Mardi Waluya

novel b. SUNDA

>> Halaman Salajengna <<

1
Kelompok
Anggota
1. Calvin John / 05
2. Eleane Cyrilla / 07
3. Jonatan Putra / 13
4. Louis Garrick / 14
5. Margareta Theodora / 16
6. Michael Zefanya / 18
7. Monica Audrey / 19 (XI IPA 2)
8. Samuel Taniel / 23
9. Valencia Christabel / 26
10. Yosuashu Chandra / 31
Mardi Waluya

P e n g e r t i a n

Sejarah

3. Perbedaan dengan
Cerpen
Isi Konten
4. Struktur dan
Unsur

Analisis
Sinopsis

3
. //
P E N G E RT I A N
-
=
 Pengertian
Dina Kamus Ageung Nalika Indonesia (KBBI), novel nyaeta karangan prosa anu paos
ngandung runtuyan carios kahirupan hiji jalma kalawan jalmi di sekelilingnya kalawan
menonjolkeun watek sarta sipat palaku.

Dilansir Encyclopaedia Britannica (2015), novel mangrupa hiji narasi prosa anu
diciptakeun kalawan paos anu cekap sarta kompleksitas nu tangtu. Jeung saterusna.
// Pengertian Novel Nurutkeun Drs. Jakob Sumardjo, novel ialah hiji wangun sastra anu
populer pisan di dunya,Wangun sastra anu hiji ieu nu mawi seueur medar sarta oge
dicetak margi tanagi komunitasnya anu lega pisan di jero balarea.

Pengertian Novel Nurutkeun Drs,Rostamaji,M.Pd. novel ialah hiji karya sastra anu
ngabogaan dua (2) unsur,yaktos unsur intrinsik sarta unsur ekstrinsik nu manten kadua
unsur kasebat eta silih patula-patali margi kadua unsur kasebat silih boga pangaruh
dina hiji karya sastra.
-
Pengertian Novel Nurutkeun Paulus Tukam,S.Pd, novel ialah hiji karya sastra anu
ngawangun prosa sarta kaeusi unsur-unsur intrinsik di jerona.

Pengertian Novel Nurutkeun Dr. Nurhadi, novel ialah hiji wangun karya sastra anu di
jerona eta aya peunteun-peunteun budaya,sosial,atikan,sarta moral.
SEJARAH
NOVEL
Umum, Indonesia, Jeung Sunda
 S
Sej ara h .
E JA
Sejarah Novel Secara Umum/ S
Di Dunia. Novel ieu asalna ti mimiti abad ka-18 sanggeus sanggem Italia " novella " ,anu dipake

H
kanggo carios dina periode abad pertengahan. Identitasna atos ngembang sarta ayeuna
dianggap minangka hiji karya fiksi prosa langkung ti 50.000 sanggem. Novel langkung
fokus dina pengembangan sipat batan plot. Dina genre naon oge,ieu teh studi ngeunaan
jiwa jalmi.

Nini karuhun novel ieu teh fiksi prosa jaman Elizabethan sarta roman heroik Prancis,anu
mangrupa narasi paos ngeunaan sipat kontemporer anu milampah megah. Novel ieu
barobah kaayaan populer di ahir warsih 1700-an,margi kelas tengahan anu tumuwuh

/ kalawan langkung seueur wanci lowong kanggo maos sarta artos kanggo meser buku.
Kapentingan umum dina sipat jalmi menyebabkeun popularitas otobiografi, biografi,

____
jurnal, buku puisi,sarta memoar.

======================================
======================================
========

ja r a h . Se
Sateuacan tangtung na Bale Pustaka dina warsih 1917 saleresna tacan aya ahli anu mecakan kanggo ngalakukeun
paniten ka kesusastraan Indonesia. Sanaos aya nanging ngan fokus dina topik nu tangtu sacara spesifik. Sanggeus
dipigawe sababaraha panalungtikan kapanggih kitu kaayaanana hal mekar novel anu aya di Indonesia sarta
mendak sababaraha rupi novel minangka katut. Jeung saterusna.

1. Novel perang anu wedal ampir babarengan kalawan novel kamasarakatan. Novel kamasarakatan langkung
seueur ngabahas ngeunaan kaleungitan pupuhu,kamiskinan,krisis moral,dugi kahirupan laki-rabi.
Sedengkeun dina novel perang langkung ngabahas ngeunaan masalah dina perang dunya kadua.
2. Novel politik tinangtu ngabahas sagala rupa perkawis ngeunaan dunya pulitik mimiti ti inohong-inohong
na,pergerakan pulitik,dugi sagala rupa corak pulitik anu aya di Indonesia.
3. Novel sajarah oge patula-patali keneh kalawan novel pulitik. Seueur nu nulis novel sajarah ieu teh saurang
pangarang veteran yaktos Harun Aminurrashid. Sababaraha karya anu dihasilkeun na nyaeta Sindang
Perinang,Wan Derusi,Gugur di Landeuh Kinabalu,sarta Tun Mandak.
Novel munggaran dina kasustraan sunda nyaéta Baruang ka nu Ngarora karangan D.K (Daéng Kanduruan) Ardiwinata . Ieu novel
teh medal dina taun 1914.

Mun dibandingkeung jeung novel dina sastra Indonesia, tétéla novel dina sastra Sunda leuwih ti heula. Buktina novel munggaran
dina sastra Indonesia nyaéta Azab jeung Sangsara karangan Merari Siregar medal dina taun 1920, genep taun sapandeurieun
medalna Baruang ka nu Ngarora.

Penerbit anu medalkeun novel-novel Sunda nyaeta Balé Pustaka. Salian ti Balé Pustaka masih aya sababaraha penerbit partikulir
anu sok medalkeun novel-novel Sunda. Upamana wae penerbit Dahlan Bektie jeung Kusradie. Pangarang anu novel-novelna
mindeng diterbitkeun ku penerbit partikulir dina taun 1930-an nyaéta Yuhana. Jeung saterusna.

Para pangarang novel Sunda dina entragan taun 1920-an nepi ka taun 1940-an diantarana wae D.K. Ardiwinata, R. Memed
Sastrahadiprawira. Mohamad Ambri, Margasulaksana, Sambbas, Susangka,jeung nu sejenna.

Sanggeus dina sastra Sunda aya majalah jeung surat kabar, novel-novel Sunda téh loba anu dipidangkeun mangrupa carita
nyambung. Nepi ka kiwari geus ratusan novel Sunda anu terbit mangrupa buku. Diantarana waé Mantri Jero jeung Pangeran
Kornel karangan R. Memed Sastrahadiprawira. Lain eta, Numbuk di Sue, Ngawadalakeun Nyawa, Budak Siluman jeung
Pependeuman Nabi Sulaiman (sadura) karangan Mohamad Ambri, jeung réa-réa deui.
PERBEDA
AN
C E R P E N J E U NvG N O V E L
PERBEDAAN CERPEN
JEUNG NOVEL
Berdasarkan Penokohanna
• Ari cerpen teh ngaboga galur nu singkat jeung
sederhana, jumlah tokoh nu aya dina cerpen ge aya
sababaraha aja.
• Ari Novel the ngaboga galur nu Panjang jeung
riweuh, tokoh nu aya dina novel leuwih loba
daripada jumlah tokoh dina cerpen
Berdasarkan Galurna
• Ari dina cerpen galur ceritana
sederhana sareng gerak nu sempit
[ jeung terbatas
• Ari dina novel mah galurna
cenderung rumit, Panjang, jeung
dinamis sareng ruang gerak nu teu
aya batasanna
 MA R DI WA L U YA
Berdasarkan
Temana
PERBEDAAN CERPEN JEUNG NOVEL
Ari dina cerpen the, tema nu diangkat nyaeta
masalah-masalah nu cenderung sederhana jadi
galur caritana gampang ditebak ku pambaca
Ari dina novel mah, eusi caritana leuwih Berdasarkan Latarna Berdasarkan Perwatakanna
kompleks, sangkan eta galurna jadi riweuh. Latar cerita nu aya Ari dina cerpen the
Salain eta, dina novel the aya leuwih dari hiji dina cerpen teh sempit watakna biasana
S M A M A R D I WA L U YA

impresi, emosi, jeung efek jeung terbatas. Nu diungkap jelas,

Berdasarkan pada umumna, latar nu

aya dina cerpen teu
singkat, jeung
langsung ngarah ke nu

Konfilkna luwih ti 10 latar

Latar cerita nu aya
dituju
Ari dina novel teh,
dina novel aya loba masing-masing watak
Dina cerpen biasana Cuma ngejentreken latar nu digunakeun nu dipiboga ku tokoh
hiji konflik sareng hiji titik klimaks jeung jangkauan the nantinya
Ari dina novel bisa ngejentrekeun leuwih geografisna luas. dijentrekeun sacara
saeutik-saeutik dina
ti hiji konflik sareng sababaraha titik unggal carita.
klimaks
Page 12
 PERBEDAAN Jumlah kata dina cerpen kurang ti
CERPEN JEUNG 10.000 kata

NOVEL Ari dina novel biasana aya leuwih

ti 35.000 kata

Berdasarkan
Jumlah Katana

Berdasarkan
Diksina

Ari dina cerpen diksina muadah di

ngartoskeun ku nu maca
Ari dina novel teh, diksina hese di
ngartosekun ku nu maca

Page 13
Struktur Novel
BASA SUNDA BAB NOVEL
 Struktur
Novel 17

1. Abstrak 2. Orientasi
Abstrak nyeta bagean ringkasan eusi Orientasi nyaeta bagean penjelas
carita nu biasana aya dina bagean awal tentang latar waktu sareng suasana.
carita

3. Komplikasi 4. Evaluasi
Evaluasi nyaeta bagean nu dimana
Komplikasi nyaeta suatu urutan
konflik nu terjadi dina bagean
kajadian nu dihubungkeun sareng
komplikasi eta terarah menuju ka titik
adana sabab-akibat, nu unggal
tertentu
peristiwa atawa kajadian eta terjadi
kusabab ayana sabab sarta
ngakibatkeun munculna kajadian atawa
peristiwa laenna

5. Resolusi 6. Koda
Resolusi nyaeta suatu bagean dina Koda nyaeta suatu bagean akhir atawa
novel nu ngajentrekeun solusi atas panutup carita di dalam novel
masalah / konflik nu aya.
 13 Conto
S t r u k t Novel
Abstrak
Iseng wae,abdi
nyampeurkeun ka jandela
kaca sarta nyabak
permukaannya kalawan
tungtung curuk katuhu
kuring. Jeung saterusna.
Hawa tiis geura-giru
menjalari beungeut sarta
leungeun katuhu kuring. Ti
wangsul wide ipis di lante
opat ieu,salju kasampak
turun ngadigleg-gumpal
sepertos kapas anu dituang
ti langit. Ketukan-ketukan
lemes kadenge saban
gumpal salju nyabak kaca
payun kuring. Sarangenge
sonten ngagantung condong
ka kulon nyieun piring bodas
pinareup. (halaman 1)
ur Resolusi
Urang dina Sahibul Manara
berangkulan sareng. Hirup
caos resep susah salila 4
Koda
Tiheula urang ngagambar
langit sarta ngaleupaskeun
imajinasi eta lesot
warsih di PM atos membumbung luhur. Jeung
merapetkeun urang sadaya saterusna. Abdi ningali awan
Orientasi dina hiji pangalaman sarta anu sepertos benua
duduluran anu moal lekang Amerika,Raja bersikeras
Salaki-salaki ramping ieu ku wanci. (halaman 398) awan anu sami nyieun
teh Ustad Salman,wali Komplikasi Evaluasi benua Eropa,samentara
kelas kuring. Beungeutna Atang henteu yakin kalawan
lonjung Alif anu henteu hoyong “Anak-anaking sadaya. Hayu urang duaan,sarta
begang,kalolobaan lebet pasantren dipaksa ku urang bersyukur,urang atos percanten pisan yen awan
dikawasa taar na anu kadua kolotna utnuk ngiring dibere jalan ku Pangeran eta ngawangun Afrika. Baso
rubak. Jeung saterusna. tes lebet di Pondok Madani. kanggo sareng ngalengkah malih ningali sadaya ieu dina
Bal panonna anu lincah Jeung saterusna. Sanggeus dugi sajauh ieu. Jeung konteks Asia,sedengkeun
memancarkeun cahaya lulus,alif rumaos tertekan saterusna. Wilujeng luhur Said sarta Dulmajid
kecerdasan. Pas margi henteu tiasa sakola di tumpak ka kelas genep. nasionalis pisan,awan eta
kalintang kalawan unggut SMA umum sepertos Tujuan ahir maraneh henteu ngawangun peta nagara
suku sarta leungeunnya Randi,sarta teras tebih deui. Terminal atos kesatuan Indonesia.
anu kesit ka saban sudut terprovokasi kalawan serat kasampak di tungtung sana” (halaman 405)
kelas. Hiji ti boga warna Randi sarta kahirupan SMA. Sepertos dawam,anjeunna
beureum sepuh Seueur carios sarta menyapa urang kalawan
kabeungkeut rapih di perjuangan dina Pondok lemah lembut sarta intim
beuheung kameja bodas Madani sareng kalima (halaman 291)
na anu leueur. Lipatan rerencangan Alif anu
calana hideung na boga mengikrarkeun diri barobah
tungtung seukeut kaayaan Sahibul Manara.
sepertos cikeneh
disetrika. Sapatu hideung
na bersol kandel sarta
berdekak-dekak saban
anjeunna mapan di ubin
kelas urang. (halaman 41)
Unsur Dina Novel
Basa Sunda BAB Novel
 UNSUR INTRINSIK
TEMA
Tema atawa jejer, nyaeta hal atanapi gagasan anu
ditepikeun ku pangarang dina karyana. Hartina
naon-naon anu ditepikeun ku pangarang keur nu maca

PALAKU
Palaku nyaeta tokoh anu ngalalakon atawa anu
dilalakonkeun dina carita. Tokoh dina novel mah
biasana jalma biasa nu ngaboga watak nu beda-beda.

LATAR
Latar atanapi setting, nyaeta waktu jeung tempat
lumangsungna kajadian dina carita. Aya 3 jenis latar,
nyaeta latar waktu, tempat, jeung suasana

GALUR
Galur atanapi plot, nyaeta jalanna carita atawa runtuyan
kajadian dina carita. Galur dina novel aya anu marele (maju),
mundur, jeung aya oge anu bobok tengah (flashback)
 PUSEUR SAWANGAN

u
Puseur sawangan nyaeta cara atawa sawangan nu dipake ku
pangarang minangka sarana pikeun midangkeun tokoh,
tindakan, latar, jeung peristiwa nu ngawangun carita dina
carpon. Aya rupa-rupa puseur sawangan nyaeta:

(1) Puseur Sawangan jalma kahiji “Kuring”. Aya “Kuring”

tokoh utama jeung aya “Kuring” tokoh tambahan

n (2) Puseur Sawangan jalma katilu “Manehna”. Aya

“Manehna” sarwanyaho jeung aya “Manehna” kawatesanan
salaku paniten. Bisa wae ngagunakeun ngaran jalma

(3) Puseur sawangan campuran jalma kahiji jeung jalma katilu

AMANAT
Amanat nyaeta hal-hal anu ditepikeun ku
pangarang dina carita novel. Amanat bisa
kapanggih ku nu maca sanggeus neuleuman eusi
Sur
caritana. Biasana ngandung piwuruk atawa hal-hal
anu bisa ditulad.
 • Unsur Ekstrinsik Novel biasana mah ngamuat,
naha karya sastra eta dibuat, latar belakang
kahirupan pangarang, latar belakang sosial
pengarang, latar belakang penciptaan, sajarah,
biografi pengarang jeung sebagainya

UNSUR EKSTRINSIK
NOVEL
 Baruang Ka Nu
Ngarora

www. m ake nas tu di o.c om

Sinopsis
Baruang Ka Nu Ngarora

2
3
Sinopsis Baruang Ka Nu Ngarora
Wengi senen 14 sasih apit 1291 dibumina Haji Abdul Raup , di Lembur Pasar meni rame pisan ,kulantaran anakna nyaeta Nyi Rapiah bade
di lamar ku Ujang kusen Teu lami nyi rapiah sareng ujang kusen akhirna nikah. Kulantaran maranehna bade teuneung sareng teu
ngarepotken kolotna maranehna pindah ka hiji desa anu tebih tina desa kolotna kantun. Akhirna maranehna pindah diiringan ku ceurik
kulantaran nyi piah teh teu tiasa tebih sareng kolotna ibu na nyi piah nyengcerikan nyi piah supados nyengcerikan anu maot Akhirna nyi piah
sareng ujang kusen dugi ka desa di caket gunung anu tebih timana - manten. Nyi piah kantun diditu teu pibetahen pisan ,kulantaran
anjeunna teu dawam cicing di pikeuneun anu tebih timana - manten ditambahan diditu nyi piah tebih ti kahidupan mentereng anu biasana
anjeunna jalankeun Jeung saterusna.
.

Teu lami , dina hiji wanci nyi piah ngaraos atos teu betah
pisan cicing di imah eta , akhirna Nyi Piah kabur sareng
Abdullah bade ka imah kolotna Singket carios Nyi Piah
sareng Ujang Kusen teh papisah anu akhirna Nyi Piah
nikah ka laalaki anu kantos kaedanan ka Nyi Rapiah eta.
Aom Usman laalaki anu dipicinta Nyi Rapiah oge ,tapi
teu lami Nyi Piah di wayuh ku Aom Usman , ceurik weh
Nyi Piah kulantaran nyeri hate sareng gegetun
ninggalkeun Ujang Kusen demi si Aom Usman.tapi Nyi
Piah teu tiasa nanaon kulantaran atos janten takdirna
anjeunna dicandung. Sami sareng Nyi Piah , diluar ditu
Ujang Kusen ge janten jalmi anu teu leres , sengges
papisah sareng Nyi Piah. Anjeunna janten laalaki irung
belang sok judi awewe , mabok sareng ngadu , Tragis
kulantaran sikapna anu kos kitu Ujang Kusen di
panjara.
2
4
Basa Sunda XI IPA 1 BAB Novel

UNSUR
INTRINSIK
Mardi Waluya

Unsur Intrinsik Novel Baruang Ka Nu NGarora

 L SU

017
A
VE

ND
NO
SU
1. TEMA 2. PALAKU
Ngahasut Atawa Baruang 1. Nyi Rapiah: Bageur jeung polos awalna, tapi pas kadituna saatos nikah jeung
L
anu hartina racun, Ujang Kusen, manehna hianat.
VE

pamaksudanna yaktos 2. Ujang Kusen: Suami nu sabar, tapi kadituna jadi sok ngekang ka nu jadi istri.
NO

hiji hal anu merambat Saatos pisah jeung Nyi Rapiah jadi lalaki hidung belang nepika dibui.
atawa anu menaggihkeun 3. Aom Usman: Henteu konsisten, bageur tapi jadi licik jeung hianat, jadi
ngaduakeun Nyi Rapiah.
4. Nyi Dampi: Rendah Hati, sok mere nu alus ka batur.

ND
5. Haji Abdul Raup: Bageur jeung bijak 9. Haji Banisah: Pengasih
6. Istri Haji Abdul Raup: Penyayang 10. Agan Ali: Tokoh Sampingan

SU
7. Haji Samsuddin: Bijak 11. Abdullah: Imut, tapi licik.
8. Istri Haji Samsuddin: Penyayang 12. Haji Tayib: Tokoh Sampingan

L
VE
NDA
SU

NO
L
LATAR BARUANG KA NU NGARORA

Tempat:
Di bumina Haji Abdul Raup, di Kampung Pasar, Di bumi Nyi Piah, Ujang Kusen, Aom Usman Abdullah, Di desa Nyi
Piah sareng Ujang Kusen, sareng di Kebon Kopi.

Waktu:
Peuting, buktina aya dina kalimah “Ari peuting harita teuing ku caang bulan,” Jeung sakabeh waktu oge aya.

Suasana:
Bungah, buktina waktos Nyi Rapiah jeung Ujang Kusen nikah. Emosi, sedih jeung tegang waktos Nyi Rapiah kabur ti
bumina sareng ninggalkeun Ujang Kusen nikah jeung Aom Usman. Nyeri Hate waktos Ujang Kusen jadi lalaki teu
beneur jeng dibui.
Unsur Intrinsik Novel Baruang Ka Nu Ngarora
2021.02-03/ 22:23 Page.
Selasa

Galur. Puseur Puseur

Sawangan
jalma katilu
Měrělě atawa
maju Sawangan serba nyaho
 Unsur Ekstrinsik Novel Baruang Ka Nu Ngarora
2021.02-03/ 22:23 Page.
Selasa

.1
Vol
Unsur Ekstrinsik
Baruang Ka Nu Ngarora
.
l
o
V
Next.
 Unsur Ekstrinsik Baruang Ka Nu Ngarora
Naha karya sastra eta
dibuat:
Kenging : Daeng Kanduruan
Ardiwinata
Identitas buku:
1.      Judul : Baruang Ka Nu
Ngarora
2.      Kenging : Daeng Kanduruan
Ardiwinata
3.      Penerbit : Wedalan PT Kiblat
Buku Utama
4.      Rarancang Jilid : Tim Kreatif
Kiblat
5.      Gambar Jilid : Esti Lestarini
6.      Citakan : Februari 2013
7.      Tebelna : 107 lembar
Latar belakang JEUNG Karya-karya pengarang:
BIOGRAFI pengarang:
1.
Daeng Kanduruan Ardiwinata 2.
(Bandung 1855 - Tasikmalaya 1947) 3.
nyaeta saurang Nasionalis,Agamis,sarta 4.
Sastrawan Sunda. Manehna mangrupa 5.
saurang guru nalika,ahli 6.
nalika,pangadeg sarta Pupuhu 7.
Paguyuban Pasundan,sarta Redaktur 8.
Bale Pustaka. Sanaos bapana turunan
Bugis, nanging perkawis eta henteu 9.
ngabatesan katresna na dina sastra
Sunda. Manehna pangarang roman 10.
kahiji dina nalika Sunda. Pangajen "
Ridder In De Orde Van Orange Nassau
" ku Pamarentah Karajaan Belanda
luhur prestasi di widang sastra. 11.
Tatakrama oerang Soenda, 1910.
Baruang ka nu ngarora, 1966.
Tata bahasa Sunda.
Dongeng-dongeng Soenda, 1910.
Tri wangsa, 1921. Jeung saterusna
Soendaasch spel- en leesboekje, 1926.
Serat sabda rahajoe, 1911.
Sakola noe lolong di Bandoeng djeung kasakit
njĕri mata anoe matak lolong.
Pemimpin bagi orang jang hendak memilih
pentjaharian.
Dari hal pertanaman teboe dan fabriek goela :
terkoetip dari karangganja toean Mr. A.
Neijtzell de Wilde, leeraar disekolah hakim,
1912.
Pemerintahan Nederland dengan Hindia :
terkoetip dari boekoe-boekoe wet dan lainnja,
1913.
Baruang Ka Nu Ngarora
2021.02-03/ 22:23 Page.
Selasa

Hatur Nuhun

Palinoia;
Hatur Nuhun
Hatur Nuhun
Hatur Nuhun