaan6

-agai pu!uk dilan!arkan,
-agai kumbang putus tali,
Penig kepala bagai diba$i,
0akit ati bagai digunting.


Hasil:
Dorot!

CERITA BINATANG

DEFINISI:
C"rita #i$ata$% &"la!' a(ala &"r')a*a$ sast"ra ra*!at+sast"ra lisa$, !a$%
(isa&)ai*a$ ata' (is"#ar*a$ s"-ara lisa$ (ari sat' %"$"rasi *")a(a %"$"rasi !a$%
a*a$ (ata$%. C"rita #i$ata$% i$i (i)"r-a!ai -"rita t"rt'a/sa&a 'sia$!a ("$%a$
-"rita asal 's'l. C"rita #i$ata$% iala asil sast"ra lisa$ !a$% (i0arisi (ari)a(a
&as!ara*at &a$'sia s"1a* 2a&a$ )'r#a s"&asa &a$'sia &asi la%i i(') (i %'a-
%'a. A(a)'$ -"rita #i$ata$% i$i s'*ar '$t'* &"$"$t'*a$ t"$ta$% asal 's'l -"rita
#i$ata$% it' !a$% s"#"$ar$!a. C"rita--"rita #i$ata$% &"la!' &"$%a&#il #i$ata$%
s"#a%ai 0ata* 'ta&a !a$% (i)"rso$a3i*asi/#i$ata$% (i-"rita*a$ (a$ #"ri$t"ra*si
("$%a$ &a$'sia.

S"&'a si3at !a$% (i&ili*i ol" &a$'sia #iasa (i&ili*i ol" #i$ata$% (ala&
-"rita--"rita #i$ata$% &"la!' s")"rti #"r-a*a)/&"$i)'/#"r#i$-a$%/#"r3i*ir (a$
s"#a%ai$!a. Dala& -"rita--"rita t"rs"#'t t"r(a)at *isa !a$% #"rla*' a$tara
#i$ata$% s"sa&a #i$ata$% (a$ t"r*a(a$%-*a(a$% la*o$a$$!a t"r1a(i a$tara
#i$ata$% ("$%a$ &a$'sia. Wata* &a$'sia (ala& -"rita--"rita #i$ata$% &"la!'
a$!a s"#a%ai 0ata* sa&)i$%a$ saa1a. Wata*-0ata* !a$% la2i& (i%'$a*a$ iala
)"la$('*/#'a!a/%a1a/ari&a'/
A$1i$%/'lar/ar$a#/*'ra-*'ra/&'sa$%/ali$%/a!a&/#'r'$% #a$%a'/*a&#i$%/l"&#'
(a$ *"r#a'.

S"#aa%ia$ (ari)a(a -"rita #i$ata$% it' #"r-ora* &itos !a$% &"&#i-ara*a$
t"$ta$% asal 's'l #i$ata$%. C"rita #i$ata$% 1'%a &"$%isa*a$ t"$ta$% *o$3li*
a$tara #i$ata$% ("$%a$ #i$ata$% ata' a$tara #i$ata$% ("$%a$ &a$'sia. C"rita
#i$ata$% &"la!' &"&#"ri %a&#ara$ #aa0a 0ala')'$ #i$ata$% !a$% *"-il (a$
l"&a (a)at &"$%ala*a$ #i$ata$% !a$% #"sar (a$ *'at ("$%a$ &"$%%'$a*a$
a*al 3i*ira$ !a$% (a)at &"$1a(i s"$1ata '$t'* &"$"$ta$% #i$ata$% !a$% #"sar (a$
*'at it'.

FUNGSI:

C"rita #i$ata$% '$t'* &"$%isi*a$ 0a*t' (a$ &"$%i#'r*a$ ati/)a(a &asa *i$i
-"rita #i$ata$% a(ala -"rita !a$% &"$1a(i *"%"&ara$ (ala& &as!ara*at
s"("ra$a *'s's'$!a (i *ala$%a$ *a$a*-*a$a* (a$ *i$i -"rita #i$ata$% (it'lis
&"$1a(i #aa$ #a-aa$ !a$% (i&i$ati ol" *a$a*-*a$a*. S"lai$ it' -"rita #i$ata$%
1'%a (i%'$a*a$ s"#a%ai &"$%a1ar/&"$(i(i*/&$!i$(ir ata' &"$%*riti* &as!ara*at
&"la!' tra(isio$al. T'1'a$-t'1'a$ i$i (isa&)ai*a$ (ala& #"$t'* *iasa$/si$(ira$
(a$ la&#a$%. T"ta)i !a$% $!ata/-"rita--"rita #i$ata$% &"la!' #"r3'$%si s"#a%ai
*riti*a$ so-ial !a$% (isa&a)ai*a$ s"-ara *iasa$ ata' la&#a$% *")a(a #i$ata$%.
Ka(a$%-*a(a$% (isa&)ai*a$ s"-ara %'ra'a$ t"ta)i t")at )a(a sasara$$!a. A(a
1'%a -"rita #i$ata$% !a$% &"$'$'1'**a$ *"#o(oa$/(a$ *"&alasa$ &a$'sia
'$t'* &"$!'r' &"$!"(ari (a$ &"&)"r#ai*i (iri (i*ias*a$ *")a(a #i$ata$%.
Pa(a &asa (a'l' -"rita--"rita #i$ata$% i$i )"r$a (i%'$a*a$ '$t'* &"$%a1ar
a$a*-a$a* ra1a ata' a$a*-a$a* )"&#"sar ista$a. Ol" *"ra$a *"s'*ara$ '$t'*
&"$!a&)ai*a$ )"$%a1ara$ it' s"-ara t"r's t"ra$%/&a*a )"$%a1ara$ it' (i#"ri*a$
s"-ara al's &"lal'i -"rita--"rita #i$ara$% !a$% #"r-ora* si&#oli*. T'1'a$$!a
'$t'* &"&#"ri*a$ )"t'1'* (a$ $asiat *")a(a *"$a*-*a$a* s"-ara al's (a$
ti(a* la$%s'$%.

CORAK CERITA BINATANG.

Iait':-

E)os Bi$ata$%.
E)os #i$ata$% iala s"1"$is -"rita #i$ata$% !a$% #"r&oti3 *"#i1a*sa$aa$ '$t'*
&"&)"r(a!a #i$ata$% !a$% lai$. C"rita !a$% #"r-ora* ")os #i$ata$% s"lal'$!a
#"r#i$%*ai (i s"*"lili$% sat' 0ata*. Dala& sast"ra lisa$ M"la!' E)os #i$ata$% iala
-"rita--"rita &"$%"$ai Sa$% Ka$-il !a$% &"$%a$('$%i '$s'r *"l'-'a$ (a$
*"-"r(i*a$ &"&)"r(a!a*a$ #i$ata$% lai$ !a$% l"#i #"sar (ari)a(a$!a.

C"rita Asal Us'l.
C"rita Asal 's'l &"$%"$ai #i$ata$% &"$"ra$%*a$ asal 's'l *"1a(ia$ s"s'at' si3at
!a$% (i&ili*i ol" #i$ata$% t"rt"$t' s")"rti &"$%a)a a$1i$% #"r&'s'a$ ("$%a$
*'-i$%/*"$a)a *")ala *ata* &"$(o$%a* *" atas (a$ lai$-lai$ la%i.

C"rita Sa&#'t-#"rsa&#'t
C"rita 1"$is i$i #"r')a ra$%*aia$ -"rita s"#a# (a$ a*i#at. Ia &"$"ra$%*a$ *"$a)a
s"s'at' )"r*ara it' #"rla*'. C"rita 1"$is i$i &"$%a$('$%i 0ata*-0ata* #i$ata$%
!a$% #a$!a*/&isal$!a -"rita &"$%a)a #a$%a' *'r's. P"$!"&)aia$ -"rita (i#"ri*a$
(ala& #"$t'* )"r'la$%a$ %a!a #aasa !a$% &"lair*a$ ira&a !a$% &"$ari*.

Dala& *'&)'la$ -"rita--"rita #i$ata$% i$i a(a !a$% (i*at"%ori*a$ s"#a%ai -"rita
3a#l"/iait' -"rita !a$% #"r-ora* &"&#"ri*a$ t"la(a$ ata' (i$a&a*a$ 1'%a -"rita
)"r'&)a&aa$. C"rita 1"$is i$i &"$%a$('$%i a&a$at *riti*a$ t"ra(a) &as!ara*at
(a$ si$(iara$ t"ra(a) ti$%*a la*' &a$'sia.

S"#a%ai *"si&)'la$ -"rita #i$ata$% i$i #a$!a* &"&#"ri )"$%a1ara$ *")a(a
&a$'sia !a$% &"&)'$!ai a*al 3i*ira$ (a$ -'#a &"$ta3sir*a$ &a*$a t"rsirat
&"lal'i -"rita--"rita it'. M"lal'i -"rita #i$ata$% i$ila )"rla*'a$ s"rta )"ra$%ai
&a$'sia sa&a a(a &a$'sia #"sar+%a1a/ari&a'/#'a!a/*"r#a', &a$'sia
*"-il+*'ra-*'ra/s"&'t/a%as-a%as/ar$a#, &a$'sia -"r(i*+*a$-il/)"la$('*, (a$
&a$'sia #o(o+l"&#'/a$1i$%, (a)at (i#"$t'* (a$ &"$(ata%*a$ *"i$sa3a$ *")a(a
*")"ri#a(ia$ &a$'sia it' s"$(iri.

KUPASAN CERITA BINATANG.

Co$to -"rita '$t'* &"$%*riti* ora$% !a$% #"rsi*a) ta&a*/iala:-

A$1i$% (a$ #a!a$%-#a!a$%.
M"lal'i -"rita i$i/)a(a s'at' ari 0ata* 'ta&a$!a/s""*or a$1i$% t"la t"r1'&)a
s"*"t'l t'la$%. A$1i$% it' &"$%%o$%o$% t'la$% it' (a$ #"r1ala$ &"lal'i s"#ata$%
s'$%ai.Ia t"rliat a(a a$1i$% lai$ (i (ala& s'$%ai it' &"$%%o$%o$% t'la$%
1'%a/a$1i$% it' #"rasa &ara lal' &"&#'*a &'l't "$(a* &"ra&)as t'la$% it'
(ari &'l't a$1i$% (i (al& s'$%ai it' s"(a$%*a$ a$1i$% it' r"3l"*si #a!a$%-
#a!a$%$!a s"$(iri. A)a#ila a$1i$% it' &"&#'*a &'l't/&a*a t'la$% !a$% a(a (i
(ala& &'l't 1at' *" (ala& s'$%ai it'. A*i#at$!a a$1i$% it' t"rl")as '$t'*
&"rasai *"$i*&ata$ !a$% a(a )a(a t'la$% !a$% (i%o$%%o$%$!a/&alaa$
&"&)"rol"i *"r'%ia$.

Co$to -"rita '$t'* &"$%*riti* ora$% !a$% ti(a* 1'1'r:-

H"la$% ("$%a$ A!a&.
M"lal'i -"rita i$i/Si A!a& ("$%a$ Si H"la$% s"#"$ar$!a #"rsaa#at #ai* t"ta)i
*"&'(ia$$!a #"r&'s'a$ a)a#ila si A!a& ti(a* &a' &"&'la$%*a$ 1ar'& sa*ti
*")'$!aa$ Si H"la$%. A*i#at$!a Si H"la$% #"rasa &ara (a$ &"$!i&)a$ ("$(a&
t"ra(a) Si A!a& sa&)ai *" ari i$i. It'la s"#"#$!a Si H"la$% s'*a &"$a%*a)
(a$ &a*a$ a!a&. M"lal'i -"rita i$i/Si A!a& (i'&)a&a*a$ s"#a%ai &a$'sia !a$%
ti(a* 1'1'r t"ra(a) t"&a$$!a. Da$ Si H"la$% )'la (i'&)a&a*a$ s"#a%ai &a$'sia
)"("$(a& !a$% ti(a* &a' &"&aa3*a$ *"salaa$ t"&a$$!a.

Hasil: M( Ro2ai(""




CERITA JENAKA MELA4U.

DEFINISI DAN CIRI-CIRI

C"rita J"$a*a M"la!' a(ala sala sat' (ari)a(a Sast"ra Ra*!at. S"tia) #a$%sa (i
&'*a #'&i i$i &"&)'$!ai -"rita--"rita 1"$a*a (ala& *"s'sast"raa$ lisa$
&"r"*a. C"rita--"rita t"rs"#'t (i*"$ali ("$%a$ istila-istila s")"rtiM"rr! tal"s/
tall tal"s/ (roll tal"s (a$ lai$ 5lai$. C"rita--"rita 1"$a*a !a$% t"r(a)at (i
s"l'r' ('$ia #'*a$ saa1a &"&)'$!ai )"rsa&aa$ )a(a &oti3 ata' isi
-"rita$!a/ t"ta)i 1'%a (ala& &a*s'( (a$ #"$t'* -"rita$!a. S"&'a -"rita
1"$a*a it' &"&)'$!ai &a*s'( i#'ra$/ )"t'$1'*/ si$(ira$/ s")"rti !a$%
t"r(a)at )a(a -"rita--"rita #i$ata$%.

4ambaran watak adala sangat penting dalam !erita+!erita $enaka. Melalui gambaran
perwatakan tersebut dapat ditentukan ke$ayaan sesuatu !erita demi untuk memperliatkan
unsur+unsur kelu!uan. 5nsur+unsur kelu!uan dalam !erita+!erita $enaka ini didasarkan
kepada tindak+tanduk watak yang menggambarkan tabiat dan si%at manusia yang
berlebian. 4ambaran tentang ke$enakaan itu ditamba dengan keragaman pengidupan
manusia dalam bentuk kelemaannya, keb"d"annya, kelurusan yan melulu dan
sebagainya. 4ambaran seperti ini amat perlu untuk menimbulkan kelu!uan dan
ke$enakaan

5nsur+unsur ke$enakaan ini b"le ditimbulkan dengan berbagai+bagai !ara. 7akt"r+%akt"r
yang b"le menimbulkan kelu!uan adala seperti yang berikut:

A. si%at watak yang terlalu b"d" atau terlalu pintar
@. adanya unsur+unsur kebetulan dalam !erita
B. kelu!uan yang ditimbulkan dari $alan !erita itu sendiri
C. adala permainan kata+kata yang melu!ukan

0elain %akt"r di atas mungkin terdapat berbagai+bagai aspek lain yang dapat
menimbulkan gambaran ke$enakaan.

5nsur+unsur kelu!uan dalam !erita+!erita $enaka amat berbe/a dengan lak"nan di atas
pentas yang bergantung kepada gerak+geri atau aksi sese"rang pelak"n itu di samping
tutur katanya yang melu!ukan. #erita+!erita $enaka memerlukan gambaran si%at t"k"
utama yang ber!"rak keterlaluan dalam perbuatannya seperti terlaluan dalam
perbuatannya seperti terlalu t"l"l atau pintar. Daripada gambaran si%at tersebut serta laku
perbuatan watak itu dapat menimbulkan rasa geli ati.

#erita+!erita $enaka di!ipta berdasarkan kebi$aksanaan dan keupayaan pengarangnya
untuk menimbulkan unsur+unsur kelu!uan. 0elalunya pengarang menggunakan ke$adian
yang kurang s"pan atau perbuatan keb"d"an atau sikap yang keterlaluan dalam
melaksaankan tugas seari+ari. .u$uan pengarang endakmenge!am si%at+si%at manusia
yang kurang s"pan, $anggal, atau keterlaluan membuat sesuatu peker$aan tanpa mau
bert"lak ansur lagi.

Di kalangan berbagai+bagai bangsa terdapat berma!am+ma!am !erita $enaka. (atak+
watak lu!u dalam !erita+!erita tersebut men$adi lambang si%at+si%at manusia yang sangat
dikenali di dalam masyarakatnya. .erkadang+kadang !erita+!erita $enaka ini pendek+
pendek mengisakan tentang peristiwa yang lu!u akibat daripada perbuatan manusia
yang b"d" dan t"l"l. #erita+!erita $enaka ini berkisar pada satu+satu watak tertentu atau
!eritanya berbingkai mengisarkan se"rang watakb"d" dalam berbagai+bagai peristiwa
yang menggelikan ati.

#erita+!erita $enaka lair di kalangan berbagai+bagai bangsa di dunia seperti
.e Irisman di I!eland, .e 2bed"nian di 0!"tland, .e L"nd"n 2l Derman di 1ngland
dan 1ulenspeiged di 8erman. -agi "rang 2rab, watak K"$a 3asaruddin dan 2bu 3awas
sering mun!ul dalam !erita+!erita $enaka mereka. K"$a 3asaruddin $uga mun!ul dalam
sastera .urki, manakala suku+suku di 3usantara seperti Pak -an$ir, 8aka -"d" )8aka
D"l"g*, 8aka Lel"r, 0emar, Petr"k terkenal dalam sastera lisan 8awa. Dalam sastera lisan
2!e terkenal dengan watak 0i 4asin Mesekin. Dalam sastera liusan -atak terkenal
dengan watak+watak 0i -il"l"ng, 2ma ni Pandir, dan 0i 2ndingkir. Di 0unda pula watak
2ki -"l"ng terkenal dalam !erita+!erita $enaka mereka dan sebagainya.

5nsur+unsur tersebut menampakkan !erita+!erita $enaka mempunyai persamaan dengan
!erita+!erita $enaka yang terdapat dalam kesusasteraan di India. Misalnya, !erita
Mat 8enin yang mengisarkan tentang watak Mat8enin se"rang miskin yang mengambil
upa meman$at p"k"k kelapa. 0ewaktu dia meman$at p"k"k kelapa dia berangan+angan
bergurau dengan tuan puteri. .anpa disedari tangannya terlepas daripada memegang
p"k"k kelapa. Mat 8enin $atu lalu mati.

#erita+!erita $enaka seperti ini terdapat persamaannya dengan sebua !erita dalam
kesusasteraan India, iaitu Hikayat Pun!a .anderan yang mengisakan tentang se"rang
-ramin miskin yang mengambil upa men$ual berti. Dia berangan+angan men$adi kaya
dan mendirikan rumatangga dengan se"rang wanita yang !antik. .etapi kerana isterinya
tidak pandai men$aga anak+anaknya maka dia naik radang. Lalu dipukul isterinya dengan
t"ngkat. &upanya dia sedang berangan+angan, -ramin itu terpukul periuk bertinya.
Maka abisla semua berti tumpa ke tana. 2pabila -ramin sedar dia sedar dia berasa
amat menyesal.

Dengan demikian !erita+!erita $enaka Melayu tidak searusnya dianggap semuanya
sebagai pin$aman dari luar kerana berdasarkan beberapa persamaan pada !iri+!iri yang
tertentu.#erita+!erita $enaka Melayu itu di!iptakan "le "rang Melayu sendiri
berdasarkan pengalaman yang sama dialami "le mereka kerana watak keb"d"an itu
bersi%at uni,ersal wu$ud dalam semua kebudayaan manusia. (alau bagaimanapun arus
diakui terdapat $uga !erita+!erita $enaka yang dipin$am dari luar seperti !erita 2bu
3awas yang disadurkan ke dalam baasa Melayu. Mala terkadang+kadang !erita+!erita
saduran itu pula diubasuai atau dit"k"k tamba "le "rang+"rang setempat seingga
!erita+!erita itu men$adi sebaagian daripada warisan tradisi setempat.

#erita+!erita $enaka di!ipta berlatarkan belakangkan masyarakat Melayu tradisi. 0egala
gambaran dalam !erita+!erita itu bersesuaian dengan pengalaman dan pandangan
masyarakat Melayu tradisi. Dengan al yang sedemikian !erita+!erita itu amat digemari
"le "rang+"rang Melayu.

FUNGSI

0unggupun tu$uan !erita+!erita $enaka untuk memberikan iburan dan keser"n"kan
bergelak ketawa, tetapi !erita+!erita tersebut $uga membawa perutusan yang ber!"rak
penga$aran. Misalnya dalam !erita Pak Pandir di gambarkan bagaimana keburukannya
yang terlalu b"d" dan terlalu lurus bendul. Pak pandir yang membuat sesuatu tanpa usul
periksa dan tidak memikirkan apa yang endak dilakukannya seingga mendatangkan
mudarat kepada dirinya dan $uga keluarganya.

.indakan yang terburu+buru dan mengikut em"si selalu menimbulkan akibat yang tidak
baik dan menyebabkan penyesalan. Pak pandir yang disuru "le isterinya untuk
memandikan anaknya dengan air panas tela menyebabkan anaknya mati kerana ia
memandikan anaknya itu dengan air panas yang mendidi. Kepintaran dan ke!erdikan
b"le memberikan %aeda kepada diri sese"rang.

P1&2323 (2.2K D23 0.&5K.5&392.

2pa yang sangat penting dalam pers"alan !erita ini iala tentang kepandaian, kepintaran,
tipu ela, keb"d"an dan ketaatan. Perwatakan seperti ini sangat penting kerana ia
membantu watak dalam !erita ini untuk meneruskan idup mereka. 8ika mereka tidak
berbuat demikian mereka akan di tindasdan disisi daripada masyarakat ketika itu. Pak
Pandir melakukan semua itu kerana terlalu taat kepada isterinya. Dalam pada itu, dia $uga
bertindak terburu+buru seingga berkelakuan b"d" seingga tidak memikirkan apa yang
sebenarnya yang di suru "le isterinya. (alaupun begitu ini tidak bermakna Pak Pandir
itu b"d" dan tidak tau ber%ikir, !uma dia tidak mau mweny"alkan tentang perinta
isterinya itu.

0elalunya !erita seperti ini di !eritakan kepada anak+anak ke!il supaya mereka tau
tentang kebaikan dan keburukan. Ini $uga kerana !erita ini mempunyai pers"alan yang
berunsur penga$aran dan nasiat yang patut di sampaikan kepada anak+anak ke!il supaya
apabila dewasa nanti mereka tau menilai yang baik dan yang buruk.

C"rita i$i &"$'$1'**a$ *ita #aa0a s"tia) *"l"&aa$ (a$ *"#'r'**a$ t"rs"$(iri.
Ji*a t"rlal' &"&"$ti$%*a$ (iri (a$ a$%*'. Ora$% !a$% #"r*'asa a*a$ &"$%i$a
ora$% #a0aa$ (a$ i$i t"la &"$1a(i l'&ra ala&. Ora$% *a!a a*a$ &"$%i$a
ora$% &is*i$ !a$% ti(a* &"&)'$!ai arta *"*a!aa$. T"ta)i &"r"*a 1'%a &a$'sia
(a$ &"&)'$!ai )"rasaa$ s")"rti ora$% lai$ (a$ a(a a* '$t'* &"$i*&ati i(')
!a$% #iasa. Lal' -"rita Pa* Pa$(ir &"$%a1ar *ita &"lal'i )"rsoala$ !a$% (i
*"&'*a*a$ ol" )$%ara$% -"rita i$i. Dia i$%i$ &"$!a&)ai*a$ &"s"1$!a *")a(a
)"&#a-a$!a t"$ta$% )"$%a1ara$ (a$ $asiat (ala& -"rita i$i. Dia &"$%a1ar *ita
s')a!a &"$1a(i ora$% #ai* (a$ #"r#'(i 6#aasa. Di a*ir -"rita (ia &"$%isa*a$
t"$ta$% Pa* Pa$(ir !a$% &a$a a*ir$!a &ati *"ra$a ti)' "la$!a '$t'*
&"$(a)at *"*a!aa$ (a$ *"s"$a$%a$. S"s'at' !a$% &'la$!a #ai* ti(a* a*a$
(ia*iri ("$%a$ ti(a* #ai*. S"&'a$!a a*a$ #"r'(a &"$%i*'t ta*(ir (a$ $asi#
s"s"ora$% it'.

0I3'P0I0 #1&I.2 P2K P23DI&.


Pak Pandir iala se"rang yang b"d" dan dungu. 2pabila isterinya, Mak 2ndi
menyurunya men!ari umpan belalang rusa untuk meman!ing ikan, dia menangkap rusa
di dalam utan dan dibawakan kepada Mak 2ndi. 2pabila Mak 2ndi pergi keluar
sebentar, dia berpesan kepada Pak Pandir supaya memandikan anak mereka dengan air
panas. Maka Pak Pandir pun memandikan anaknya dengan air yang sedang mendidi
seingga mati anaknya itu. 0elepas kematian anaknya itu, diadakan kenduri, maka Mak
2ndi menyuru Pak Pandir membeli kerbau. 'le sebab Pak Pandir tidak mengenal
kerbau, Mak 2ndi menerangkan baawa yang meragut+ragut rumput itula kerbau.
2pabila ditemui "rang sedang menyabit rumput. Pak Pandir pun membeli sabit itu.
Kemudian Mak 2ndi tela menyuru suaminya men$emput Lebai untuk mengadiri
kenduri di rumanya. Mak 2ndi memberitau tanda Lebai iala ber$anggut. 2pabila Pak
Pandir ber$umpa dengan kambing. disangkanya itula Lebai, lalu ditangkap kambing itu
dan dibawa pulang. 'le sebab Pak Lebai tidak ditemui, Mak 2ndi menyuru Pak
Pandir memanggil Datuk Keramat 8in Islam. .etapi Pak Pandir sesat lalu dipanggilnya
gergasi. Kemudian gergasi itu mati kerana tenggelam di dalam sungai. Maka arta
gergasi itu diambil "le Pak Pandir. Pak Pandir mengaku dirinya ra$a Mambang, lalu
berkawin dengan se"rang puteri ra$a, tetapi rasianya b"!"r, lalu dibuang ke dalam
utan. 'le kerana kelaparan Pak Pandir memakan pisang dengan kulitnya, kemudian dia
pun mati.

CHUA BOON KWAN
5D+E

&585K236 P1&K1M-23423K105020.1&223 M1L295 L2M2+ D&. I0M2IL
H2MID