Anda di halaman 1dari 28

ANTIBIOTIK

PENGHAMBAT
SINTESIS ASAM
FOLAT
SULFONAMIDA DAN TRIMETOPRIM

Tim Farmakologi 2_2023


ASAM FOLAT

• Asam folat adalah suatu senyawa yang berfungsi dalam


reaksi enzimatik yang penting dalam biosintesis precursor
DNA dan RNA, glisin, metionon, asam glutmat, dan
metabolit esensial lainnya.
• Struktur asam folat terdiri dari 3 gugus utama: cincin
pteridine, para-aminobenzoic acid (PABA), dan asam
amino glutamate.

Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 2


STRUKTUR ASAM FOLAT

Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 3


SINTESIS ASAM FOLAT

Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 4


OBAT-OBAT PENGHAMBAT
SINTESA ASAM FOLAT
Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 6
Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 7
Mekanisme Kerja Penghambat Sintesa Asam Folat

Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 8


SULFONAMID
KIMIA

• Struktur mirip PABA


• Lebih larut dalam pH basa
• Dapat dibuat sebagai garam
sodium

Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 10


AKTIVITAS ANTIMIKROBA
• Sulfonamida mempunyai spektrum luas
• Bekerja sebagai bakteriostati, namun pada kadar tinggi dapat bekerja
sebagai bakterisid
• Bakteri yang sensitive terhadap sulfonamida, antara lain:
• gram positif seperti Staphylococcus sp
• Bakteri enteric gram negatif, seperti Escherichia coli, Klebsiella
pneumoniae, Salmonella, Shigella, and Enterobacter sp
• Nocardia sp, Chlamydia trachomatis, dan beberapa protozoa
• Stimulasi pertumbuhan rikettsia
• Kurang aktif terhadap Anaerob
• Resisten terhadap Pseudomonas aeruginosa

Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 11


RESISTENSI
• Resistensi dapat disebab terjadinya hal berikut:
• Meningkatnya produksi PABA
• Produksi enzim pembentuk as. folat dg afinitas
sulfonamida rendah Dihidropteroat sintase dg
afinitas < sering disandi oleh plasmid dipindahkan
dan menyebar cepat dan luas
• Bakteri mengubah struktur molekul enzim yang
berperan dalam sintesis asam folat.
• Mengganggu permeabilitas terhadap sulfonamida
• Banyak galur gonococcus, stafilococcus, menigicoccus,
pneumococcus, dan streptococcus yang sudah resisten.

Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 12


KLASIFIKASI SULFONAMIDA

• Oral, tidak dapat diserap : Sulfasalazin


• Topikal : Sulfasetamid, mafenid asetat, Ag-Sulfadiazin
• Oral, dapat diserap : Sulfametoksazol, Sulfadiazin

Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 13


FARMAKOKINETIK SULFONAMID ORAL,
DAPAT DISERAP
• Absorbsi di lambung dan usus halus
• Distrbusi termasuk SSP dan serebrospinal, plasenta, Janin
• Berdasarkan t1/2 dibedakan menjadi kerja singkat,
sedang, lambat
• Ikatan protein 20% s/d >90%
• Kadar darah puncak 2-6 jam
• Metabolisme di hati
• Eksresi melalui urin

Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 14


SIFAT FARMAKOKINETIK BEBERAPA SULFONAMID
DAN PIRIMIDIN

Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 15


PENGGUNAAN KLINIS SULFONAMIDA ORAL
DAPAT DISERAP

• Sulfametoksazol-trimethoprim
• Sulfadiazin-pyrimethamine: terapi lini pertama
toksoplasmosis akut
• Sulfadoxine-pyrimethamine (fansidar): terapi lini kedua
malaria

Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 16


PENGGUNAAN KLINIS SULFONAMIDA ORAL TIDAK
DISERAP

• Sulfasalazin: kolitis ulserativ, enteritis, dan penyakit


inflamasi usus

Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 17


PENGGUNAAN KLINIS SULFONAMIDA
TOPIKAL
• Larutan/salep mata Na sulfasetamid:
konjungtivitis bakteri, adjuvant trakoma (glanular
konjungtivitis)
• Mafenid asetat: infeksi luka bakar (bisa diserap
lewat luka bakar dan Dapat menyebabkan asidosis
metabolic)
• Silver-Sulfadiazin: topikal lebih dipilih pada infeksi
luka bakar dibanding mafenid asetat

Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 18


EFEK SAMPING
• Sering: Demam, Mual dan muntah, diare, Reaksi Alergi :
Gangguan pada kulit seperti eritema, dermatitis, urtikaria,
fotosensitivitas. Kristaluria, hematuria, obstruksi saluran
kemih (Penumpukan kristal dalam ginjal yang menyebabkan
iritasi dan obstruksi terutama pada pH netral atau asam)
• Jarang terjadi: Sindrom Steven jhonson, stomatitis,
konjungtivitis, atritis, Anemia aplatis/hemolitik,
granulositopenia, trombositopenia, leukemoid, hepatitis,
psikosis, poliarterisis nodosa

Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 19


TRIMETOPRIM & KOMBINASI
TRIMETHOPRIM SULFAMETOKSAZOL
MEKANISME
KERJA
• Trimetoksibenzilpirimidin, secara
selektif menghambat asam
dihidrofolat reduktase, enzim
yang mengubah DHFA menjadi
THFA sehingga menghambat
sintesa purin dan akhirnya
menghambat pembentukan
sintesis DNA
• Pirimetamin: lebih menghambat
dihidrofolat reductase protozoa

Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 21


TRIMETHOPRIM-
SULFAMETOXAZOLE

• Kombinasi Trimethoprime dgn Sulfametoxazole


bertujuan meningkatkan aktivitas kedua obat
tsb (sinergis).
• Kombinasi Trimetoprim sulfametoksazol:
bakterisid

Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 22


RESISTENSI TRIMETOPRIM

• Berkurangnya permeabilitas sel


• Pembentukan berlebih dihidrofolat reduktase
• Reduktase berbeda dg afinitas obat <<

Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 23


FARMAKOKINETIK

• Pemberian Oral tersendiri atau dengan Sulfametoksazol (t1/2 setara),


kombinasi bisa diberikan secara IV
• Absorpsi baik diusus
• Distibusi luas termasuk serebrospinal
• Trimetoprim lebih larut lemak drpd sulfametoksazol  vol dist >
maka 1 TMP:5 SMZ  kons puncak plasma 1:20
• 30-50% sulfonamide dan 50-60% trimethoprim Diekskresi melalui
urin dalam waktu 24 jam.
• Bersifat basa lemah, terkonsentrasi di cairan prostat dan vagina yg
lebih asam dari plasma.

Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 24


PENGGUNAAN KLINIS
• Trimetoprim oral: Diberikan secara tunggal (100 mg 2x sehari) u/ infeksi sal. Kemih
akut.
• TMP-SMZ oral: Pneumocystis jiroveci pneumonia, shigellosis, systemic salmonella
infections, urinary tract infections, prostatitis, and some nontuberculous
mycobacterial infections. It is active against most Staphylococcus Aureus strains,
both methicillin-susceptible and methicillin resistant, and against respiratory tract
pathogens such as pneumococcus, Haemophilus sp, Moraxella catarrhalis, and K
pneumoniae (but not Mycoplasma pneumoniae)
• TMP-SMZ IV: 80 mg TMP-400mg SMZ/5mL dalam 125 mL dekstrose 5% dalam air 
infus. for moderately severe to severe pneumocystis pneumonia, sepsis gram (-),
multidrug resistan. species such as enterobacter and serratia; shigellosis; typhoid
fever; or urinary tract infection caused by a susceptible organism jika pasien tidak
mampu minum obat.

Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 25


EFEK SAMPING

• Anemia megaloblastik
• Leukopenia
• Granulositopenia
• Kombinasi TMP-SMZ: semua efek samping tekait
sulfonamid

Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 26


• Mekanisme kerja Sulfonamida dan
Trimetoprim
• https://youtu.be/_cu45SQfl24

Inhibitor sistesa asam folat 12/17/2023 27


Terima Kasih

Anda mungkin juga menyukai