Anda di halaman 1dari 5

APRESIASI BAHASA BALI di SD

“Ujian Akhir Semester”

Dosen Pengampu :

Made Gelgel, S.Pd.

Oleh :

Nama : I Ketut Ogik Indrawan

NIM : 1811031023

Semester : IV

No urut : 13

PRODI PENDIDIKAN GURU SEKOLAH DASAR

JURUSAN PENDIDIKAN DASAR

FAKULTAS ILMU PENDIDIKAN

UNIVERSITAS PENDIDIKAN GANESHA

2020
Ujian Akhir Semester
Mata kuliah : Apresiasi Bahasa Bali di SD

1. Napike lontar muah prasi punika?


Jawab : Kata lontar memiliki kaitan erat dengan sumber bahan dasar
pembuatannya yaitu rontal/daun ental/tal (sejenis daun palma). Lontar inggih
punika Budaya Bali yang kaya makna yang mengangkat citra tradisi Bali di
tengah-tengah pergaulan peradaban masyarakat dunia. Lontar merupakan budaya
bali yang memiliki nilai sejarah, filsafat, agama, pengobatan, sastradan ilmu
pengetahuan tinggi lainnya. Sedangkan Prasi inggih punika budaya tulis diatas
daun lontar dalam bentuk lontar yang berisikan naskah ilustrasi dan gambar. Prasi
secara fisik terdiri atas bagian tulisan (naskah cerita) dan gambar (gambar
ilustrasi). Tulisan yang digunakan dalam prasi yaitu huruf Bali. Gambar yang
melengkapi tulisan dibuat dengan gaya wayang.

2. Sane ipidan Gedong Kirtya punika kakaryanin?


Jawab : Gedong Kirtya kakaryanin daweg pinanggal 2 Juni 1928 lan kabuka antuk
umum pinanggal 14 September 1928
3. Napike genah peninggalan gedong kirtya punika?
Jawab : Gedong Kirtya inggih punika gedong peninggalan kolonial Belanda sane
kawangun ring Singaraja. Kolonial Belanda punika mewasta L. J. J Caron. Gedong
Kirtya pinaka museum sane kaanggen ngerawat tur nyaga sastra lan lontar-lontar
Kuno. Wasta museum punika kausulang olih I Gusti Putu Djelantik pinaka Raja
Buleleng daweg punika. I Gusti Putu Djelantik mamilih wasta Kirtya sane
kaartiang saking bahasa Sansekerta "krtya" sane medue arti "usaha" utawi "jerih
payah".

4. Wewangunan pura ageng sane wenten ring buleleng mawasta...


Jawab : Pura Agung Pulaki
5. Wewangunan genah nyimpen lontar mawasta...
Jawab : Gedong Kirtya
6. Wewangunan sane nenten megenah sisin segarane mawasta...
Jawab : Pura Segara
7. Wewangunan tetamaan sane medaging linggah tur asri mawasta...
Jawab : Puri Agung
8. Wewangunan ageng sane pinih kasub ring Klungkung mawasta...
Jawab : Taman Kerta Gosa lan Monumen Puputan Klungkung
9. Wewangunan desa sane paling kasub ring giangyar mawasta...
Jawab : Goa Gajah, Istana Presiden Soekarno, Museum Soekarno Center, Pura
Penataran Sasih (Pejeng)
10. Jabarkan Apa yang dimaksud dengan Aksara bali?
Jawab : Aksara Bali merupakan aksara/hurup tradisional yang berkembang di Bali,
Aksara Bali dikenal juga sebagai hanacaraka, yang merupakan salah satu aksara
tradisional Nusantara yang berkembang di Pulau Bali. Aksara ini umum digunakan
untuk menulis bahasa Bali dan bahasa Sanskerta. Dengan sedikit perubahan,
aksara ini juga digunakan untuk menulis bahasa Sasak yang digunakan di Lombok.
Aksara berkerabat dekat dengan dengan aksara Jawa. Aksara bali ini memiliki 14
aksara suara atau vokal, dan 33 aksara wianjana, namun hanya 18 aksara wianjana
yang sering digunakan
11. Sebutkan salah satu ciri penulisan aksara Bali!
Jawab : Salah satu ciri penulisan aksara Bali yaitu jika salah menulis maka aksara
Bali tidak boleh dicoret, namun aksara tersebut bisa dimatikan dengan
menambahkan suku dan ulu.

12. Jelaskan pengertian Anusuara ring aksara bali!


Jawab : Aksara Anusuara ring Aksara bali inggih punika aksara setengah suara
utawi semi vokal.
13. Sebutkan salah satu ciri penulisan Anusuara dalam penulisan aksara bali!
Jawab : Salah satu ciri penulisan dalam Anusuara yaitu sebagai pangater dalam
aksara bali, seperti ny,m, n, ng.

14. Kapan aksara anceng digunakan? Berikan contoh


Jawab : Aksara anceng dalam bahasa Indonesia disebut dengan istilah singkatan.
Pembentukan singkatan dapat dilakukan dengan menanggalkan satu bagian atau
lebih dan kata yang akan disingkat .Misalnya kata ilmu pengetahuan alam
disingkat IPA. Dalam tata aksara Bali pembentukan aksara anceng juga dilakukan
dengan cara pemenggalan bagian suku katanya
15. Berikan contoh Yang tergolong pasang aksara dan berikan contoh penggunaanya
Jawab : Contoh yang tergolong pasang aksara : 1. Aksara suara Pengangge suara
di gunakan untuk menandakan bunyi fokal yang di gunakan untuk menandakan
bunyi fokal yang menyertai aksara wianjana atau konsonan yang ada. Contohnya
Tedong digunakan untuk menulis , ulusari Secara umum penggunaan ulusari untuk
penulisan wanita utama, Taleng merepa juga disebut taleng sari, yang
penggunaanya apabila suatu kata diawali dengan vokal “E” dan mendapat awalan
“KA”,”SA”,MA”,. Suku untuk menulis "U", pepet metedong digunakan apabila
suat kata diawali dengan vokal “E”, awalan “PA”. 2. Aksara wianjana
16. Apa yang dimaksud kruna polah? Berikan contoh
Jawab : Kruna Polah inggih punika: kruna sane sampun polih wewehan (pangater)
anusuara.Anusuara inggih punika suara ring irung (suara hidung) sane ring basa
Indonesia kasengguh suara nasal. Contoh : sampat dados nyampat
17. Jelaskan tentang uger-uger sastra bali yang
kamu ketahui!
Jawab : Menurut saya Uger-uger Satra Bali adalah tata cara atau kaidah-kaidah
untuk menulis sastra Bali. Uger-uger punika sangat membantu dalam menulis
sastra bali. Salah satu contoh uger-uger punika: Uger-uger Guru sajeroning
Pupuh: • Pada Lingsa : kecap wanda (suku kata) miwah wangun suara ring
panguntat sajeroning acarik (baris) lan akeh carik sajeroning apada. • Guru wilang:
uger-uger kecap wanda sajeroning acarik (jumlah suku kata dalam setiap baris). •
Guru dingdong: uger-uger wangun suara ring panguntat sajeroning acarik
(banyaknya suara vocal dalam satu baris). • Guru gatra: uger-uger ketah carik
sajeroning apada (banyaknya baris dalam satu bait)

18. Jabarkan apa yang kamu ketahui tentang lontar medang alas!
Jawab : Lontar Medang alas; Medang alas merupakan salah satu dari lontar wariga
di Bali sebagai pedoman dalam melakukan upacara yadnya, bercocok tanam dan
lain-lain agar tujuan yajna dapat tercapai dengan baik. Secara garis besarnya,
lontar ini menguraikan tentang percakapan Sang Hyang Dharma Siddhi dengan
Sang Hyang Siddhi Mantra, tentang asal muasal aksara semua. Tentang Catur
Dasa Manu dan pemerintahannya, tentang keberadaan kitab-kitab sastra serta
pengarangnya, begitu juga tentang Catur Wariga yang dikaitkan dengan kelahiran
Sang Watugunung, sebagaimana disebutkan dalam sumber kutipan Alih Aksara
Dan Alih Bahasa Lontar sebagai konsep - konsep budaya Bali.Dan disebutkan
pula lahirnya wewaran dikemukakan dalam Lontar Medang alas ini, yang
sebagaimana dijelaskan dalam hindu dharma, mitologi pawukon, lontar
Medangkamulan inilah yang menceritakan adanya kelahiran wuku yang salah
satunya bernama watugunung.
19. Sebutkanlah salah satu jenis lontar yang kamu ketahui!
Jawab : Lontar Medang Kemulan. Lontar Medang Kemulan adalah salah satu dari
lontar wariga di Bali sebagai pedoman dalam melakukan upacara yadnya,
bercocok tanam dll agar tujuan yajna dapat tercapai dengan baik.

20. Jabarkan konsep sor singgih bahasa Bali secara tradisional!


Jawab : Konsep sor singgih bahasa Bali secara tradisional yaitu eksistensi anggah-
ungguh basa di dalam bahasa Bali disebabkan oleh adanya pabinayan linggih
(perbedaan kedudukan) masyarakat Bali. Keberadaan lapisan masyarakat Bali
yang meliputi lapisan masyarakat Bali purwa (tradisional) dan masyarakat Bali
anyar (modern), inilah yang menyebabkan sampai sekarang masyarakat Bali
berbicara sesuai tata linggih yang disebut masor singgih basa atau berbicara sesuai
dengan anggah-ungguh basa Bali. Berbicara bahasa Bali sangat tergantung dari
partisipannya, siapa berbicara, siapa mitra bicaranya, dan siapa yang dibicarakan.
Berdasarkan nilai rasa bahasanya, bahasa Bali dibagi menjadi : 1) basa kasar: a)
basa kasar pisan; b) basa kasar jabag; (2) basa andap; (3) basa madia; dan (4) basa
alus: a) basa alus singgih, b) basa alus sor, c) basa alus mider, d) basa alus
rangkep. Sekian dan terima kasih.
21. Jabarkan konsep sor singgih bahasa bali secara Konvensional!
Jawab : Konsep sor singgih bahasa bali secara Konvensional inggih punika Basa
Baline madue variasi sane karasayang meweh, santukan basa Baline madue sor-
singgih sane katentuang olih pawicara, lawan wicara taler napi sane jagi
kabaosang. Manut ring sejarah perkembangannyane basa Baline kakepah dados
tigang dimensi, minakadi dimensi temporal, dimensi regional taler demensi sosial.
a. Variasi Temporal basa Bali malih kakepah dados tigang soroh, sane kapertama
basa Bali Kuna, basa Bali Tengahan taler basa Bali Kepara. b. Dimensi Regional
basa Bali malih kakepah dados kalih dialek, dialek Bali Aga taler dialek Bali
Dataran. Manut ring geografisnyanne, Dialek Bali Aga kakepah dados tetiga
minakadi: (1) Dialek Bali Aga Timur (Tenganan, Bugbug, Sukawana, Kedisan,
Sembiran). (2) Dialek Bali Aga Tengah (Seminyak). (3) Dialek Bali Aga Barat
(Sepang lan Bantiran). c. Dimensi Sosial ngenenin indik sor-singgih basa, sane
kanggen mabebaosan teken tri wangsa sane wenten ring Bali.

22. Kajagur inggih ipun kruna tiron sane madanging...


Jawab: Pangater ka-
23. Jemakin inggih ipun kruna tiron sane madaging...
Jawab: Pangiring -in
24. Seniwati inggih ipun kruna tiron sane madaging...
Jawab: Pangiring -wati
25. Dumadi inggih ipun kruna tiron sane madaging...
Jawab: Seselan -um-

26. Apa ke anak cerik maid cacing?


Jawab : jaum misi benang
27. Apa ke di cerike makamben dikelihe malalung?
Jawab : bungan nyuh
28. Apa ke luas mabaju gandang, teke mabaju kuning?
Jawab : anak nyekeb biu
29. Apa ke mirah asibuh?
Jawab : delima
30. Apa ke megelebug nelik
Jawab : pongpongan
31. Napike ceciri gambar sane becik ka angen petunjuk mengarang?
Jawab : ceciri gambar sane becik ka anggen pentunjuk mengarang minakadi: 1)
Gambar punika mangda jelas ten burem. 2) Gambar sane pacang keanggen
petunjuk mengarang mangda berkaitan. 3) Gambarnyane sepatutne berwarna,
mangda kongkrit lan lebih realistis.
32. Napike urutan antuk mengarang ring petunjuk gambar acak?
Jawab : urutan antuk mengarang ring petunjuk gambar acak: 1) Karyanin judul
sane patut. 2) Susun gambar sane acak punika antuk urutan sane patut. 3) Karyanin
kalimat sane nyaritayang gambar punika. 4) Gambar sane sampun kaurut lan
kakaryanin kalimat kajangkep dados cerita sane becik.
33. Sebutkanlah salah satu judul satua bali tradisional!
Jawab : I Belog
34. Sebutkanlah salah satu aturan dalam mesatua bali!
Jawab : Di dalam mesatua bali terdapat aturan-aturan yang harus diperhatikan
yaitu: 1. Penguasaan terhadap materi. 2. Gaya bahasa. 3. Penjiwaan. 4. Kreatifitas.
35. Puisi tradisional sane maciri madaging sukukata dan rima kawastanin...
Jawab: Puisi tradisional sane maciri madaging suku kata dan rima kawastanin
pupuh.
36. Sebutkan salah satu jenis pupuh yang kamu ketahui!
Jawab: Pupuh sinom

37. Saking tuhu manah guru indik ipun pupuh...


Jawab: Pupuh Ginanti
38. Padalingsa pupuh ginanti inggih ipun...
Jawab: 8u, 8i, 8a, 8i, 8a, 8i.
39. Pupuh sane mamurda (jayaprana) inggih ipun pupuh...
Jawab: Pupuh Ginada.
40. Padalingsa pupuh ginada inggih ipun?
Jawab: 8a, 8i, 8a,8u,8a,4i,8a.

Anda mungkin juga menyukai