CARA KERJA ENZIM

1. Molekul substrat terikat pada sisi aktif enzim oleh beberapa

gaya lemah:
• interaksi elektrostatik,
• ikatan hidrogen,
• gaya van der Waals, dan
• interaksi hidrofobik
• dan pada beberapa kasus oleh ikatan kovalen reversibel.
2. Molekul enzim dan substrat membentuk kompleks enzim-
substrat,
3. Residu-residu yang aktif secara katalitik di dalam sisi aktif
bekerja pada molekul substrat untuk mentransformasi
molekul tersebut menjadi kompleks keadaan transisi,
4. Kompleks berubah menjadi produk yang dikeluarkan ke
dalam larutan.
5. Enzim bebas untuk mengikat molekul substrat lainnya dan
memulai siklus katalitik berikutnya.
1. Penjelasan termodinamis:
2. Penjelasan mekanistis:
 Mekanisme kerja enzim
1. Mekanisme lock and key
2. Mekanisme induced fit
Yeast hexokinase, two lobes are gray and green.
Binding of glucose (purple) causes a large
conformational change. A substrate induced
conformational change that prevents the unwanted
hydrolysis of ATP.
 Enzymes are Stereospecific
O
+ +
CH 3CH 2 OH + NAD  CH 3CH + NADH + H

Yeast
Alcohol dehydrogenase
 O
H
C NAD+
NH2

CH3CD2OH +
+
N Ox.

D O
H
O C
NH2
CH3C-D +
Red.
N

Pro-R hydrogen gets pulled off NADD

Yeast Alcohol dehydrogenase

 OH
O
2. NADD + CH3-C-H H C D

CH3
O OH
3. CH3-C-D + NADH
D C H

CH3
If the other enantiomer is used, the D is not transferred

NADH is stereospecific for Pro-R abstraction

 SPESIFIK
COOH COOH

C H +H
3N C H
+ NH4+
H C CH2
ASPARTASE
COOH COOH
FUMARATE L-ASPARTATE

COOH COOH

C H H C NH3+

C H ASPARTASE ASPARTASE CH2

COOH COOH
MALEATE D-ASPARTATE
BAGAIMANA ENZIM DAPAT BEKERJA
SECARA SPESIFIK

R O

CH C X
SITUS
SITUS KATALITIK
PENEMPATAN

SITUS AKTIF
KETIDAKSPESIFIKAN DALAM
KESPESIFIKAN

NH3+ O R O

CH2 CH C NH CH C OH PEPTIDA
NH3+ O

CH2 CH C NH2 AMIDA

NH3+ O

CH2 CH C OCH3 ESTER

 AKIBAT KETIDAKSPESIFIKAN
SUKSINAT O O
O O
HO C CH2 C OH
HO C CH2 CH2 C OH
MALONAT

SUKSINAT O O O
DEHIDROGENASE
HO C C CH2 C OH
OKSALASETAT

PENGHAMBATAN KOMPETITIF
ENZIM DENGAN SITUS AKTIF GANDA

SUBSTRAT 1

SITUS AKTIF 1

ENZIM

SITUS AKTIF 2

SUBSTRAT 2

PENGHAMBATAN
TIDAK KOMPETITIF
• PENGHAMBATAN KOMPETITIF
• PENGHAMBATAN TIDAK KOMPETITIF

PENGHAMBATAN DAPAT BALIK

 PENGHAMBATAN DAPAT BALIK
1/Vo 1/Vo

1/[S] 1/[S]
PENGHAMBATAN KOMPETITIF PENGHAMBATAN TIDAK KOMPETITIF

Ada Penghambat Tanpa Penghambat

 H2C CH CH2

CH2 OH F P O

+
SERINE
O

H2C CH CH2

H2C CH CH2

CH2 O P O

H2C CH CH2
PENGHAMBATAN TAK DAPAT BALIK

+
HF
 Penerapan enzim
• Selain fungsi enzim di dalam tubuh
makhluk hidup, enzim dapat diterapkan
dalam
€ industri,
€ pengobatan,
€ analisis,
€ organik sintesis, dan
€ Penelitian.
• Dalam bidang industri, enzim digunakan
antara lain pada
industri pangan,
industri tekstil,
bahan bakar,
kulit,
kertas, dan
industri detergen.
Penerapan enzim dalam industri makanan dan minuman
No Enzim Penerapan
1 Glukosa Sereal dan pati, buah, sayur, beverage, gula, madu
isomerase
2 protease beverage, roti
3 β-amilase Sereal dan pati, beverage
4 Iso-amilase Sereal dan pati, beverage
5 Endo-β-glucanase beverage
6 -amilase Keju, lemak dan minyak, gula-gula, roti Sereal, buah,
sayur, beverage, gula, madu
7 hemiselulase Coklat, kopi, teh.
8 katalase Susu, keju, telur, beverages, salad
9 xilanase Sereal dan pati, coklat, kopi, teh.
10 selulase buah, sayur, beverages, serat makanan, bahan bakar.
11 lipase Keju, lemak dan minyak
12 laktase Susu, keju, serat makanan
13 pektinase Lemak dan minyak, buah, sayur, beverages, bumbu
dapur.
14 invertase gula-gula
 Enzymes from animals
Intra/ Industri
EC
Enzyme Source extra al us
number
-cellular e
Catalase 1.11.1.6 Liver I Food
Chymotrypsin 3.4.21.1 Pancreas E Leather
Lipasee 3.1.1.3 Pancreas E Food
Rennetf 3.4.23.4 Abomasum E Cheese
Trypsin 3.4.21.4 Pancreas E Leather
 Enzymes from plants
Intra/extra Industrial u
Enzyme EC number Source
-cellular se
Actinidin 3.4.22.14 Kiwi fruit E Food
-Amylase 3.2.1.1 Malted barley E Brewing
b-Amylase 3.2.1.2 Malted barley E Brewing

Bromelain 3.4.22.4 Pineapple latex E Brewing

b-Glucanase 3.2.1.6 Malted barley E Brewing

Ficin 3.4.22.3 Fig latex E Food
Lipoxygenase 1.13.11.12 Soybeans I Food
Papain 3.4.22.2 Pawpaw latex E Meat
 Enzymes from bacteria
Intra/extr
EC Industrial u
Enzyme Source a
number se
-cellular
-Amylase 3.2.1.1 Bacillus E Starch
b-Amylase 3.2.1.2 Bacillus E Starch
Escherichia
Asparaginase 3.5.1.1 I Health
coli
Glucose Fructose
5.3.1.5 Bacillus I
isomerase syrup
Penicillin Pharmaceutic
3.5.1.11 Bacillus I
amidase al
Proteasei 3.4.21.14 Bacillus E Detergent
Pullulanasej 3.2.1.41 Klebsiella E Starch
 Enzymes from yeasts
EC Intra/extra Industrial
Enzyme Source
number -cellular use

Confectione
Invertase 3.2.1.26 Saccharomyces I/E
ry

Lactase 3.2.1.23 Kluyveromyces I/E Dairy

Lipase 3.1.1.3 Candida E Food

Raffinase 3.2.1.22 Saccharomyces I Food

 Enzymes from fungi (1)
Intra/extr
EC Industrial
Enzyme Source a
number use
-cellular
-Amylase 3.2.1.1 Aspergillus E Baking
Pharmaceuti
Aminoacylase 3.5.1.14 Aspergillus I
cal
Glucoamylase 3.2.1.3 Aspergillus E Starch
Catalase 1.11.1.6 Aspergillus I Food
Trichoderm
Cellulase 3.2.1.4 E Waste
a
Dextranase 3.2.1.11 Penicillium E Food
Glucose
1.1.3.4 Aspergillus I Food
oxidase
 Enzymes from fungi (2)
EC Intra/extra Industrial
Enzyme Source
number -cellular use
Lactase 3.2.1.23 Aspergillus E Dairy
Lipase 3.1.1.3 Rhizopus E Food
Rennet 3.4.23.6 Mucor miehei E Cheese
Pectinase 3.2.1.15 Aspergillus E Drinks
Pectin
4.2.2.10 Aspergillus E Drinks
lyase
Protease 3.4.23.6 Aspergillus E Baking
Raffinase 3.2.1.22 Mortierella I Food