Anda di halaman 1dari 6

BAHAN AJAR

ANGGAH UNGGUHING
BASA
(PaTEMON 2)

XI
GANJIL

BAHAN AJAR KELAS XI /SMT GANJIL/ANGGAH UNGGUHING BASA


PETA KONSEP

ANGGAH UNGGUHING KRUNA

Kruna ASI
KRUNA
ALUS Kruna ASO

Kruna AMA

Kruna AMI

KRUNA Kruna Mider


NENTEN
ALUS
Kruna Andap

Kruna Kasar

BAHAN AJAR KELAS XI /SMT GANJIL/ANGGAH UNGGUHING BASA


ANGGAH UNGGUHING
4 BASA

Kompetensi Dasar Indikator Pencapaian Kompetensi


3.3 Memahami pengertian dasar Anggah- Patemon 2
Ungguhing Basa Bali dan penggunaan 3.3.5 Mengetahui bagian-bagian anggah
Anggah-Ungguhing Basa Bali dalam ungguhing kruna
3.3.6 Menganalisis kruna berdasarkan
komunikasi secara lisan dan tulis
bagiannya sesuai dengan anggah
ungguhing kruna dalam sebuah
4.3 Memproduksi wacana berhuruf kalimat.
4.3.1 Membuat contoh kata sesuai dengan
Latin dan aksara Bali dengan Anggah-
anggah ungguhing kruna
Ungguhing Basa Bali yang benar

A. INDIK ANGGAH UNGGUHING KRUNA


Manut Suwija (2014:2-27) malarapan kawéntenan linggih krama Baliné sané matios-tiosan

kadi kabaos ring ajeng, punika sané mawinan kruna-kruna basa Baliné maderbé wirasa sané

matios-tiosan. Manut wirasanipun, kruna-kruna basa Baliné kakepah dados kalih riin, inggih

punika kruna alus miwah nénten alus.

B. KRUNA ALUS
Kruna alus, saluir kruna basa Baliné sané mawirasa alus utawi nyinggihang, kepah dados

patang soroh: (a) kruna alus mider, (b) kruna alus madia, (c) kruna alus singgih, miwah (d)

kruna alus sor.

(a) Kruna Alus Singgih (Asi)

Kruna-kruna alus sané kanggén nyinggihang sang sané patut kasinggihang kawastanin

Kruna Alus Singgih. Kruna Alus Singgih puniki pastika maderbé wangun alus sor.

BAHAN AJAR KELAS XI /SMT GANJIL/ANGGAH UNGGUHING BASA


Uratiang conto-conto kruna Asi (mobot, maparab, praragan, nyingakin, marayunan)

ring lengkara puniki!

1. Rabin idané sampun mobot mangkin. ASOnyane (abot)

2. Okan dané sané istri maparab Gusti Ayu Klatir. ASOnyane (mawasta)

(b) Kruna Alus Sor (Aso)

Kruna Alus Sor, inggih punika kruna-kruna basa Baliné sané mawirasa alus, kanggén

ngasorang raga utawi ngasorang anaké sané linggihnyané sor utawi andap. Krama Baliné

sané ngangken angga pinaka sang sor, patut ngasorang angga antuk kruna-kruna alus sor.

Uratiang conto kruna alus sor (mabanyu, muat, mawasta, neda, miragi) ring sor puniki!

1. Jantos jebos titiang jagi mabanyu riin! ASInyane (mawarih)

2. Banggayang ratu, titiang ja muat ka geria! ASInyane (makta)

(c) Kruna Alus Madia (Ama)

Kruna alus madia inggih punika kruna-kruna sané rasa basanipun magenah pantaraning

alus singgih (Asi) miwah alus sor (Aso). Kamulan wénten kruna-kruna sané rasa

basanipun alus madia, alus sané ring tengah-tengah, utawi kirang becik yéning anggén

mabaosan sané alus.

Uratiang conto kruna alus madia (tiang, nika, nggih, ampun, ten, niki, kénten) ring

lengkara puniki.

1. AMA (Tiang nika ngelah.) Wit saking ASI (Titiang punika)

2. AMA (Nggih ampun nunas wawu.) Wit saking ASI (Inggih sampun)

3. AMA (Ipun ten wénten drika.) Wit saking ASI (nénten, irika)

BAHAN AJAR KELAS XI /SMT GANJIL/ANGGAH UNGGUHING BASA


(d) Kruna Alus Mider (Ami)

Kruna alus mider inggih punika kruna-kruna basa Baliné sané mawirasa alus, madué

wiguna kekalih, dados kanggén nyinggihang sang singgih, miwah kanggén ngesorang

sang sor. Kruna alus mider pastika maderbé wangun andap.

Uratiang conto kruna alus mider (uning, lali, numbas, rauh, sampun) ring lengkara

puniki.

1. Ida nénten uning wénten undangan, titiang wawu uning.

2. Ratu sampun lali ring titiang, titiang nénten naenan lali ring Iratu.

3. Ida Ayu numbas kuaca, Luh Rai numbas wastra.

4. Ida Peranda sampun rauh, bapan titiangé durung rauh.

5. Dané sampun marayunan, titiang sampun taler ngajeng.

C. KRUNA NENTEN ALUS


Sajaba kruna-kruna sané mawirasa alus, wénten taler kruna sané mawirasa nénten alus,

nénten nyinggihang utawi lapas hormat, kepah dados: (a) kruna andap, (b) kruna mider,

miwah (c) kruna kasar.

(a) Kruna Andap

Dumun, kruna andap puniki kawastanin kruna kapara, inggih punika kruna-kruna sané rasa

basanipun andap (éndép), nénten alus miwah nénten kasar. Kruna-kruna puniki kanggén

mabaos antuk anaké sasamén wangsa.

Conto-conto kruna andap (luh, jemakang, bapa, dompet, di, duur, kéngkén,

lakar, milu, kema, nyén, adané, ané, ngaé, ento, apa, suba, ngejohang, suud) ring lengkara

puniki.

1. Luh, jemakang bapa dompet di duur mejané!

2. Kéngkén, lakar milu kema?

Conto lianan: pules, madaar, kiap, meju, ngenceh, nganten miwah sane lianan.

BAHAN AJAR KELAS XI /SMT GANJIL/ANGGAH UNGGUHING BASA


(b) Kruna Mider

Kruna Mider inggih punika kruna-kruna basa Baliné sané maderbé wangun wantah asiki,

nénten madué wangun alus, taler nénten maderbé wangun tiosan, mawinan dados maideran

sajeroning bebaosan.

Uratiang conto kruna mider (toko, karpet, galak, radio, kija, jam) ring sor puniki!

1. Ida kantun ka toko numbas karpét.

2. Ratu, nénten purun titiang, asu druéné galak pisan.

3. Mangkin sampun arang anak mirengang radio.

Conto lianan: laptop, nion, HP, rimut, kulkas miwah sane lianan.

(c) Kruna Kasar

Kruna kasar inggih punika kruna basa Baliné sané wirasanipun kaon, ketah kanggén mabaos

risedek duka, ri kala marebat utawi mamisuh.

Conto kruna kasar, cingakin sané macétak tebel ring sor puniki.

1. Madak ba pang bangka polonné.

2. Nyén kadén ngamah béné telah?

Imba lianan: magla, ngenot, bangsat, pletan, cicing, medem, miwah sane lianan

BAHAN AJAR KELAS XI /SMT GANJIL/ANGGAH UNGGUHING BASA

Anda mungkin juga menyukai