: 300 hari/tahun
Basis Perhitungan
: 1 jam operasi
Bahan baku
Produk
ton
kg
1 tahun 1 hari
x 1000
x
x
tahun
ton 300 hari 24 jam
= 84.305,5556 kg/jam
Tabel Berat Molekul Senyawa
Komposisi Senyawa
Tri Miristat
Tri Palmitat
Tri Stearat
Tri Oleat
Tri Linoleat
Metanol
Air
Asam Miristat Metil Ester
Asam Palmitat Metil Ester
Asam Stearat Metil Ester
Asam Oleat Metil Ester
Asam Linoleat Metil Ester
Gliserol
(sumber : hysis 2006.5)
Komposisi CPO :
a. TriMiristat
: 2,2 %
b. TriPalmitat
: 46 %
123
BM
722
806
890
884
878
32
18
242
270
298
296
294
92
124
c. TriStearat
: 3,6 %
d. TriOleat
: 41,2 %
e. TriLinoleat
:7%
Blok diagram
3
Keterangan : aliran 1
aliran 2
aliran 3
: aliran keluaran MP 01
125
Aliran 1
23109,9541
2,6051
23112,5592
23735,9534
Metanol
Air
B(OCH3)3
Total
Aliran 2
0,6730
622,7212
623,3942
23109,9542
3,2782
622,7213
23735,9534
2. Reaktor-01 (R-01)
Fungsi
: Mereaksikan Metanol dengan Faty Acid Trigliserida sehingga
terbentuk produk utama Fatty Acid Methyl Estre dan Gliserol.
Blok diagram :
3
5
Keterangan
aliran 3
aliran 4
aliran 5
Reaksi :
O
CH2C-O-R
CH2-OH
O
CH C-O-R
B(OCH3)3
+ 3CH3OH
CH OH
+ 3R COOCH3
O
CH2-C-O-R
Trigliserida
CH2-OH
Metanol
Gliserol
FAME
126
Kondisi Operasi :
Rasio Trigliserida dengan metanol = 1 : 6
T = 230 oC
P = 14.6 atm
Konversi = 54 %
= 54 % x 2,6533 kmol
= 1,4328 kmol
= 1034,4773 kg
= 1,2205 kmol
= 881,2214 kg
B. TriPalmitat
Tripalmitat
= 120,6056 kmolx 46 %
= 55,4786 kmol
= 44715,7158 kg
TriPalmitat Bereaksi
= 54 % x 55,4786 kmol
= 29,9584 kmol
= 24146,4865 kg
127
TriPalmitat sisa
= 25,5201 kmol
= 20569,2293 kg
C. TriStearat
Tristearat
Trstearat bereaksi
= 54 % x 4,3418 kmol
= 2,3446 kmol
= 2086,6691 kg
Tristearat sisa
= 1,9972 kmol
= 1777,5329 kg
D. TriOleat
TriOleat
TriOleat bereaksi
= 54 % x 49,6895 kmol
= 26,8323 kmol
= 23719,7744 kg
TriOleat sisa
= 22,8572 kmol
= 20205,7338 kg
E. TriLinoleat
TriLinoleat
= 120,6056 kmol x 7%
= 8,4424 kmol
= 7412,4174 kg
TriLinoleat
= 54 % x 8,4424 kmol
= 4,5589 kmol
= 4002,7054 kg
TriLinoleat sisa
= 3,8835 kmol
= 3409,7120 kg
128
= 65,1270 kmol
= 54990,1127 kg
F. Metanol
Metanol Bruttto / ada air umpan
= 6 x 120,6056 kmol
= 723,6333 kmol
= 23156,2667 kg
Metanol bereaksi
= 3 x Triglyserida bereaksi
= 3 x 65,1270 kmol
= 195,3810 kmol
= 6252,1920 kg
Metanol sisa
= 526,8051 kmol
= 16857,7621 kg
G. Air
Air (2%)
129
Komponen
Tri Miristat
Tripalmitat
Tristearat
Trioleat
Trilinoleat
Asam Miristat Metil Ester
Asam Palmitat Metil Ester
Asam Stearat Metil Ester
Asam Oleat Metil Ester
Asam Linoleat Metil Ester
Methanol
Air
B(OCH3)3
Gliserol
Total
130
125569,4954
125569,4954
FD-01
Keterangan :
aliran 5
aliran 6
aliran 7
Kondisi Operasi
Temperatur
: 140oC
Tekanan
: 1 atm
Perhitungan
3.1.
(US 7,871,448)
Komponen
Tri Miristat
Tri Palmitat
Tri Stearat
Tri Oleat
Tri Linoleat
B(OCH3)3
Metanol
Air
Asam Miristat Metil Ester
Aliran Input 5
881.2214
20569.2293
1777.5329
20205.7338
3409.7120
622.7212
16857.7621
3.2781
1040.2084
131
10.
11.
12.
13.
14.
24266.3202
2096.0474
23827.1037
4020.9410
5991.6840
125569.4954
Berdasarkan paten dan sifat fisik dan kimia dari senyawa yang ada pada aliran
masuk Flash Drum-01. Pada suhu 140oC telah melewati titik didih dari metanol
dan katalis Trimetil Borat, sehingga pada Flash Drum-01 seluruh metanol dan
katalis akan menguap. Sehingga neraca massa pada FD-01 seperti berikut :
5.2. Neraca Massa Flash Drum-01
No
.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Komponen
Aliran Input 5
Tri Miristat
Tri Palmitat
Tri Stearat
Tri Oleat
Tri Linoleat
B(OCH3)3
Metanol
Air
Asam Miristat Metil Ester
Asam Palmitat Metil Ester
Asam Stearat Metil Ester
Asam Oleat Metil Ester
Asam Linoleat Metil Ester
Gliserol
881.2214
20569.2293
1777.5329
20205.7338
3409.7120
622.7212
16857.7621
3.2781
1040.2084
24266.3202
2096.0474
23827.1037
4020.9410
5991.6840
Total
125569.4954
4. Decanter - 01
Fungsi
132
Blok diagram :
Keterangan
aliran 7
aliran 8
aliran 9
Kondisi operasi
: Aliran Gliserol.
Temperatur : 50oC
Tekanan
: 1 atm
Perhitungan
4.1.
Komponen
Tri Miristat
Tri Palmitat
Tri Stearat
Tri Oleat
Aliran input 7
881.2214
20569.2293
1777.5329
20205.7338
133
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Tri Linoleat
B(OCH3)3
Metanol
Air
Asam Miristat Metil Ester
Asam Palmitat Metil Ester
Asam Stearat Metil Ester
Asam Oleat Metil Ester
Asam Linoleat Metil Ester
Gliserol
Total
3409.7120
1040.2084
24266.3202
2096.0474
23827.1037
4020.9410
5991.6840
108085.7340
Dimana efisiensi pemisahan pada decanter yaitu 99,5% (CPO yang tidak
terkonversi dan FAME, Gliserol). Sehingga neraca massa di DC-01 seperti
berikut:
4.2.
No
.
1.
2.
3.
4.3.
No
.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
kg/kg TGA
kg/kg FAME
kg/kg Gliserol
kg/kg TGA
kg/kg FAME
kg/kg Gliserol
Aliran input 7
Tri Miristat
Tri Palmitat
Tri Stearat
Tri Oleat
Tri Linoleat
B(OCH3)3
Metanol
Air
Asam Miristat Metil Ester
Asam Palmitat Metil Ester
Asam Stearat Metil Ester
Asam Oleat Metil Ester
Asam Linoleat Metil Ester
881.2214
20569.2293
1777.5329
20205.7338
3409.7120
1040.2084
24266.3202
2096.0474
23827.1037
4020.9410
Aliran Output 8
876.8153
20466.3831
1768.6453
20104.7051
3392.6635
1035.0074
24144.9886
2085.5671
23707.9682
4000.8363
Aliran Output 9
4.4061
102.8461
8.8877
101.0287
17.0486
5.2010
121.3316
10.4802
119.1355
20.1047
134
14
Gliserol
5991.6840
Total
108085.7340
29.9584
5961.7256
101613.5382
6472.1958
108085.7340
5. Recycle Tank-01
Fungsi
: Tempat menampung metanol dan katalis yang dikondensasi dari
Flash Drum
Blok Diagram
:
6
RT-01
9
Keterangan
aliran 6
aliran 9
Kondisi Operasi
Temperatur
Tekanan
:
: 30oC
: 1 atm
Komponen
B(OCH3)3
Metanol
Air
Total
Aliran Input 6
622.7212
16857.7621
3.2781
17483.7614
Aliran Output 9
622.7212
16857.7621
3.2781
17483.7614
6. Reaktor-02 (R-02)
Fungsi
: Mereaksikan Metanol dengan Faty Acid Trigliserida sehingga
terbentuk produk utama Fatty Acid Methyl Estre dan Gliserol.
Blok diagram :
8
135
Keterangan
aliran 8
: aliran campuran
10 CPO yang tidak bereaksi
dan FAME.
aliran 9
aliran 10
Reaksi :
O
CH2C-O-R
CH2-OH
B(OCH3)3
CH C-O-R
+ 3CH3OH
CH OH
+ 3R COOCH3
O
CH2-C-O-R
CH2-OH
Trigliserida
Metanol
Gliserol
FAME
Kondisi Operasi :
T = 130 - 230 oC
Konversi = 54 %
Komponen
Aliran Input 8
Aliran Input 8
Aliran Input 9
136
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Tri Miristat
Tri Palmitat
Tri Stearat
Tri Oleat
Tri Linoleat
B(OCH3)3
Metanol
Air
Asam Miristat Metil Ester
Asam Palmitat Metil Ester
Asam Stearat Metil Ester
Asam Oleat Metil Ester
Asam Linoleat Metil Ester
Gliserol
Total
876.8153
20466.3831
1768.6453
20104.7051
3392.6635
622.7212
16857.7621
3.2781
1035.0074
24144.9886
2085.5671
23707.9682
4000.8363
29.9584
101613.5382
17483.7614
119097.2996
A. Tri Miristat
Tri Miristat bereaksi
= 54 % x 1,2144 kmol
= 0,6558 kmol
= 473,4802 kg
= 0,5586 kmol
= 403,3350 kg
B. TriPalmitat
TriPalmitat Bereaksi
= 54 % x 25,3925 kmol
= 13,7120 kmol
= 11052,8469 kg
TriPalmitat sisa
= 11,6806 kmol
= 9414,5362 kg
C. TriStearat
Trstearat bereaksi
= 54 % x 1,9872 kmol
= 1,0731 kmol
= 955,0684 kg
Tristearat sisa
= 0,9141 kmol
137
= 813,5768 kg
D. TriOleat
TriOleat bereaksi
= 54 % x 22,7429 kmol
= 12,2812 kmol
= 10856,5408 kg
TriOleat sisa
= 10,4617 kmol
= 9248,1643 kg
E. TriLinoleat
TriLinoleat
= 54 % x 3,8641 kmol
= 2,0866 kmol
= 1832,0383 kg
TriLinoleat sisa
= 1,7775 kmol
= 1560,6252 kg
= 3 x Triglyserida bereaksi
= 3 x 29,8086 kmol
= 89,4259 kmol
= 2861.6283 kg
Metanol sisa
= 437,3792 kmol
= 13996,1339 kg
138
No
.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Komponen
Tri Miristat
Tri Palmitat
Tri Stearat
Tri Oleat
Tri Linoleat
B(OCH3)3
Metanol
Air
Asam Miristat Metil Ester
Aliran Input
Aliran Input 8 Aliran Input 9
876.8153
20466.3831
1768.6453
20104.7051
3392.6635
622.7212
16857.7621
3.2781
1035.0074
-
Aliran Output
Aliran Output 10
403.3350
9414.5362
813.5768
9248.1643
1560.6252
622.7212
13996.1339
3.2781
1511.1108
139
10.
11.
12.
13.
14.
24144.9886
2085.5671
23707.9682
4000.8363
29.9584
101613.5382
17483.7614
119097.2996
35251.6834
3044.9280
34613.6336
5841.2210
2772.3522
119097.2996
7. Flash Drum 02
Fungsi
: Untuk memisahkan methanol dan katalis trimetil borat
dengan CPO yang tidak bereaksi, FAME, dan Gliserol.
Blok Diagram
:
11
FD-02
10
Keterangan :
12
Kondisi Operasi
Temperatur
: 140oC
Tekanan
: 1 atm
Perhitungan
(US 7,871,448)
Komponen
Tri Miristat
Tri Palmitat
Tri Stearat
Tri Oleat
Aliran Input
403.3350
9414.5362
813.5768
9248.1643
140
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Tri Linoleat
B(OCH3)3
Metanol
Air
Asam Miristat Metil Ester
Asam Palmitat Metil Ester
Asam Stearat Metil Ester
Asam Oleat Metil Ester
Asam Linoleat Metil Ester
Gliserol
Total
1560.6252
622.7212
13996.1339
3.2781
1511.1108
35251.6834
3044.9280
34613.6336
5841.2210
2772.3522
119097.2996
Berdasarkan paten dan sifat fisik dan kimia dari senyawa yang ada pada aliran
masuk Flash Drum-02. Pada suhu 140oC telah melewati titik didih dari metanol
dan katalis Trimetil Borat, sehingga pada Flash Drum-02 seluruh metanol dan
katalis akan menguap. Sehingga neraca massa pada FD-02 seperti berikut :
7.2. Neraca Massa Flash Drum-01
No
.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Komponen
Tri Miristat
Tri Palmitat
Tri Stearat
Tri Oleat
Tri Linoleat
B(OCH3)3
Metanol
Air
Asam Miristat Metil Ester
Asam Palmitat Metil Ester
Asam Stearat Metil Ester
Asam Oleat Metil Ester
Asam Linoleat Metil Ester
Gliserol
Total
Alirab Input
Aliran Input 10
403.3350
9414.5362
813.5768
9248.1643
1560.6252
622.7212
13996.1339
3.2781
1511.1108
35251.6834
3044.9280
34613.6336
5841.2210
2772.3522
119097.2996
Aliran Output
Aliran Output 11 Aliran Ouput 12
403.3350
9414.5362
813.5768
9248.1643
1560.6252
622.7212
13996.1339
3.2781
1511.1108
35251.6834
3044.9280
34613.6336
5841.2210
2772.3522
14622.1331
104475.1665
119097.2996
8. Decanter - 02
Fungsi
141
Blok diagram :
12
13
14
Keterangan
aliran 12
Temperatur : 50oC
Tekanan
: 1 atm
Perhitungan
8.1.
Komponen
Tri Miristat
Tri Palmitat
Aliran Input
403.3350
9414.5362
142
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Tri Stearat
Tri Oleat
Tri Linoleat
B(OCH3)3
Metanol
Air
Asam Miristat Metil Ester
Asam Palmitat Metil Ester
Asam Stearat Metil Ester
Asam Oleat Metil Ester
Asam Linoleat Metil Ester
Gliserol
Total
813.5768
9248.1643
1560.6252
1511.1108
35251.6834
3044.9280
34613.6336
5841.2210
2772.3522
104475.1665
Dimana efisiensi pemisahan pada decanter yaitu 99,5% (CPO yang tidak
terkonversi dan FAME, Gliserol). Sehingga neraca massa di DC-02 seperti
berikut:
8.2.
No
.
1.
2.
3.
8.3.
No
.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
kg/kg TGA
kg/kg FAME
kg/kg Gliserol
0.9950
0.9950
0.0050
kg/kg TGA
kg/kg FAME
kg/kg Gliserol
Tri Miristat
Tri Palmitat
Tri Stearat
Tri Oleat
Tri Linoleat
B(OCH3)3
Metanol
Air
Asam Miristat Metil Ester
Asam Palmitat Metil Ester
Asam Stearat Metil Ester
Asam Oleat Metil Ester
Aliran Input
Aliran Input 12
403.3350
9414.5362
813.5768
9248.1643
1560.6252
1511.1108
35251.6834
3044.9280
34613.6336
Aliran Output
Aliran Output 13 Aliran Output 14
401.3183
2.0167
9367.4636
47.0727
809.5089
4.0679
9201.9235
46.2408
1552.8221
7.8031
1503.5553
7.5556
35075.4249
176.2584
3029.7034
15.2246
34440.5654
173.0682
143
13.
14.
5841.2210
2772.3522
104475.1665
5812.0149
29.2061
13.8618
2758.4904
101208.1620
3267.0045
104475.1665