u li
Dlancang Gladhen Nulis Aksara Jawi
Penyusun : Syahida Khurmen Nafisha, Filia Prima,M.Pd.Mira Azizah, M.Pd. Drs. Suyitno, M.Pd., Prasena Arisyanto, M.Pd.,Husni Wakhyudin, M.Pd.,
Penyusun
Syahida Khurmen Nafisha, Filia Prima A,S.Pd.,
M.Pd.Mira Azizah, S.Pd., M.Pd.Drs. Suyitno, M.Pd.,
Prasena Arisyanto, M.Pd.,Husni Wakhyudin, M.Pd.,
i
PURWAKA
Penyusun
ii
PRATELAN ISI MODUL
HALAMAN PRANCIS...................................................... i
ATUR PENGIRING.......................................................... ii
KOMPETENSI................................................................. v
PAMBUKA....................................................................... vi
PETA MATERI ..................................................................... vii
BAB I AKSARA JAWA LAN PASANGAN
A. Aksara Jawa lan Pasangan..................................... 1
D. Tanda Wacan.......................................................5
F. Rangkuman ......................................................... 6
E. Gladhen ............................................................... 7
GLOSARIUM ....................................................................19
SERTIFIKAT ........................................................................ 21
iii
PITUDUH KANGGO MIGUNAKAKE MODUL
Peserta Didik
Kanggo ngolehake kasil sinau maksimal, langkah–langkah iki kudu ditindakake kanthi
runtut kanggo nyinaoni modul iki.
1. Wacanen lan mangerteni kanthi seksama uraian materi kang ana ing saben
kagiyatan pasinaon
2. Kerjakake kabeh soal latian kanggo mangerteni pangerten lan pangwasanan ing
uraian materi
3. Menawa hasil pasinanonan durung tekan KKM, ojo mlumpat ing materi sak teruse
nanging baleni meneh materi utawa pasinaonan sakdurunge.
4. Menawa durung ngerteni materi kang disampekake takonana marang Guru.
5. Ati-ati wektu migunakake modul jalaran ana jilid spiral wesi.
Guru
Ing saben kegiatan pasinaonan, peran Guru yaiku :
iv
KOMPETENSI
Modul menika dipundamel adhedhasar Kompetensi Inti lan Kompetensi
Dasar, Kurikulum 2013 muatan lokal bahasa Jawa semester genap kagem kelas 5
sekolah dasar menika.
v
PAMBUKA
Basa daerah inggih punika salah setunggal potensi lan keunikan ingkang
dipundadosaken muatan lokal. Basa Jawa wonten sadinten-dintenipun dipunagem
kangge komunikasi. Basa Jawa inggih punika muatan lokal ingkang wonten jenjang
sekolah dhasar ngantos sekolah menengah inggil. Pasinaon basa Jawa nggadhahi tigang
fungsi pokok, inggih punika fungsi pirantos komunikasi, edukatif, lan kultural midherek
Wibawa (2007; 11).
Aksara Jawa inggih punika salah setunggal materi pasinaon ingkang wigatos lebet
muatan lokal basa Jawa. Aksara Jawa inggih punika salah setunggal simbol jatos dhiri lan
identitas. Kangge njagi kesugihan lan tilaran budaya puniki, kedah wonten usaha kangge
nglestantunipun, mila aksara Jawa terus ketingal eksistensinipun.
Tujuan Pasinaonan
Sawise sinau migunakake modul iki peserta didik bisa :
1. Mangerteni pasangan aksara Jawa saka ha tekan nga kanthi bener
2. Nulis tembung aksara jawa kang ana pasangan ha tekan nga kanthi bener
3. Nulis ukara prasaja aksara jawa kang ana pasangan ha tekan nga kanthi bener
vi
PETA MATERI
1.
Aksara Jawa
lan 2.
Pasangane Sandhangan
Swara
MATERI
PASINAONAN
4.
Tandha 3.
Wacan Sandhangan
Panyigeg
Wanda
vii
BAB I
AKASARA JAWA LAN PASANGANE
Nggateke
HA NA CA RA KA
DA TA SA WA LA
PA DHA JA YA NYA
MA GA BA THA NGA
Nggateke
Gambar ing dhuwur yaiku aksara Jawa lan pasangane. Cacahe 20 lan saben aksara
nduweni pasangan. Aksara Jawa tanpa sandhangan ( nglegena ) wis bisa muni swara a
Cathethan :
1
Panulisan Pasangan Aksara Jawa
Nggatekake
HA NA CA RA KA
DA TA SA WA LA
PA DHA JA YA NYA
MA GA BA THA NGA
Nggatekake
Pasangan nduweni fungsi nggandengake wanda katutup konsonan karo wanda sabanjure.
Aksara pasangan bisa ditulis ing mburi lan ing ngisor konsonan akhir wanda.
Cathethan :
2
SANDHANGAN SWARA
Nggatekake
Ayo maca lan gatekna andharan ing ngisor iki !
Sandhangan swara kanggo nulis saliyane swara a. Cacahe ana lima yaiku kanggo nulis
swara i, u, e, e, lan o. swara /e/ ana werna loro kang pancen ana ing basa jawa, bedane yaiku cara
unine.
Taling Wulu
tarung
Pepet
Suku Taling
Cathethan :
3
SANDHANGAN PANYIGEG WANDA
Nggatekake
Ayo maca lan gatekna andharan ing ngisor iki !
Sandhangan panyigeg wanda yaiku sandhangan kang digunakake kanggo ngganteni aksara
sigeg (huruf mati). Aksara sigeg kang diganteni nganggo sandangan iki ana papat yaiku : h, r, lan
ng. Sandhangan panyegig wanda ana papat macem sing diarani wignyan (h), layar (r), cecak (ng),
lan pangkon.
Cecak ( ng )
Layar ( r )
Pangkon
Wignyan ( h )
Cathethan :
4
TANDHA WACAN
Nggatekake
Ayo maca lan gatekna andharan ing ngisor iki !
Pada yaiku tandha wacan kang ana ing tulisan aksara Jawa. Tandha wacan iku bisa arupa
tandha wiwitaning ukara, mandheg sawetara, pungkasaning ukara, lan liyane. Ing babagan iki
bakal dijelaske tanda wacan kaya ing ngisor iki.
Pada Lungsi
Pada Lingsa
Pada Lingsa
Pada Adeg-adeg
Cathethan :
5
Rangkuman
Jumlah aksara Jawa yaiku ana 20, 4 gatra. Aksara Jawa iso
uga kasebut carakan, yen ing latin berarti huruf, abjad,
utawa alphabet. Saben aksara ndueni pasangan. Pasangan
ndueni fungsi nggandengake wanda katutup konsonan karo
wanda sabanjure.
Tandha Wacan
Cathethan :
6
Referensi
Ing ngisor iki rekomendasi vidhio kang bisa ditonton kanggo nyinaoni materi
Gladhen
Kagiyatan Sinau
Pituduh kagiyatan
Gunting gambar aksara pasangan ing lembar akhir modul, banjur pasangke lan tempelke ing
aksara jawa kang bener !
Nyuwun rewangan wong tuwa kanggo gunting gambar !
7
Gladhen
Ayo tempelake aksara pasangan ing aksara jawa kang jumbuh ing ngisor iki!
8
Gladhen
Kagiyatan Sinau
Pituduh kagiyatan
Gunting gambar aksara, pasangan, lan sandhangan ing lembar akhir modul
Nyuwun rewangan wong tuwa kanggo gunting gambar !
Susun tembung migunakake aksara jawa, pasangan, lan sandhangan kang wis disedyakake
Menawa aksara, pasangan, lan sandhangan kang diprelokake ora ana , kowe kabeh bisa nulis
aksara, pasangan, lan sandhangan karo kreativitas dhewe-dhewe
Tuladha : Sambel
9
10
Nggatekake
Ayo gatekna tuladha penggunaan pasangan aksara Jawa ing ngisor iki, uga wacanen
kanthi bener
laksamana swara
la ka sa ma na sa wa ra
Supados "ka" dadi "k" mula Supados "sa" dadi "s" mula
aksara sa ( ) kudu diganti aksara wa ( ) kudu diganti
migunakaken aksara pasangan migunakaken aksara pasangan
(... ) (... )
Gladhen
Ayo coba tulisen wanda ing ngisor iki, minurut tuladha sing ana ing dhuwur mau
Supados "......" dadi " ...... " mula Supados "......" dadi " ...... " mula Supados "......" dadi " ......." mula
aksara ...... ( ) kudu diganti aksara ...... ( ) kudu diganti aksara ...... ( ) kudu diganti
migunakaken aksara pasangan migunakaken aksara pasangan migunakaken aksara pasangan
( ....... ) ( ....... ) ( ....... )
11
Nandur Anduk Kanca
Supados "......" dadi "....... " mula Supados "......" dadi "....... " mula Supados "......" dadi " ......." mula
aksara ...... ( ) kudu diganti aksara ...... ( ) kudu diganti aksara ...... ( ) kudu diganti
migunakaken aksara pasangan migunakaken aksara pasangan migunakaken aksara pasangan
( ....... ) ( ....... ) ( ....... )
Gladhen
Ayo, coba jodohke gambar karo tulisan aksara jawa kanthi bener
jumlah bener
skor = x 100
jumlah soal
Gladhen
Kagiyatan ning omah
Pituduh kagiyatan
Ayo amati barang-barang kang ana ing
sekitarmu, banjur tulisa migunakake
aksara Jawa ing ngisor iki
12
Gladhen
Ayo coba nulis aksara Jawa jenenge woh-wohan seng ana ing ngisor iki
kates =.................................
alpokat=............................
blimbing=.......................
jambu=..............................
jumlah bener
rambutan=.................................. skor = x 100
jumlah soal
Gladhen
Ayo tulisen ukara-ukara iki nganggo aksara Jawa kang bener!
1. Pak Subur kerjane dadi dokter hewan.
Wangsulan :...............................................................................................................................
Wangsulan :...............................................................................................................................
Wangsulan :...............................................................................................................................
Wangsulan :...............................................................................................................................
Wangsulan :...............................................................................................................................
13
Gladhen
Ayo tulisen teks ing ngior iki nganggo aksara Jawa kang bener!
Aku saiki kelas lima. Aku bisa nulis aksara Jawa. Aksara Jawa cacahe ana rongpuluh. Saben
aksara nduweni pasangan. Saben dina Kamis aku sinau lan latihan nulis aksara Jawa.
Wangsulan :
jumlah bener
skor = x 100
jumlah soal
Gladhen
Ayo wacanen teks aksara Jawa ing ngisor iki nganti cetho
14
Gladhen
jumlah bener
skor = x 100
jumlah soal
15
TES FORMATIF
Ukara - ukara ing ngisor iki tulisen nganggo aksara Jawa kanthi bener!
Wangsulan :
jumlah bener
skor = x 100
jumlah soal
16
KUNCI JAWABAN
Gladhen 1
1. kates
2. jambu
Gladhen 2
1
3. rambutan
2
4. alpokat
3
5. blimbing
Gladhen 4
1. Lumpia 5
2. Dikukus / Kukus
3. Lembaran tipis
4. Bung, sayuran seger, daging,
endhog, lan liane.
5. Lombok lan acar.
Gladhen 3
17
KUNCI JAWABAN TES FORMATIF
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
18
GLOSARIUM
Aksara = Huruf
Sandhangan = Penanda bunyi pada suatu aksara Jawa
Wanda = Suku kata
Swara = Suara
Tembung = Kata
Ukara = Kalimat
Gatra = Bait
Tandha = Tanda
Wacan = Bacaan
Andharan = Penjelasan
19
SUMBER WACAN
Daryanto. 1999. Kawruh Basa Jawa Pepak. Surabaya : APOLLO
Darusuprapta, dkk. 2003. Pedoman Penulisan Aksara Jawa. Yogyakarta : Yayasan Pustaka
Nusatama.
20
Kanggo halaman 7
Kanggo halaman 9
BARNAWI
uli
Pasinaonan lan Gladhen Kanggo Kelas 5 SD