KULIAH 1

PENGENALAN ILMU
USUL FIQH
 PENDAHULUAN

Usul fiqh – satu-satunya manhaj ilmiah untuk

mengistinbat hukum syarak

Panduan yang menjadi ukuran dan timbangan

untuk memahami serta mentafsirkan nas-nas al-
Quran dan al-Sunnah ketika merumus hukum
hakam dan mendabit pemikiran mahupun ijtihad
 PENDAHULUAN
Manhaj
• Bukan bermaksud teknik atau sistem kajian
ilmiah
• Jalan (al-tariqah) yang akan memandu
seseorang pengkaji menemui kebenaran sama
ada dalam bentuk berita yang hendak
dipastikan kesahihannya atau isu yang hendak
dipastikan kebenaran atau kepalsuan buktinya
 PENDAHULUAN
Syarat manhaj – mesti telah sedia wujud dalam diri
manusia @ terdapat secara ‘semulajadi’ dalam dasar
pemikiran manusia – bukan ciptaan@rekaan

Jika direka @ dicipta, maka ia pasti memerlukan kepada

manhaj yang lain untuk memastikan manhaj yang
pertama tepat, benar serta memenuhi spesifikasi ilmiah
dan begitulah seterusnya sehingga tiada berpenghujung
 PENDAHULUAN
Punya signifikan tersendiri – penyeru dan
pendokong kepada tajdid (pembaharuan)
tidak sewenang-wenangnya dapat
mempermain-main atau mengubah
hukum syarak – asas-asas hukum yang
kononnya hendak diperbaharui itu terikat
kemas dengan dawabit dan mempunyai
manhaj yang mengawalnya
 DEFINISI USUL FIQH
Terdiri daripada perkataan usul dan fiqh

Pentakrifan itu sama ada secara

• Idafiyy – sandaran usul kepada fiqh – setiap
perkataan mempunyai maksud yang tersendiri
• Laqabiyy – kedua-dua perkataan itu menunjukkan
kepada satu makna yang khusus
 DEFINISI (IDAFIYY)
Usul – kata jamak daripada
asl
Pada bahasa : Sesuatu yang dibina ke
atasnya sama ada pembinaan itu
• Aqliyy – pembinaan hukum berdasarkan dalil
• Hissiy (fizikal) – bumbung dibina atas tiang
 DEFINISI (IDAFIYY)
Pada istilah
• Dalil – asal kefardhuan sembahyang ‫اــصلَاـ َة‬
َّ ‫يموا ل‬
ُ ‫ق‬ِ ‫ـ‬
‫أ‬َ
• Kaedah yang berterusan – keharusan memakan
bangkai berlawanan dengan hukum asal =
kaedah berterusan
• Rajih – asal pada percakapan itu ialah hakikat =
yang rajih pada pendengar ialah hakikat
• Sesuatu untuk dibuat qiyas ke atasnya
 DEFINISI (IDAFIYY)
Fiqh
Pada istilah – Ilmu
mengenai hukum-
Pada bahasa – Faham – hukum syarak yang
‫ول‬ ‫نــ َق ُهـ َ ِث‬
‫كــ ًيرـا ِم َّما َ ُقـ ُتــــ‬ ‫َمـا َ ْف‬ berbentuk amali yang
diistinbat daripada
dalil-dalil terperinci
DEFINISI USUL FIQH (LAQABIYY)
‫معرفـة دالئـل الفقـه إجماال وكيفية‬
‫االستفادة منها وحال المستفيد‬

Mengetahui dalil-dalil fiqh secara ijmaliyy (umum)

dan cara-cara mengistinbat hukum daripada dalil-
dalil ijmaliyy tersebut serta hal ehwal mujtahid
 Huraian definisi

‫ – المعرفة‬semata-mata mengetahui

‫ – الدالئل‬jamak kepada ‫ – دليل‬setiap yang boleh

membawa kepada maksud yang dikehendaki
setelah melalui penelitian yang betul sama ada
secara qat’iyy atau zanniyy
 Huraian definisi
Mengetahui dalil-dalil ‫ـل‬
( ‫رفـــ الدـالـئ‬
‫معـ ة‬ ) =
meyakini pensabitan hal keadaan dalil-dalil
ijmaliyy
Tahu al-amr tanpa qarinah menunjukkan
kepada wajib

Tahu al-nahy tanpa qarinah menunjukkan

kepada haram

Tahu al-‘am boleh ditakhsis

 Huraian definisi
‫ – إجماال‬hal kepada dalil =
mengetahui himpunan dalil secara
ijmaliyy (tidak terperinci)

Al-Amr secara Al-Nahy secara

mutlak mutlak
 Huraian definisi
mengistinbat hukum daripada dalil-dalil yang berbentuk ijmaliyy
‫‘ – وكيفيـة االسـتفادة منهاـ‬ataf kepada ‫ = دالئل‬mengetahui kaedah
Tertakluk kepada syarat-syarat tertentu – mendahulukan hadis
mutawatir berbanding hadis ahad

Oleh itu, mesti mengetahui sebab-sebab berlaku

percanggahan antara sesama dalil
 Huraian definisi
‫‘ – حال السـتفيد‬ataf kepada ‫ = دالئل‬mengetahui
keadaan al-mustafid – yang mencari @
keluarkan hukum daripada dalil = mujtahid

Ilmu usul membahaskan syarat-syarat yang

mesti dipenuhi oleh individu bergelar mujtahid