i_=".=.

Q
Pengenalan
=$=.:.
Tamadun Islam ialah sebuah tamadun yang diasaskan atas landasan agama. Ini
bermaksud, untuk mengenali Tamadun Islam, maka terlebih dahuiu hendaklah
dikenali agama Islam itu sendiri. Secara umum, Islam terbina di atas tiga asas
utama iaitu akidah, syariah dan akhiak. Akidah berkaitan dengan konsep
kepercayaan dan ketuhanan. Syariah yang berperanan sebagai peraturan serta
perundangan kehidupan tnanusia dibahagikan kepada tiga kategori utama,
iaitu muamalat, munakahat dan jinayat. Manakala akhlak pula menyentuh
aspek hubungan manusia dengan tuhan, sesama manusia dan haiwan. Bagi
memahami konsep-konsep asas Islam tersebut, turut dibincangkan tentang
maqasid al-syariah yang menerangkan mengenai tujuan-tujuan Syariat
diturunkan kepada manusia.
Seterusnya, Tamadun islam diperkenalkan melalui konsep rabbani
(ketuhanan), al-Thabat wa al-Murunah (tetap dan anjal), waqi'iyyah (realistik),
tawazun (keseimbangan), syumrl/ (menyeluruh),'alamiyyah (sejagat) dan
wasatiyyah (kesederhanaan). Konsep-konsep tersebut amat berkaitan dengan
pandangan semesta Islam yang turut membincangkan konsep Allah, manusia
serta alam dari perspektif ontologi, konsep huquq (hak) dan mas'uliyyat
(kewajipan dan tangunggjan'ab). Turut diterangkan secara umum tentang
pandangan semesta Tamadun lslam, meliputi perbincangan ringkas tentang
hubungan antara manusia, alam dan Allah dalam konteks ontologi serta
kosmologi. Perbincangan tersebut terfokus kepada persoalan hak yang
perlu dipenuhi oleh Allah, manusia dan aiam. Selain itu, perbincangan turut
menyentuh persoalan epistemologi dan konsep nilai dalam Islam. Dalam
bahagian epistemologi, dibincangkan tentang makna epistemologi dan hierarki
aiat pencapaian ilmu fakulti kognitif yang melibatkan rvahyu, ilham, naluri,
kepintaran akal dan pancaindera.
Selain itu, turut dibincangkan ialah hierarki dan jenis penerima ilmu.
Kemudian, dibincangkan mengenai jenis-jenis ilmu menurut hierarkinya,
yang ditinjau secara bersepadu dari aspek sumber, hukum dan kegunaannya.
Bagi konsep nilai pula, dibincangkan mengenai maksud niiai, sumber-sumber
nilai dalam nilai Islam (al-Quran dan Hadis Qudsi, Sunnah, 'Uruf dan Adah),
hierarki nilai (mahmudah, makruhah dan mazmumah) dan pelaksanaannya
dalam kehidupan seharian. Bahagian terakhir bab ini menyentuh tentang
konsep jihad dalam Islarn dari aspek pengertian, jenis-jenis, unsur-unsur,
kepentingan dan keutamaannva.

lslam, lman dan Ihsan

I Islam merupakan antara agama terbesar yang tersebar dan dianuti hampir
di setiap pelosok dunia. Agama Islam menjadi pegangan serta asas budaya
hidup pelbagai bangsa.

:asan agama. Ini
:.:::lu hendaklah
;- atas tiga asas
.i:rgankonsep
: :a:aturan serta
.:"::gori utama,
:r,a menyentuh
:.:: :airran. Bagi
::::gkan tentang
'-"irr:n (rrqrirt
Agama Islam dikenali sebagai agama yang menyusun cara hidup yang
meliputi aspek keimanan, ibadah, muamalah, siasah, sosial dan ekonomi.
Seluruh kehidupan dan keperluan manusia disusun secara lengkap dan
sistematik oleh ajaran Islam. Islam disifatkan sebagai peraturan dan pilihan
terbaik untuk manusia dan alam seluruhnya.
Islam dengan sistem yang teratur serta kesesuaiannya dengan fitrah manusia
telah membentuk sebuah tamadun yang diasaskan atas dasar keagamaan.
Secara umum, tiga elemen dasar yang menjadi asas kepada agama ialah
iman,Islam dan ihsan.
Iman menyentuh persoalan tauhid, manakala Islam menekankan aspek
syariat dan ihsan pula lebih menjurus kepada aspek akhlak.

1,.1,.1, Pengertian lslam

{,-r1sep rabbani 1 Dari sudut bahasa, perkataan Islam berasal daripada bahasa Arab, iaitu
:'.'..;it (realistik),
'

'salima' bererti selamat sentosa atau kedamaian. Islam juga bermaksud

;: seragat) dan
e:iaitan dengan
: \llah, manusia
ian ttnluliyyat 2 Definisi Islam mengikut istilah atau syarak adalah patuh dan menyerah dirl
*:llum tentang
:i;rqkas tentang
s ontologi serta
'a,an hak yang
'rin,-lno;ln trrrnt
-*^ "-
- -,''*"b*" 3 Definisi Islam dapat difahami ketika |ibril datang bertanya Rasulullah SAW
n Islam. Dalam
-ogi dan hierarki
u. iiham, naluri,
:enerima ilmu.
r;t hierarkinya,
i: kegunaannya.
menyerah diri, tunduk, patuh dan taat. Islam berbeza daripada agama lain
yang ada di muka bumi, kerana perkataan Islam tidak mempunyai hubung
kait sama ada dengan individu tertentu, golongan atau tempat tertentu.
kepada Allah SWT dengan penuh kesedaran dan kerelaan tanpa paksaan.
Islam juga ialah peraturan hidup, peraturan bersifat integral yang mengatur
hidup dan kehidupan manusia dan menjadi dasar akhlak mulia yang
disampaikan oleh Nabi Muhammad SAW.
tentang Islam:
"Ceritakon padaku (wahai Muhammad) tentang Islam", Rasulullqh S,AW
menjawab: "Engkau mengakui bohawa tiedo Tuhan melainkan Allah SWT,
Muhammad ialeh hamba dqn pesuruh-Nya, mendirikan sembahyang,
mengeluarkan zakat, puasa bulan Remqdan dan menunaikqn haji ke Baitullah
jika engkau mampu."
(Riwayat Bukhari)

s;nber-sumber 4 Berdasarkan hadis tersebut dan juga perjalanan kehidupan Rasulullah SAW,
L ruf dan Adah), maka dapat disimpulkan beberapa perkara yang menjadi dasar utama bagi
pelaksanaannya ajaran Islam. Dasar utama ajaran Islam meliputi aspek berikut:
ir-entuh tentang (a) Akidah, iaitu konsep kepercayaan yang akan membentuk iman kepada
.is. unsur-unsur, Allah SWT dan Rasul serta beriman kepada para malaikat, kitab-kitab,
hari akhirat, qadak dan qadar.
(b) Syariah yang terbahagi kepada ibadah dan muamalah. Ibadah ialah
peraturan-peraturan untuk melakukan peribadatan dan ketaatan
kepada Allah SWT. Ibadah juga meliputi perilaku melaksanakan ke-
: ,lranuti hampir taatan kepada Allah SWT melalui cara kebaikan kepada manusia
.rta asas budaya dan alam. Manakala, muamalah pula ialah peraturan perhubungan
sesama manusia yang meliputi aspek akhlak, politik, ekonomi dan
kemasyarakatan.
 (c) Akhlak, iaitu peraturan-peraturan berhubung nilai baik dan buruk
antara manusia sesama manusia serta antara manusia dengan alam dan
Tuhan.

ISLAM

AKIDAH

I
t'"...1"11.1
:'1""-',iil lbadl
i

L
:
In".": ln::".
I

I
L* Umum Umum

Rajah 1.1 Agama lslam Secara Umum Pet

I
1,.1,.2 Pengertianlman
I Istilah iman secara harfiah dalam Islam adalah bererti percaya kepada
Allah SWT. Dengan itu, orang yang beriman ditakrifkan sebagai orang
yang percaya (mukmin). Siapa yangpercaya, maka dia dikatakan beriman.
Perkataan iman diambil daripada kata kerja aamana, yukminuyang bererti
'percaya' atau'membenarkanl
2 Perkataan iman yang bererti 'membenarkan itu disebutkan dalam al-
Per
Quran, antaranya firman Allah SWT yang bermaksud: I
"Dia (Muhammad) itu membenqrkan (mempercayai) kepada Allah SWT dan
membenarkan kepada para orang yang beriman".
(At-Taubah,62)

3 Takrif iman menurut istilah syariat Islam

dibenarkan
adalah seperti diucapkan oleh Ali bin Abi ralib l:"ujl':lTtn
r.a yans bermaksud ,"Iman it, uropon irngo)
ili?,,iill;jrlXlj,iX?J'-?fl::
lidah dan kepercayaan yang benar dengan hati dengan amatan. Ringkasnya,
dan perbuatan dengan anggota". Manakala orang yang beriman ialah
Aisyah r.ha pula berkata: "Iman kepada orang yang percaya, mengaku

Altah SWT itu mengakui dengan lisan dan dan beramal'

membenarkan dengan hati dan mengerjakan

dengan anggota"
4 Imam al-Ghazali menghuraikan makna iman sebagai "Pengakuan dengan
lidah (lisan) membenarkan pengakuan itu dengan hati dan mengamalkannya
dengan rukun-rukun (anggota-anggota)'1
r;rk dan buruk 5 |usteru, iman boleh dinyatakan sebagai keyakinan yang dibenarkan oleh
.rgan alam dan hati, diucapkan dengan mulut (lidah) dan dibuktikan dengan amalan.
Ringkasnya, orang yang beriman ialah orang yang percaya, mengaku dan
beramal. Tanpa tiga syarat ini, seseorang itu belumlah dikatakan beriman
yang sempurna. Ketiadaan salah satu sahaja daripada tiga syarat itu, maka
lainlah nama yang Islam berikan pada seseorang itu, iaitu fasik, munafik
atau kafir.

AKHLAK
6 Iman bermaksud membenarkan dengan hati, menyatakan dengan lisan dan
melakukan dengan anggota badan. Iman diasaskan di atas enam perkara,
iaitu:
(a) Percaya kepada Allah SWT
Khalik (b) Percaya kepada malaikat
(c) Percaya kepada kitab
(d) Percaya kepada nabi dan rasul
t,la<iriuk (e) Percaya kepada hari akhirat
(f) Percaya kepada qadak dan qadar

Percaya kepada AIIah SWT

I Konsep yang paling asas ialah percaya bahawa Tirhan itu satu (Tauhid).
2 Konsep keesaan Allah SWT ini adalah mutlak dan tidak sama dengan apa
jua yang wujud di dunia ini. Firman AIIah SWT dalam surah al-Ikhlas yang
:.r.a\-a kepada bermaksud:
-.-''*ir*.
r:hrori ^rrno
"Katalah (wahai Muhammad) bahawa Allah SWT itu tunggal. Allah SWT
::lkan beriman. tempat meminte. Tidak Dia beranak dan tidak juga Dia diperanakkqn. Dan
t;,::, \-ang bererti tiada yang serupa denganNyn, Dialah Tuhan yang Esa."

.:{an dalam al- Percaya kepada Para Malaikat

I Individu mukmin percaya bahawa Allah SWT telah mencipta pelbagai
:-...;:: S\\'T dzn makhluk, termasuk malaikat yang bertugas melaksanakan apa jua bentuk
perintah-Nya dengan penuh ketaatan.
-: ^aubah,62) 2 Secara tepat, hanya Allah SWT sahaja yang mengetahui jumlah malaikat.
Namun, individu mukmin wajib beriman dan percaya terhadap sekurang-
:--- .j u ru9r ror Nqtl
,

- -^l/rn
^ih^^a'Lan
n^h^^A
kurangnya l0 malaikat, iaitu:
-_aF,A4rrucilvdrl
- (a) Malaikat |ibril-malaikat yang menyampaikan wahyu.
ra: Cibuktikan
: x- Rlngkasnya,
(b) Malaikat Mikail-malaikat yang menyampaikan rezeki.
::'-1an ialah (c) Malaikat Atid-malaikat yang menulis segala amalan kita.
-: eaJd. illEil9dAu
-^^^^t,,, '(d) Malaikat Raqib-malaikat yang menulis segala kejahatan kita.
i. (e) Malaikat Ridhwan-malaikat yang menjaga pintu syurga.
(f) Malaikat Malik-malaikat yang menjaga pintu neraka.
(g) Malaikat Mungkar-malaikat yang menyoal kita di dalam kubur.
rgakuan dengan (h) Malaikat Nakir-malaikat yang menyoal kita di dalam kubur.
lerqamalkannya (i) Malaikat Izrail-malaikat yang mencabut nyawa.
(j) Malaikat Israfil-malaikat yang meniup sangkakala.
ir li:::ll:aj:l iiiil.:tll ::

Percaya kepada Kitab-kitab Allah SWT

1 Individu Mukmin percaya bahawa Allah SWT telah menurunkan kitab-
kitab kepad a para nabi dan rasul untuk membimbing manusia ke jalan yang
benar.
2 Kitab-kitab yang wajib diimani oleh individu Mukmin ialah:
(a) Taurat-diturunkan kepada Nabi Musa a.s
(b) Zabur-diturunkan kepada Nabi Daud a.s
(c) Injil-diturunkan kepada Nabi Isa a.s
(d) Al-Quran-diturunkan kepada Nabi Muhammad SAW
3 Masyarakat Muslim hari ini percaya bahawa selain al-Quran, kitab-kitab
yang diturunkan telah diubah suai mengikut kehendak pihak-pihak tertentu.
/usteru, tiada lagi naskah-naskah yang tulen. A1-Quran menyempurnakan
segala kitab-kitab yang terdahulu.

Percaya kepada Nabi dan Rasul

I Islam mengajar umatnya bahawa Allah SWT menyampaikan wahyu-Nya
melalui malaikat kepada nabi dan rasul.
2 Rasul dan nabi merupakan manusia biasa.
3 Nabi ialah seorang lelaki yang dipilih Allah SWT untuk menerima wahyu
untuk kegunaan dirinya sahaja.
4 Rasui pula merupakan seorang lelaki yang dipilih untuk menerima wahyu
untuk dirinya serta disampaikan kepada orang lain.
5 Terdapat lebih daripada 300 orang telah dipilih sebagai rasul sejak ber-
mulanya penciptaan manusia. Manakala, nabi pula lebih kurang 1,000
orang (termasuk rasul).
6 Terdapat 25 orang rasul yang dinyatakan dalam al-Quran, termasuk Adam,
Idris, Nuh, Lut, Ibrahim, Musa, isa dan Muhammad SAW. Daripada 25
orang rasul ini, terdapat lima rasul yang digelar Rasul Ulul Azmi. Rasul-
rasul ini ialah Nabi Nuh a.s, Nabi Ibrahim a.s, Nabi Musa a.s, Nabi Isa a.s.
dan Nabi Muhammad SAW.
7 Muhammad merupakan nabi dan rasul yang terakhir. Ini bermakna tiada
nabi dan rasul akan dilantik selepas kewafatan Baginda. Baginda telah
menyampaikan peringatan terakhir sebelum berlakunya hari kiamat, iaitu
al-Quran dan al-Sunnah kepada manusia.

Percaya kepada Hari Akhirat

I Individu mukmin wajib percaya akan datangnya Hari Kemudian atau
akhirat, sebagaimana yang difirmankan oleh Allah SWT dalam al-Quran.
2 Diterangkan bahawa pada akhir zaman akan datang suatu hari di mana
semua makhluk yang ada akan menjadi rosak dan binasa, iaitu pada hari
kiamat.

Percaya kepada Qadak dan Qadar

I Individu mukmin wajib percaya bahawa segala sesuatu yang telah terjadi
dan yang akan terjadi, semuanya menurut ketentuan Allah SWT.
 Segala sesuatu (baik dan buruk) sudah diatur sejak azali. Manusia tidak
rurunkan kitab- mengetahui tentang sesuatu sehingga sesuatu perkara itu terjadi.
:::a ke jalan yang Qadar atau difahami juga sebagai takdir merupakan perancangan yang
telah ditetapkan oleh Allah SWT. Qadak pula bermaksud perlaksanaan
:i-' perancangan yang telah ditetapkan oleh Allah SWT.

t.1,.3 Pengertian lhsan

I Ihsan ialah kebaikan atau perbuatan yang
baik, yang dilakukan oleh manusia di mukl
::an. kltab-kitab fff"mut<a
illr-Tilrt:|:;'fr:r::iX
bumi ini hasil gabungan akal, hati, perbuatan Oi bumi ini hasil
i'pihak tertentu. dan percakapan. felasnya, ihsan bermaksud gabungan akal, hati, perbuatan
-:\'empurnakan "Ibadat yang disertai dengan 'muraqabah' dan percakapan.
secukupnya kepada Allah SWT. Yakni hatinya
sentiasa terasa diawasi oleh Allah SWT dengan memiliki sifat amanah,
:i:.n \fahyu-Nya warak, takwa dan sebagainya.
2 Maksud ihsan tersebut adalah berdasarkan hadis daripada Umar bin al-
Khattab yang bermaksud:
-=..;rimr -^roh.rrt "Khabarkanlah kepadaku tentong ihsan". Resulullah SAW menjawab: "Ihsan
itu iqlah bqhawa engkau menyembah Allah SWT seolah-olah engkau melihot-
-t..;rirne -^r"h-rrt Itlya, tetapi jika engkau tidak melihat-I'{ya, maka sesungguhnya Dia melihat
''*,.,/* engkau".
(Riwayat Muslim)
:.sul sejak ber-
: iurang 1,000 3 Setiap individu hendaklah mengabdikan diri kepada Allah SWT dengan
perasaan seolah-olah ia melihat-Nya dan jika ia tiada perasaan melihat
:-iftasuk Adam, kepada-Nya, maka hendaklah berasa bahawa Allah SWT melihatnya. Ihsan
:,',. Daripada 25 berkait rapat dengan keikhlasan dalam beribadah atau dalam melaksanakan
'"",.
-i-trti. Rasul- Islam dan iman.

".:. \abi Isa a.s,

4 Dari segi hubungan, ihsan terbahagi kepada dua bahagian, iaitu ihsan
kepada Allah SWT dan ihsan kepada makhluk.
r-:rrakna tiada (a) Ihsan kepada Allah SWT ialah kemuncak kepada pengabdian manusia
. 3aeinda telah kepada Ilahi, sebagaimana yang dijelaskan dalam hadis tersebut.
:.:: kiamat, iaitu Andainya individu melaksanakan tuntutan ibadat sebagaimana yang
telah ditetapkan oleh lima rukun Islam dengan penuh teliti, semata-
mata kerana ia diperhatikan oleh Allah SWT, maka individu tersebut
akan melaksanakannya dengan sebaik-baik mungkin hinggakan terasa
Nentudian atau bimbang andai berlaku sebarang kesilapan. Insan yang menghayati
.-:m a1-Quran. konsep ihsan ialah manusia yang sentiasa menyedari bahawa amal
* hari di mana perbuatannya diperhatikan Allah SWT sama ada di tempat terbuka
: -:i" L^*;
-:!ru -^,1^
F/qu4 ll4tl mahupun tersembunyi. Firman Allah SWT di dalam surah al-Alaq ayat
14 yang bermaksud: "Tidakksh ia tahu, bahawa sesungguhnya Allah
SWT melihcttnya?".
:< telah terjadi (b) Ihsan kepada sesama makhluk boleh dilihat dalam hubungan kita
s"\-T. kepada setiap makhluk Allah SWT di dunia ini seperti berbuat baik
 terhadap kedua ibu bapa, keluarga, jiran tetangga, orang lain dan juga
binatang.
Secara umum, ihsan boleh dibahagikan kepada beberapa bentuk, iaitu:
(a) Ihsan dengan pengertian muraclabatullah (pemerhatian Allah SWT).
(b) Ihsan dengan pengertian berbakti kepada Allah SWT.
(c) Ihsan kepada umat Isiam dengan cara memperkukuh hubungan al-
ukhuwwahfllah (persaudaraan sesama manusia kerana Allah SWT).
(d) Ihsan kepacla semua makhluk dengan maksud hubungan baik bersama
mereka.
(e) Ihsan dengan pengertian melakukan sesuatu tugasan dengan penuh
tekun dan bersungguh-sungguh.

€.R Asas-asas lslam

Terdapat tiga elemen yang menjadi asas kepada agama Islam, iaitu akidah,
syariah dan akhlak.

Asas-asas lslam
i
i
-****.:**:
*e*'
Akidah Syariah Akhlak

Rajah 1.2 Elemen yang Menladi Asas kepada Agama lslam

L.2.t Akidah
I Akidah ialah asas-asas kepercayaan yang
Kepercayaan yang menjadi
menjadi punca keimanan seseorang individu punca keimanan seseorang
atau masyarakat terhadap lslam sebagai agama individu atau masyarakat
yang diwahyukan oleh Ailah SWT menerusi terhadap lslam sebagai
Nabi Muhammad SAW kepada seluruh umat agama yang diwahyukan oleh
Allah SWT menerusi Nabi
manusia.
Muhammad SAW kepada
2 Akidah Islam menjelaskan tentang kesem-
seluruh umat manusia.
purnaan Islam sebagai pedoman hidup yang
sebenar-benarnya bagi seluruh manusia dan
tidak ada kepercayaan yang lain yang lebih benar selain Islam.
3 Sebagai panduan hidup yang lengkap yang diwahyukan Ailah SWT, Islam
menjelaskan tatacara kehidupan yang sebenar dalam segenap segi dan
aspek kehidupan manusia. fusteru, Islam dikenali sebagai nidzam al-hayat
atau cara hidup yang akan membawa manusia kepada kesejahteraan hidup
sekiranya diamalkan secara sepenuhnya. Tiada keraguan terhadap Islam
memandangkan Islam iaiah agama Ailah SWT.
4 Akidah Islam menjelaskan sifat hubungan manusia dengan Allah SWT
sebagai penguasa alam serta hakikat kejadian alam ghaib yang benar-benar