( RPP )
A. Kompetensi Inti :
KI.1 Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya.
KI.2 Menghargai dan menghayati perilaku jujur, disiplin, tanggungjawab, peduli
(toleransi, gotong royong), santun, percaya diri, dalam berinteraksi secara efektif
dengan lingkungan sosial dan alam dalam jangkauan pergaulan dan keberadaannya
KI.3 Memahami pengetahuan (faktual, konseptual, dan prosedural) berdasarkan rasa
ingin tahunya tentang ilmu pengetahuan, teknologi, seni, budaya terkait fenomena
dan kejadian tampak mata.
KI.4 Mencoba, mengolah, dan menyaji dalam ranah konkret (menggunakan, mengurai,
merangkai, memodifikasi, dan membuat) dan ranah abstrak (menulis, membaca,
menghitung, menggambar, dan mengarang) sesuai dengan yang dipelajari di sekolah
dan sumber lain yang sama dalam sudut pandang/teori.
C. Tujuan Pembelajaran
Setelah disajikan teks sederhana dengan aksara Jawa diharapkan peserta didik dapat :
Menjelaskan kaidah penulisan kalimat sederhana
Menjelaskan kaidah penulisan aksara Jawa.
Menulis dan membaca kalimat sederhana dengan huruf Jawa
D. Materi Pembelajaran
Pertemuan 1 & 2
Paugeran nulis ukara lamba
Ukara lamba yaiku ukara kang mung nduweni jejer mung siji lan wasesa uga siji. Ing basa
Indonesia sinebut “kalimat tunggal”. Kajaba jejer-wasesa ukara lamba uga bisa diganepi karo
lesan uga katrangan.
Jejer yaiku perangan ukara kang dadi bakune ukara, dene wasesa yaiku perangan ukara
kang ngandharake jejer utawa kang ditindakake dening jejer. Lesan yaiku perangan ukara
kang gumantung marang wasesa, lan katrangan yaiku perangane ukara kang njelasake.
Tuladha : Sari ndownload gambar ing internet.
Sari : minangka bakune ukara (jejer/J)
Ndownload : minangka perangan kang ngandharake jejer (wasesa/W)
gambar : minangka peranganing ukara kang gumantung marang wasesane
ukara (lesan/L)
ing internet : katrangan panggonan
Dadi ukara lamba ing dhuwur yen dipilah-pilah manut dhapukane tembung yaiku :
Sari = jejer gambar = lesan
ndownload = wasesa ing internet = katrangan panggonan
Polane ukara kasebut : Jejer - Wasesa - Lesan - Katrangan (J - W - L - K).
Saliyane jejer, wasesa, lesan, lan katrangan isih ana maneh perangane ukara yaiku
geganep (pelengkap). Geganep iku perangane ukara kang gunane kanggo njangkepi wasesa.
Geganep dumunung ana mburine wasesa lan ora bisa didadekake jejer ing ukara tanggap
(kalimat pasif). Yen ing mburine wasesa ana lesane, geganep dumunung ana mburine lesan.
Tuladha :
Bapak / mundhutake / Rudi / buku basa Jawa.
J W L Gg
Masku / kelangan / notebook
J W Gg
Daleme Bu Endang / madhep / ngalor
J W Gg
Supaya gampang lan bisa bener anggonmu milah-milah (ngudhal)ukara utawa
nemtokake jejer, wasesa lan lesan sarta katerangan, bisa kanthi paugeran ing ngisor iki :
1.Jejer (Ind. Subyek) : apa sing ….. (wasesa), sapa sing ........... (wasesa)
2.Wasesa (Ind. Predikat) : lagi apa, nyangapa, kena apa, geneya (jejer)
3.Lesan (Ind. Obyek) : apa sing di …. (wasesa) dening ….. (jejer)
kanggo sapa …. (jejer) …… (wasesa)
4.Katrangan :
a) titimangsa/wayah/wektu : kapan?
b) panggonan/papan : ing ngendi?
c) tujuan : menyang endi?
d) piranti/alat : nganggo apa?
e) cacah/jumlah : ping pira?, pira?
f) sebab : sebab apa?, amarga apa?
Tuladha :
a. Pramesthi saben dina Minggu ajar joget Gambyong ing sanggar Kembang Sore
sapa sing ajar joget Gambyong : Pramesthi / jejer
nyangapa Pramesthi ……… : ajar / wasesa
apa sing di (ajari) ………… : joget Gambyong / lesan
kapan …………………………. : mau bengi/Kat. titimangsa
ing ngendi……………………… : ing sanggar Kembang Sore/Kat. Panggonan
b. Suyud bola-bali semaput amarga durung sarapan.
sapa sing semaput …………. : Suyud / jejer
geneya Suyud ……… : semaput / wasesa
ping pira Suyud semaput ……. : bola-bali / kat. cacah (jumlah)
merga apa …………………….. : durung sarapan / kat. sebab
Panggonane lesan kudu ana ing samburine wasesa, dene yen katerangan bisa luwes
ana ing (sangarepe jejer, manggon ing tengah, utawa ing mburi) tanpa ngowahi
teges/makna ukara.
Tuladha :
c. Saben esuk / Agung / ngguyang / sapine / ing kali.
K. wayah jejer wasesa lesan k. panggonan/papan
d. Ana kene / Andi / ngenteni / adhi-adhine
K.panggon jejer wasesa lesan
Pertemuan 3 & 4
Aksara Jawa legena lan sandhangane
Kanggo nulis ukara lamba nganggo aksara Jawa, luwih dhisik kita kudu nyinaoni Aksara
Jawa Legena sandhangan lan pasangane.
A. Aksara Jawa Legena
Gatekna wujude aksara Jawa Legena ing ngisor iki :
(1) a n c r k
ha na ca ra ka
(2) f t s w l
da ta sa wa la
(3) p d j y v
pa dha ja ya nya
(4) m g b q z
ma ga ba tha nga
Tuladha panulise tembung utawa ukara :
1. nawala : nwl
2. Bathara Narada : b q r n r f
B. Sandhangan ing aksara Jawa, wujude :
Sandhangan Swara
1. i = i jenenge pelik utawa wulu
2. u = u jenenge suku
3. o = [ .... o jenenge taling tarung
4. e = [ jenenge taling
5. e = e jenenge pepet
Sandhangan Panyigeg
1. r = / jenenge layar
2. h = h jenenge wignyan
3. ng = = jenenge cecek
4. pangkon = \ jenenge pangkon / paten
Gatekna trap-trapane :
1.niki ciki : niki ciki 6. wayah subuh : wyh subuh
2.tuku buku : tuku buku 7. marang kakang : mr= kk=
3.soto loro : [so[to [lo[ro 8. wedi teri : wefi teri
4.sate rene : s[t [r[n 9. nyegat : vegt\
5. bayar mayar : by/ my/ 10. nyopir : [vopi/
Pertemuan 5 & 6
Maca Ukara Lamba Kang Ditulis Nganggo Aksara Jawa
?aiki sif mr rn, mul kufu rn k[ro [rni.
Iki sida mara rana, mula kudu rana karo Reni.
G. Kegiatan Pembelajaran
Pertemuan 1 & 2
Alokasi
Kegiatan Uraian Kegiatan
Waktu
Pendahuluan Guru memberi salam dan mengabsen 2 x 10
Guru melakukan apersepsi dengan mengajak peserta menit
didik menghafalkan kembali aksara Jawa
Menyampaikan tujuan pembelajaran
Inti Mengamati 2 x 60
Peserta didik mengamati contoh sebuah kalimat menit
Menanya
Peserta didik menanyakan tentang ukara lamba
Mengumpulkan Informasi
Peserta didik mengumpulkan informasi tentang
pengertian ukara lamba lan paugerane dari
penjelasan guru dan dari berbagai buku sumber
Mengasosiasi
Peserta didik menganalisis pengertian ukara lamba lan
paugerane
Peserta didik berdiskusi tentang ukara lamba lan
paugerane
Mengkomunikasikan
Peserta didik mempresentasikan hasil diskusinya di
depan kelas
Inti Mengamati 2 x 60
Peserta didik mengamati dan menyimak aksara Jawa menit
Menanya
Peserta didik menanyakan tentang cara penulisan
aksara jawa
Peserta didik menanyakan tentang sandhangan
Mengumpulkan Informasi
Peserta didik mengumpulkan informasi tentang cara
menulis aksara Jawa dari demonstrasi guru
Peserta didik mengumpulkan informasi tentang
sandhangan ing aksara Jawa dari berbagai buku
sumber
Mengasosiasi
Peserta didik menganalisis cara menulis aksara Jawa
Peserta didik mengubah teks latin menjadi aksara Jawa
Mengkomunikasikan
Peserta didik mempresentasikan cara menulis kalimat
dengan aksara Jawa di papan tulis
Peserta didik yang lain mengamati, memberikan
tanggapan dan komentarnya.
Pertemuan 5
Alokasi
Kegiatan Uraian Kegiatan
Waktu
Pendahuluan Guru memberi salam dan mengabsen 10 menit
Guru melakukan apersepsi dengan mengingatkan
peserta didik pada materi minggu yang lalu
Menyampaikan tujuan pembelajaran
Nama Peserta
No Tgl. Catatan Perilaku Butir Sikap Ttd Tindak Lanjut
Didik
2. Penilaian Pengetahuan
a. Teknik Penilaian : Tes Tulis
b. Bentuk Instrumen : Uraian
c. Instrumen :
Ukara ing ngisor iki udhalen miturut polane!
1. Bocah-bocah klas loro nganakake kemah ing wulan Agustus.
2. Ibu mundhut kain tetron 2 meter.
3. Sesuk sore Bulik Yuni lan Pak Pri tindak menyang Campurdarat
4. Ayu Diah Kumala ing blabag lagi nggarap soal Basa Jawa.
5. Pak Dwi negor wit jati nganggo graji mesin.
d. Rubrik Penilaian :
No Kunci jawaban Skor
1.Bocah-bocah klas loro nganakake kemah ing wulan Agustus 4
J W L Kwektu
2. Ibu mundhut kain tetron 2 meter 4
J W L Kcacah
3. Sesuk sore Bulik Yuni lan Pak Pri tindak menyang Campurdarat 4
Kwektu J W Kpanggonan
4. Ayu Diah Kumala ing blabag lagi nggarap soal Basa Jawa. 4
J Kpang W L
5. Pak Dwi negor wit jati nganggo graji mesin. 4
J W L K alat
6. tuku br= ai= [to[ko 4
7. wti sinau cr[n msk\ 4
8. aji[n srir sk busn 4
9. tuku tebu ai= tw=sri 4
10. an [k[r mti 4
Skor Maksimal 40
Skor diperole h
Nilai Akhir = x 100
Skor Maksimal
3. Penilaian Ketrampilan
a. Teknik Penilaian : Unjuk Kerja
b. Bentuk Instrumen : Maca Aksara Jawa
c. Instrumen :
Aksara Jawa ing ngisor iki wacanen
1. ajini= diri an lqi
2. [w=o jw aiku kufu ze/ti a=ugh a=uguh bs
3. bu n/ti k[ro bu rini da/ jeruk\
4. si= mc buku k[a fulu/[r arum\
5. a[yo pd sinau mc jw
d. Rubrik Penilaian
Keterangan
Nilai 80 : yen olehe maca aksara Jawa bener lan lancar
Nilai 70 : yen olehe maca aksara Jawa salah sethithik
Nilai 60 : yen olehe maca aksara Jawa salah akeh
Nilai 50 : yen olehe maca aksara Jawa kanthi tuntunan guru
Skor diperole h
Nilai Akhir = x 100
Skor Maksimal