!

" #

$
%
% &

'

#
" #

( %

i
 !"

#)
%
" %
%
" %
# *
'
" ' %
#

'
'
# ' '

%
#

#
% % %
'
# + %

' #
" ,
- , -
#
#

1
 ) %
" %
. # * %
#
#$
/0 ,1234 /004-% "
356 ,

" %
# /004%
#
" /7 #
" ,8 +- 1/%3
/004% 1/%4
/009# ) % /010%
400 /%6 $: , -

,) % /007-#

%
'
% '
" %
, -# * "
'

' # $ "

"
# ; " #

% "
"

2
" #<
' = =
" #: %

, ' -%
' #
#

%
," " " " -#
"
% "
,
' -# '
" " #
"
" %
# >

: ' '
% #
$ ' ' " "

#
: .
%
# <

"

' '

3
 "

% '
#
' . '
"
#
)

# %
"
" " #

" "
.

# +

' %

#$
#!

$
>
:
#
%

4
:
#
#

% # !" &
!" #' !(# !

: '
#
?

$ '
#

$ ' "
#

'

5
 $ ,$: -
#
@ %$ :
,( : - #
8+ ,$: -
# '
%
$: # "
" "
A 1 /#
' >

)#* !

$
," -
B
/#
/#/ 5#0 &"
B B
#
) %
" #
20
/30 /20 & $: # )
0#4C
# D # $
$ <
8 #

+! + ! # ,( & !( !

6
 D 8 . ) #
$ ,' - #
, -# <
100C%
% * : ,* : " -# *
% )
! $ !
#
" &ED: ,E D : " - * :
% %
ED: , " - '
#

TANDAN BUAH SEGAR

PEREBUSAN
(Sterilizer)

Tandan Kosong
PERONTOKAN
(Threser)
Mulsa/Pupuk
PENGADUKAN
(Digester)

PENGEPRESAN
(Screw Presser)

PENYARINGAN PEMISAHAN AMPAS

Vibrating Screen Depericarper

PENGERINGAN
PENGENDAPAN
Nut Silo
hydrocyclon
Centrifugal Purifier
PEMECAHAN
PEMURNIAN
Cangkang Nut Cracker
Clarivication Tank
PEMISAHAN
PENGERINGAN
Dry Separator
Oil Vacum Dryer
PENYIMPANAN PENGERINGAN
CPO
Winnowing Kernel

PENYIMPANAN
KERNEL

A 1# )

7
 % !"+ , ! &
!- ( & "&
!" # ,
: , - D 8 .
) #)
# ) ,) -
30F
20F8#
, " -
' #* 10C & 14C
# )

8 + $ %
$
,G " -#
, -
,) " -#
)
" # ,8
+ - ) "
H # ' " %
8 $ %
' , -
$
#

. +* * /# !&! &
!-

+ '
& #
G" ) #
. : " % ,+
$ -#

8
 Penguapan 0,4%
TBS 100% PEREBUSAN
Air kondensat 11,1%
Tandan Rebus 88,5 %

PERONTOKAN

Tandan Kosong 21,5% Buah 67%

PENGADUKAN

Mulsa/Pupuk PENGEPRESAN
BOILLER
23,5
PENYARINGAN DEPERICARTER I
Air 9,7% Ampas 12,9%
Minyak 10,6%
KLARIFIKASI
Air DEPERICARTER II
VACUM Sludge 26,3% 7,9% Limbah
DRYER Padat
DECANTER
PEMECAHAN
Air
14,4% 26,0% Dikeringkan CANGKANG

Minyak
CPO PEMISAHAN ANGIN
PURIFIER 4,2%
22,5% Pupuk
1,2%
Minyak 4,2%
1,0% 2,2%

PEMISAHAN
39,4% PENGERINGAN
Tangki

DENGAN AIR
Timbun
CPO

Tangki 5,0%
Timbun
CPO PENYIMPANAN
KERNEL
Minyak 0,2%
TANGKI Air Kondensat 11,1%
Limbah Cair
PENGUMPULAN
9,7%
LIMBAH CAIR

Limbah cair 60%

UNIT INSTALASI PENGOLAHAN LIMBAH (IPAL)

A /# : "

0 +* * !"+ , ! ! & 1&

) " 8 : 8 .
" %
8 # ) "
' #
# :
70 30F8 ' 13 /9
/1 C 9 C#

8
A ) "

9
 ' #
8 " # "
) , "
- " %
" & # " "
< 8" " #
)
" 6 C 40F8% 70F8
60F8 19 17 # %
( , -%
#

* 8+ %
#
$: '
,DD - #
8+ % $:

# *
8+ % %
% ' ' # $
"
#

10
 &
/) , ' 1&

% !&
*( ! + !*& &
/) , ' 1&

I
$ % % " #
" #
"
A 5# A
'
# A 9 $ 1
'
# '

,* % $ -#

$ 1# I % '

+ !*&' +!
!&
* !5
2
34

$ % #'# +/'+* '#' *

''! ' & ! "&
( ) " . #'# +/'+* / ! !
!

8 0 !" )+! &

5' ' !
' &

,' - % ! "&'#' *' ' !

' &

" 0 #'# & &&

" *&

& #/' ! ) +&

>$ $# ,/000-

11
 Minyak sawit
Minyak kasar Sabun
Daging Buah Sludge
Padatan Pakan ternak

Pengisi bahan bangunan

Bahan bakar
Serat/sabut Papan partikel
Minyak goreng
Minyak Margarin
Inti e
KelapaSawit Salad
dll.
Bungkil Pakan ternak
Biji Sawit
Bricket Bahan bakar
Arang
Karbon aktif Industri kimia

Industri pangan
Tempurung Asap air
Industri kimia

Tepung tempurung Industri kimia

Briket
Pakan ternak
Tandan Kosong Bahan organik Bahan bakar
Pupuk
Mulsa

A 5# '

12
 TANDAN BUAH PENGUAPAN 0,4%
SEGAR (100 %) BLOWDOWN 11,1%

BRONDOLAN
67 %

TANDAN KOSONG
21,5 % CPO KASAR BIJI DAN AMPAS
43,5 % 23,5 %

UNSUR N 1,5 % CPO 22,5 %

UNSUR P 0,5 % SOLID 4,1 % AMPAS 12,9 %

BIJI 10,4 %

UNSUR K 7,3 % AIR 16,9 % KERNEL 5 % SERAT 11,5 %

UNSUR Mg 0,9 % CANGKANG

AIR 1,4%
5,4 %

A 9# D < $ :

$ ,$ -
" 7 "
/009% ' #
#
$ $: /0C $
% % % 5 * ? 0%7 8@ ?
1/ + ? / # )
50 $: & 700 $: & % %
% 570 * % 6/ 8 @ ? 1#990
+ ? /90 , $ % 1232-# '
$
$ / >

13
$ /# ' $
#

# * ! - !"( '
,$ & -J 2+!6,477 &'& *& 2
, 6,4777

50 % 89

94 . 9 8

70 . 0

>J K / % 1 K /70 %
JJ K /0C $: $
JJJ K 90 $ &

" 1%65
5%69 # )
'
# $ 5
#

$ 5

: &
:
& " :

1# : 69%93 % 9 %0 0 0 8. 9 % .

/# 19%96 0 % ; ;% ; . %0 8

5# 10%90 & 8; %; . 8 0

9# 1%75 0 % 8 9

4# 8 0%29 % 9

19%96 50 , - 10%90
# $: /0%03

14
 10%42 //C $: 9%9/
1%44 #

) ' "
% % %
>

I % '
#
' % % %
% % % #
$ %. % % #
' ,
- #
: ' ' % %
#
$ " "
#

) % '
" #

% &
*& &
/) , ' 1&

<
# +
% >

) : "
1 8+ /%40
$ 1#

15
$ 9 1 8+

+
1# /#54
/# + , + - 0%15
5# 0%0/

I /%40

E'
) " " 0%5 0%9
1 $: % "
5
/9 & 1%776 1 8+ #
"
L 70C
#

: $ ,
- : )
" , - "
$ 4 #

$ 4 " , -

+
<

1# :+) & 9 < %0 9 0

/# 8+) & 0 %< 0 %.8 0

5# $ & %% < 0 8 % 8 %

9# & < .
$

16
 :

+
<

4# & ; < .8 % 80 %

7# < %%<. . <;

' "
$ 7 #

$ 7

# !(#!" ! *( * 3 ) &
!"
&
/) , '
1& " :

1# : .99 .8 ;; 8 ;.

/# %9 08 98 09
) %8% 98% ;0

5# $ %0 9 90 80 .;

9# % 9 .8

4# 8 %% ;

" $ 6 >

$ 6 $ % 8

!(#!" ! , 2
34

$ 0= 9 .; = %% 0.

" 8.= = .; 8

17
) % '

# : <
"
% " "
#
# :

'

) D '
' ' % * ' !( >
// ( * #+* .0 ;3 / !#!$
# ! ) ,1 $!$!" +*+!"
?# #' ) & # @ 94C% 3/C%
55 950 @ % % % " %
#

18
 @

M E
% ' '

#
% %
% "
" " #M E

% # M E
. %
"
#

M E
"
# ) " %
!
# "
#
A 4 7
. M E #

) % M E
" "
# %

, - , -
, ' -
#

19
 polutan

Input Output
Bahan baku Industri Produk

limbah

A 4 .

Industri I
(Proses I)

Sumber Daya Alam Industri II

Eco-products (Proses II)
(Bahan Baku)

Industri III
(Proses III)

A 7 M E #

20
 M E
' "
%
M E ' #

M E %
'
" #

" "
. %

# " %
M E
>

1# , " -> ) '

% " % %
" #

/# $ " > %
#
. ' % "
" #

# M E
%
#

M E %
:
# :
' . '

21
 "
#

: "

% : >

1# % :
" " , " "
" " " - " " %
" %
.
#

/# " "
% % #

5#

' , . % -#

9# . H !

4# " '
%
. "
#

7# #

6# #

:
" % "
% % % #
) "

22
 % :
#*
: % " "
%
#
%
#

* M E "

$# " % &
N , -# )
, -
" 8 $
' # )
%
# %
$# "
"
$# " #
. %
$# " % #
$# " 5#300 % " 5000
300 # $
$:
# " %
10 14 #

% %
% # <
#
. ' #

23
 " % "
%
"
" " %
, - '
# " % "
" "
" " #

' '
# $#
" : $ ,: - 8 N:
$: , N $:-
'
'
# "
/ 8 + ,8 +-
+ , +-#
% % % %
% " % " # 9
, " .
%
- / %
+#
$# " 8 +% + # ) " %
, - .
" %
" 16%7C , " -#
+ , - "
#) 50#000 $: +
" ,/57%/9 - . 456%41 #

24
< . "
#
" '
%
#

$# " ' "

400 & # : '
, " -% # ) "
$# " ' '
" ' % #
" /6%424 '
# :
15/ L 1/
55C % 55C '
9%65
, 15/ L 1/ - 16#466 #
%
$# " #

" % "
%
"
" " %
, - '
#

" % " "

" "
" # '
'
#

25
 : M
E '
# )
%

M E %
' # +

: #

%
' % # E" "
#
" "
>

' & " "

, -

" %
% # + %
#

9#1# 8
) "
>

9#1# # :

: "

# , -

26
 #
% ,' -%
60 30F8 90 94F8
# 70
$: & %. 600 640 5& #

:0) 20C#
)
#

,( <- 4 #
'
,. ' " KD$ -%
#
,* - %
" < 6%0 6%4#

9#1# # # :
'
* " ' '
" %
:+) O 100 &1# : D '
' %
" : # )
: % 70C "
: D # :
>
1- , ' -
/- / ( < /%4
5- / GG <
90 /0 #

27
9-
( < 14
4- ( < /

( 156 %
5
. 24#200 10/#640 #
* "
< :+) 100 &1 < 7 2# I "
%
% . 40
70C# ) %
%
# 8

( < / * 9 # :
( < / 1%4

' ( < 3
# :
, - #+ %
" "
. # " 6 @
" # 50 $: & #
#
/0& 220 "
% <
" %
$ #

28
Dasar Perancangan :
• Kap. Olah PKS 30 ton TBS/jam
• Pengoperasian maks. 20 jam/h
3
• Laju alir limbah = 1,0 m /ton TBS
•
Luas areal pengolahan limbah = 50.000 m2
•
Volume limbah = 600 m3/hari
Lumpur pengendapan
Kolam Anaerobik
(30x20x0,5) m3

Bak Pengasaman (120x30x5,5) m3 (60x20x5,5) m3

(30x10x3) m3
K. Anaerobik K. Anaerobik
WPH Primer 1 Sekunder 1
BOD = 25.500 2,5 h
mg/l WPH = 40 h WPH = 20 h K. Pengendapan
Bak Pengutipan (100x30x3,5) m3
3/ (30x30x2) m3
120 m /h (10x4x1,5) m3
1 Resirkulasi 50% Aerasi-Aerobik Buang ke Sungai
WPH WPH 2 h
3/ 4 2h WPH = 15 h BOD = 50 mg/l
450 m /h
2

30 m3//h K. Anaerobik K. Anaerobik

3 WPH Primer 2 Sekunder 2
2,5 h Biosolids
WPH = 40 h WPH = 20 h
dikeringkan
• Air rebusan
• Limbah Klarifikasi
• Air hidrosiklon
• Alat pengukur
aliran
10 m 10 m 8m 30 m 8m 120 m 8m 60 m 8m 100 m 8m 30 m 10 m

Gambar 7 Dasar Perancangan Sistem Kolam Anaerobik Aerasi. Kap. PKS 30 ton
TBS/jam
29
 ) 9 # ## &
/) , !(#* & &
!- 1&

)& &
/) ,/ *&
/#/ * ) * 0/% ' +! :

/ ( #! )! #!
* !?
*
100 & 0%/4 &

: 540 & 0%33 &

/40 & 0%75 &

&
!- A /4 & 0%0751 &
/

+ 40 & 0%1/4 &

' 7 2 &

>) : " %: ,1224-

$ 2 >

) ; &
* ! +/'+! ! &
/& &
/) , : & ) #/ ( !
, ! !" ! !

&! "
2
, &
4 2
/"64 2
/"64 2
/"64 2
/"64 2
/"64

/4#000 400 200 20 190 1#000 1#264 /40 590

,' -
4 /4#000 400 200 20 190 1#000 1#264 /40 590

64 5400 4000 764 20 110 1000 1340 /40 5/0

54 /#000 5#400 940 7/ 34 364 1/40 170 /14

14 /1 100 /00 30 4 14 9/0 760 /4 44

/ 100 140 90 60 5 14 550 740 16 90

> % % $ ,1227-

30
9#1# # # : D '

' # <
# I
% " . %
" I
* %
. " ' #
D ' %
" ' %
#
* #+
' ' #
: #
>

1- D
/- : %1 ( < /
5- / ( < /%4
9- % / (# <
90 /0
4- ' '
%1 ( < 14
7- & %5 ( < 6
6- :

" A ) "
D ' 3 >

31
Dasar Perancangan :
• Kap. Olah PKS 30 ton TBS/jam
• Pengoperasian maks. 20 jam/h
• Laju alir limbah 1,0 m3/ton TBS
• 2
Luas areal pengolahan limbah 83.000 m
• 3
Volume limbah 600 m /hari
Bak pengeringan lumpur
lumpur dari kolam Anaerobik
(30x20x0,5) m3

Bak Pengasaman (120x30x5,5) m3 (60x20x5,5) m3

(30x10x3) m3
K. Anaerobik K. Anaerobik
WPH Primer 1 Sekunder 1
BOD = 25.500 2,5 h
WPH = 40 h WPH = 20 h
Bak Pengutipan
3/ (10x4x1,5) m3 (125x40x2,5) m3
120 m /h
1
WPH Resirkulasi 50% K. Fakultatif K. Alga K. Alga 2
4 2h WPH = 15 h 7h 7h
450 m3//h
2
(90x30x2) m3 8m
3/
30 m /h K. Anaerobik K. Anaerobik K. Alga 3
3 WPH Primer 2 Sekunder 2 7h
2,5 h
WPH = 40 h WPH = 20 h
10 m
• Air rebusan
• Limbah Klarifikasi Buang
• Air hidrosiklon BOD = 50 mg/l
• Alat pengukur
aliran
10 m 10 m 8m 30 m 8m 120 m 8m 60 m 8m 123 m 8m 90 m 8m 90 m

Gambar 8 Dasar Perancangan Sistem Kolam Anaerobik Fakultatif. Kap. PKS 30 ton
TBS/jam

32
9#1#:# :

, " K -%

# " '
# '
%
%
% %
#

'
# ' %

,< % 1236-#

' >
I . " % ' %
I %
%
%
#

$ #
' #)
< % ) #
>

. 4 !& ' !- /' + !6*' &

! "
: ( < 64 30
&

33
 #
% "
#
'
G8 5!
#
B
B "
# ) '
#

. )4 * / B )(
& # !& ' & ( ! *

#
# $
, :+) 5#400 4#000 & -%
% 9 ;9 ;1 % ,' - /%4
; 1%4 ; 0%/4 % / #

A 2: ) 9 ;9 ;1

34
 A 10 ,' - /%4 ; 1%4 ; 0%/4

"
" #D " # "

# %
' #
" %
" ' # )
% " '
#

35
 Parit Utama LPKS

Jalan Panen

A " '

A
15 cm

10 cm
daerah perakaran

A
7,7 m

A " '

36
 A

10 cm

A ' /%4 ; 1%/4 ; 0%1

- !& ' & # # 2+!" ) (4

% #
" #$
%
#
# " %
# )
" #
% #I
' % " '
# I
'# $ %
%
% #
% /0" 50" 50" #

37
 " %
$: #

- !& +< ! & "

" , - *
,* -
# " "
' ,8 -
# % % ' #
* %
&* #$

# A "
>

Gambar . Aplikasi limbah cair PKS dengan cara traktor-tangki

38
 :
% #G
" "
# )
# <
$: /9C #
" 57 " " #
% "
' # ) 14%/ "
" '
40C %
10 14C#

" "
%
#
#

' " "

>
'
% % % #
#
% <
#
' ' . #
,< % 1236-#

* " %

39
 " %

740 & &

#

) #/# # &
/) ,? & #! # '& *&&
/) ,? &

+ &! *! ' !

1# :+) , &- O 5#400

/# , &- O 5#000

5# < 7#0

>) : " %: ,1224-

' " &

# ' %
%
% 40 70C#
"
:+) 5#400 4#000 &
# <
# :#510&94/& E $ &
P &24
, " - ,$ -#
"
% %
'
% '
" #

40
: " " #

A "

?/
+! C
C /# ! ! ,

! /' !"
! ,
( / !
D 0C
C * /' &
& ! ,
#) !"
'+ &#6
/) * !
&
* *#/#
* /' & &
' / ! !

A "

41
9#1#8# : $
A
#A #
70 60C % /0 90C %
0%/ 0%5C ' % #
" ' # :
% "
% # " ' " %
" " % " "" B ,) % 122/-#
'
# I
' 40 4608%
" '#
10 16 # "
5
Q 9%3 ,. KG - & /%4
5 5
:+)& & 1400 9/00 #

1/
5
&1000 # %
5
1%3 &1000 #
5
/3 #
:
# I
70 $: & /0 &
5
10 /0#000 & 9%4
# % 5
5
, 4#500 & -# A

42
 10 m 16 m 8m 20 m 8m 20 m 8m 120 m 8m 36 m 10 m

Dasar Perancangan :

• Kap. Olah PKS 30 ton TBS/jam

• Pengoperasian maks. 20 jam/hari
Perangkap • Laju alir limbah dari St. Klarifikasi & air kondensat 0.8 m3/ton TBS
kondensat •
Laju alir limbah hidrosiklon 0,05 m3/ton TBS
Pemanfaatan • Laju alir limbah total 0,85 m3/hari
Gasbio Kompressor dan • Volume total limbah 510 m3/hari 8m
resirkulasi gas kondensat
• Luas areal pengolahan limbah 25.000 m2
3600 L
Tangki
AnC
15h (120x30x3,5) m3
Bak Pengumpul (30x15x2,5) m3
(20x12x2,5) m3
(16x10x3) m3 Aerasi-Aerobik
Buang ke
1 Pengendapan Pengendapan
WPH Anaerob Aerobik
Sungai
4 1h 1h 2h BOD = 50 mg/l
2 WPH = 20 h

3600 L Biosolid Biosolid

3 4 Tangki Ke Sand Bed dikeringkan
AnC
15h

44 m
Lumpur anaerob & Biosolid

• Air rebusan dr oil trap (5 jam)

• Limbah Klarifikasi dr oil trap (8 16 m
jam)
Bak Pengeringan lumpur (30x20x0,5)
• Air hidrosiklon 8m
• Alat pengukur aliran

Gambar. Rancang bangun Sistem Tangki Anaerobik Tertutup (Resirkulasi Gas)/

Aerasi-Aerobik. Dirancang untuk PKS kapasitas 30 ton TBS ton TBS/jam

43
 '
55C% 1000 " #

" ,, - /40 %
) 7 %
/0#000 #
A ' # E
' " %

# $ '
" %
#

:0)
O /000 & %
# I
%
' #

9#1#)# @ *$ ,@ * $ -

9#1#)# # 8 , 8 - "

" . 8
20 1/0
# " >

: .

%
>

44
 " , 4 #
50 & -#

# * / ' %
, - #
&
# %
" # .
' '
# )

#
<
, % % % % 8-
#
" #
E #
<
" # E
' "
/0 #I
5
10
$: #

)
%
' %
# E
#
>

45
 ' & " "
, -

)
# + '
8 # ' >

9#1#)# # @ *$ ,@ * $ -

% &
. ' >
8+)% :+)% #
' %
#

% "
, &'; % '
-% >
#

#
: #

8 "
, & " - >
' #
#
" #

%
" , " . -
#

46
 ' % '
"

" ' #
# '
# "
$ #
) " # $
" #

A ! , /
' -! . ' 8 #

Gas Bio Pemanfaatan

Biogas

Pemisah Limbah Cair Perombakan Perombakan

LCPKS anaerobik aerobik Sungai
lumpur
L
u
m
Perombakan Aplikasi
p anaerobik lahan
u
r Pengeringan
dengan panas

Pengomposan/
Pengeringan Kompos
biologis

TKS Pencacahan

A # , /' -

5 ' %
% " #

47
 ' !"+ , ! * ? ! +)&
' /&
* , ! #/'# # " >
8 " @ * $
,@ *$- ,A @ *$ -

1# @ *$ %
% % #:
>
, % ' %
-#
@
' #
' " #

"
% $
/ ' , A ,
/ ' --# 8 " %
" " ' , .
#

"
@ * $ ,@ *$- $
#@ )1 " '
, - )/ " ' ,
-A R
) ,)1 '
% )/ '
-R
)1 " ' #
>

48
 !" &' !-&
/' ! ! 2 (! 4 . 554 &

&
"* 2 (! 4
G /64 &
G ' /40 &
) 90 "
$ /40 "
$ /00 "
:

+/'
$ " .
70 &

49
 Pengukur
gas

Limbah cair

S S2
1

D V6 D2
1
V
V 8
Tan2
gki V3 V5 V7 Keluaran
V1 Penyimpanan
V4

P R
Pompa umpan

Pompa resirkulasi

Gambar . Diagram pilot plant (D1 aktif, D2 tidak aktif)

50
 !"# # " *
@
$ ( ' %

,)1 " ' - ,

A -> $ 1 /
" #
" # / )1
# ,
;- #
/ " % <
# )/
'
# " '
#:
# ,/7 /38-#
% 8+)
8+) % <
#

I "
"
# . " .
. . #

D '
# :
' # %
" " #
20C . #:
#

) >

51
 $ " " 8 "
#
5
8+) 310 +/& , J - '
20C " #
' 470 & 8+)
7/C#
' " " %
' " "
#

/# ,' -
8
" # "
#$
' #
>
I #
" #
#

8
. ' ,
-#

&
!*&
' ' !" '#!" ! ( !" ! ( # * ) " &) &# ,
A -E

" % 30C
/0C
,7 -#
B
B #
B
B%

52
 1000
80
0

A * $

#A
#
" #

A *
$ ! % . / /
#A 30C %
/ #
B
B
. 100C# "
70 8 /38# " "
#

>
#
G

G '
% ' "

53
 ) " "
>
<
#
$
#
) / % "
/0C " #
) "
" 7 #
5%/C
70 # ) "

<
' 8
%
" # >
8 %
" % >
8+) 50 40C
70 60C
"
#

% '
# % 8

# $
" %
' #

54
 / '& *&
!- !"+ , ! ! +)& * ) " &) &# E

8 "
# * %
# 20C 8+)
# 8+) 8
1400 9000 & < 7%4 # +
8 #

) 8 %
#I 8
%
/7 ( $: % ' $:
14 16 ( #

" > 8
" .
%
. ,20 1/0 -%
% % " # *
%
#+ % .
% ' " 8
@ * $ ,@ *$-#
" , . ' -%
8+)% :+)% %
,' %
-# $
" " '
8 #< "
8+) % "
# " %
#

55
 # ' " @ *$

# : '
/7 ( $: % 8
#

9#/#

9#/# # $

9#/# # # $

$ '
%
' ' # )
%
% ' '
' #

$ $: /0C $
% % % 5
* ? 0%7 8 @ ? 1/ + ? / #)
50 $: & 700 $: &
% % % 570
* % 6/ 8 @ ? 1#990 + ? /90 #

%
$ #

>

* ,
-% " "
#

56
 *
#
* " "
#

% " "
$
" #
" # <
" # #
%
# #
$ ,$: -
" L 50 "
$: 0% L 40 "
$: 1 5 #
$ " $
+ " # < "
% .% + "
#

< " %
600640
# I
54 & /0//< & # $
610 " #

%
# #
< %
5#000
% >

57
 ) :

A "

9#/# # # $ ,
$ - +

" '
# '
8 #

%
# % 8&
" %
" #
'
#

58
 I 8& /0
"
# * %
8& 14/0# 8&
% " "
8& ' % 8&
# : "
% 8& 9%2 8& /%5
#

$ %
5 4"
" ,
$ -#
# 40 70C%
Q34C% '
% ' " # <
7%36%4#

$ $
' + +

!&
* )&
,! # !" !
# #, : G $

$ ,
% -
: , % -
$ "
#
) #
#
- !" # : $
(& $!" # , -#
G $
#
, - : , % -#

"

59
 : #
$ $ : , % -#
#
.
,10
40C-#
. : '
$
,10 40C-

, -

" #
)

%
#
14/0C% "
% "
$ # '
5
5 # ( ' "
19 /1 ' ' # $
46 " /5 % '
9470 8# "
#
' % %
% 1 %
5
. 1 #$ '
#

D 46
70 60F8#
" %

60
 # %
1%4 10 #
>

% " , -
' &
#

, -
%
#
%
" " #

) 1/ & $ %
8& O /0 / #

$ % 8&
10 #

$
' #

8 >

Tandan Kosong Perajangan TKS dengan

Sawit (TKS) Pembuatan Tumpukan
Mesin Perajang

Penyiraman Kompos
Kompos Pembalikan Kompos dengan
Tandan Kosong (TKS) dengan Mesin Pembalik Limbah Cair PKS

61
9#/# # # : $

"
# + "
%
% %
' %
#
: ' %
% % % %
# : " > %
% %
/9 # "
' $
>
1# $
" #
/# A %E 9 "
" 40C# :
%
#
5# 9
#
9# #
4# 90 40 8# I 40 8
" %
# " 4 #
7#
#
6# 9 #

62
4.2.A.iv. ) $
) " :

, 8 : -

" #:
"
#

,'! !" /)& ! !( ! +*+!" 1&

$
94 /"#
," - 1 "#
+< 10008 104 # : ""
"" #

# $

63
 Tandan kosong

Mesin crusher

Mesin pencacah

Cacahan

Serat
Serat kering
Pengeringan Serat
bersih Pembersihan akhir
Penggulungan
& pengikat serat

A )

# ) >

,$ -# 1
$ & #
% %
#

1# $
' # #
" $ #
#
'
#
%
#

/# ) '
$
#

64
5# $
13< " 500 #
$ '
$ %
#

$
' ,10 " 50
" -# ' $ " % '%

% S
% % % %
#

,&#!" ! ,! "
>

* 5/ ;5/ ;1%/ " 5#

1 &" 5#
: " 1//3%3 & #
, -
1>5#
: T ;1//3%3 K
506%/ #
: K 5&9 ;1//3%3 K 2/1%7 #
1>/#
: /C ,8 ,+<-/-
1C ' , /, +9-5 #

,'! /)# ! '! / !

1# %
#
/# #
5# %
" "
#

65
 9# 8 "
% "
1%/ " #
4#
/3 #

9#/# # .# : $

"
# + "
%
% %
' %
#
: ' %
% % % %
# : " > %
% %
/9 # "
' $
>
1# $
" #
/# A %E 9 "
" 40C# :
%
#
5# 9
#
9# #
4# 90 40 8# I 40 8
" %
# " 4 #

66
7#
#
6# 9 #

9#/# #.# $ : , -

U# *
' 17/9C , $
: " -#

%
%
# ' # "
%

# " $
#
1225&1229 $: "
U#

1224%
" ' 63%//C
$ /1%63C # "
/ /
97%67 &
/ /
, - 40 & # (
0 /
/61%24 & 1#
$ % ""
# "
/
35%4 & #

< . $: "
?

1- : % %
#

67
 " #* 5 3" %
410 " # *
#
, % -
% , -%
#
/0 #

/- "
H%
0< '#

5- ' ' #
5
035435% 79%93 &
5
% K 69%16 & # *
D %
O1 # K:
@ " % " @ ,O1- #

9- $ # 94%12C%
92C "
# % % 0< "
#
' % #B
'
#

4- , H-#
H : 19 17C%
' 1713C% 94F%C# )
% ,: # - / %
#

7-
1#540 ,7 -% : 1412% 95%/4C 99%72C%

68
 ' /0 //C# %
% : /1%59 ' /0C%
91%/4 95%4C# '
+< 17% 13% /0% //%
/9C% /5C ,/0C H-# )
% , -

#
" 1>9% H 0%/C 160=
8
% /
/ %
/0 #

6- # )
8&E&< 8 % E % < #
"" %
" #
04/431# G
: % @
, " @ -# (
% #

3- # * ' % % % %
$ %
91%51%95%9/ #%
53%9390%97# %
#

2- E. ' ' # " '

H
55 95=@# !( * (! & ?# #' &
!""& * ( !" !
&
!( **+) / *&
,( /) *- !"(&
&$
&! !
%
&
!( **+) - !" )&
, &
!""& " #

69
 $ % %
'% . % <# %
' #<
"

10- # ) ' ' '

D %
* ' !( > // ( * #+* .0 ;3
/ !#!$
# ! ) ,1 $!$!" +*+!" ?# #' ) & #
@ 94C% 3/C% 55 950 @
% % % " %
#

9#/#:#

9#/#:# #

#
%
#

" #

#+ #

+<10C 1 #

70
 Limbah sabut kelapa sawit
-Kulit buah
Fraksinasi -Cangkang
Tepung sagu -Inti sawit kecil
sabut kelapa sawit

Dikeringkan

Analisa sifat fisik Analisa sifat kimia

Dekstrin sagu (dimensi serat) (selulosa, hemiselulosa, lignin, dll)

kadar minyak tinggi

Pembuatan perekat Perlakuan Pendahuluan
(campuran dekstrin)

Sabut kelapa sawit dengan

Analisa sifat kadar minyak lebih rendah
perekat

Tentukan kombinasi Papan partikel sabut

perekat Dekstrin sagu kelapa sawit

Analisa sifat fisik Analisa sifat mekanis

papan partikel papan partikel

Gambaran diagram alir pelaksanaan pembuatan papan partikel

,'! /)# ! '! & ) " &) &# E

%
""
10C#
$ #

" # "
" #
%
" "
#

71
 8 "
% " 1%/
"#
/9 #

/3 #

9#5#:# #

%
B # '
' <G %
% % % " &"" #

, ' !' /)# !!- * ) " &) &# E

1# 0%4 #
/# 5"#
5# 4
#
9# $
9 #
4# $ +. , 9
-#
7# < : : ,:: -#
6#
, 1-#
3# < +< 1/C :: #
2# < ,:: -
, - 1 > 10#
10# <
#

72
11# +< , 10-#
1/# , 6- +< 5%4
#
15# 8 " #
19# #
14#
1 #
17# $ , -#
16# 10 +. 1048 ,
9 & -# < :: #
13# )
17#

9#/#8# :
,: : : -

:
+ " " A
# %
" #
" #
%
" #

# $

' ' #

% $ #

' #

%
#

73
 " # %

, - + <
#+

# %
#

# %

# *
%
"
#
$ < < ,
$<<-% : ,: -%
# % '

" # : $<<
' @ I@ /
%
#

$<<%
# 8 % %
#
#

# '

, - # :

74
 %' " % % #

: <
" % "
" #
# :

' " " % ' '

" % " % % " #

% '
'
, " - , " -#
# )

@ 500#000 #:
"
B . # )
%

: ' )
5
* V 500 N * V 1%000 #
5 5
" * V4%000 * V/%400 # )
'
#

) %
'
#

%
#

75
9#/#)# " , $ - '

% %
% # $ '
% % %
"
%
#
?

100 1/008 /60F8

# ) #
" //0 /60 8#

/60 51008
" ' % #
%
8+ 8+/#

510 40008% % %
# A 8+/ 8+% 8<9%
</ #

400 100008 "

# $ % %
" #
% #
% " 4;4" #
"
" #
%
" " #(
3 #
#
"

# I 10 %
#$

76
 % % "
# %
, - #
% '
" %
' #

'#
/ /&
/
' 500 /000 & '# '
" .
' # '

#)
#) " '
200
1000F8
% % ' ' % %
# "
#
' # "
'
F
200 1000 8#

/)# ! !" &

5( &: !" !" ' 1&
' ' '

#
9 /
/ ;10 " & #

'
#
' ' "
>

+* * )+! *&

77
$ > *
% #

1# 8
9
#
/# * " #
5# ) / #
9# "
& #
4# "#
7# &
#
6# : #

8 > #
"

+* * &
5*&

$ > * ' "

# '
" ' < +5 1C
8 / 10C M8 /

10C#

1# 140 µ #
/# * '
" % < +5 1C 8 / 10C
M8 / 10C 5 #
5# "" H < #
9# ) 1 #

: !5 (! "#! ! !"

78
 : '
M
' '

8 >

Cangkang Arang Aktif Cangkang

Limbah Kelapa Sawit Limbah Kelapa Sawit

95 # A

" " # A
#*
"
" " %
% " L /4
# ) " " "
#

79
 B

: # 1224# < # 41& <&

10&1224# I # :# G

) I # /007# /004# )
#

) % #$#% # <# % M# M# M % # <# < # 1236# @ "

'' " ' " ''
. # "
# +@ & #

A % #% ) % # # (# # 1224#
" $ # I
% 5, -> 32100

A % )# <#% # % # % <# <# '% A # ,1223-#

$ '$ #
) %
: 76 1223# * : %
: #

< % # 1236# $ '' " ' " ' + E

% # "
# +' 1236
+ & + 8 ' " +@ #

) " $ : E) 1222#

" #

% #A#% # B % # " % :# I# ( # 1232# *

". ' #
" ' 1232 +@ +
) . 8 ' "% N " ,I % #
# #% -# + @ " ' %
#

80
 % #% # # % # # $ % 1227# ' "
#
' 8 " " #

" " % D#% E# % # A # 1223# ' " ' 8&

" # * " " " ' '
"# "
# 1223 + 8 ' "# : %
#

%A #% # % $# $# # 1232# * "
" B # "
# +'
% +@ ) . 8 ' "#

$ % # #% # B % #A# %#1222# D B $
" + # $
% 64,367-> 114156# #

$ $ # /000#
, $ @ -#
:
# %/5 /000#

81