200110190238
LAPORAN AKHIR
PRAKTIKUM FISIKA DASAR P-1
KETIDAKPASTIAN DALAM PENGUKURAN
(P – 1)
NPM : 200110190238
Partner :
NPM :
: Maret 2020
A
Hari / Jam
Nama Asisten
: Senin, 13.30-16.00
:
P
E
T
LABORATORIUM FISIKA DASAR
PUSAT PELAYANAN BASIC SCIENCE
FAKULTAS MATEMATIKA DAN ILMU PENGETAHUAN ALAM
UNIVERSITAS PADJADJARAN
2020
Irene Dhealista
200110190238
LEMBAR PENGESAHAN
NPM :
DEPARTEMEN/FAKULTAS : Peternakan
JADWAL PRAKTIKUM : Senin, 13.30-16.00
KOLOM NILAI
___________________________
NPM
Irene Dhealista
200110190238
ABSTRAK
BAB I
PENDAHULUAN
BAB II
METODE PERCOBAAN
BAB III
HASIL DAN PEMBAHASAN
1. Ketidakpastian Balok
No P L T P ± ∆P L ± ∆L T ± ∆T
1 3,9 2,0 1,0 3,9 ± 0,05 2,0 ± 0,05 1,0 ± 0,05
2 3,8 2,0 0,9 3,9 ± 0,05 2,0 ± 0,05 0,9 ± 0,05
3 3,9 1,9 0,9 3,9 ± 0,05 1,9 ± 0,05 0,9 ± 0,05
4 3,9 1,9 1,0 3,9 ± 0,05 1,9 ± 0,05 1,0 ± 0,05
5 3,9 1,9 0,9 3,9 ± 0,05 1,9 ± 0,05 0,9 ± 0,05
No P L T P ± ∆P L ± ∆L T ± ∆T
1 3,9 1,9 0,9 3,9 ± 0,005 1,9 ± 0,005 0,9 ± 0,005
2 3,9 1,9 0,9 3,9 ± 0,005 1,9 ± 0,005 0,9 ± 0,005
3 3,9 1,9 0,9 3,9 ± 0,005 1,9 ± 0,005 0,9 ± 0,005
4 3,9 1,9 0,9 3,9 ± 0,005 1,9 ± 0,005 0,9 ± 0,005
5 3,9 1,9 0,9 3,9 ± 0,005 1,9 ± 0,005 0,9 ± 0,005
Tabel 2. Diukur menggunakan jangka sorong dengan ketelitian 0,1 mm
(0,01 cm)
∆x = ½ . 0,01
= 0,005 cm
No P L T P ± ∆P L ± ∆L T ± ∆T
1 - 2,03 1,02 - 2,03 ± 5 x 10-4 1,02 ± 5 x 10-4
Irene Dhealista
200110190238
2. Ketidakpastian Pelat
No P L Tb D P ± ∆P L ± ∆L Tb ± ∆T D ± ∆D
1 4,6 1,9 0,3 0,6 4,6 ± 0,05 1,9 ± 0,05 0,3 ± 0,05 0,6 ± 0,05
2 4,6 1,9 0,3 0,7 4,6 ± 0,05 1,9 ± 0,05 0,3 ± 0,05 0,7 ± 0,05
3 4,6 1,9 0,3 0,6 4,6 ± 0,05 1,9 ± 0,05 0,3 ± 0,05 0,6 ± 0,05
4 4,6 1,8 0,3 0,7 4,6 ± 0,05 1,8 ± 0,05 0,3 ± 0,05 0,7 ± 0,05
5 4,6 1.8 0,3 0,7 4,6 ± 0,05 1,8 ± 0,05 0,3 ± 0,05 0,7 ± 0,05
Tabel 2. Diukur menggunakan jangka sorong dengan ketelitian 0,1 mm (0,01 cm)
∆x = ½ . 0,01
= 0,005 cm ≈ 5 x 10-3 cm
No P L Tb D P ± ∆P L ± ∆l Tb ± ∆T D ± ∆D
1 4,6 1,9 0,3 0,64 4,6 ± 5 x 10-3 1,9 ± 5 x 10-3 0,3 ± 5 x 10-3 0,64 ± 5x10-3
2 4,6 1,9 0,31 0,64 4,6 ± 5 x 10-3 1,9 ± 5 x 10-3 0,31 ± 5 x 10-3 0,64 ±5x10-3
3 4,6 1,9 0,31 0,64 4,6 ± 5 x 10-3 1,9 ± 5 x 10-3 0,31 ± 5 x 10-3 0,64 ±5x10-3
Irene Dhealista
200110190238
4 4,6 1,9 0,31 0,64 4,6 ± 5 x 10-3 1,9 ± 5 x 10-3 0,31 ± 5 x 10-3 0,64 ± 5x10-3
5 4,6 1,9 0,31 0,64 4,6 ± 5 x 10-3 1,9 ± 5 x 10-3 0,31 ± 5 x 10-3 0,64 ± 5x10-3
No P L Tb D P ± ∆P L ± ∆L T ± ∆T D ± ∆D
1 - 1,9 0,3 0,44 - 1,9 ± 5 x 10-4 0,3 ± 5x 10-4 0,44 ± 5 x10-4
2 - 1,9 0,3 0.6 - 1,92 ± 5 x 10-4 0,3 ±5x 10-4 0,6 ± 5 x 10-4
3 0,32 ± 5x 10-
- 1.9 0,32 0.6 - 1,9 ± 5 x 10-4 4 0,6 ± 5 x 10-4
4 0,32 ± 5x 10-
- 1,9 0,32 0,6 - 1,93 ± 5 x 10-4 4 0,6 ± 5 x10-4
5 0,32 ± 5x 10-
- 1,9 0,32 0,6 - 1,93 ± 5 x 10-4 4 0,6 ± 5 x10-4
1. Rata-Rata Balok
No P1 │P1 - Ṕ│2
1 3,9 4 x 10-4 19,4
Ṕ = = 3,88
2 3,8 6,4 x 10-3 5
3 3,9 4 x 10-4 ∆ Ṕ =
-4
4 3,9 4 x 10 √104 x 10−2
5 3,9 4 x 10-4 5(5−1)
=
∑ 19,4 104 x 10-2
√104 x 10−2
20
= 7,3 x 10-1 cm
4 1 3,6 x 10-3
5 0,9 1,6 x 10-3
∑ 4,7 1,2 x 10-2
Irene Dhealista
200110190238
= √1,2 x 10−2
20
= 4,8 x 10-1 cm
=
√0
20
= 0 cm
3 2,06 1 x 10-4 ∆ ĺ =
√ 1 x 10−3
5 (5−1)
4 2,04 1 x 10-4
=√
1 x 10−3
5 2,08 3 x 10-4 20
∑ 10,25 1 x 10-3
= 7 x 10-3
cm
3 1,06 1 x 10-4 ∆T =
√7 x 10−4
5(5−1)
4 1,04 2 x 10-4
=√
7 x 10−4
5 1,06 2 x 10-4 20
∑ 5,2 7 x 10-4
= 5,9 x 10-
2
cm
2. Rata-Rata Pelat
No P1 │P1 - Ṕ│2
1 4,6 0 23
Ṕ = = 4,6
2 4,6 0 5
3 4,6 0 √0
∆ Ṕ =
4 4.6 0 5(5−1)
5 4,6 0 =
√0
20
∑ 23 0 = 0 cm
No l1 │ l 1 - ĺ│2
9,3
ĺ = 1 1,9 4 x 10-4 = 1,86
5
2 1,9 4 x 10-4
∆ ĺ =
√7,6 x 10−2
3 1,9 4 x 10-4 5(5−1)
=
4 1,8 36 x 10-3 √7,6 x 10−2
5 1,8 36 x 10-3 20
∑ 9,3 7,6 x 10-2 = 1,9 x 10-
1
cm
3 4,6 0 √0
∆ Ṕ =
4 4.6 0 5(5−1)
5 4,6 0 =
√0
20
∑ 23 0 = 0 cm
∑ 9,58 7 x 10-4
= 5,9 x 10-
2
cm
Irene Dhealista
200110190238
3 0,32 1 x 10-4
∆ Ṕ =
√6 x 10−4
4 0,32 1 x 10-4 5(5−1)
=√
5 0,33 2 x 10-4 6 x 10−4
20
∑ 1,57 6 x 10-4
= 7 x 10-3
cm
= 5,1 x 10-1 cm
Irene Dhealista
200110190238
No mb ´ │2
│mb - mb
1 65 497,29
2 70 745,29
3 70 745,29
∑ 128 1987,87
´ = 128 = 42,66
mb
3
´ = √ 1987,87 = √ 1987,87
∆mb = 17,644 gram
3 (3−1) 6
No Mp │mp - mp
´ │2
1 6,4 9 x 10-4
2 6,5 4,9 x 10-2
3 6,5 4,9 x 10-2
∑ 19,3 10,7 x 10-1
19,3
mp
´ = = 6,43
3
´ = √
10,7 x 10−1 √10,7 x 10−1
∆mp =
6
= 4,1 x 10 -1gram
3 (3−1)
Irene Dhealista
200110190238
[√(| |) (| |) (| |) ] . V
2 2 2
∆ p̅ ∆ l̅ ∆ t̅
∆Vbalok = + + b
p̅ l̅ t̅
1. Volume Balok
a. Menggunakan Mistar
v́ = 3,88 x 1,94 x 0,94
= 7,075 cm3
[√(| |) ]
2 2 2
7,3 x 10−1 4,8 x 10−1 4,8 x 10−1
Δ v́ =
3,88 |) (| +
1,94 |) (| +
0,94
. 7,075
[√(| |) (| |) (| |) ] . 6,669
2 2 2
Δ v́ = 0 0 0
+ +
3,9 1,9 0,9
= √ ( 0 ) +(0)+(0) . 6,669
= 0 cm3
´
v́ ± Δv=6,669± 0 cm3
Irene Dhealista
200110190238
2. Volume Pelat
Vp = [ ( p̅ . l̅ . T̅ ) – ( π r̅ 2 T̅ ) ]
∆Vpelat =
[√(| ∆ p̅
p̅ | | | | | ) ( | | | | ) ]. V
+
2
∆ l̅
l̅
+
2
∆ T̅
T̅
2
−2
∆ r̅
r̅
+
∆ T̅
T̅
2
pelat
Vpelat ± ∆Vpelat
a. Menggunakan Mistar
Vp = [ ( p̅ . l̅ . T̅b ) – ( π r̅ 2 T̅b )]
= (4,6 . 1,86 . 0,3) – (3,14 (0,33)2 0,3)
= (2,56) – (0,101)
= 2,459 cm3
∆Vp = ¿. 2,453
= √ ¿ ¿ . 2,453
= 6,044 cm3
´ = 2,459 ± 6,044 cm3
v́ p ± Δvp
∆Vpelat =
[√(| 0
4,6| | | | | ) ( | | | | )]. 2,601
2
+
0
1,9
+
2
0
0,31
−2
0
+
2
0
0,32 0,32
2
= 0 . 2,601
= 0 cm3
v́ p ± Δ́v p = 2,601 ± 0 cm3
Irene Dhealista
200110190238
Irene Dhealista
200110190238
[√| | | |].ρ
2 2
∆ρ = ∆ m̅ ∆V
+
m̅ V
ρ ± ∆ρ
1. Balok
a. Menggunakan v́ dari pengukuran mistar
42,66 gr
ρ = = 6,029 gr/cm3
7,075 cm3
[√| | | | ] . 6,029
2 2
∆ρ = 17,644 0,417
+
42,66 7,075
[√| | | | ] . 6,40
2 2
∆ρ = 17,644 0
+
42,66 6,66
= √ 0,170+0 . 6,40
= 0,412 . 6,40 = 2,63 gr/cm3
ρ ± ∆ρ = 6,40 ± 2,63 gr/cm3
2. Pelat
a. Menggunakan v́ dari pengukuran mistar
6,43 gr
ρ = = 2,62 gr/cm3
2,453 cm3
2
∆ρ =
[√| 4,1 x 10−2
6,43
+| | |]
6,044
2,453
2
. 2,62
[√| | | |]
2
∆ρ = 4,1 x 10−2 0 . 2,472
+
6,43 2,601
KSR = |6,029−8,7
8,7 |.100%
= 3,0 %
KP = 100% - 3,0%
= 97,0%
m̅
b. ρdi dapat dari dengan v dari pengukuran menggunakan jangka
V
sorong
Irene Dhealista
200110190238
KSR = |6,029−8,7
8,7 |.100%
= 26,4 %
KP = 100% - 26,4%
= 73,6%
2. Pelat
m̅
a. ρdi dapat dari dengan v dari pengukuran menggunakan mistar
V
2,62−2,8
KSR = | 2,8 | .100%
= 6,4 %
KP = 100% - 6,4%
= 93,6%
m̅
b. ρdi dapat dari dengan v dari pengukuran menggunakan jangka
V
sorong
KSR = |2,47−2,8
2,8 |
.100%
= 11,7 %
KP = 100% - 11,7%
= 88,3%
Irene Dhealista
200110190238
BAB V
TUGAS AKHIR
Lebar
1. 2,0 ± 0,05 cm
2. 2,0 ± 0,05 cm
3. 1,9 ± 0,05 cm
4. 1,9 ± 0,05 cm
5. 1,9 ± 0,05 cm
Tinggi
1. 1,0 ± 0,05 cm
2. 0.9 ± 0,05 cm
3. 0,9 ± 0,05 cm
4. 1,0 ± 0,05 cm
5. 0,9 ± 0,05 cm
Lebar
1. 1,9 ± 0,005 cm
2. 1,9 ± 0,005 cm
3. 1,9 ± 0,005 cm
4. 1,9 ± 0,005 cm
5. 1,9 ± 0,005 cm
Tinggi
1. 0,9 ± 0,005 cm
2. 0,9 ± 0,005 cm
Irene Dhealista
200110190238
3. 0,9 ± 0,005 cm
4. 0,9 ± 0,005 cm
5. 0,9 ± 0,005 cm
Tinggi
1. 1,02 ± 5 x 10-4 cm
2. 1,04 ± 5 x 10-4 cm
3. 1,06 ± 5 x 10-4 cm
4. 1,04 ± 5 x 10-4 cm
5. 1,06 ± 5 x 10-4 cm
B. Ketidakpastian pelat
a. Dengan mistar
Panjang
1. 4,6 ± 0,05 cm
2. 4,6 ± 0,05 cm
3. 4,6 ± 0,05 cm
4. 4,6 ± 0,05 cm
5. 4,6 ± 0,05 cm
Lebar
1. 1,9 ± 0,05 cm
2. 1,9 ± 0,05 cm
3. 1,9 ± 0,05 cm
4. 1,8 ± 0,05 cm
5. 1,8 ± 0,05 cm
Tebal
1. 0,3 ± 0,05 cm
2. 0,3 ± 0,05 cm
3. 0,3 ± 0,05 cm
4. 0,3 ± 0,05 cm
5. 0,3 ± 0,05 cm
Diameter
1. 0,6 ± 0,05 cm
2. 0,7 ± 0,05 cm
3. 0,6 ± 0,05 cm
Irene Dhealista
200110190238
4. 0,7 ± 0,05 cm
5. 0,7 ± 0,05 cm
Lebar
1. 1,9 ± 5 x 10-3 cm
2. 1,9 ± 5 x 10-3 cm
3. 1,9 ± 5 x 10-3 cm
4. 1,9 ± 5 x 10-3 cm
5. 1,9 ± 5 x 10-3 cm
Tinggi
1. 0,3 ± 5 x 10-3 cm
2. 0,31 ± 5 x 10-3 cm
3. 0,31 ± 5 x 10-3 cm
4. 0,31 ± 5 x 10-3 cm
5. 0,31 ± 5 x 10-3 cm
Diameter
1. 0,64 ± 5x10-3 cm
2. 0,64 ± 5x10-3 cm
3. 0,64 ± 5x10-3 cm
4. 0,64 ± 5x10-3 cm
5. 0,64 ± 5x10-3 cm
Tinggi
1. 0,3 ± 5x 10-4 cm
2. 0,3 ± 5x 10-4 cm
3. 0,32 ± 5x 10-4 cm
4. 0,32 ± 5x 10-4 cm
5. 0,32 ± 5x 10-4 cm
Irene Dhealista
200110190238
Diameter
1. 0,44 ± 5 x10-4 cm
2. 0,6 ± 5 x10-4 cm
3. 0,6 ± 5 x10-4 cm
4. 0,6 ± 5 x10-4 cm
5. 0,6 ± 5 x10-4 cm
Massa Pelat
1. 6,5 ± 5 x 10-2 gr
2. 6,5 ± 5 x 10-2 gr
3. 6,5 ± 5 x 10-2 gr
Lebar
ĺ = 1,94 cm
∆ ĺ = 4,8 x 10-1 cm
Tinggi
T́ = 3,9 cm
∆T́ = 4,8 x 10-1 cm
Lebar
ĺ = 1,9 cm
∆ ĺ = 0 cm
Tinggi
Irene Dhealista
200110190238
T́ = 0,9 cm
∆T́ = 0 cm
Tinggi
T́ = 1,91 cm
∆T́ = 5,9 x 10-2 cm
3. Hitunglah panjang, lebar, tebal dan diameter rata-rata untuk pelat beserta
ketidakpastiannya
A. Dengan Mistar
Panjang
Ṕ = 4,6 cm
∆ Ṕ = 0 cm
Lebar
ĺ = 1,86 cm
∆ ĺ = 1,9 x 10-1 cm
Tebal
´ = 0,3 cm
Tb
´ = 0 cm
∆Tb
Diameter
D́ = 0,66 cm
∆ D́ = 2,4 x 10-1 cm
Lebar
ĺ = 1,9 cm
∆ ĺ = 0cm
Tebal
´ = 0,31 cm
Tb
Irene Dhealista
200110190238
´ = 0 cm
∆Tb
Diameter
D́ = 0,64 cm
∆ D́ = 0 cm
Lebar
ĺ = 1,91 cm
∆ ĺ =5,9 x 10-2 cm
Diameter
D́ = 0,56 cm
∆ D́ = 5,1 x 10-1 cm
B. Massa Pelat
mp
´ = 6,43 gr
´ = 4,1 x 10 -1gr
∆mp
B. Volume Pelat
a. Dengan Mistar
vp
´ = 2,459 cm3
Irene Dhealista
200110190238
´ = 6,044 cm3
Δvp
b. Dengan Jangka Sorong
v́ p = 2,601 cm3
´ p = 0 cm3
Δv
m̅
b. ρdi dapat dari dengan v dari pengukuran menggunakan jangka
V
sorong
Irene Dhealista
200110190238
KSR = 26,4 %
KP = 73,6 %
B. Pelat
m̅
a. ρdi dapat dari dengan v dari pengukuran menggunakan mistar
V
KSR = 6,4 %
KP = 93,6 %
m̅
b. ρdi dapat dari dengan v dari pengukuran menggunakan jangka
V
sorong
KSR = 11,7 %
KP = 88,3 %
Irene Dhealista
200110190238
V
KESIMPULAN
DAFTAR PUSTAKA
Putra, I., Sujarwanto, & Eko. (2011). Alat Ukur dan Pengukuran Fisika. Jombang:
Fakultas Pertanian Universitas KH. A Wahab Hasbullah.
Ruwanto, D. (2006). Asas-Asas Fisika 1A. Jakarata: Yudistira.
Sasmito, T. (2010). Pengukuran, Besaran dan Satuan. Jakarta: Erlangga.
Yanti, K. D. (2020, Maret 14). Laporan Praktikum Fisika Dasar. Retrieved from
Academia.edu: https://www.academia.edu/37559103