1

01 PERKEMBANGAN TEORI TERJEMAHAN

02 AHLI TEORI TERJEMAHAN

PRINSIP
DAN TEORI
TERJEMAHAN 03 PENDEKATAN LINGUISTIK DALAM TERJEMAHAN

04 PROSES MENTERJEMAH
PERKEMBANGAN TEORI TERJEMAHAN 2

George Steiner. (1976). After Babel : Aspects of Language and Translations.

London. Oxford University Press.

ZAMAN EMPAYAR ROM (tempoh masa 1,700 tahun)

01 Cicero dan Horace mengubah terjemahan kata demi kata kepada bentuk yang mudah difahami
• Cicero memberi penekanan terhadap pemahaman pembaca sasaran
• Horace menyatakan penterjemah harus hasilkan satu karya yang kreatif

ZAMAN SEHINGGA PENERBITAN LARBAUD (sehingga tahun 1946)

02 Mementingkan pentafsiran, penggabungan dan ketepatan kata. Perlu faham konsep keseluruhan
• Terjemahan Bible – dari bahasa Latin
• Terjemahan Baghdad – terjemahan karya saintifik ke Bahasa Arab pada zaman kerajaan Abasiyah
• Terjemahan Toledo – ke bahasa Sepanyol untuk tujuan pengembangan fahaman gereja
• Terjemahan Renaisans – bermulanya zaman penterjemahan moden melalui perkembangan
tamadun
PERKEMBANGAN TEORI TERJEMAHAN 3

George Steiner. (1976). After Babel : Aspects of Language and Translations.

London. Oxford University Press.

ZAMAN PENTERJEMAHAN MESIN (1940 – 1960)

03 Menitikberatkan linguistik struktural dan teori komunikasi yang dimasukkan ke dalam
terjemahan
• Mengaplikasikan teori dan statistik ke dalam terjemahan

ZAMAN PENTERJEMAHAN MODEN (wujud bersama-sama dengan tempoh ketiga)

04 Melibatkan persoalan metafizikal ke dalam penterjemahan dan interpretasi
• Menekankan aspek budaya dan sosiologi

https://www.timetoast.com/timelines/translation-historical-events
 AHLI TEORI TERJEMAHAN 4

Prinsip dan Amalan

• Penterjemah haruslah benar-benar memahami

maksud dan tujuan sebenar yang ingin disampaikan
oleh penulis asal.
• Perlu kuasai bahasa sumber dan bahasa sasaran.
• Elakkan terjemahan satu lawan satu.
• Elakkan daripada guna kata pinjaman yang terlalu
dekat dengan bahasa asal dan seharusnya
menggunakan bentuk-bentuk bahasa yang biasa
digunakan dalam bahasa sasaran itu.
Étienne Dolet (1509-1546) • Susun dan pilih perkataan dengan cara yang paling
sesuai untuk hasilkan nada yang betul.
 AHLI TEORI TERJEMAHAN 5

Jenis Penterjemahan

Metafrasa
• memadankan karya pengarang asal secara kata demi
kata atau baris demi baris (terjemahan literal)
Parafrasa
• mengekalkan idea dan gagasan penulisan asal; tidak
mengikut struktur dalam bahasa asal. Yang diikuti ialah
maknanya bukan perkataannya.
Tiruan
• sikap bebas, bukan setakat mengubah perkataan dan
John Dryden (1631-1700)
ayat, tetapi kedua-duanya sekali bila dirasakan hal itu
perlu demi kepentingan semangat teks tersebut.
 Contoh
6

Metafrasa

I go to school Saya pergi ke sekolah

Parafrasa

I’ve been looking for you high Puas saya mencari awak di
and low merata tempat

Tiruan
Dia memeluk anak
He kissed his daughter on the
perempuannya dengan penuh
mouth
kasih sayang
 There is no elevator to success, 7

you have to take the stairs

Zig Ziglar

Metafrasa
Tiada lif untuk berjaya, awak perlu menaiki
tangga

Parafrasa
Tiada jalan pintas untuk berjaya, anda perlu
berusaha

Tiruan
Anda perlu berusaha untuk capai kejayaan
 AHLI TEORI TERJEMAHAN 8

Tiga Prinsip Penterjemahan

• Sesuatu karya haruslah mengekalkan semua makna

yang terdapat dalam teks sumber
• Gaya dan cara penulisan mestilah sama dengan stail
dan gaya teks asal
• Teks terjemahan harus ditulis dengan lancar, sama
seperti makna teks sumber ditulis

Alexander Fraser
Tytler (1631-1700)
 PENDEKATAN LINGUISTIK DALAM TERJEMAHAN 9

1958 1964 1965 1981

Vinay & Darbelnet Eugene A Nida JC Catford Peter Newmark

Stylistique comparée du français Towards a Science of A Linguistic Theory of Approaches to

et de l'anglais: méthode de Translation Translation Translation
traduction
PENDEKATAN LINGUISTIK DALAM TERJEMAHAN 10

1964

Memperkenalkan konsep terjemahan

dinamis
Eugene A Nida
Penyalinan semula ke dalam bahasa penerima maklumat daripada bahasa
sumber dalam bentuk persamaan yang terdekat dan sejadi, pertama dari segi
makna dan kedua dari segi stailnya.

Towards a Science of
Translation
 PENDEKATAN LINGUISTIK DALAM TERJEMAHAN 11

Salin Semula Maklumat Persamaan Bukan Keserupaan

1964

Persamaan Bersahaja Persamaan Terdekat

Eugene A Nida

Keutamaan Makna Kepentingan Gaya

Towards a Science of
Translation
 PENDEKATAN LINGUISTIK DALAM TERJEMAHAN 12

Salin Semula Maklumat Persamaan Bukan Keserupaan

1964

Persamaan Bersahaja Persamaan Terdekat

Eugene A Nida

Keutamaan Makna Kepentingan Gaya

Towards a Science of
Translation
PENDEKATAN LINGUISTIK DALAM TERJEMAHAN 13

Salin Semula Maklumat Persamaan Bukan Keserupaan

Persamaan Bersahaja Persamaan Terdekat

Keutamaan Makna Kepentingan Gaya

PENDEKATAN LINGUISTIK DALAM TERJEMAHAN 14

Salin Semula Maklumat Persamaan Bukan Keserupaan

Persamaan Bersahaja Persamaan Terdekat

Keutamaan Makna Kepentingan Gaya

PENDEKATAN LINGUISTIK DALAM TERJEMAHAN 15

Salin Semula Maklumat

Nida menegaskan tugas terpenting perterjemah ialah menyalin semula maklumat ke dalam bahasa
penerima.

Untuk memenuhi tugas penyalinan semula maklumat, banyak penyesuaian tatabahasa dan perkataan
mesti dilakukan.

Justeru, implikasi prinsip ini ialah mengekalkan makna apabila terpaksa gaya penulis asalnya boleh
diubah.

Contoh :

No smoking – tiada merokok – dilarang merokok

Stone deaf – batu pekak – pekak badak
PENDEKATAN LINGUISTIK DALAM TERJEMAHAN 16

Persamaan Bukan Keserupaan

Semasa menterjemah, penterjemah diingatkan supaya mencari bentuk–bentuk yang sama kerana
tugas perterjemahan ialah menyalin maklumat.

Contohnya : ungkapan to kill two bird with one stone dalam bahasa Inggeris diterjemah menjadi
“sambil menyelam, minum air”.

Dengan itu barulah kedua-dua ungkapan itu menjadi sama atau seerti.
PENDEKATAN LINGUISTIK DALAM TERJEMAHAN 17

Persamaan Bersahaja

Menurut Nida, dari segi bahasa, terjemahan yang baik ialah terjemahan yang langsung tidak berbau
terjemahan. Ini bererti penterjemahan hendaklah menggunakan cir-ciri asli yang dimiliki oleh bahasa
penerima. Persamaan formal banyak menumpukan kepada konsep mesej sama ada dari segi bentuk
mahupun isi kandungan. Oleh itu, persamaan formal bermaksud kualiti terjemahan yang ciri bentuk
teks asal dihasilkan semula secara teknikalnya dalam teks sasaran.

Contoh:
go to hell – pergi mampus
PENDEKATAN LINGUISTIK DALAM TERJEMAHAN 18

Persamaan Terdekat

Terjemahan dengan menggunakan persamaan yang paling dekat maknanya.

Memindahkan mesej teks sumber kepada teks sasaran dengan menghasilkan reaksi atau tindak balas
yang sama seperti teks asal.

Contoh : apple green – hijau pucuk pisang

love – cinta, sayang
PENDEKATAN LINGUISTIK DALAM TERJEMAHAN 19

Keutamaan Makna

Terjemahan mengutamakan isi atau maklumat yang terkandung dalam teks asal.
Justeru perterjemah wajib membuat perubahan yang radikal supaya maklumat asal kekal dalam
bahasa penerima.

Contoh : He has a young wife – Dia mempunyai isteri muda?

PENDEKATAN LINGUISTIK DALAM TERJEMAHAN 20

Kepentingan Gaya

Walaupun makna lebih utama daripada gaya namun aspek stail yang mempunyai aspek tersendiri.

Penterjemah perlu memastikan gaya yang diterap dalam penterjemahnya dapat membangkitkan reaksi
yang serupa sekiranya membaca karya asal.
 PROSES MENTERJEMAH 21

Menurut Newmark (1988), penterjemahan didefinisikan sebagai a craft consisting in

the attempt to replace a written message and/or a statement in one language by
the same message and or statement in another language.

Perkataan craft atau seni di situ bermaksud penterjemah, apabila menterjemah

perlu memindah teks yang mungkin bersifat langsung atau atau tidak langsung
berdasarkan analisis struktur sintaksis yang sepadan dalam bahasa sumber (BS)
kepada bahasa penerima (BT), atau menerusi ‘antara bahasa’ yang asas dan logik.

Penterjemah perlu menulis semula teks sesuai dengan kehendak dan tujuan
penulis, harapan pembaca, dan norma yang biasa dalam bahasa penerima.
 PROSES MENTERJEMAH 22

Newmark, P. (1988). A Textbook of Translation

Pemahaman Bacaan 02 Perumusan

Penterjemah perlu memahami teks Penterjemah perlu membuat rumusan
sumber mengenai apa yang ingin disampaikan
oleh penulis teks asal

01 03
Teks Sumber Teks Sasaran
Teks asal Teks yang diterjemahkan

04
 PROSES MENTERJEMAH 23

Nida, E.A., Taber, C. (1969). The Theory and Practice of Translation

Menganalisis Teks Menstruktur Semula

Menganalisis teks untuk Menulis semula dalam bentuk
mengetahui dan memahami isi yang mudah difahami
kandungan pembaca sasaran

01 02 03 04 05

Teks Sumber Memindahkan Warta Teks Sasaran

Ditulis dalam bahasa asal Mesej dan makna dipindahkan Teks yang diterjermahkan
 TIGA PROSES UTAMA 24

Nida, E.A., Taber, C. (1969). The Theory and Practice of Translation

01 02 03

Menganalisis Teks Memindahkan Warta Menstruktur Semula

 TIGA PROSES UTAMA 25

Nida, E.A., Taber, C. (1969). The Theory and Practice of Translation

Langkah pertama untuk menterjemahkan sesuatu teks ialah

menganalisis teks tersebut untuk mengetahui dan memahami
isi kandungan teks tersebut.

01 Semasa menganalisis, penterjemah perlu meneliti struktur

permukaan teks, maksudnya ialah analisis dari segi hubungan
tatabahasa kata-kata yang membawa mesej dan makna serta
makna kata-kata tertentu seperi kiasan, ungkapan lisan, istilah
ungkapan yang menjadi norma sesuatu bahasa, untuk
memastikan makna linguistik, makna rujukan dan makna
emosi yang terkandung di dalamnya. Oleh itu, bacalah teks
Menganalisis Teks
asal tersebut sehingga tamat sekurang-kurangnya dua kali.
 TIGA PROSES UTAMA 26

Nida, E.A., Taber, C. (1969). The Theory and Practice of Translation

Semasa proses pemindahan ini, kata-kata dipadukan secara

bermakna mengikut kelaziman yang terdapat dalam bahasa
penerima setelah dibuat penyesuaian makna (semantik) dan

02
penyesuaian struktur.

Penyesuaian struktur pula melibatkan seluruh struktur

linguistik seperti wacana, ayat, perkataan dan bunyi. Tanpa
penyesuaian struktur, terjemahan yang dihasilkan akan
janggal dan asing bunyinya. Malah perkara ini boleh
mencacatkan penyampaian maksud. Hal ini kerana,
pengekalan struktur bahasa sumber dalam teks terjemahan
Memindahkan Warta
hampir mustahil dilakukan kerana setiap bahasa mempunyai
strukturnya yang tersendiri.
 TIGA PROSES UTAMA 27

Nida, E.A., Taber, C. (1969). The Theory and Practice of Translation

Penstrukturan semula bergantung pada pelbagai gaya bahasa

yang dianggap sesuai, ciri-ciri utama pada gaya bahasa dan
kaedah yang dapat digunakan sesuai dengan konteks

03
penggunaan bahasa yang dikehendaki. Gaya bahasa yang
digunakan hendaklah memudahkan pembaca memahami
terjemahan supaya struktur cerita cepat difahami dan tidak
membosankan.

Perkara yang amat penting semasa membuat penstrukturan

semula ini adalah penterjemah betul-betul menstruktur warta
dalam lenggok bahasa penerima. Oleh itu penterjemah
Menstruktur Semula
haruslah mengetahui gaya penulisan dan menguasai bahasa
penerima. Hasilnya pembaca akan merasakan teks
terjemahan tersebut seperti karya asli semasa mereka
membacanya.
 Terima Kasih 28

@aaw

Universiti Teknologi MARA 019-6569006 azhar959@uitm.edu.my www.apb.uitm.edu.my