Apa dan kegunaannya

Bagaimana kejadiannya?
Apa kepentingannya?

Konsep2 asas geologi

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.

14.

Sistem solar dan kejadiannya

Bumi: struktur dalam, Tektonik Keping
Proses kejadian permukaan bumi
Proses kejadian dalam bumi
Batuan dan mineral, dan kejadiannya
Batuan igneus dan kejadiannya
Luluhawa dan batuan mendak (stratigrafi)
Batuan metamorfik
Masa geologi
Cangaan (struktur geologi)
Peta geologi dan Peta Topografi
Persekitaran geologi (enviromen kejadian
dan pemendapan)
Kegunaan geologi dalam kejuruteraan:
sumber alam (air, mineral, bijih, gas asli,
petroleum, batuan, pasir, tanahliat)
Penyelesaian masalah dalam kejuruteraan:

Senaraikan mineral dan batuan yg kita tahu

1
2
3
4
5
6
7

MINERAL

Apa itu mineral?

Bagaimana mineral terjadi
Apa kepentingannya?
Maklumat apa yang boleh digarap
(observed) daripada pengecaman
mineral?

Mineral ialah suatu bahan tak organik, yang berlaku

secara tabii dan mempunyai struktur atom yang
tertentu
(Mineral is defined as a naturally occurring inorganic
substance with ordered arrangement of atoms (Mason,
1979)
Contoh: emas, perak, kuprum, garam, plumbum, batu
kapur, batu marmar, timah, titanium, dan .

Dalam takrifan mineral, ada tiga kata sifat nama

(adjective) yang perlu penjelasan:
1. Bahan tak organik (vs organik)
2. Berlaku secara tabii (vs sintetik)
3. Mempunyai susunan atom yang tertentu (vs tak
berhablur)

Bahan tak organik

Tak mengandungi karbon atau
tak mempunyai hayat
(kecuali: petroleum, gas,
grafit, intan)

Berlaku secara tabii

Asli, bukan buatan manusia
atau sintetik
Contoh: intan sintetik,
permata sintetik, wafer silikon
SiO2

Mempunyai susunan
atom yang tertentu
Berhablur (crystal)
Contoh: garam NaCl, AgCl,
CaS04.2H20
Mineral tak berhablur: kaca,
obsidian

Jenis-jenis mineral
1.

2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Unsur jati (native elements)

Sulfida dan sulfosalt
Oksida dan hidroksida
Halida
Karbonat, nitrat, borat
Sulfat, kromat, molibdat, tungstat
Fosfat, arsenat, vanadat
Silikat

1. Unsur jati/native
elements
Au, Ag, Cu, Pt, Pd, Pt-Iridium,
Fe, Fe-Ni, As, Sb, Bi,
S,C(intan), C (grafit)

Kegunaan dlm kehidupan

dan industri

2. Sulfida dan sulfosalt

AgS
Cu2S
Cu5FeS4
PbS
ZnS
CuFeS4
NiS
CuS

argentit
kalkosit
bornit
galena
sfalerit
kalkopirit

2. Sulfida dan sulfosalt

HgS
AsS
FeS
MoS2

sinabar
realgar
pirit
molibdenit

3. OKSIDA DAN HIDROKSIDA

CuO
TiO2
MgO
SnO2
MgAl2O4
MnO2
BeAl2O4
Al2O3
FeO
Fe2O3,
Fe3O4

kuprit
Rutil
magnesit
Cassiterite
spinel
(pirolusit)
krisoberil
korundum
goetite
hematit
magnetit

HIDROKSIDA
Brusit
Mg(OH)2
Gibsit
Al(OH)3
Boehmit AlO(OH)
ManganitMnO(OH)
Diaspora AlO(OH)
Geotit FeO(OH)

4. HALIDA

Halit NaCl
Silvit KCl
Fluorit CaF2
Karnalit
KMgCl3.6H2O
Kriolit Na3AlF6 (ditemui
secara
tabii hanya di
Greenland)

NaCl (garam)

5. KARBONAT, NITRAT,
BORAT

CaCO3
batukapur
CaFe(CO3)2
BaCO3
MgCO3
FeCO3
MnCO3
Rodokrosit
ZnCO3
Smithsonit
SrCO3
Strontianit

6. SULFAT, KROMAT,
MOLIBDAT, TUNGSAT

BaSO4
CaSO4
CaSO4.2H20
KFe3(SO4) 2(OH)6
PbCrO4
(Fe, Mn)WO4
CaWO4
PbMoO4

barit
anhidrit
gipsum
javosit
krokoit
wolframit
scheelit
wulfenit

7. FOSFAT, ARSENAT,
VANADAT

Xenotim
Monazit
Apatit
Karnotit
Autinit

YPO4
(Ce, La, Nd, Th)PO4
Ca5(PO4)3(F, Cl, OH)
K2(UO2) 2(VO402).3H2O
Ca(UO2) 2(PO4) 2.10-12H2O

soalan

Adakah mineral ini ditemui di semua

negara?
Adakah taburannya sama rata?
Adakah kepekatannya sama atau
berlainan?
Adakah logam senang diperolehi?
Apa kesan mineral yang berlaku secara
tabii terhadap persekitaran? Boleh ia
dielakkan?
Adakah mineral mempunyai kuasa
ekonomi? dan kuasa politik?
Bagaimana bekalan mineral di masa
depan? Pasti?

Mineral pembentuk batuan

(silicate => rock forming minerals)

Mineral Silikat (Mineral Pembentuk Batuan)

1.

2.

3.

4.
5.
6.
7.

Nesosilikat (isolated tetrahedron)

1:2
Sorosilikat (isolated, double
tetrahedron) 2:7
Siklosilikat (ring of tetrahedron) 1:3
Inosilikat (single chain)
Inosilikat (double chain)
Filosilikat (sheet)
Tektosilikat (framework)
penting untuk diperhatikan: nisbah Si:O,
komposisi kimia dan struktur dalam

perbezaan

Nisbah Si:O
Struktur
Komposisi kimia

(sila rujuk Rajah p.338, Hurlburt)

Chemical formula
Quartz
SiO2
Microcline
KAlSi3O8
Orthoclase
KAlSi3O8
Na-Plagioclase
NaAlSi3O8
Ca-Plagioclase
CaAlSi3O8
Muscovite
KAlSi3O10
Biotite
KAl(Mg-Fe)3Si3O10 (OH)2
Horneblende Ca2Al2Mg2Fe3, Si6O (OH)2
Augite
Ca2(Al-Fe)4(Mg-Fe)4Si6O 24

Cation sizes

Batuan metamorfik

Silika tetrahedron

tetrahedron

Sheet structure B,
C

Tetrahedron tunggal

Double sheet

Silicate rocks
Silicate material,
Olivine, pyroxene

+ Ni

Habis pasal sistem mineral dan batuan

Ciri-ciri fizikal mineral dan batuan

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Warna
Luster/kilauan
Form/bentuk
Hardness/kekerasan
Cleavage/ira
Fracture/retak
Tenacity/tahan lasak

8.
9.
10.
11.
12

Specific gravity/graviti tentu

Fusibility/kelakuran
Fluorescence/pendaflour
Magnetism/kemagnetan
Electrical conductivity/
kekonduksian elektrik

13.
14.

Taste/rasa
Touch/sentuh

huraian
1.

Colour/warna
chloritegreen
quartz-white, grey, pink or yellow
sulfur-yellow
streakwarna yang terlorek pada
papan porselin ex: ferumwarna
streak ialah kekaratan/brown

Lustre/kilauan
Logam/metallic
Glassy/vitreous as in quartz
Resinous/greasy- opal
Soapy- talkum
Silky- asbestos
Satin spar fibrous gypsum

Form/bentuk

Acicularneedle like crystals

Botryoidal macam
setangkai anggur
(chalcedony)
nodular/concretionary
Dendritic
Reniformkidney shaped
Tabular-- mika

Skala kekerasan Moh

1.

2.
3.
4.
5.

Talc
Gypsum
Calcite
Fluorspar
Apatite

6. Orthoclase
7. Quartz
8. Topaz
9. Corundum
10. Diamond

Finger nail 2.5

Steel knife 5
Soft glass --7

Cleavage/ira

Kecenderungan mineral terbelah

dengan mudah pada satu-satu satah.
Satah ini bergantung pada susunan
atom di dalam mineral
Perfect/good/distinct/imperfect ex:
Mika 1, feldspar 2, calcite 3,
ZnS -- 6

Fracture/retak

Keadaan permukaan mineral yang

pecah
Biasanya tak nalar (regular) dan tak
bergantung kepada ira
Ex: conchoidal

Specific gravity

Mass/volume
Usu. 1-20, mainly 2-7
Ex: halite
2.16
Clays 2.5 2.8
Quartz 2.65
Hematite
4.72
Magnetite
5.2
Tin
6.9
Emas ??
Batuan biasa?

Ciri2 lain

Piezoelektrik
Piezomagnet
Insulators
pendaflour

What make some minerals special

than others?

Rahsia terletak pada

Electronic configuration!
Know or dont know?

BATUAN

Himpunan mineral (aggregate of

minerals), ie, terdiri drpd satu
mineral atau lebih
contoh: garam, fosfat, batu kapur,
batu granit, marmar, batu arang

Silicate rocks
Silicate material,
Olivine, pyroxene

+ Ni

JENIS BATUAN
Ada tiga jenis:
1.
Batuan igneus (igneous)- terjadi hasil
drpd pemejalan magma
2.
Batuan mendak/sedimen (sedimentary)terjadi drpd himpunan sedimen
(luluhawa, hakisan, pengangkutan dan
pensedimenan)
3.
Batuan metamorfik (metamorphic)
terjadi drpd perubahan suhu dan
tekanan

Klasifikasi batuan

Paling penting
Akan ditunjukkan apabila
membincang jenis batuan masing2
nanti

Kegunaan mineral dan batuan

(menurut industri primer dan sekunder)
industri primer digunakan secara pukal dan
langsung
1.

2.

3.

Logam - emas, perak, timah, besi, Pb,

Cu, Zn
Bukan logam lempung, batu arang,
petroleum dan gas, permata,
mineral industri pasir, batuan granit,
marmar, batu kapur, batu pasir,
garam, papan slate, mika

Industri sekunder dipasarkan

sesudah diproses

Logam keluli, besi tuang (cast

iron), wayar atau kabel (emas,
perak, aluminum)
Bukan logam baja, bahan polimer,
plastik
Mineral industri serbuk feldspars
(industri seramik)

Matlamat kita melombong, memproses,

mengekstrak, mendagang mineral dan
batuan

Untuk mendapatkan keuntungan

Sumber pendapatan negara
Untuk keselamatan
Untuk mensejahterakan kehidupan
manusia sejagat
dll

Kegunaan mineral dan batuan

1.

Berdasarkan kepada sifat-sifat fizikal,

kimia, optik, magnetik, elektrik (pukal
dan spesifik)
Ex: Sifat fizikal & kimia
batuan granit, batu kapur, batu syel,
batuan marmar, pasir
Konduktor & insulator
mika, besi atau logam, grafit,
Magnet: magnetit Fe3O4

2. Ciri-ciri dalaman menentukan bentuk luaran

dan kegunaannya
Ex: permata - untuk cantik (nilai estetika) &
pelaburan
emerald, jade, quartz, garnet
kubus - intan, pirit FeS2
clays pembuatan kertas, makanan haiwan,
baja, proses penulenan (kelapa sawit)
semikonduktor
industri saduran - emas, timah, silver
grafit - pensil/pentel? Sistem hablur: grafit
ada lagi? Kekerasan - batu pengasah/pemotong

next lecture
batuan igneus

Original minerals (Chemical

formula)

Quartz
SiO2
Microcline
KAlSi3O8
Orthoclase
KAlSi3O8
Na-Plagioclase
NaAlSi3O8
Ca-Plagioclase
CaAlSi3O8
Muscovite
KAlSi3O10
Biotite
KAl(Mg-Fe)3Si3O10 (OH)2
Horneblende Ca2Al2Mg2Fe3, Si6O (OH)2
Augite
Ca2(Al-Fe)4(Mg-Fe)4Si6O 24

Secondary minerals (chemical

formula)

Calcite
Dolomite
Gypsum
Apatite
Limonite
Hematite
Gibbsite
Clay Minerals
Al silicates

CaCo3
CaMg(CO3)2
CaSO4-2H20
Ca5(PO4)3 - (Cl, F)
Fe2-O3-3H20
Fe2O3
Al2-O3-3H2O