No.

Katrangan Naskah: Layang Balewarna

1 Nama pemilik terdahulu Tidak disebutkan

2 Tempat penyimpanan naskah Museum Dirgantara Kirti Griya

3 Nomor kode koleksi 1.095

- Judul naskah berada di bagian

Judul
sampul depan dan halaman
4
a. Terdapat dimana saja, halaman pertama
berapa? - Halaman 1 bagian kiri bawah

b. Berdasarkan keterangan dalam

Tidak disebutkan
teks, katalog, atau lainnya?

Manggala atau pengantar pada bagian

5 awal luar isi teks

a. Waktu mulai penulisan Tidak disebutkan

b. Nama penulis Tidak disebutkan

c. Alasan penulisan Tidak disebutkan

d. Tujuan penulisan Tidak disebutkan

e. Harapan penulis Tidak disebutkan

f. Pujian kepada dewa atau sang Tidak disebutkan

pencipta

Panutup -

6 a. Uraian bagian akhir di luar teks

b. Waktu penulisan -
No. Katrangan Naskah: Layang Balewarna

c. Tempat penulisan -

d. Nama penulis -

e. Alamat penulisan

f. Tujuan penulisan

g. Harapan penulis

Keadaan fisik naskah baik, dapat

7 Keadaan naskah terbaca, tidak ada yang robek, dan
jilidan masih utuh

8 Jenis bahan naskah

9 Jumlah baris setiap halaman 25 baris

10 Tebal naskah 32 halaman

11 Ukuran naskah umum (p x l)

Ukuran teks 20cm x 15cm

12 Urutan ketebalan naskah (yang diteliti) 3mm

Ukuran margin naskah khusus (yang 2cm

13 diteliti)

a. Atas

b. Kanan 1cm
No. Katrangan Naskah: Layang Balewarna

c. Kiri 1,5cm

d. Bawah 1cm

Isi naskah (satu atau kumpulan

14 Satu naskah
beberapa naskah)

15 Jenis naskah (piwulang atau lainnya) Ilmu Pengtahuan

16 Bentuk teks (prosa, puisi, drama) Prosa

Sampul naskah (warna, bentuk, Sampul berwarna coklat, masih utuh,

17
keadaan, bahan, hiasan) bahan seperti hardcover

18 Jenis huruf naskah Aksara Jawa Cithak

Penomoran halaman (di mana saja, Penomoran halaman berada di atas

19
warna apa, dengan jenis angka apa?) tengah dan ditulis dengan huruf latin

Ukuran huruf, besar kecil, atau sedang

20 Ukuran sedang ( 1mmx1mm)
(p xl xt)

Sikap huruf (tegak, miring kanan atau

21 Tegak
kiri)

Goresan huruf (tebal, tipis, dan

22 Tipis
lainnya)

Warna tinta (apa saja, jika ada warna

23 Hitam
lain digunakan untuk penulisan apa?)

Jawa Baru kanthi ragam basa karma-

24 Bahasa teks (jawa baru, kawi)
ngoko

Pembagian halaman naskah secara

25
keseluruhan

26 Letak naskah yang diteliti halaman 4-7

No. Katrangan Naskah: Layang Balewarna

27 Jumlah halaman naskah yang ditelit 4 halaman

28 Jumlah bab yang diteliti 1 bab

Bentuk huruf (ngetumbar, mucuk eri,

29 Mucuk eri
mbata sarimbag, kombinasi)

30 Tanda air atau watermark Tidak ditemukan

31 Cap kertas Tidak ditemukan

Wedana renggan (hiasan gambar atau Terdapat iluminasi di halaman awal

32 ilustrasi, deskripsikan warna, goresan naskah motif bunga berwarna tinta
tinta, dll) hitam

33 Gambar-gambar (ilustrasi) -

Prosa (gancaran) atau puisi bentuk

34 Prosa
naskah yang diteliti

35 Jumlah pupuh (naskah yg diteliti) 1 bab

Catatan oleh tangan yang lain (di

36 dalam teks halaman berapa, Tidak ditemukan
bagaimana, tentang apa?)

37 Catatan di luar teks Tidak ditemukan

38 Catatan di tempat lain Tidak ditemukan

Deskripsi naskah naratif

Layang Balewarna

Serat menika dipunserat dening Mas Sasra Sudirja. Menika dipunsimpen

wonten ing museum Dewantara Kirti. Kawontenan naskah menika taksih saged
dipunwaos kanthi cetha lan jilidanipun taksih wutuh. Irah-irahan naskah menika
dipunprangguli wonten ing samak saha kaca sepisan wonten ing perangan kiwa
ngandhap. Anggenipun nomeri naskah menika ngginakaken angka latin.
Kathahing larik saben kaca 25 larik. Wosing naskah menika satunggal naskah.
Jinising naskah menika bab Ilmu pengetahuan. Wujudipun gancaran/prosa.
Kaserat mawi Aksara Jawa Cithak.

Naskah ingkang badhe dipuntaliti kaca 11-14. Bab ingkang badhe

dipuntaliti bab pakarangan ing padesan. Bab menika mratelakaken kahanan-
kahanan pakaranganing griyanipun tiyang-tiyang ing padesan.

Asiling transliterasi Asiling suntingan

Pakarangan ing Desa Pakarangan ing Desa

Mungguh ing paguripane wong Mungguh ing paguripane wong

padesan iku kang lumrah padha tetanen, padesan iku kang lumrah padha tetanen,
iya kui anggarap lemah. Ewa dene
samono arang banget kang gelem
marsudi beciking pakarangane. Yen
ambatur omah mung daya daya
rampung ora dhuwur lan pinggirane
omah mubeng ora lenceng. Ana kang
gelem ambatur sarana watu diplisirake
mubeng anannging tanpa kentheng.
Mangkono uga pamasange watu mau
ora patiya kukuh lan ora padha endhek
iya kui anggarap lemah. Ewa dene
samono arang banget kang gelem
marsudi beciking pakarangane. Yen
ambatur omah mung daya daya
rampung ora dhuwur lan pinggirane
omah mubeng ora lenceng. Ana kang
gelem ambatur sarana watu diplisirake
mubeng anannging tanpa kentheng.
Mangkono uga pamasange watu mau
ora patiya kukuh lan ora padha endhek
dhuwure. Mulane ora lawas banjur
pating blesar, tarkadhang anyilakani,
sabab nalikane dienciki watu mau
angglewang, dadi nibakake. Eleting
pager karo tritisane ora patiya omba,
dadi samangsa udan banyu ing tritis
mau padha nyiprat marang pager
andadekake bebreg. Tritikaning omah
padha pating brenjal malah lemah kang
omba ludhuk banjur digerongi amarga
dicekeri pitik, iku ora diolehi babar
bisan. Manawa pinuju aras-arsaen
anake ngising mung diprenahake ing
tritisan kono. Reregede dithotholi lan
dicekeri pitik wekasan pitike munggah
ing amben. Iku uga dianggep ora dadi
ala. Racak-racak sangareping omah iya
padha ana latare, nanging tangeh
geleme mulasara kang pancen mendhak
mandhukul apa maneh ana maneh ana
watune pating jenggunuk. Ing mongsa
terangan lemah mau ambaledug2
Lebune lumebu ing omah. Ora ana kang Lebune lumebu ing omah. Ora ana kang
gelem nyirami. kaburing bledug mau
andadekake regeding samubarang yen
katut ambekan dadi lara watuk pilek,
yen lumebu ing mata dadi lara mata,
yen kelawasen tumempel ing awak dadi
koreng lan plenthing, sabab lebu asale
saka rereged lane eres-eres warna-
warna kang wis ajur. Lan wayah
rendheng latare jeblog kaya blethokan.
dhuwure. Mulane ora lawas banjur
pating blesar, tarkadhang anyilakani,
sabab nalikane dienciki watu mau
angglewang, dadi nibakake. Eleting
pager karo tritisane ora patiya omba,
dadi samangsa udan banyu ing tritis
mau padha nyiprat marang pager
andadekake bebreg. Tritikaning omah
padha pating brenjal malah lemah kang
omba ludhuk banjur digerongi amarga
dicekeri pitik, iku ora diolehi babar
bisan. Manawa pinuju aras-arsaen
anake ngising mung diprenahake ing
tritisan kono. Reregede dithotholi lan
dicekeri pitik wekasan pitike munggah
ing amben. Iku uga dianggep ora dadi
ala. Racak-racak sangareping omah iya
padha ana latare, nanging tangeh
geleme mulasara kang pancen mendhak
mandhukul apa maneh ana maneh ana
watune pating jenggunuk. Ing m|a|ngsa
terangan lemah mau amb/a/ledug2.
gelem nyirami. kaburing bledug mau
andadekake regeding samubarang yen
katut ambekan dadi lara watuk pilek,
yen lumebu ing mata dadi lara mata,
yen kelawasen tumempel ing awak dadi
koreng lan plenthing, sabab lebu asale
saka rereged lane eres-eres warna-
warna kang wis ajur. Lan wayah
rendheng latare jeblog kaya blethokan.
Luwih maneh yen kanggo nancang
kewan, sangsaya jeblog kongsi
kewuhan anggone ngambah. Saking
kesede endi kang perlu diambah mau
banjur diselehi watu jejer jejer kongsi
tekan lawang. Ana maneh kang didelehi tekan lawang. Ana maneh kang didelehi
blabak kinira cukup kanggo mowot3
bae, dene latar kang padha thukkul
sukete nganti anjembung, kimbuhan
diisingi asu, kucing, utawa pitik ora
diresiki mongka4 kanggo dolan bocah,
dadi awake gatelen lan pating plenthing
padha korengen. Pakarangan kang ana
sakiwa tengene apa dene burining omah sakiwa tengene apa dene burining omah
kang ora kanggo, iya padha digawe
pakebonan, ditanduri pala pendhem,
janganan, lan liyane. Ananging
panandane mau ora diatur lan ora
mapan malah ora dipulasara. Mulane
wujuding tanduran mau ora
nyenengake. Sacedaking omah
ditanduri waluh jipang, sapa padhane
kang resek-resek katon peteng lan
singup. Sangisoring kang ngrembuyuk
mau ora disaponi, kleyage padhah
bosok lan marakake jemek. Wusana ana bosok lan marakake jemek. Wusana ana
erange, yen diambah ngenani sikil dadi
gatel lan abuh. Tuwuh ing lalara ora
liya mung amarga saka ora resikan.
Malah ing ngendi panggonan kang wis
akeh regede. Sok banjur digawe
pawuhan pisan. Apa bae kanga rep
Luwih maneh yen kanggo nancang
kewan, sangsaya jeblog kongsi
kewuhan anggone ngambah. Saking
kesede endi kang perlu diambah mau
banjur diselehi watu jejer jejer kongsi
blabak kinira cukup kanggo mowo|d|
bae, dene latar kang padha thukkul
sukete nganti anjembung, kimbuhan
diisingi asu, kucing, utawa pitik ora
diresiki m/a/ngka kanggo dolan bocah,
dadi awake gatelen lan pating plenthing
padha korengen. Pakarangan kang ana
kang ora kanggo, iya padha digawe
pakebonan, ditanduri pala pendhem,
janganan, lan liyane. Ananging
panandane mau ora diatur lan ora
mapan malah ora dipulasara. Mulane
wujuding tanduran mau ora
nyenengake. Sacedaking omah
ditanduri waluh jipang, sapa padhane
kang resek-resek katon peteng lan
singup. Sangisoring kang ngrembuyuk
mau ora disaponi, kleyage padhah
erange, yen diambah ngenani sikil dadi
gatel lan abuh. Tuwuh ing lalara ora
liya mung amarga saka ora resikan.
Malah ing ngendi panggonan kang wis
akeh regede. Sok banjur digawe
pawuhan pisan. Apa bae kanga rep
dibuwang iya mrono parane.saya lawas
saya mundhuk-mundhuk lan
ngundhung-undhung.
Wong desa kang rada sugih ana kang
duwe lumbung, kandhang gendhogan,
omah wadhah kayu lan kanggo nutu,
dene ing buri ana padusan lan
pakiwane. Sanadyan mangkono ora
malaha dadi becike, amarga dununging
lumbung sapa padhane mau ora kanathi
dipikir pantese, apa dene panggarape
sarwa kasar. Luwih maneh manawa wis
lawas payone pating plompong, pagere
pating grembleh, sakane dhoyong, ana
sing wis popol marga dipangan rayap
utawa bubuken saya ora pantes
dideleng. Padusan lan pakiwan maune
iya rapet, nanging manawa watara
lawas wis ora parduli. Sanadyan pager
lan payone amoh ora gelem andandani.
Saweneh kongsi palangane pakiwan iku
ambrok. Ambilaeni ambubuk. Wong-
wong iya ana kang gelem gawe sumur,
ngarah oleh banyu kang resik.
Ananging sawise dadi lawasae ora
gelem mulasara murih banyu mau
lestari resik. Paceren ing sumur kono
ora ditata lan digawekake ilen-ilen.
Mulane tarkadhang banyu kang wis
kanggo banjur bali menyang sumur
maneh. Pacerene mambeg angambon-
dibuwang iya mrono parane.saya lawas
saya mundhuk-mundhuk lan
ngundhung-undhung.
Wong desa kang rada sugih ana kang
duwe lumbung, kandhang gendhogan,
omah wadhah kayu lan kanggo nutu,
dene ing buri ana padusan lan
pakiwane. Sanadyan mangkono ora
malaha dadi becike, amarga dununging
lumbung sapa padhane mau ora kanathi
dipikir pantese, apa dene panggarape
sarwa kasar. Luwih maneh manawa wis
lawas payone pating plompong, pagere
pating grembleh, sakane dhoyong, ana
sing wis popol marga dipangan rayap
utawa bubuken saya ora pantes
dideleng. Padusan lan pakiwan maune
iya rapet, nanging manawa watara
lawas wis ora |praduli| Sanadyan pager
lan payone amoh ora gelem andandani.
Saweneh kongsi palangane pakiwan iku
ambr|u|k. Ambilaeni ambubuk. Wong-
wong iya ana kang gelem gawe sumur,
ngarah oleh banyu kang resik.
Ananging sawise dadi lawasae ora
gelem mulasara murih banyu mau
lestari resik. Paceren ing sumur kono
ora ditata lan digawekake ilen-ilen.
Mulane tarkadhang banyu kang wis
kanggo banjur bali menyang sumur
maneh. Pacerene mambeg angambon-
amboni.
Kajaba kang wis kasebut mau, isih akeh Kajaba kang wis kasebut mau, isih akeh
kahanane bale pomahan ing padesan
kang durung dicaritakake ananging
kaya-kaya iku bae kanggo nuduh-
nuduhake lan ngertekake cacade
enggone padha duwe omah lan
pakarangan. Manwa wong desa utawa
wong cilik wis dhamang lan rumangsa
weyane, saka sathithik basa
ngowahi.kang rimpi digawe kukuh,
kang ala dibecikake, kang reged
diresikake apa dene kang urung ditata
banjur diatur, kang saru-saru
dipantesake, selot-selote ora lawas basa dipantesake, selot-selote ora lawas
saya prayoga, awit manawa wis ngerti
pigunane lan gelem anggarap, apa dene
dhemen, wis mesthi bisa kalakon.
Barang kang endah-endah ora bisa
duwe yen ora sarana dhuwit akeh. Balik bisa duwe yen ora sarana dhuwit akeh.
praoya lan pantesing omah-omah ora
susah nganggo kanthi dhuwit, kanthine
tumemen, pratikel, tlaten, lan presikan.
Awit omah ing tanah Jawa iki kang ana
ing desa racak padha nganggo
dandanan pring. Mongka saben desa
wis mesthi ana epringe, tukuwa iya ora
larang, luwih maneh beciking lemah
pakarangane, anggere gelem baoni
dhewe, wis ora bakal cucul dhuwit
babar pisan.
amboni.
kahanane bale pomahan ing padesan
kang durung dicaritakake ananging
kaya-kaya iku bae kanggo nuduh-
nuduhake lan ngertekake cacade
enggone padha duwe omah lan
pakarangan. Manwa wong desa utawa
wong cilik wis dhamang lan rumangsa
weyane, saka sathithik basa
ngowahi.kang |ringkih| digawe kukuh,
kang ala dibecikake, kang reged
diresikake apa dene kang urung ditata
banjur diatur, kang saru-saru
b|i|sa saya prayoga, awit manawa wis
ngerti pigunane lan gelem anggarap,
apa dene dhemen, wis mesthi bisa
kalakon. Barang kang endah-endah ora
Balik praoya lan pantesing omah-omah
ora susah nganggo kanthi dhuwit,
kanthine tumemen, pratikel, tlaten, lan
p|re|sikan. Awit omah ing tanah Jawa
iki kang ana ing desa racak padha
nganggo dandanan pring. M|a|ngka
saben desa wis mesthi ana epringe,
tukuwa iya ora larang, luwih maneh
beciking lemah pakarangane, anggere
gelem baoni dhewe, wis ora bakal cucul
dhuwit babar pisan.
 Supaya ngertiya kapriye becike Supaya ngertiya kapriye becike
nata omah lan pakarangann, ing ngisor nata omah lan pakarangann, ing ngisor
iki ana pratelane sawatara kanggo iki ana pratelane sawatara kanggo
nenuntun kang dhasar gelem lan basa. nenuntun kang dhasar gelem lan basa.