Anda di halaman 1dari 7

Unit Kegiatan Belajar Muatan Lokal Bahasa Jawa, Pasangan KD 3.5/4.

UNIT KEGIATAN BELAJAR


(UKB BJ 1.05.04)

1. Identitas
a. Nama Mata Pelajaran : Muatan Lokal (Bahasa Jawa)
b. Semester : 1 (ganjil)
c. Kompetensi Dasar :

3.5 Mengidentifikasi, memahami, dan menganalisis teks beraksara Jawa/carakan


Madhura sesuai kaidah.
4.5 Menyusun teks paragraf menggunakan aksara Jawa/carakan Madhura sesuai
kaidah.

d. Indikator Pencapaian Kompetensi :

3.5.1 Menandai tata tulis aksara Jawa/carakan Madhura dalam wacan.


3.5.2 Mengelompokkan tata tulis aksara Jawa/carakan Madhura sesuai dengan
fungsinya.
4.5.1 Menulis kalimat menggunakan aksara Jawa/carakan Madhura sesuai
kaidah.
4.5.2 Menulis paragraf menggunakan aksara Jawa/carakan Madhura sesuai
kaidah.
4.5.3 Mengalihtuliskan paragraf beraksara latin.

e. Materi Pokok : Nulis Aksara Jawa 1


f. Alokasi Waktu : 2x90 menit
g. Tujuan Pembelajaran :

Melalui kegiatan tanya jawab peserta didik dapat menandai tata tulis dan
mengelompokkan tata tulis aksara Jawa/ carakan Madura sesuai dengan
fungsinya dengan tepat. Setelah itu, siswa dapat menulis kalimat,paragraf, dan
mengalihfungsikan paragraf dengan menggunakan aksara Jawa/ carakan
Madura sesuai dengan fungsinya secara benar dan tepat. Sehingga peserta didik
dapat menghayati dan mengamalkan ajaran agama yang dianutnya melalui
belajar menulis aksara Jawa, mengembangakan sikap jujur, peduli, dan
bertanggungjawab, serta dapat mengembangkan kemampuan berpikir kritis,
komunikasi, kolaborasi, kreativitas (4C).

h. Materi Pembelajaran
Lihat dan baca pada Buku Teks Pelajaran (BTP):
Hidayah, Nurul. 2015. Sayaga Basa Jawa Kanggo SMA Kelas X. Jakarta.
Penerbit Erlangga.
Riyadi, imam. 2015. Suluh Basa Jawa Gagrak Anyar X. Jakarta: Yudhistira.
Sukendro, Dhita Puspitasari dkk. 2014. Wiyata Basa X. Surabaya: Penerbit
Duta.

©2017-Workshop Pengembangan UKB MKKS SMA Malang


Unit Kegiatan Belajar Muatan Lokal Bahasa Jawa, Pasangan KD 3.5/4.5

2. Peta Konsep
Sandhangan Swara
Nulis Aksara Jawa
Sandhangan Panyigeg lan
pangkon
Sandhangan Wyanjana
Aksara Carakan (Nglegena) lan Panjingan

Pasangan Aksara Jawa Tanda Pawacan

Sandhangan Aksara Jawa

3. Gladhen 1
a. Purwaka
Sak durunge sinau aksara carakan (aksara nglegena) gatekna aksara ing ngisor
iki!

y [ q x X f d p
Coba bedheken aksara ing dhuwur!
……………………….

Kanggo ngerampungna bedhekan ing dhuwur, para siswa kudu nyinaoni


UKB iki kanthi nuruti pituduh sing ana.

b. Kegiatan Inti
1) Petunjuk Umum UKB
a) Baca dan pahami materi pada Buku Teks Pelajaran: Riyadi,
imam. 2015. Suluh Basa Jawa Gagrak Anyar X. Jakarta: Yudhistira
b) Setelah memahami isi materi dalam bacaan berlatihlah untuk
melalui tugas-tugas yang terdapat pada UKB ini baik bekerja
sendiri maupun bersama teman sebangku atau teman lainnya.
c) Kerjakan UKB ini dibuku kerja atau langsung mengisikan pada
bagian yang telah disediakan.
d) Kalian dapat belajar bertahap dan berlanjutmelalui
kegiatanayo berlatih, apabila kalian yakin sudah paham dan
mampu menyelesaikan permasalahan-permasalahan dalam
kegiatan belajar aksara jawa (aksara nglegena) Kalian boleh
sendiri atau mengajak teman lain yang sudah siap untuk
mengikuti tes formatif agar kalian dapat belajar ke UKB
berikutnya.

©2017-Workshop Pengembangan UKB MKKS SMA Malang


Unit Kegiatan Belajar Muatan Lokal Bahasa Jawa, Pasangan KD 3.5/4.5

2) Gladhen Sinau
Ayo…… Sinau basa jawa kanthi sabar lan petitis!!!

GLADHEN 1

Gatekna tulisan jawa ing ngisor iki lan mangertenana tuladha tulisan jawa
kanti patitis!

AKSARA JAWA LAN PASANGAN


a H n N c C r R k
K
Ha Na Ca Ra Ka
f F t s S w W l L
T
Da Ta Sa Wa La
p P d D j J y Y v V
Pa Dha Ja Ya Nya
m M g G b B q Q z Z
Ma Ga Ba Tha Nga

Tuladha

Sapa : sp
Nawala : nwl
Jaga baya : jgby

Ayoo sinau nulis jawa!


Sakwise para siswa mangerteni aksara lan cara nulise aksara jawa coba
ukara ing ngisor iki tulisen nganggo aksara jawa!
Maca

Mara

Kaca

Sarana

Bathara

©2017-Workshop Pengembangan UKB MKKS SMA Malang


Unit Kegiatan Belajar Muatan Lokal Bahasa Jawa, Pasangan KD 3.5/4.5

Sapala

Gara-gara ana apa

Aja padha karaya-raya

Lawa sanga pada mara

Cara

Yen para siswa sampun saget ngrampungake gladhen ing dhuwur bisa
diterusake ing gladhen 2.

GLADHEN 2

Sakwise para siswa nyinau aksara lan pasangan aksara jawa ing gladhen 1
sak iki coba gatekake materi ing ngisor iki!

SANDANGAN SWARA
i ¤i o [¤o
ě ¤e u Úu
e ¤[

SANDHANGAN PANYIGEG LAN PANGKON


r ¤h Pangkon ¤\
r ¤/ ng Ú=
SANDHANGAN WYANJANA
Cakra ¤] Ra
Keret ¤} Re
Pengkal ¤- nya

PEPENGET
Aksara (nj) lan (nc) yen jejer ing sak jeroning tembung panulise sing bener kudu
nganggo aksara (nya) lan dipasangai karo pasangan (ca lan ja).

Tuladaha:

Pancing = pvi= Banjir : bvi/

Aksara jawa (ka, ta, la) pasangane yen oleh sandhangan suku panulisane bali kaya asline.

Tuladha:

Kalahiranku : klairnKu

©2017-Workshop Pengembangan UKB MKKS SMA Malang


Unit Kegiatan Belajar Muatan Lokal Bahasa Jawa, Pasangan KD 3.5/4.5

Panulise pasangan yen tumpuk telu aksara sing ngarep kudu dipangkon, amerga pasangan
ora oleh dipasangani maneh.

Tuladha : Ambles bles


am\b<s\b<s\

Tuladha

Dadi siji : ffisiji Uyah : auyh


Buku : buku Tukang : tuk=
Ketemu : ketemu Beras : bers\
Dhewe : [f[w Krasa : k]s
Toko : [to[ko Tuku Kretu : tukuk}tu
Senar : sen/ Wadya bala : wd-bl

Yen wis mangerteni materi ing dhuwur para siswa bisa nerusake gladhen
ing ngisor iki.

Ayo gladhen!!
Sakwise mangerteni tuladha ing dhuwur, rampungna gladhen ing ngisor iki!
Ukara-ukara ing ngisor iki tlisen nganggo aksara jawa!
1. Sing grenang-greneng ana buri omah kuwi sapa?
2. Pak kyai maringi kultum.
3. Pak kasman ngisi amal jariyah.
4. Cengkir gadhing iku warnane kuning gumring.
5. Andhap asor wani ngalah luhur wekasane.
6. Tradisi kalebu ing wewengkon adat.
7. Murid-murid iki ana kagiyatan tengah semester ganep.
8. Rukun agawe santosa crah agawe bubrah.
9. Jarene ana kere dhuwe kebo bule gedhe-gedhe.
10. Tunggak jarak mrajak tunggak jati mati.

Yen uwis ngerjakna gladhen ing dhuwur siswa bisa nerusake gladhen ing
ngisor iki.

GLADHEN 3

©2017-Workshop Pengembangan UKB MKKS SMA Malang


Unit Kegiatan Belajar Muatan Lokal Bahasa Jawa, Pasangan KD 3.5/4.5

Ayo…saiki gatekna tuladha ing ngisor iki nganti premat !

Owahana nganggo tulisan latin!


kemB=kupdalumK[bh

aibudwuh,;[ssu[kHy=rwuh”

akufu[wkemB=k[mBojputih,ab=,lnJ[mBon\

akusen_jjnPs/kyt;ngsri,cenil\cucu/,legmr.

adikT|kubukugmB/cc[h;3;
Tulisen nganggo aksara jawa!
SUGIH TANPA BANDHA
Yen dideleng kasat mata pancen ora ana wong sugih nanging ora duwe
bandha. Nanging kanggone wong Jawa sing diarani wong sugih ora mesthi
bandhane akeh. Wong kang duwe ilmu kang mumpuni, kanca akeh, rasa
tentrem ayem lan rasa syukur uga diarani wong sugih. Sugih ing wawasan
wong Jawa ora mung ateges lahiriyah, nanging uga batiniyah.

Coba tulisen nganggo aksara latin!


a. ?[aojturu[so[rkki.
b.?linT=sumun/.
"c.?[ g]obkTaugulu=[komi=.
d.?s-ukurnM[nTn\.
e.?[w=ojwail=jwne.

c. Penutup

Piye sinaune nulis aksara jawa sak iki?


Setelah kalian belajar bertahap dan berlanjut melalui kegiatan belajar
menulis aksara jawa, berikut diberikan Tabel untuk mengukur diri kalian
terhadap materi yang sudah kalian pelajari.Jawablah sejujurnya terkait
dengan penguasaan materi pada UKB ini di Tabel berikut.

Tabel Refleksi Diri Pemahaman Materi


No Pertanyaan Ya Tidak
1. Apakah kalian telah memahmi aksara jawa?
2. Dapatkah kalian menuliskan dengan hafal aksara
jawa?
3. Dapatkah kalian menulis aksara jawa sesuai
dengan tata tulis yang tepat?
4. Dapatkah kalian menulis kalimat dengan
menggunakan aksara jawa?
5 Dapatkah kalian menulis paragraf dengan aksara
jawa dan mengalihtuliskan paragraf baik ke

©2017-Workshop Pengembangan UKB MKKS SMA Malang


Unit Kegiatan Belajar Muatan Lokal Bahasa Jawa, Pasangan KD 3.5/4.5

aksara jawa dan ke tulisan latin?

Jika menjawab “TIDAK” pada salah satu pertanyaan di atas, maka


pelajarilah kembali materi tersebut dalam Buku Teks Pelajaran (BTP) dan
pelajari ulang kegiatan belajar menulis aksara jawa yang sekiranya perlu
kalian ulang dengan bimbingan Guru atauteman sejawat. Jangan putus
asa untuk mengulang lagi!.Dan apabila kalian menjawab “YA” pada
semua pertanyaan, maka lanjutkan berikut.

Dimana posisimu?
Ukurlah diri kalian dalam menguasai materi menulis aksara jawa dalam
rentang 0 – 100, tuliskan ke dalam kotak yang tersedia.

Setelah kalian menuliskan penguasaanmu terhadap materi menulis


aksara jawa lanjutkan kegiatan berikut untuk mengevaluasi penguasaan
kalian!.

DAFTAR PUSTAKA

Hidayah, Nurul. 2015. Sayaga Basa Jawa Kanggo SMA Kelas X. Jakarta.
Penerbit Erlangga.

Riyadi, imam. 2015. Suluh Basa Jawa Gagrak Anyar X. Jakarta: Penerbit
Yudhistira.

Sukendro, Dhita Puspitasari dkk. 2014. Wiyata Basa X. Surabaya: Penerbit


Duta.

©2017-Workshop Pengembangan UKB MKKS SMA Malang

Anda mungkin juga menyukai