8 BASA SUNDA PANGAJARAN 7 : Maca wawacan

Maca wawacan
 Asalan tina kecap waca nu hartina baca Wawacan Anu Geus Dicitak
 Robah deui jadi wawacan nu hartina naon-naon nu dibaca
 Magrupa karangan fiski , harina naon-naoan anu Karangan R.H. Muhamad Musa : Wawacan
Wawacan
dicaritakeun teh segemlengna ukur rekaan anu dumasar Panjiwulung, Wawacan Al-Muhtar, jeung
 Umuna, carita a nu dumasar kana imajinasi panagrang Wawacan Raja Sudibya.
 Umuna, carita anu dipidangkeun the eusina pamohalan pisan Karangan R.A.A. Martanagara : Wawacan
 Istilah wawacan nuduhkeun karnagan fiski nu ditulis dina Batara Rama ( salinan tina sastra india ).
wangun pupuh umuna cartiana panjang sabab diwangun ku Karangan H. Abdussalam : Wawacan
lobana pelaku anu ngalalakon, sarta leunjeuran caritana Rengganis ( salinan tina sastra Jawa ).
loba babagean Karangan Tubagus Djajadilaga :
Dina sastra
 Cara maca wawacan bisa ilahar cara maca karangan wangun Wawacan Kidung Sunda, jeung Wawacan
Sunda
prosa, bisa oge ku cara ditembangkeun luyu jeung patokan Lenggang Kancana.
pupuh nu jadi pangwangunna Karangan R. Suriadiredja : Wawacan
 Maca wawacan ku cara dtembangkeun samodel kitu sok Purnama Alam
disebut seni beluk Karangan M.K. Hardjakusumah :
 Ogin Wawacan Dipati Imbanegara, jeung
 Ranggawalung Wawacan Dipati Ukur ( salinan tina
 Surianingrat babad ).
 Danumaya Karangan M. Satradiredja : Wawacan
Judul-judul Prabu Undrayana, jeung wawacan
 Jihar mansikan
wawacan Darmawulan ( salinan tina sastra Jawa )
 Panjiwulung
 Rengganis Karangan R. Memed Sastrahadiprawira :
 Lenggang kancana Wawacan Enden Saribanon jeung
 Purnama alam Sempalan tin Carita Mahabarata
Sempalan Pupuh Pangkur Wawacan Sajarah Galuh Karangan Engkawidjaya : Wawacan Nyai
Wawacan Pupuh Sinom Sumur Bandung jeung Wawacan Lutung
Bacaeun Kasarung.
Karangan M.A. Salmun : Wawacan Moro
Julang ngaleupaskeun Peusing jeung
Wawacan Ciung Wanara.

Fungsi kalimah Kalimah dumasar kana fungsina/gunana

Aya opat fungsi kalimah
Kalimah wawaran nyaéta kalimah anu eusina ngawawarkeun méré béja Manéhna keur indit ka
A. Kalimah
ka nu lian tur miharep résponsi nu mangrupa panitén wungkul. Jakarta.
Wawaran
Dina basa tulisan biasa ditungtungan ku tanda titik (.) Sumuhun, leres ieu
bumina Wa Haji mah.
Kalimah pananya nyaéta kalimah anu eusina nanyakeun hiji perkara ka Manéhna téh mahasiswa
B. Kalimah Pananya
jalma lian sarta miharep résponsi nu mangrupa jawaban. UPI Bandung?
Dina basa tulisan ditungtungan ku tanda pananya (?) Dimana meuli buku téh?
 Kalimah paréntah nyaéta kalimah anu dipaké Punten pangmésérkeun
nyaéta kalimah anu 1. Kalimah pikeun nitah batur cai!
eusina pikeun maréntah Panitah sangkan ngalakukeun hiji
batur sangkan hal.
milampah pagawéan, nyaéta kalimah anu dipaké Mangga atuh urang tuang
C. Kalimah atawa miharep résponsi 2. Kalimah pikeun ngajak jalma lian heula
Paréntah nu mangrupa tindakan. pangajak! ngarah digawé babarngan.
 Sina basa tulisan sok
ditungtungan ku tanda nyaéta kalimah anu eusina Muga-muga baé baé
panyeluk (!) ngébréhkeun harepan kuring jadi munggah haji
3. Kalimah
lumangsungna peristiwa. taun ayeuna!
pangharepan

Kalimah panyeluk
(Interjéksi) nyaéta kalimah
anu eusina ngébréhkeun
rasa (émosi) panyaturna,
upamana waé rasa gumbira,
nalangsa, kagét, geuleuh,
reueus, jst.
Dina basa tulisan sok
ditungtungan ku tanda
Kalimah Panyeluk
panyeluk (!)
4. Kalimah nyaéta kalimah anu eusina Ulah garelut waé atuh!
panyaram/ pikeun nyarék jalma lian
panyarék sangkan ulah migawé
pagawéan.
nyaéta kalimah anu Wilujeng énjing!
wangunna matok, biasana Assalamualaikum!
a. Kalimah dipaké waktu tepung
Salam jeung jalma lian, boh
ngamimitian boh
mungkaskeun omongan.
nyaéta kalimah panyeluk Asép!
nu diwangun ku nyebut Pa Guru!
b. Kalimah
ngaran, gelar, sesbutan, Béca!
Panggentra
atawa pangkat geusan
(vokatif)
manggil atawa
ngagentraan jalma lian.
nyaéta kalimah panyeluk Aduh!, Euleuh!, Asyik!
anu ngébréhkeun rasa
c. Kalimah panyatur, biasana tumali
Anteuran. jeung kanyeri, kareueus,
kakeuheul, antusiasme,
jst

8 BASA SUNDA PANGAJARAN 8: Nulis esey

Mikaweruh Karangan nu eusina nepikeun pamadegan ngeunaan hii pasolan nu tujuanana nagjak balarea hiji pasualan
Esey atawa miharep balarea bisaa narima kana pamadegan nu ditepikeun
 Ddina Gaya bahasa na hampang.
 Ngabahas pasualan anu hampang tur sederhana.
Ciri –ciri  Teu ka iket ku jejer, Jejerna mah bisa bebas.
 Di barengan ku pakta tur hasil talaahan.
 Mangrupa Karangan pondok dina wangun lancaran.
Tujuan nulis 1. Ngadiskusikeun hiji pasualan
éséy: 2. Midangkeun hiji pandangan
3. Ngajak nu maca narima fikiran anu keur di pedar.
Bisa Basa Sunda Loba Manfaatna

Kiwari loba masyarakat utamana anu aya di kota gedé anu geus ninggalkeun basa sunda.
Maranéhna geus tara nyarita maké basa sunda, sok sanajan asli ti lingkungan kulawarga sunda. Malah asli
natéh ti kampung, sabab di kotamah ukur ngumbara.
Maké basa sundamah di anggapna tinggaleun jaman jeung kampungan atawa bisa waé pangna teu
ngagunakeun basa sunda téh sabab ngarasa sieun salah tur padahal basa indonesia anu di pake ku manehna
lain basa indonesia anu alus jeung bener. Ukur basa indonesia anu gedé kapangaruhan ku basa malayu
betawi.
Umpamana waé ngagunakeun kecap ngabenerin, ngemaluin, ngebayangin, membikin, jeung sajabana anu ceuk
aturan bahasa indonesia mah salah.
Sok rajeun aya kolot anu boga anggapan mun ankna di ajar basa sunda, engkénatéh bakal ngagokakan dina
geus mimiti di ajar bahasa indonesia di sakola, jadi geus waé sina langsung di ajar bahasa indonesia,
ngarah éngké basa indonesiana pinter.
Tétéla éta anggapan téh salah. Ceuk hasil panalumpikan, lamun budak di wanohkeun heula kana basa sunda,
dina engké di ajar basa indonesia natéh leuwih babarieun. Malah engké natéh budak bakal leuwih pinter
basa indonesiana tibatan budak anu teu di ajar basa sunda.
Cindekna: budak anu alus basa sunda na geus bisa di pastikeun bakal alus basa indonesiana.
 KAISTIMEWAAN TEMPE

Sakur urang Sunda mah pasti moal bireuk kana kadaharan has Indonesia, nyaeta tempe. Ayeuna sabada
teknik nyieunna ngagunakeun téknologi, témpé téh leuwih higienis. Baheula mah pikeun misahkeun
kulumudna, kacang kadelé téh kudu dikeueum heula sapeuting tuluy dileyekan. Kiwari mah cara misahkeun
kulumudna téh bisa ku cara dislip kana ring atawa digosok. Hasilna bisa langsung dogodog. Sanggeus hipu
tuluy dituuskeun, sarta lamun geus tiis kari nyampuran ku ragi témpé.
Gizi kadele jeung témpé, sabada ditalungtik intensif salila 5 – 10 taun, témpé téh mangrupa kadaharan
anu unik, sabab dina kadelé jeung témpé téh mangrupa kadaharan sumber isoflovon. Isoflovon teh
salasahiji kelompok fitokimia anu gunana pikeun nyegah sajumlahing kasakit kronis. Upamana baé pikeun
nyegah kasakit kangker prostat anu kacida dipikasieunna ku kaum lalaki anu umurna geus nincak 50 taunan.
Témpé ogé deuih ngandung Superoksida désmutosa anu bisa nyegak ruksakna sél nu ngolotan. Sakeureut
témpé ngandung sababaraha unsur anu gedé mangpaatna, saperti hidrat arang, lemak, protéin, serat,
vitamin, énzim, jeung komponén anti baktéri.
Lian ti éta, ceuk Wied Harry A., kacang kadelé jeung témpé téh minangka kadaharan anti kangker sabab
kakandung sababaraha zat anu babarengan bisa maéhan bibit kangker. Inhibitor Bowman-Birk bisa
ngalumpuhkeun sababaraha jenik kangker. Saperti kangker usus besar, kangker paru-paru, kangker kulit,
kangker payudara, kangker prostat, jeung kangkeur darah (leukimia).
Panalungtikan di Amerika kana produk olahan anu asalna tina kadele, saperti tahu jeung tempe netelakeun
yen eta kadaharan teh bisa ngurangan kadar koresterol 9,3 % dina waktu 6 nepi ka 12 minggu.
Lamun unggal poé ngadahar kadaharan tina kadelé 31 – 41 gram, bakal mampuh nahan kolesterol serum
jeung kolesterol LDL. Turunna kadar kolesterol téh bakal katara pikeun anu kadar kolesterol dina awakna
antara 250 – 300 mg/dl, nyaéta 7,4%. Pikeun anu kadar kolesterolna luhur pisan bisa turun nepi ka 19,6%.
Dumasar kana pedaran di luhur, urang ulah mangmang pikeun ngadahar olahan anu asalna tina kadele, sabab
tétéla gedé gunana pikeun kaséhatan awak urang.

Gaya Basa  Gaya basa nya éta rakitan basa (kalimah) nu dipaké sangkan nimbulkeun pangaruh (éfék)
anu leleb karasana ka nu maca atawa nu ngadangukeun, ku jalan ngabandingkeun hiji
barang jeung barang séjénna.
Papasingan Gaya Basa  Gaya basa, ceuk istilah séjén, mangrupa plastis-stilistik , nya éta lamun dipaké nyarita
di antarana: atawa dilarapkeun dina kalimah, éstu matak jadi mamanis basa, écés témbrés beunang
rasa basana. (Wikipédia)
o Gaya basa nya éta corak éksprési basa boh dina prosa boh puisi, atawa cara kumaha ku
pangarang dina ngagunakeun omongan (Iskandarwassid, 2003: 44).
o Gelarna gaya basa téh raket patalina jeung suasana kajiwaan nu maké basa, ku kituna
gaya basa nu dipaké bisa ngagambarkeun suasana kajiwaan panyajak.
RARAHULAN Di dieu mah nu leuwih téh lain kecapna, Ngajerit maratan langit.
(hiperbul/hiperbola) tapi ungkarana (sagala digedékeun). Ceurik getih
Panggeulisna sadunya
Digawé satengah paéh,
Dehemna saga gélédég,
Hulu dijieun suku.
KADALON Gaya basa anu ngagunakeun kerap anu teu Maju ka hareup naék ka luhur,
(pleonasme) perlu Mundur ka turun ka handap,
tukang teuleum ka jero cai,
Kadalon = tina kecap dalu = leuwih. Kadalon Nini kolot ngomong ngawangkong,
= leuwih makéna kecap (saenyana cukup Mules beutueng ningali ku panon,
sakali/sakecap, tapi dina susastra Ngupat ngawada, déngé ku ceuli
dileuwihan téh pikeun nambahan sari/ jadi
mamanis basa).
8 BASA SUNDA PANGAJARAN 9: Ngarepkeun Pedaran

Ngaregepkeun Nyieun kreasi ORIGAMI (Moncong Ngegel)”

pedaran
Origami mangrupakeun salah sahiji karajinan ti
Karangan Karangan anu eusina medar atawa negajelakseun negara Jepang, anu dijieun tina kertas kucara di tilep.
pedaran hiji proses kagiatan , tujuanana , katut gunana Origami nyalira mangrupakeun bahasa Jepang anu
ekposisi ngandung arti “nilep kertas”. Nepi ka ayeuna, Origami tos
kasohor ka sakabeh Negara Dunia husus na di Indonesia
Nu kausup Proses nyieun tempe
nepi ka Jawa Barat. Origami kasohor kumargi ku cara nga
karangan Proses nyieun batik damelna anu babari sareng jantena sae.
npedaran Proses nyieun kueh Kumargi ku seueurna jenis-jenis karajinan ieu, aya
upama Proses nyieun kerajinan salah sahiji conto kanggo ngadamel Origami “Moncong
Upama rek nyieun karangan bagian kudu Ngegel”, aya oge bahan sareng alat anu kanggo di
siapkeun, kahiji kertas, gunting, lem, sareng pensil warna
Cara nyiuen dipibanda tur kudu disusun sing bener ( kanggo ngahias). Kanggo cara ngadamelna nyaeta,
(sistematik) Kahiji, Jieun kertas jadi segi opat ukuran 20x20 cm,
Bubuka 1.Kumaha Carana salajengna tilep jadi dua bagean ti kenca ka katuhu, Tilep
2.Naon Gunana lapisan luhur ka kenca ameh bagian katuhu nepi ka garis
tilepan tengah. Saatos eta, balikeun kertas, tilep lapisan
3.Kapentinganana
luhur ka kenca ka arah garis tilepan tengah, tekeun garis
Bagian Eusi 1.Bahan-bahan lipetan teras buka deui. Ka opat, Tilep sadaya sudut
2.Cara-cara kertas ka arah garis lipetan tengah nepi rapih, teras lipet
panutup 1. Kacindekan bagian katuhu ka kenca.
Kalima, Tilepkeun kertas ku manggihkeun kadua
2. saran
ujung anu pendek, buka deui tilepan, teras damel
a. neangan ciri ciri barang (identifikasi), guntingan 1 cm di titik tengan bagean panjang. Saatos
b. babandingan,mere gambar (illustrasi), eta, tilep dua guntingan ka hiji sisi, damel ameh tilepan
c. nyieun papasingan (klasifikasi), nga alitan ti bagean sudutna. Salajeungna, Balikeun
Rupa-rupa d. mere wangenan(definisi), kertas, terus balikan deui cara anu sateuacana di sisi anu
tehnik anu bisa sabalikna. Tos kitu, Tarik kadua ujung panjang ka gigir,
e. jeung proses. ameh sudutna bisa papanggih ti bagean payun. Saatos
dipake dina
janten, tiasa di warnaan sareng di gambaran atawa di
nyusun wacana tambahan aksesoris numutkeun selera.
pedaran Sakitu, cara-cara nyieun ORIGAMI “Moncong
ngegel” anu tiasa di damel kusadaya jalmi khususna ku
para siswa atanapi siswi di sakola, kanggo ngahias kelas
atanapi pajangan.

BAB I
WACANA BUBUKA

1.1. Latar Belakang Wacana

Dodol Garut mangrupi kadharan khas ti kota Garut provinsi Jawa Barat. Dodol Garut ieu seueur rupi-rupina, diantarana nyaeta
dodol wijen, dodol nanas, dodol tomat, dodol durian, dodol coklat, jeung sajabana. Dodol ieu kaasup kana kadaharan camilan
alatan rasana nu amis.
Seueur toko-toko atawa warung-warung nu nyayagikeun dodol pikeun jualanna. Di sapanjang jalan kota Garut loba nu dagang
ngajajakeun dodol garut, utamina di jalan-jalan di unggal pintu gerbang ka daerah lain di sabudeureun kota Garut.
Seueur jalmi nu minyuka dodol Garut ieu alatan rasana nu khas, nu ngabedakeun jeung dodol-dodol nu ti daerah lain di
Indonesia. Kummaha cara nyieun dodol Garut nu kawentar teh ?

1.2. Tujuan Wacana

Ieu panalungtikan ditulis kangge mancenan tugas basa Sunda kelas VIII C di SMPN 1 Jatisari, taun palajaran 2009/2010.

1.3. Identifikasi Masalah

1) Bahan-bahan nyieun dodol
2) Cara nyieun dodol
3) Pamasaran

1.4. Sistematika Wacana

Ieu wacana dibagi janten 3 bagian, nyaeta: BAB I WACANA BUBUKA, BAB II PEMBAHASAN, sareng BAB III WACANA PAMUNGKAS.

BAB II
PEMBAHASAN

2.1. Bahan-Bahan Pikeun Nyieun Dodol Garut

Bahan-bahan nu diperlukeun pikeun nyieun dodol garut :
1) tipung ketan 16-17 kg,
2) tarigu 1 kg,
3) Gula pasir 30 kg,
4) Lemak sapi saperluna wae
5) Mentega saperluna
6) Pewarna makanan (saperluna),
7) Bubuk coklat (mun perlu),
8) Kelapa 25 hulu (dijieun cipati nu kentel jeung nu encer).

2.2.Cara Nyieun Dodol Garut

1. Cipati kentel dimasak di jero wajan gede nepi ka ngagolak saheng.
2. Adonan tipung nu geus dicampur jeung cipati encer diasupkeun kana
wajan.
3. Aduk terus nepi ka 80 persen asak, mun perlu diletak dicobian.
4. Asupkeun gula, bari diaduk terus.
5. Asupkeun lemak sapi, bari diaduk terus.
6. Asupkeun penyedap coklat/pewarna mun diperlukeun, karek diaduk terus
nepi ka asak 100 persen.
7. Angkat ti kompor, asupkeun kana jero loyang-loyang nu geus disiapkeun
saacanna. Ditiiskeun diantep nepi ka sapoe sapeuting.
8. Poe isukanna, dodol siap dipotong-potong tur dibungkus.

2.3. Pamasaran

Numutkeun Dinas Perindag KUKM kab. Garut wilayah pamasaran dodol garut geus dipasarkeun ka hampir sakitar wilayah
Indonesia jeung manca nagara nyaeta Pulau Jawa, Kalimantan, Sumatera, Bali , Brunai, Malayasia, Jepang, Arab Saudi,
Singapura, Inggris.

BAB III
WACANA PAMUNGKAS

3.1. Kasimpulan
Dodol Garut nyaetan kadaharan khas urang Garut. Dodol Garut geus janten komoditi ekspor nasional nu ngadukung perdagangan
jeung industry wilayah Jawab Barat.
Cara nyieun dodol garut kaitung sederhana jeung babari pikeun dipalajari ku urang sarerea. Nu diperlukaeun dina nyieun dodol
garut, nyaeta milih kualitas bahan nu bermutu jeung dina proses nyieunna kudu taliti jeung numutkeun prosedur resep nu bener,
supaya rasana enak jeung khas, tur kangseuna seungit.

3.2. Saran-saran
Dina nyieun dodol garut kudu merhatoskeun:
1. Kualitas bahan-bahan.
2. Proses nyieun nu bener jeung procedural.
3. Kabersihan jeung kasehatan bahan.
4. Cara mungkus nu rapih tur bias ngajaga dodol sangkan awet.

Gaya Basa  Gaya basa nya éta rakitan basa (kalimah) nu dipaké sangkan nimbulkeun pangaruh (éfék)
anu leleb karasana ka nu maca atawa nu ngadangukeun, ku jalan ngabandingkeun hiji
barang jeung barang séjénna.
Papasingan Gaya Basa  Gaya basa, ceuk istilah séjén, mangrupa plastis-stilistik , nya éta lamun dipaké nyarita
di antarana: atawa dilarapkeun dina kalimah, éstu matak jadi mamanis basa, écés témbrés beunang
rasa basana. (Wikipédia)
o Gaya basa nya éta corak éksprési basa boh dina prosa boh puisi, atawa cara kumaha ku
pangarang dina ngagunakeun omongan (Iskandarwassid, 2003: 44).
o Gelarna gaya basa téh raket patalina jeung suasana kajiwaan nu maké basa, ku kituna
gaya basa nu dipaké bisa ngagambarkeun suasana kajiwaan panyajak.
NGASOR Gaya basa ngarendahkeun diri Saung butut ,(imah)
(litotés) Dah kuring mah naon atuh!
Sabalikna tina rarahulan, ngasor mah Tuangna gé karo uyah, teu aya naon-naon
sagala dileutikkeun, dihandapkeun Calik heula ka saung butut
(sakapeung dipaké pikeun ngahandapkeun Hatur lumayan, sasieureun sabeunyeureun.
diri/handap asor) Émutan cek abdi nu bodo, asa piraku…………
ONCON/metonomia Gaya basa nu negaagunakeun merk barang  Huntu kuring mah bodas pisan sabab
atawa ciri hasna pikeun ngawakilan hiji Pepsoden .
barang  Jang, hapunten meser Rinso ti warung.
 Kadaharan favorit Abdi the Indomi rasa soto
ayam.
 Abdi haus pisan, Aquanya teh ti mana?
 NGASOR Gaya basa ngarendahkeun diri
(litotés)
Sabalikna tina rarahulan, ngasor mah
sagala dileutikkeun, dihandapkeun
(sakapeung dipaké pikeun ngahandapkeun
diri/handap asor)
RARAHULAN Gaya basa nu kaleuwihan (berlebihan)
(hiperbul/hiperbola)
Di dieu mah nu leuwih téh lain kecapna,
tapi ungkarana (sagala digedékeun).
Saung butut ,(imah)
Dah kuring mah naon atuh!
Tuangna gé karo uyah, teu aya naon-naon
Calik heula ka saung butut
Hatur lumayan, sasieureun sabeunyeureun.
Émutan cek abdi nu bodo, asa piraku…………
Ngajerit maratan langit.
Ceurik getih
Panggeulisna sadunya
Digawé satengah paéh,
Dehemna saga gélédég,
Hulu dijieun suku.

Dina sastra Pantun kacida digegedékeunana:

Kumisna mani ngajebug sagedé sapu injuk. Kumis

pacorok jeung janggot, sok matak mintul baliung,
matak rompang karia kujang.
Bulu irung digelungan siga bangbara ngaliang. Bulu
kélék dilélépé siga nu nyoréndang koja. Bulu
taktak digulungan siga nu manggul heurap
ONCON/metonomia Gaya basa nu negaagunakeun merk barang  Huntu kuring mah bodas pisan sabab
Pepsoden .
 Jang, hapunten meser Rinso ti warung.
 Kadaharan favorit Abdi the Indomi rasa soto
ayam.
 Abdi haus pisan, Aquanya teh ti mana?
Gaya basa pikeun (jujuluk)  Otto Iskandar Dinataa tek katelah Si Jalak
LALANDIHAN Harupat.
(métafora)  Ibu Tina teh bak Srikandi ti
pasar. (awéwé nu wanian)
 Asep the katelah si Arjuna waktos ti
SMA (lalaki nu kasép)
 Barudak itu the, ulin sepak bola saperti Si
Gégép. (kiper nu hésé kaasupan gulna)

Gaya basa anu ngumpamakeun sagala rupa hal Angin ngaharewos (berbisik) kana ceuli
bisa boga sikep cara manusia. kuring.
Baso si Otong mansi geus ngagupayan jadi
Barang nu teu nyawaan atawa ogé sasatoan, weh kuring lapar
MIJALMA
diupamakeun boga polah kawas manusa (jalma). Gunung siga milu nguyung, lebak siga milu
(personifikasi)
susah
Sang Surya lumungsur ti marcapada
Bulan ngintip tina sela-sela méga
Sora tarawangsa ngabangingik katebak
angin
MINDOAN Gaya basa naggunakeun kecap lewih tisakali Dor-dor-dor
(repetisi) Brat-bret-brot
Prak-prik-pruk

METONOMIA A. Pideudeuh (ngalandi nyebut pédah

Nganganti sesebutan. mikalucu).
Ieu aya dua rupa:
 B. Ocon (ngalandi pikeun ngaheureuyan).
NGUPAMAKEUN/ Babandingan Kabaheulaan
ngabandingkeun (kaasup kana basa pakeman)
Sawaréh make kecap
babandingan (lir, cara, tanding,
Nilik
kawas, j/siga, asa), sawaréh
wandana,
deui teu make kecap
aya dua
babandingan
rupa:
Babandingan Jaman Ayeuna
SINDIR ( alégori) Omongan anu teu togmol,
dibalibirkeun (teu poksang).
MOYOK A. Ngomong Dua (ironi):
(spot)
Nyawad, nyempad, nyepét,
atawa ngawada, tapi teu ku B. Meupeuh Lemes (sarkasmeu)
kasar.
Aya tilu rupa: C. Ngomong seukeut (sinis)
Moyok nu leuwih rosa/jero
teurakna. Sanajan, bisa jadi ari
basana mah lemes
RARAHULAN Di dieu mah nu leuwih téh lain
(hiperbul/hiperbola) kecapna, tapi ungkarana (sagala
digedékeun).
RAGUMAN Hurunan (totem pro parte)
(syneodoche) nyebut sakumna, padahal
nyatana ngan saurang, sahiji,
sawaréh, atawa sabagian.
anu loba dihijikeun,
 Ujang Gembru (budak nu gendut)
 Wayang Pangsisina (gédé, tapi taya
gawé)
Bujangga Mikung (nu kakara diajar
ngarang)
Angkat cara macan teu nangan
Jiga bueuk meunang mabuk Kawas kapuk kaibunanSiga
careuh bulan
Asa dina pangimpian
Nu geus teu make kecap babandingan
 Pipina kadu sapasi
 Ambekna sakulit bawang
 Nyaliksik ka bubuk leutik
 Gancangna kawas pesawat jét
 Kawas Roméo jeung Juliét
Sawaréhna deui tina basa serepan
 Babadamian téh manggih jalan buntu
 Waktu téh sarua jeung duit
 Angin subuh ngeharéwos
“Langkung saé nu ieu kanggo Euceu mah, nu kayas
pikawayeun téh” (maksudna mah: “Entong éta, pikeun
potongan gateuw kitu mah”)
“ahhh da abdi mah cacah, sanés pangangung sapertos
pangjenengan, atos wé damai” (maksudna mah: teu wani
maju ka hukum, da hukum mah sok rajeun lolong ku
pangkat-darajat)
“Profésor” (nyebut ka budak nu dianggep bodo)
“Ajengan” (moyok ka nu kakara santri tapi adigung)
“ Subuh-subuh teuing” (nyebut ka nu datang
kabeurangan)
 “Mun hayang téréh dikubur, ulah mamawa tiwas kabatur!”
(ceuk pulisi ka supir nu ngajalankeun mobilna tarik teuing)
“Titingalan téh aya ucing bulu iiris (cacah/somah), sugan
téh candramawat (turunan ménak/ningrat) sadayana”
“Mangga wé sadérék nu salaku sarjana nu mingpin deui, da
ari abdi mah aki-aki bodo taya kanyaho”
Digawé satengah paéh, dehemna saga gélédég, hulu dijieun
suku, jsb.
Dina sastra Pantun kacida digegedékeunana:
Kumisna mani ngajebug sagedé sapu injuk. Kumis pacorok
jeung janggot, sok matak mintul baliung, matak rompang karia
kujang.
Bulu irung digelungan siga bangbara ngaliang. Bulu kélék
dilélépé siga nu nyoréndang koja. Bulu taktak digulungan siga
nu manggul heurap
 Cau téh geus arasak dina tangkalna
 Mahasiswa sunda keur ngiluan pasanggiri dangding
 Indonesia keur pertandingan silat jeung thailand
 atawa sabalikna, nu Tunggalan (pars pro toto)
hiji/sawaréh dianggap nyebut sabagian pikeun
kabéh sajumlahna/sakabéhna
Aya dua rupa: .
RAUTAN iketan ungkara anu diganti ku
(euphemisme) nu leuwih halon, pédah
karasana cohag upama
diucapkeun sahinasna
 Si Amud ti isuk mula teu katingali irungna.
 Jatah BLT pikeun sasirah téh saratus lima puluh rébu.
 “Alatan cilaka kamari sukuna téh potong, jadi dibawa ka
rumahsakit!”
Badé ka pengker heula/badé ka cai heula. (hayang
kiih/kahampangan)
Asep Irama teu awas socana (lolong)
Saéna dilereskeun deui (lepat)
“sareng anjeuna mah nyarios téh kedah rada tarik, margi
anjeuna kirag ngadangu” (torék)