Anda di halaman 1dari 47

BELAJAR AKSARA SUNDA

DISUSUN OLEH :

A. HALIM, S.Kom., M.Kom., MTA.

SERANG BANTEN
2021
KATA PENGANTAR

Assalamu’alaikum Wr. Wb.

Puji syukur saya panjatkan kehadirat Allah S.W.T yang


telah memberikan Rahmat dan Hidayah-Nya, sehingga buku ini
akhirnya dapat diselesaikan.

Dengan segala kerendahan hati saya mencoba untuk


menyusun Buku Belajar Aksara Sunda. Saya mengharapkan
dengan membaca dan mempelajari buku ini pembaca memperoleh
pengetahuan mengenai Pembelajaran Aksara Sunda.

Namun tak ada gading yang tak retak, banyak kekurangan


dan kesalahan yang dapat ditemui dalam buku ini. Untuk
pengembangan selanjutnya saya mengharapkan saran dan kritik
dari pembaca.

Semoga buku ini dapat memberikan manfaat dan membantu


para pembaca dalam mempelajari Aksara Sunda.

Terakhir saya mengucapkan terima kasih atas segenap


perhatiannya.

Wassalamu’alaikum Wr. Wb.

Serang, November 2021

Penyusun

i
DAFTAR ISI

KATA PENGANTAR ................................................................... i


DAFTAR ISI ................................................................................ ii
AKSARA SUNDA ........................................................................ 1
1. Aksara Dasar ....................................................................... 1
2. Aksara Konsonan ................................................................. 1
3. Aksara Swara ....................................................................... 2
4. Angka .................................................................................. 2
RARANGKÉN ............................................................................. 3
1. Penanda Vokal ..................................................................... 3
2. Variasi ................................................................................. 4
LATIHAN AKSARA DASAR ...................................................... 5
LATIHAN AKSARA KONSONAN .............................................. 14
LATIHAN AKSARA SWARA ...................................................... 19
LATIHAN ANGKA ...................................................................... 23
LATIHAN RARANGKÉN PENANDA VOKAL .......................... 28
LATIHAN RARANGKÉN VARIASI ........................................... 32
LANCAR MEMBACA AKSARA SUNDA ..................................... 37
CATATAN .................................................................................... 41
DAFTAR PUSTAKA .................................................................... 43
BIOGRAFI PENULIS .................................................................. 44

ii
Belajar Aksara Sunda

AKSARA SUNDA

1. Aksara Dasar

AKSARA DASAR
ᮊ Ka ᮌ Ga ᮍ NGa

ᮎ Ca ᮏ Ja ᮑ NYa

ᮒ Ta ᮓ Da ᮔ Na

ᮕ Pa ᮘ Ba ᮙ Ma

ᮚ Ya ᮛ Ra ᮜ La

ᮝ Wa ᮞ Sa ᮠ Ha

2. Aksara Konsonan

AKSARA KONSONAN
ᮖ Fa ᮋ Qa ᮗ Va

ᮟ Xa ᮐ Za ᮮ KHa

ᮯ ᮯSYa

1
Belajar Aksara Sunda

3. Aksara Swara

AKSARA SWARA
ᮃ A ᮄ I ᮅ U

ᮆ É ᮇ O ᮈ E

ᮉ EU

Catatan : Aksara ᮆ = É → Émber, Énak.


Aksara ᮈ = E → Emas, Elang.

4. Angka

ANGKA
᮱ 1 ᮲ 2 ᮳ 3

᮴ 4 ᮵ 5 ᮶ 6

᮷ 7 ᮸ 8 ᮹ 9

᮰ 0

Catatan : Untuk penulisan angka diapit oleh dua tanda pipa |…|,
Contohnya 2020 ditulis |᮲᮰᮲᮰|.

2
Belajar Aksara Sunda

RARANGKÉN

Rarangkén dapat berfungsi untuk merubah bunyi Aksara


Dasar menjadi selain suara A, serta dapat menambahkan variasi
bunyi dan mematikan Aksara Dasar. Aksara Dasar Ka dapat
berubah bunyi menjadi Ki, Ku, Ké, Ko, Ke, Keu, Kar, Kang,
Kra, Kla, Kya, Kah dan K dengan menambahkan Rarangkén.

1. Penanda Vokal

Rarangkén Posisi Bunyi Aksara Baca


Panghulu ◌ᮤ +i ᮊᮤ Ki

Panyuku ◌ᮤ +u ᮊᮥ Ku

Panéléng ᮦᮤ◌ +é ᮊᮊ Ké

Panolong ◌ᮤ +o ᮊᮧ Ko

Pamepet ◌ᮤ +e ᮊᮨ Ke

Paneuleung ◌ᮤ +eu ᮊᮩ Keu

Catatan : Rarangkén ᮦᮤ◌ = +é → Bébék, Péna.


Rarangkén ◌ᮤ = +e → Pesan, Teman.

3
Belajar Aksara Sunda

2. Variasi

Rarangkén Posisi Bunyi Aksara Baca


Panglayar ◌ᮤ +r ᮊᮁ Kar

Panyecek ◌ᮤ +ng ᮊᮀ Kang

Panyakra ◌ᮤ +ra ᮊᮢ Kra

Panyiku ◌ᮤ +la ᮊᮣ Kla

Pamingkal ◌ᮤ +ya ᮊᮡ Kya

Pangwisad ◌ᮤ +h ᮊᮂ Kah

Pamaéh ◌ᮤ ᮊ᮪ K

4
Belajar Aksara Sunda

LATIHAN AKSARA DASAR

ᮜᮒᮤᮠᮔ᮪ ᮃᮊ᮪ᮞᮛ ᮓᮞᮁ


AKSARA DASAR
ᮊ Ka ᮌ Ga ᮍ NGa

ᮎ Ca ᮏ Ja ᮑ NYa

ᮒ Ta ᮓ Da ᮔ Na

ᮕ Pa ᮘ Ba ᮙ Ma

ᮚ Ya ᮛ Ra ᮜ La

ᮝ Wa ᮞ Sa ᮠ Ha

5
Belajar Aksara Sunda

ᮊ ᮌ ᮍ
ᮊᮊᮊ ᮌᮌᮌ ᮍᮍᮍ
ᮊᮌᮍ ᮌᮍᮊ ᮍᮊᮌ
ᮊᮍᮌ ᮌᮊᮍ ᮍᮌᮊ
ᮊᮊᮌ ᮌᮌᮍ ᮍᮍᮊ
ᮊᮌᮌ ᮌᮍᮍ ᮍᮊᮊ
ᮊᮌᮊ ᮌᮍᮌ ᮍᮊᮍ
ᮊᮍᮍ ᮌᮊᮊ ᮍᮌᮌ
ᮊᮌᮍ
6
Belajar Aksara Sunda

ᮎ ᮏ ᮑ
ᮎᮎᮎ ᮏᮏᮏ ᮑᮑᮑ
ᮎᮏᮑ ᮏᮑᮎ ᮑᮎᮏ
ᮎᮑᮏ ᮏᮎᮑ ᮑᮏᮎ
ᮎᮎᮏ ᮏᮏᮑ ᮑᮑᮎ
ᮎᮏᮏ ᮏᮑᮑ ᮑᮎᮎ
ᮎᮏᮎ ᮏᮑᮏ ᮑᮎᮑ
ᮎᮑᮑ ᮏᮎᮎ ᮑᮏᮏ
ᮊᮌᮍᮎᮏᮑ
7
Belajar Aksara Sunda

ᮒ ᮓ ᮔ
ᮒᮒᮒ ᮓᮓᮓ ᮔᮔᮔ
ᮒᮓᮔ ᮓᮔᮒ ᮔᮒᮓ
ᮒᮔᮓ ᮓᮒᮔ ᮔᮓᮒ
ᮒᮒᮓ ᮓᮓᮔ ᮔᮔᮒ
ᮒᮓᮓ ᮓᮔᮔ ᮔᮒᮒ
ᮒᮓᮒ ᮓᮔᮓ ᮔᮒᮔ
ᮒᮔᮔ ᮓᮒᮒ ᮔᮓᮓ
ᮊᮌᮍᮎᮏᮑᮒᮓᮔ
8
Belajar Aksara Sunda

ᮕ ᮘ ᮙ
ᮕᮕᮕ ᮘᮘᮘ ᮙᮙᮙ
ᮕᮘᮙ ᮘᮙᮕ ᮙᮕᮘ
ᮕᮙᮘ ᮘᮕᮙ ᮙᮘᮕ
ᮕᮕᮘ ᮘᮘᮙ ᮙᮙᮕ
ᮕᮘᮘ ᮘᮙᮙ ᮙᮕᮕ
ᮕᮘᮕ ᮘᮙᮘ ᮙᮕᮙ
ᮊᮌᮍᮎᮏᮑᮒᮓᮔ
ᮕᮘᮙ
9
Belajar Aksara Sunda

ᮚ ᮛ ᮜ
ᮚᮚᮚ ᮛᮛᮛ ᮜᮜᮜ
ᮚᮛᮜ ᮛᮜᮚ ᮜᮚᮛ
ᮚᮜᮛ ᮛᮚᮜ ᮜᮛᮚ
ᮚᮚᮛ ᮛᮛᮜ ᮜᮜᮚ
ᮚᮛᮛ ᮛᮜᮜ ᮜᮚᮚ
ᮚᮛᮚ ᮛᮜᮛ ᮜᮚᮜ
ᮊᮌᮍᮎᮏᮑᮒᮓᮔ
ᮕᮘᮙᮚᮛᮜ
10
Belajar Aksara Sunda

ᮝ ᮞ ᮠ
ᮝᮝᮝ ᮞᮞᮞ ᮠᮠᮠ
ᮝᮞᮠ ᮞᮠᮝ ᮠᮝᮞ
ᮝᮠᮞ ᮞᮝᮠ ᮠᮞᮝ
ᮝᮝᮞ ᮞᮞᮠ ᮠᮠᮝ
ᮝᮞᮞ ᮞᮠᮠ ᮠᮝᮝ
ᮝᮞᮝ ᮞᮠᮞ ᮠᮝᮠ
ᮊᮌᮍᮎᮏᮑᮒᮓᮔ
ᮕᮘᮙᮚᮛᮜᮝᮞᮠ
11
Belajar Aksara Sunda

ᮊᮌᮍᮎᮏᮑᮒᮓᮔ
ᮕᮘᮙᮚᮛᮜᮝᮞᮠ
ᮠᮎᮊ ᮔᮛᮓ ᮎᮊᮒ
ᮛᮓᮞ ᮊᮒᮝ ᮓᮞᮜ
ᮒᮝᮕ ᮞᮜᮏ ᮝᮕᮚ
ᮜᮏᮙ ᮕᮚᮌ ᮏᮙᮑ
ᮚᮌᮘ ᮙᮑᮍ ᮌᮘᮠ
ᮑᮍᮔ ᮘᮠᮎ ᮍᮔᮛ
ᮊᮞᮠ ᮓᮝᮜ ᮙᮝᮔ
12
Belajar Aksara Sunda

ᮕᮓ ᮊᮙᮛᮔ ᮞᮓᮚᮔ
ᮊᮞᮠ ᮙᮝ ᮞᮌᮜᮔ
ᮎᮛᮔ ᮛᮘ ᮞᮌᮜ
ᮕᮛ ᮞᮓᮚᮔ ᮙᮎ
ᮘᮠᮞ ᮕᮛ ᮞᮓᮚᮔ
ᮞᮌᮜ ᮘᮠᮞ ᮞᮙ
ᮓᮝᮜ ᮍᮎ ᮛᮌ
ᮔᮛᮓ ᮙᮝ ᮞᮠ
ᮘᮞ ᮙᮝ ᮞᮌᮜᮔ
13
Belajar Aksara Sunda

LATIHAN AKSARA
KONSONAN

ᮜᮒᮤᮠᮔ᮪ ᮃᮊ᮪ᮞᮛ
ᮊᮧᮔ᮪ᮞᮧᮔᮔ᮪
AKSARA KONSONAN
ᮖ Fa ᮋ Qa ᮗ Va

ᮟ Xa ᮐ Za ᮮ KHa

ᮯ ᮯSYa

14
Belajar Aksara Sunda

ᮖ ᮋ ᮗ
ᮖᮖᮖ ᮋᮋᮋ ᮗᮗᮗ
ᮖᮋᮗ ᮋᮗᮖ ᮗᮖᮋ
ᮖᮗᮋ ᮋᮖᮗ ᮗᮋᮖ
ᮖᮖᮋ ᮋᮋᮗ ᮗᮗᮖ
ᮖᮋᮋ ᮋᮗᮗ ᮗᮖᮖ
ᮖᮋᮖ ᮋᮗᮋ ᮗᮋᮗ
ᮖᮗᮗ ᮋᮖᮖ ᮗᮋᮋ
ᮖᮋᮗ
15
Belajar Aksara Sunda

ᮟ ᮐ
ᮟᮟᮟ ᮟᮖᮐ ᮐᮐᮐ
ᮟᮖᮐ ᮋᮟᮐ ᮐᮖᮟ
ᮟᮋᮐ ᮖᮐᮟ ᮐᮋᮟ
ᮟᮟᮐ ᮗᮋᮐ ᮐᮐᮟ
ᮟᮐᮐ ᮋᮐᮟ ᮐᮟᮟ
ᮟᮗᮐ ᮗᮐᮋ ᮐᮗᮟ
ᮟᮐᮗ ᮖᮟᮐ ᮐᮟᮗ
ᮖᮋᮗᮟᮐ
16
Belajar Aksara Sunda

ᮮ ᮯ
ᮮᮮᮮ ᮯᮯᮯ
ᮮᮖᮯ ᮯᮖᮮ
ᮮᮋᮯ ᮯᮋᮮ
ᮮᮗᮯ ᮯᮗᮋ
ᮮᮮᮯ ᮯᮯᮮ
ᮮᮯᮯ ᮯᮮᮮ
ᮮᮯᮖ ᮯᮮᮖ
ᮖᮋᮗᮟᮐᮮᮯ
17
Belajar Aksara Sunda

ᮖᮋᮗᮟᮐᮮᮯ
ᮖᮗᮐ ᮋᮟᮮ
ᮗᮐᮯ ᮟᮮᮖ
ᮐᮯᮋ ᮮᮖᮗ
ᮯᮋᮟ ᮯᮐᮗ
ᮮᮟᮋ ᮐᮗᮖ
ᮟᮋᮯ ᮗᮖᮮ
ᮋᮯᮐ ᮖᮮᮟ
ᮖᮟᮐ ᮋᮐᮯ
18
Belajar Aksara Sunda

LATIHAN AKSARA SWARA

ᮜᮒᮤᮠᮔ᮪ ᮃᮊ᮪ᮞᮛ ᮞ᮪ᮝᮛ


AKSARA SWARA
ᮃ A ᮄ I ᮅ U

ᮆ É ᮇ O ᮈ E

ᮉ EU

Catatan : Aksara ᮆ = É → Émber, Énak.


Aksara ᮈ = E → Emas, Elang.

19
Belajar Aksara Sunda

ᮃ ᮄ ᮅ
ᮃᮊ ᮄᮌ ᮅᮍ
ᮃᮎ ᮄᮏ ᮅᮑ
ᮃᮒ ᮄᮓ ᮅᮔ
ᮃᮕ ᮄᮘ ᮅᮙ
ᮃᮚ ᮄᮛ ᮅᮜ
ᮃᮝ ᮄᮞ ᮅᮠ
ᮃᮖ ᮄᮋ ᮅᮗ
ᮃᮄᮅ
20
Belajar Aksara Sunda

ᮆ ᮇ ᮈ ᮉ
ᮆᮊ ᮇᮌ ᮈᮍ ᮉᮎ
ᮆᮏ ᮇᮑ ᮈᮒ ᮉᮓ
ᮆᮔ ᮇᮕ ᮈᮘ ᮉᮙ
ᮆᮚ ᮇᮛ ᮉᮜ ᮉᮝ
ᮆᮞ ᮇᮠ ᮈᮖ ᮉᮋ
ᮆᮗ ᮇᮟ ᮈᮐ ᮉᮮ
ᮆᮯ ᮇᮊ ᮈᮌ ᮉᮍ
ᮃᮄᮅᮆᮇᮈᮉ
21
Belajar Aksara Sunda

ᮃᮄᮅᮆᮇᮈᮉ
ᮇᮕ ᮃᮓ ᮃᮕ
ᮈᮙ ᮙᮅ ᮊᮙᮔ
ᮃᮚ ᮎᮅ ᮘᮅ
ᮆᮒ ᮄᮘ ᮘᮆ
ᮎᮄ ᮘᮅ ᮃᮎᮄ
ᮃᮘ ᮘᮉ ᮘᮆ
ᮆᮊ ᮞᮙ ᮆᮞ
ᮇᮛ ᮊᮙᮔ ᮘᮆ
22
Belajar Aksara Sunda

LATIHAN ANGKA

ᮜᮒᮤᮠᮔ᮪ ᮃᮀᮊ
ANGKA
᮱ 1 ᮲ 2 ᮳ 3

᮴ 4 ᮵ 5 ᮶ 6

᮷ 7 ᮸ 8 ᮹ 9

᮰ 0

Catatan : Untuk penulisan angka diapit oleh dua tanda pipa |…|,
Contohnya 2020 ditulis |᮲᮰᮲᮰|.

23
Belajar Aksara Sunda

᮱ ᮲ ᮳
᮱᮱᮱ ᮲᮲᮲ ᮳᮳᮳
᮱᮲᮳ ᮲᮳᮱ ᮳᮱᮲
᮱᮳᮲ ᮲᮱᮳ ᮳᮲᮱
᮱᮱᮲ ᮲᮲᮳ ᮳᮳᮱
᮱᮲᮲ ᮲᮳᮳ ᮳᮱᮱
᮱᮲᮱ ᮲᮳᮲ ᮳᮱᮳
᮱᮳᮳ ᮲᮱᮱ ᮳᮲᮲
᮱᮲᮳
24
Belajar Aksara Sunda

᮴ ᮵ ᮶
᮴᮴᮴ ᮵᮵᮵ ᮶᮶᮶
᮴᮵᮶ ᮵᮶᮴ ᮶᮴᮵
᮴᮶᮵ ᮵᮴᮶ ᮶᮵᮴
᮴᮴᮵ ᮵᮵᮶ ᮶᮶᮴
᮴᮵᮵ ᮵᮶᮶ ᮶᮴᮴
᮴᮵᮴ ᮵᮶᮵ ᮶᮴᮶
᮴᮶᮶ ᮵᮴᮴ ᮶᮵᮵
᮱᮲᮳᮴᮵᮶
25
Belajar Aksara Sunda

᮷ ᮸ ᮹ ᮰
᮷᮷ ᮸᮸ ᮹᮹ ᮰᮰
᮷᮸ ᮸᮷ ᮹᮷ ᮰᮷
᮷᮹ ᮸᮹ ᮹᮸ ᮰᮸
᮷᮰ ᮸᮰ ᮹᮰ ᮰᮹
᮷᮱ ᮸᮴ ᮹᮱ ᮰᮴
᮷᮲ ᮸᮵ ᮹᮲ ᮰᮵
᮷᮳ ᮸᮶ ᮹᮳ ᮰᮶
᮱᮲᮳᮴᮵᮶᮷᮸᮹᮰
26
Belajar Aksara Sunda

᮱᮲᮳᮴᮵᮶᮷᮸᮹᮰
|᮲᮰᮱| |᮴᮷᮸| |᮳᮲᮰|
|᮶᮲᮱| |᮹᮴᮵| |᮲᮵᮰|
|᮳᮶᮵| |᮴᮷᮹| |᮲᮵᮳|
|᮱᮹᮲| |᮱᮶᮸| |᮲᮵᮴|
|᮱᮷᮲| |᮲᮲᮱| |᮱᮵᮴|
|᮱᮹᮱| |᮳᮸᮵| |᮹᮲᮶|
|᮳᮶᮰| |᮴᮲᮱| |᮵᮶᮰|
|᮴᮷᮵| |᮶᮳᮲| |᮵᮲᮰|
27
Belajar Aksara Sunda

LATIHAN RARANGKÉN
PENANDA VOKAL

ᮜᮒᮤᮠᮔ᮪ ᮛᮛᮀᮊᮊᮔ᮪
ᮕᮨᮔᮔ᮪ᮓ ᮗᮧᮊᮜ᮪
Rarangkén Posisi Bunyi Aksara Baca
Panghulu ◌ᮤ +i ᮊᮤ Ki

Panyuku ◌ᮤ +u ᮊᮥ Ku

Panéléng ᮦᮤ◌ +é ᮊᮊ Ké

Panolong ◌ᮤ +o ᮊᮧ Ko

Pamepet ◌ᮤ +e ᮊᮨ Ke

Paneuleung ◌ᮤ +eu ᮊᮩ Keu

Catatan : Rarangkén ᮦᮤ◌ = +é → Bébék, Péna.


Rarangkén ◌ᮤ = +e → Pesan, Teman.

28
Belajar Aksara Sunda

◌ᮤ ◌ᮤ ᮦᮤ◌
Panghulu Panyuku Panéléng
(+i) (+u) (+é)

ᮌᮤᮌᮤ ᮘᮥᮊᮥ ᮊᮘᮊᮊ


ᮎᮤᮊᮤ ᮒᮥᮊᮥ ᮊᮒᮊᮊ
ᮕᮤᮕᮤ ᮎᮥᮎᮥ ᮊᮔᮊᮒ
ᮞᮤᮒᮤ ᮞᮥᮞᮥ ᮊᮘᮊᮒ
ᮔᮤᮔᮤ ᮔᮥᮒᮥ ᮊᮒᮊᮛ
ᮗᮤᮔᮤ ᮊᮥᮒᮥ ᮊᮞᮊᮛ
ᮒᮤᮔᮤ ᮒᮥᮛᮥ ᮊᮘᮊᮛ
29
Belajar Aksara Sunda

◌ᮤ ◌ᮤ ◌ᮤ
Panolong Pamepet Paneuleung
(+o) (+e) (+eu)

ᮘᮧᮘᮧ ᮕᮨᮕᮨ ᮞᮩᮔᮩ


ᮒᮧᮒᮧ ᮔᮨᮊᮨ ᮎᮩᮎᮩ
ᮞᮧᮕᮧ ᮎᮨᮔᮨ ᮝᮩᮛᮩ
ᮒᮧᮊᮧ ᮞᮨᮞᮨ ᮓᮩᮓᮩ
ᮖᮧᮒᮧ ᮚᮨᮚᮨ ᮘᮩᮛᮩ
ᮞᮧᮒᮧ ᮛᮨᮛᮨ ᮞᮩᮝᮩ
ᮒᮧᮕᮧ ᮞᮨᮒᮨ ᮙᮩᮛᮩ
30
Belajar Aksara Sunda

◌ᮤ◌ᮤᮦᮤ◌ ◌ᮤ ◌ᮤ◌ᮤ
ᮃᮊᮤ ᮔᮤᮔᮤ ᮊᮙᮔ
ᮘᮊᮓ ᮊᮞᮠ
ᮒᮧᮊᮧ ᮆᮒ ᮘᮥᮊ
ᮞᮚ ᮘᮤᮞᮤ ᮕᮧᮠᮧ
ᮞᮤᮒᮤ ᮊᮙᮊᮛ ᮘᮥᮊᮥ
ᮞᮨᮕᮤ ᮞᮨᮊᮜᮤ
ᮖᮧᮒᮧ ᮆᮒ ᮞᮩᮔᮩ
ᮔᮨᮕᮤ ᮊ ᮊᮤᮒᮥᮔ
31
Belajar Aksara Sunda

LATIHAN RARANGKÉN
VARIASI

ᮜᮒᮤᮠᮔ᮪ ᮛᮛᮀᮊᮊᮔ᮪ ᮗᮛᮤᮃᮞᮤ


Rarangkén Posisi Bunyi Aksara Baca
Panglayar ◌ᮤ +r ᮊᮁ Kar

Panyecek ◌ᮤ +ng ᮊᮀ Kang

Panyakra ◌ᮤ +ra ᮊᮢ Kra

Panyiku ◌ᮤ +la ᮊᮣ Kla

Pamingkal ◌ᮤ +ya ᮊᮡ Kya

Pangwisad ◌ᮤ +h ᮊᮂ Kah

Pamaéh ◌ᮤ ᮊ᮪ K

32
Belajar Aksara Sunda

◌ᮤ ◌ᮤ ◌ᮤ
Panglayar Panyecek Panyakra
(+r) (+ng) (+ra)

ᮘᮁᮘᮁ ᮘᮀᮘᮀ ᮘᮢᮘᮢ


ᮙᮁᮙᮁ ᮙᮀᮙᮀ ᮙᮢᮙᮢ
ᮔᮁᮔᮁ ᮔᮀᮔᮀ ᮔᮢᮔᮢ
ᮞᮁᮞᮁ ᮞᮀᮞᮀ ᮞᮢᮞᮢ
ᮝᮁᮝᮁ ᮝᮀᮝᮀ ᮝᮢᮝᮢ
ᮗᮁᮗᮁ ᮗᮀᮗᮀ ᮗᮢᮗᮢ
ᮌᮁᮌᮁ ᮌᮀᮌᮀ ᮌᮢᮌᮢ
33
Belajar Aksara Sunda

◌ᮤ ◌ᮤ ◌ᮤ
Panyiku Pamingkal Pangwisad
(+la) (+ya) (+h)

ᮌᮣᮌᮣ ᮌᮡᮌᮡ ᮌᮂᮌᮂ


ᮘᮣᮘᮣ ᮘᮡᮘᮡ ᮘᮂᮘᮂ
ᮕᮣᮕᮣ ᮕᮡᮕᮡ ᮕᮂᮕᮂ
ᮎᮣᮎᮣ ᮎᮡᮎᮡ ᮎᮂᮎᮂ
ᮓᮣᮓᮣ ᮓᮡᮓᮡ ᮓᮂᮓᮂ
ᮙᮣᮙᮣ ᮙᮡᮙᮡ ᮙᮂᮙᮂ
ᮔᮣᮔᮣ ᮔᮡᮔᮡ ᮔᮂᮔᮂ
34
Belajar Aksara Sunda

◌ᮤ
Pamaéh
(Mematikan Aksara)

ᮊ Ka → ᮊ᮪ K

ᮌ Ga → ᮌ᮪ G

ᮍ NGa → ᮍ᮪ NG

ᮎ Ca → ᮎ᮪ C

ᮏ Ja → ᮏ᮪ J

ᮑ NYa → ᮑ᮪ NY

ᮒ Ta → ᮒ᮪ T

35
Belajar Aksara Sunda

◌ᮤ◌ᮤ◌ᮤ ◌ᮤ◌ᮤ ◌ᮤ ◌ᮤ
ᮕᮎᮁ ᮃᮊᮀ ᮎᮔ᮪ᮒᮤᮊ᮪
ᮊᮊᮀ ᮕᮢᮘᮥ ᮞᮤᮜᮤᮝᮍᮤ
ᮒᮨᮙᮔ᮪ ᮓᮛᮤ ᮊᮣᮊᮒᮔ᮪
ᮞᮧᮘᮒ᮪ ᮃᮙ᮪ᮘᮡᮁ
ᮞᮤᮃᮕᮊᮂ ᮓᮄᮃ
ᮃᮕᮊᮂ ᮃᮓ ᮚᮀ ᮊᮨᮔᮜ᮪
ᮞᮨᮙᮁ ᮘᮓᮢᮔᮚ
ᮞᮒᮢᮤᮃ ᮕᮢᮒᮙ
36
Belajar Aksara Sunda

LANCAR MEMBACA
AKSARA SUNDA

ᮜᮔ᮪ᮎᮁ ᮙᮨᮙ᮪ᮘᮎ
ᮃᮊ᮪ᮞᮛ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ

37
Belajar Aksara Sunda

ᮞᮚ ᮅᮎᮕ᮪ᮊᮔ᮪ ᮘᮑᮊ᮪ ᮒᮨᮛᮤᮙ ᮊᮞᮤᮂ


ᮊᮨᮕᮓ ᮞᮨᮙᮥᮃ ᮕᮛ ᮕᮨᮙ᮪ᮘᮎ ᮘᮥᮊᮥ ᮄᮔᮤ
ᮞᮨᮙᮧᮌ ᮓᮨᮍᮔ᮪ ᮙᮨᮙ᮪ᮕᮨᮜᮏᮛᮤ ᮘᮥᮊᮥ ᮄᮔᮤ
ᮕᮛ ᮕᮨᮙ᮪ᮘᮎ ᮓᮕᮒ᮪ ᮙᮨᮙ᮪ᮘᮎ
ᮃᮊ᮪ᮞᮛ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮓᮨᮍᮔ᮪ ᮜᮔ᮪ᮎᮁ
ᮠᮛᮕᮔ᮪ ᮞᮚ ᮞᮨᮙᮧᮌ ᮘᮥᮊᮥ ᮄᮔᮤ
ᮓᮕᮒ᮪ ᮓᮤᮏᮓᮤᮊᮔ᮪ ᮞᮨᮘᮌᮄ ᮘᮠᮔ᮪
ᮅᮔ᮪ᮒᮥᮊ᮪ ᮕᮨᮙ᮪ᮕᮨᮜᮏᮛᮔ᮪ ᮃᮊ᮪ᮞ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ
ᮘᮥᮊᮥ ᮄᮔᮤ ᮊᮙᮙᮀ ᮙᮞᮤᮂ ᮘᮨᮜᮥᮙ᮪ ᮞᮨᮙ᮪ᮕᮥᮁᮔ
ᮙᮊ ᮓᮨᮍᮔ᮪ ᮄᮔᮤ ᮞᮚ ᮠᮛᮕ᮪ᮊᮔ᮪
ᮙᮞᮥᮊᮔ᮪ ᮓᮔ᮪ ᮞᮛᮔ᮪ ᮓᮛᮤ ᮕᮛ ᮕᮨᮙ᮪ᮘᮎ
ᮃᮌᮁ ᮘᮥᮊᮥ ᮄᮔᮤ ᮙᮨᮔ᮪ᮏᮓᮤ ᮜᮨᮘᮤᮂ ᮘᮄᮊ᮪
ᮎᮥᮊᮥᮕ᮪ ᮞᮨᮊᮤᮃᮔ᮪ ᮓᮛᮤ ᮞᮚ
ᮞᮨᮜᮙᮒ᮪ ᮘᮨᮜᮏᮁ ᮃᮊ᮪ᮞᮛ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ
ᮒᮨᮛᮤᮙ ᮊᮞᮤᮂ
38
Belajar Aksara Sunda

ᮃᮊ᮪ᮞᮛ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮊᮥᮔᮧ ᮙᮨᮛᮥᮕᮊᮔ᮪


ᮃᮊ᮪ᮞᮛ ᮚᮀ ᮓᮤᮌᮥᮔᮊᮔ᮪ ᮓᮤ ᮓᮆᮛᮂ
ᮏᮝ ᮘᮛᮒ᮪ ᮕᮓ ᮃᮘᮓ᮪ |᮱᮴|-|᮱᮸|
ᮚᮀ ᮕᮓ ᮃᮝᮜ᮪ᮑ ᮓᮤᮌᮥᮔᮊᮔ᮪ ᮅᮔ᮪ᮒᮥᮊ᮪
ᮙᮨᮔᮥᮜᮤᮞ᮪ᮊᮔ᮪ ᮘᮠᮞ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮊᮥᮔᮧ
ᮃᮊ᮪ᮞᮛ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮊᮥᮔᮧ ᮓᮕᮒ᮪ ᮓᮏᮥᮙ᮪ᮕᮄ
ᮕᮓ ᮕᮢᮞᮞ᮪ᮒᮤ ᮓᮤ ᮃᮞ᮪ᮒᮔ ᮌᮨᮓᮨ
ᮊᮨᮎᮙᮒᮔ᮪ ᮊᮝᮜᮤ ᮊᮘᮥᮕᮊᮒᮔ᮪ ᮎᮤᮃᮙᮤᮞ᮪
ᮓᮔ᮪ ᮕᮢᮞᮞ᮪ᮒᮤ ᮊᮨᮘᮔ᮪ᮒᮨᮔᮔ᮪
ᮓᮤ ᮏᮒᮤ ᮃᮞᮤᮂ ᮊᮧᮒ ᮘᮨᮊᮞᮤ
ᮃᮊ᮪ᮞᮛ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮊᮥᮔᮧ ᮓᮕᮒ᮪ ᮓᮤᮏᮥᮙ᮪ᮕᮄ
ᮕᮓ ᮔᮞ᮪ᮊᮂ-ᮔᮞ᮪ᮊᮂ ᮓᮅᮔ᮪ ᮜᮧᮔ᮪ᮒᮁ
ᮚᮀ ᮓᮤᮒᮥᮜᮤᮞ᮪ ᮓᮨᮍᮔ᮪ ᮕᮤᮞᮅ
ᮔᮞ᮪ᮊᮂ ᮚᮀ ᮓᮤᮒᮥᮜᮤᮞ᮪ ᮓᮤᮃᮔ᮪ᮒᮛᮑ
ᮃᮓᮜᮂ ᮘᮥᮏᮀᮌ ᮙᮔᮤᮊ᮪
39
Belajar Aksara Sunda

ᮕᮓ ᮃᮝᮜ᮪ ᮒᮠᮥᮔ᮪ |᮲᮰᮰᮰|


ᮙᮯᮛᮊᮒ᮪ ᮏᮝ ᮘᮛᮒ᮪ ᮕᮓ ᮅᮙᮥᮙ᮪ᮑ
ᮠᮑ ᮙᮨᮍᮨᮔᮜ᮪ ᮞᮒᮥ ᮏᮨᮔᮤᮞ᮪ ᮃᮊ᮪ᮞᮛ
ᮚᮀ ᮓᮤᮞᮨᮘᮥᮒ᮪ ᮞᮨᮘᮌᮄ ᮃᮊ᮪ᮞᮛ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ
ᮃᮓ ᮈᮙ᮪ᮕᮒ᮪ ᮏᮨᮔᮤᮞ᮪ ᮃᮊ᮪ᮞᮛ
ᮚᮀ ᮙᮨᮑᮔ᮪ᮓᮀ ᮔᮙ ᮃᮊ᮪ᮞᮛ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ
ᮃᮓ ᮃᮊ᮪ᮞᮛ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮊᮥᮔᮧ
ᮃᮊ᮪ᮞᮛ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮎᮎᮛᮊᮔ᮪
ᮃᮊ᮪ᮞᮛ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮕᮨᮌᮧᮔ᮪
ᮓᮔ᮪ ᮃᮊ᮪ᮞᮛ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮘᮊᮥ
ᮃᮊ᮪ᮞᮛ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮘᮊᮥ ᮙᮨᮛᮥᮕᮊᮔ᮪
ᮙᮧᮓᮤᮖᮊ ᮤ ᮞᮤ ᮓᮛᮤ ᮃᮊ᮪ᮞᮛ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮊᮥᮔᮧ
ᮚᮀ ᮒᮨᮜᮂ ᮓᮤᮞᮨᮞᮥᮃᮄᮊᮔ᮪ ᮞᮨᮓᮨᮙᮤᮊᮤᮃᮔ᮪ ᮛᮕ
ᮓᮔ᮪ ᮓᮕᮒ᮪ ᮓᮤᮌᮥᮔᮊᮔ᮪ ᮅᮔ᮪ᮒᮥᮊ᮪
ᮙᮨᮔᮥᮜᮤᮞ᮪ᮊᮔ᮪ ᮘᮠᮞ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮙᮞ ᮊᮤᮔᮤ
40
Belajar Aksara Sunda

CATATAN

Dalam penulisan Aksara Sunda perlu diperhatikan beberapa


hal untuk menghindari kesalahan dalam penulisan maupun
pembacaan Aksara Sunda.
Hal pertama yang perlu diperhatikan adalah suku kata.
Sebelum memulai penulisan Aksara Sunda perhatikan dahulu
suku kata dari masing-masing kata agar terhindar dari kesalahan.
Contoh : ᮙᮥᮜᮡᮔ = Mu-lya-na → Salah
ᮙᮥᮜ᮪ᮚᮔ = Mul-ya-na → Benar
ᮞᮥᮛᮡᮔ = Su-rya-na → Salah
ᮞᮥᮁᮚᮔ = Sur-ya-na → Benar

Hal berikutnya yang perlu diperhatikan setelah suku kata


benar adalah hindari penggunaan Rarangkén Pamaéh (◌ᮤ) untuk
mematikan Aksara, tetapi gunakanlah Rarangkén lain yang
memiliki bunyi (suara) yang sama dengan Aksara yang
menggunakan Rarangkén Pamaéh.
Contoh : ᮞᮥᮛ᮪ᮚᮔ = Sur-ya-na → Salah
ᮞᮥᮁᮚᮔ = Sur-ya-na → Benar
ᮒᮨᮕᮥᮍ᮪ = Te-pung → Salah
ᮒᮨᮕᮥᮀ = Te-pung → Benar
ᮜᮚᮛ᮪ = La-yar → Salah
ᮜᮚᮁ = La-yar → Benar

41
Belajar Aksara Sunda

Untuk kata yang mengandung suku kata KHa hindari


menggunakan Rarangkén, tetapi gunakanlah Aksara KHa (ᮮ).
Begitu juga untuk kata yang mengandung suku kata SYa hindari
menggunakan Rarangkén, tetapi gunakanlah Aksara SYa (ᮯ).
Contoh : ᮊ᮪ᮠᮞᮔᮂ = Kha-sa-nah → Salah
ᮮᮞᮔᮂ = Kha-sa-nah → Benar

ᮊ᮪ᮠᮤᮓ᮪ᮙᮒ᮪ = Khid-mat → Salah


ᮯᮤᮓ᮪ᮙᮒ᮪ = Khid-mat → Benar

ᮞᮡᮛᮒ᮪ = Sya-rat → Salah


ᮯᮛᮒ᮪ = Sya-rat → Benar

ᮞᮡᮤᮛᮤᮊ᮪ = Syi-rik → Salah


ᮯᮤᮛᮤᮊ᮪ = Syi-rik → Benar

42
Belajar Aksara Sunda

DAFTAR PUSTAKA

1. https://id.wikipedia.org/wiki/Aksara_Sunda_Baku (29/06/2020).
2. https://id.wikipedia.org/wiki/Aksara_Sunda_Kuno (29/06/2020).
3. https://www.kairaga.com/2015/03/13/cara-menulis-mengetik-
aksara-sunda-yang-benar.html (29/06/2020).

43
Belajar Aksara Sunda

BIOGRAFI PENULIS

A. Halim, S.Kom, M.Kom., MTA.


(a.halimmkom@gmail.com)
 087771114675. Mempelajari Aksara
Sunda secara Otodidak dari berbagai
sumber di internet sejak Tahun 2010.
Aktifitas sebagai Dosen Tetap Fakultas
Ilmu Komputer Program Studi Ilmu
Komputer Universitas Bina Bangsa.
Menyelesaikan Studi S1 di STMIK Serang
Progam Studi Teknik Informatika tahun
2004 dan Studi S2 di STMIK ERESHA
Progam Studi Teknik Informatika tahun 2014. Mengikuti
Pelatihan Microsoft Database Administration Fundamentals dan
HTML5 Application Development Fundamentals tahun 2019.
Pernah menjadi Tenaga Pengajar Ms. Visual Basic 6.0, Ms. Visual
Basic .Net, Ms. SQL Server, Ms. Visual FoxPro, JavaScript,
Jaringan Komputer, Crystal Report 10 dan Pengantar Teknologi
Informasi di STMIK Serang. Serta Tenaga Pengajar Aplikasi
Komputer I, Aplikasi Komputer II, E-Commerce, Pengantar
Teknologi Informasi, Analisa dan Perancangan Sistem Informasi,
Ms. Visual Basic 6.0 serta Jaringan Komputer pada Universitas
Bina Bangsa. Selain itu merangkap juga sebagai IT Support pada
Universitas Bina Bangsa, serta pernah menjadi Programmer Java,
Visual Basic 6.0 dan Macro ERP Produksi dan Technical Support
2D Design (Procam), 3D Design (Delcam) & Andon System di PT.
KMK Global Sports Tangerang.

44

Anda mungkin juga menyukai