Kursus Faraid ILIM> 11 FEB 2014 > SLOT 2 & 3

AHLI WARIS DALAM PUSAKA ISLAM (I) & (II)

Oleh:

ZAHARI BIN MAHAD MUSA

Pensyarah Kanan
Fakulti Syariah & Undang-undang

Kandungan Perbincangan

Objektif
Pendahuluan
Waris-waris dalam Pusaka Islam
Waris Ashab al-Furud dan
bahagiannya
Waris Asabah
Waris Dhawi al-Arham
Kesimpulan

Objektif Slot 2 & 3

i. Mengetahui ahli waris dalam undang-undang pusaka
Islam (Faraid).

ii. Memahami waris ashab al-furud dan bahagian yang

ditetapkan dalam undang-undang pusaka Islam.

iii. Mengetahui waris asabah dan dhawi al-arham dalam

undang-undang pusaka Islam.

PENDAHULUAN
Waris
adalah
mereka
yang
bertanggungjawab mengurus pusaka
dan setiap warisan yang ditinggalkan.
Pelaksanaan undang-undang pusaka
Islam berlaku dalam dua bentuk
keluarga melalui penentuan waris ashab
al-furud bagi keluarga kecil dan waris
asabah dan dhawi al-arham bagi
keluarga besar.




Maksudnya:

Sesungguhnya Allah SWT tidak

mewajibkan
zakat
melainkan
untuk
menyucikan harta yang kamu miliki, dan
mewajibkan pewarisan sebagai satu hak
kepada ahli waris selepas (kematian) kamu.
(Ab Dwd. Al-Sunan. Kitab al-Zakt (9). Bab: f huqq al-ml
(32). # 1664).

Faraid
Konsep Asas

Waris & Bahagian

Kaedah Agihan
Tidak

Rukun
Syarat

Waris ashb al-furd

Waris casabah
Waris dhaw al-arhm
al-Radd al-Hajb
al-cAwl al-Tasil
al-Tashih
Ya

Lengkap

Sebab
Penghalang

Agihan
selesai



Maksudnya:

Berikanlah harta pusaka kepada

orang-orang yang berhak, sesudah
itu bakinya adalah untuk waris lelaki
yang lebih utama.
(Al-Bukhari. Al-Sahih. Kitab al-Farid. Bab:
man taraka malan faliahlihi. No: 6351).

Senarai Waris Yang Layak

Waris Lelaki
1. Anak lelaki
2. Anak lelaki kepada anak lelaki (cucu)
3. Bapa
4. Datuk
5. Saudara lelaki seibu sebapa
6. Saudara lelaki sebapa
7. Saudara lelaki seibu
8. Anak saudara lelaki dari seibu sebapa
9. Anak saudara lelaki dari seibu atau sebapa
10. Bapa saudara seibu sebapa
11. Bapa saudara sebapa
12. Sepupu dari bapa saudara seibu sebapa
13. Sepupu dari bapa saudara sebapa
14. Suami
15. Tuan yang merdekakan hamba

Waris Perempuan
1. Anak perempuan
2. Anak perempuan kepada
anak lelaki (cucu)
3. Ibu
4. Nenek sebelah ibu
5. Nenek sebelah bapa
6. Saudara perempuan seibu
sebapa
7. Saudara perempuan seibu
8. Saudara perempuan sebapa
9. Isteri
10.
Perempuan
yang
merdekakan hamba

Senarai Waris Yang Layak

Jika kesemua waris lelaki di atas wujud, maka hanya tiga orang
sahaja yang layak:
bapa, anak lelaki dan suami
jika kesemua ahli waris perempuan di atas wujud, hanya lima orang
sahaja yang layak iaitu:
anak perempuan, anak perempuan daripada anak lelaki
(cucu), ibu, saudara perempuan seibu sebapa dan isteri.
jika kesemua 25 orang waris masih hidup, maka keutamaan akan
diberikan kepada hanya lima orang waris sahaja:
bapa, ibu, anak lelaki, anak perempuan dan suami/isteri.

Waris Utama Pusaka

Ashab alFurud

Waris
Pusaka

Asabah

Dhawi alArham

waris
yang
ditetapkan
bahagian pusaka mereka
menurut
al-Quran,
alSunnah dan ijmak.

waris yang mendapat baki

lebihan selepas
pembahagian kepada waris
Ashab al-Furud
waris yang mempunyai
hubungan kerabat atau
darah dengan simati selain
daripada Ashab al-Furud
dan Asabah

Pembahagian Pusaka
1.
Pembahagian
Melalui Fardu

2.
Pembahagian
Melalui Asabah

Ketetapan;
Harta Lebihan;
- Mengambil kesemua harta
jika mereka waris tunggal,
- Mengambil baki lebihan
selepas pembahagian fardu.

WARIS ASHAB AL-FURUD

Telah ditetapkan bahagian / pecahan

12 orang waris (8P, 4L)

Waris paling utama & didahulukan dalam
pembahagian pusaka berbanding Waris Asabah dan
Dhawi al-Arham

Menerima salah satu bahagian 1/2, 1/4, 1/6,

1/8, 1/3, 2/3 atau 1/3 baki.
Dibahagi kepada tiga golongan: Waris Utama,
Waris Gantian, Waris Sisi

WARIS ASHAB AL-FURUD

Ashb al-furd alsababiyyah

Kategori

- Ikatan Perkahwinan

Ashb al-furd
Ashb al-furd alnasabiyyah
- Ikatan Hubungan Darah

Bapa
Datuk
Suami
Saudara Lelaki seibu

Ibu
Nenek
Isteri
Anak Perempuan
Anak Perempuan kpd
Anak Lelaki
Saudara Perempuan
Seibu Sebapa
Saudara Perempuan
Sebapa
Saudara Perempuan
Seibu

WARIS ASHAB AL-FURUD

Utama

Suami
Isteri
Bapa
Ibu
Anak
Perempuan

Gantian
Datuk
Nenek
Anak
Perempuan kpd
Anak Lelaki

Sisi
Saudara
Perempuan
Seibu Sebapa
Saudara
Perempuan
Sebapa
Saudara
Perempuan
Seibu
Saudara Lelaki
Seibu

 Anak Perempuan
Anak Perempuan kpd Anak Lelaki
Saudara Perempuan Seibu Sebapa
Saudara Perempuan Sebapa

Isteri

1/8
Suami
Isteri

2/3

1/4
1/2

Suami
Anak Perempuan
Anak Perempuan kpd Anak Lelaki
Saudara Perempuan Seibu Sebapa
Saudara Perempuan Sebapa

1/3
Bahagian
Pusaka
(Fardu)

Ibu
Saudara Lelaki
dan Perempuan
Seibu

1/6

*Bapa * Ibu
*Datuk * Nenek
*Saudara Lelaki atau saudara perempuan
seibu
* Anak Perempuan kpd Anak Lelaki
* Saudara Perempuan Sebapa

Suami

1/2
1/4

Tidak mempunyai anak ATAU

Tidak mempunyai cucu dari anak
lelaki
Mempunyai

anak
ATAU
Mempunyai cucu dari anak lelaki

Isteri

1/4

Tiada
anak
ATAU
Tiada cucu dari anak lelaki

1/8

Mempunyai
anak
ATAU
Mempunyai cucu dari anak lelaki

Bapa

1/6

Mempunyai anak lelaki ATAU cucu

lelaki dari anak lelaki

1/6 +
asabah

Mempunyai anak perempuan ATAU

cucu perempuan dari anak lelaki

asabah

Tiada anak ATAU cucu dari anak

lelaki

Ibu

1/6

Mempunyai anak ATAU cucu dari

anak lelaki ATAU mempunyai dua
saudara kandung ATAU saudara
sebapa

1/3

Tidak mempunyai anak ATAU cucu

dari
anak
lelaki
ATAU
tiada dua saudara kandung ATAU
saudara sebapa

1/3 dari
baki

Mempunyai bapa serta suami ATAU

isteri

Contoh Pengiraan: 1/3 daripada baki

Penyelesaian Farid
Kadar fardu
Saham
1/2
3/6
1/3 baki
1/6
Asabah
2/6 (baki)
Jumlah ( Asal masalah )
6/6

Waris-waris
Suami
Ibu
Bapa

Penyelesaian Farid
Kadar fardu
Saham
1/4
1/4
1/3 baki
1/4
Asabah
2/4 (baki)
Jumlah ( Asal masalah )
4/4

Waris-waris
Isteri
Ibu
Bapa

Nenek

1/6

Hanya
mendapat
bahagian
sekiranya tiada ibu (sebelah ibu)
atau tiada ibu atau bapa (sebelah
bapa)

Datuk

Bahagian
sama seperti
bapa

Hanya
mendapat
sekiranya tiada bapa

bahagian

Anak Perempuan

1/2

Hanya seorang sahaja DAN tidak

ada anak lelaki

2/3

2 orang anak perempuan atau lebih

DAN tiada anak lelaki

Asabah bil
al-ghayr

Mempunyai anak lelaki - mendapat

separuh dari bahagian anak lelaki

Anak Perempuan Kepada Anak Lelaki

1/2

Mempunyai seorang sahaja DAN tiada

anak

2/3

Mempunyai 2 orang atau lebih DAN

tiada anak

1/6

Mempunyai seorang atau lebih jika

bersama-sama
dengan
seorang anak perempuan

Asabah bil alghayr

Mempunyai cucu lelaki - mendapat separuh

dari bahagian cucu lelaki daripada anak lelaki.

Terhalang

disebabkan mempunyai anak lelaki ATAU 2

anak perempuan atau lebih

Saudara Perempuan Seibu Sebapa

1/2

Tiada anak, cucu, bapa DAN tiada waris

yang menjadikannya asabah

2/3

Dua orang atau lebih, tiada anak, cucu,

bapa DAN ahli yang menjadikannya
asabah

Asabah bil alghayr

ketika bersama saudara lelaki seibu

sebapa

Asabah maa alghayr

ketika bersama-sama anak perempuan atau

anak perempuan kepada anak lelaki atau
bersama kedua- duanya

Terhalang

disebabkan adanya bapa, ATAU anak

lelaki ATAU cucu lelaki dari anak lelaki

Saudara Perempuan Sebapa

1/2

Hanya seorang, tiada anak, cucu,saudara kandung,

bapa DAN tiada ahli yang menjadikannya Asabah

2/3

Dua orang atau lebih dengan syarat tiada cucu lelaki,

saudara kandung, bapa DAN tiada ahli yang
menjadikannya Asabah

1/6

jika bersama dengan seorang saudara perempuan

seibu sebapa

Asabah bil alghayr

jika bersama saudara lelaki sebapa

Asabah maa alghayr

ketika bersama-sama anak perempuan atau anak

perempuan kepada anak lelaki atau bersama keduaduanya

Terhalang

oleh anak lelaki, cucu lelaki, bapa, saudara lelaki IB, dua
orang saudara perempuan IB (kecuali jika ada saudara lelaki
sebapa) dan oleh seorang saudara perempuan IB ketika dia
menerima asabah maa al-ghayr

Saudara Lelaki Seibu

Saudara Perempuan Seibu

1/6

Hanya seorang, tiada bapa, datuk

DAN tiada anak ATAU cucu dari anak
lelaki

1/3

Dua atau lebih, tiada bapa, datuk

DAN tiada anak ATAU cucu dari anak
lelaki

Terhalang

Disebabkan adanya bapa, datuk,

anak dan cucu dari anak lelaki

Contoh Kes

WARIS ASABAH

Asabah

setiap waris yang tiada kadar

bahagian tertentu secara jelas
dalam al-Quran atau al-Sunnah.

1. Mengambil seluruh harta jika tiada ahli fardu.

2. Mengambil baki harta setelah ahli fardu
mengambil bahagian masing-masing.
3. Tiada bahagian baginya kerana tiada baki harta
setelah diambil oleh ahli fardu.

WARIS ASABAH

Kategori
casabah

cAsabah

cAsabah

cAsabah

nasabiyyah

sababiyyah

bi
al-nafs

cAsabah

bi
al-ghayr

cAsabah

maca alghayr

Kategori Asabah
Asabah bi al-nafs

Asabah bi al-Ghayr

Waris
lelaki
yang
tiada
perantaraan
perempuan
antara mereka
dengan si mati.

waris
perempuan
daripada waris
ashab al-furud
yang menerima
baki
ketika
bersama-sama
dengan
saudara lelaki
setaraf dengan
mereka

Asabah maa alGhayr

Waris
perempuan
menjadi
asabah dengan
sebab adanya
waris
perempuan
lain

Asabah bi al-nafs

LELAKI
SAHAJA

Menurut Keutamaan:
1. Anak Lelaki (ke bawah)
2. Bapa (ke atas)
3. Saudara lelaki seibu sebapa
atau saudara lelaki sebapa
4. Bapa saudara kepada bapa

Peraturan Asabah bi al-nafs

Peraturan Darjah

Peraturan Pertalian

Waris dari darjah yang lebih tinggi akan mengeluarkan waris dari
darjah yang lebih rendah
Pengecualian:
Bapa tidak akan dikecualikan oleh anak lelaki
Datuk tidak akan mengeluarkan saudara kandung
Di dalam kes yang sama, pertalian yang terdekat kepada si mati
akan mengeluarkan yang lebih jauh
Cth: Anak lelaki akan mengeluarkan anak lelaki daripada anak lelaki

Peraturan Keakraban

Waris yang lebih akrab akan mengeluarkan waris yang lebih jauh
Cth: Saudara seibu sebapa akan keluarkan saudara sebapa

Contoh Kes
Waris-waris
Anak perempuan
Ibu
Bapa
Saudara lelaki
seibu sebapa

Penyelesaian Farid
Kadar fardu
Saham
1/2
3/6
1/6
1/6
1/6 + casabah
1/6 + 1/6 = 2/6
terdinding

Bapa saudara
terdinding
sebapa
Jumlah (Asal masalah )

6/6

Asabah bi al-Ghayr

LELAKI &
PEREMPUAN
(Pekongsi wanita
yang akan berkongsi
dengan pekongsi
lelaki)

Anak Perempuan + Anak Lelaki

Cucu Lelaki + Cucu Perempuan
Saudara Lelaki Seibu Sebapa +
Saudara Perempuan Seibu Sebapa
Saudara Lelaki Sebapa + Saudara
Perempuan Sebapa

Contoh Kes
Waris

Kadar
Fardu

Saham

Tashih

Isteri

1/8

1/8

3/24

Anak L

Anak P

14/24
7/8

A
JUMLAH

7/24
8/8

24/24

Contoh Kes
Penyelesaian Farid
Waris-waris
Kadar fardu

Saham

Tashih

Ibu

1/6

1/6

1/6

Bapa

1/6

1/6

1/6

4/6 (baki)

2/6
(1/6 seorang)

2 anak perempuan

asabah bi
al-ghayr

Seorang anak lelaki

2/6
Jumlah

6/6

6/6

Asabah maa al-Ghayr

PEREMPUAN SAHAJA
(Penghabisi hanya akan
mengambil bahagiannya
setelah pekongsi
mengambil bahagian
mereka)

Saudara Perempuan Seibu

Sebapa; atau
Saudara Perempuan
Sebapa
Akan Mewarisi Bersama

Anak Perempuan Sahaja;

atau
Anak Perempuan daripada
Anak Lelaki

Contoh Kes
Waris-waris
Ibu
Isteri
Anak perempuan

Saudara perempuan
seibu sebapa

Penyelesaian Farid
Kadar fardu
Saham
1/6
4/24
1/8
3/24
1/2

12/24

asabah maa alghayr

5/24 (baki)

Jumlah

24/24

WARIS DHAWI AL-ARHAM

keluarga si mati yang tidak ditentukan hak
pewarisan harta pusaka dalam al-Quran, sunnah
atau ijmak dan tidak digolongkan sebagai waris
ashb al-furd atau casabah.

AL & AP kepada AP
AL & AP kepada SdP
Bapa saudara sebelah ibu
Ibu saudara sebelah ibu dan bapa
Bapa kepada ibu

KESIMPUL AN
Sistem pembahagian pusaka dalam
Islam berlaku secara adil kepada
semua ahli-ahli waris berdasarkan
fitrah manusia, keperluan dan
keakraban mereka dengan pewaris.
Waris ashab al-furud merupakan
kumpulan utama dalam agihan
pusaka kerana bahagian pusaka
mereka telah ditentukan dan
berkemungkinan
agihan
dapat
dihabiskan oleh kumpulan waris ini.

...
zahari@usim.edu.my :
06-7988500 / 012-3760496 :