Anda di halaman 1dari 41

PEMERINTAH KABUPATEN BADUNG

DINAS PENDIDIKAN KEPEMUDAAN DAN OLAH RAGA


SEKOLAH DASAR NO.4 DALUNG
Alamat: Jln. Raya Padang Luwih No. 133 Dalung, Kecamatan Kuta Utara

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN


(RPP)

Nama Guru : Ni Made Yuni Suarsini, S.Pd


Sekolah : SD No.4 Dalung
Muatan Pembelajaran : Bahasa Daerah Bali
Kelas : VI (Enam)
Semester : I (Satu)

TAHUN PELAJARAN 2022/2023


RENCANA PELAKSANAAN
PEMBELAJARAN
RPP KURIKULUM
2013

BAHASA DAERAH BALI


KELAS 6 SEMESTER 1
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
(RPP) 1

Satuan Pendidikan : SD No. 4 Dalung


Kelas / Semester : VI (Enam) / I (Ganjil)
Mata Pelajaran : Bahasa Bali
Materi Pokok : Anggah Ungguhing Basa Bali
Alokasi Waktu : 2 x 35 menit (1 x pertemuan)

Kompetensi Dasar (KD) dan Indikator Pencapaian Kompetensi


Kompetensi Dasar
3.1 Menganalisis anggah– ungguhing basa Bali lisan dan tulis.
4.1 Menuliskan isi teks satua dengan anggah – ungguhing basa Bali lisan dan tulis.
Indikator Pencapaian Kompetensi
3.1.1. Memahami anggah-ungguhing basa Bali lisan dan tulis.
4.1.1 Menyesuaikan penggunaan tingkatan kata dalam anggah-ungguhing basa Bali lisan dan
tulis.
Tujuan Pembelajaran
1. Setelah guru menjelaskan pengertian anggah-ungguhing basa Bali dengan jelas, siswa dapat
memahami anggah-ungguhing basa bali yang benar, jelas, dan tepat.
2. Setelah guru menjelaskan penggunaan anggah-ungguhing basa Bali yang benar, siswa dapat
membedakan penggunaan anggah-ungguhing basa Bali yang benar, jelas, dan tepat.
KEGIATAN PEMBELAJARAN
Kegiatan Pendahuluan
 Kelas dimulai dengan dibuka dengan salam, menanyakan kabar dan kehadiran siswa
 Kelas dilanjutkan dengan do’a dipimpin oleh salah seorang siswa. (religius).
 Menyanyikan lagu nasional Guru memberikan penguatan semangat Nasionalisme.
 Pembiasaan membaca/ menulis/ mendengarkan/ berbicara selama 15-20 menit (literasi)
Kegiatan Inti
 Guru menjelaskan sekitar materi yang akan dijelaskan
 Guru membagi siswa menjadi beberapa kelompok
 Siswa mengamati media pembelajaran tentang materi yang diajarkan
 Guru mengajak siswa berdiskusi berkaitan tentang materi yang diajarkan
 Siswa berdiskusi dengan sesama anggota kelompoknya dengan bimbingan guru
Kegiatan Penutup
 Siswa mampu mengemukan hasil belajar hari ini
 Guru memberikan penguatan dan kesimpulan
 Menyanyikan salah satu lagu daerah nasionalisme
 Salam dan do’a penutup di pimpin oleh salah satu siswa.
PENILAIAN
Penilaian Sikap : Observasi selama kegiatan berlangsung
Penilaian Pengetahuan
Penilaian Keterampilan

Mengetahui Dalung,
Kepala SD No. 4 Dalung Guru Mata Pelajaran Bahasa Bali

I Made Rukun, S.Pd.SD Ni Made Yuni Suarsini, S.Pd


NIP. 19721231 200312 1 033 NIP.
LAMPIRAN
Uraian Materi
MATERI BASA BALI
ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI

Kawentenan basa Bali pinaka sarana masilur atur majeng parajana pamekas krama
Bali. Sangkaning basa punika prasida ngametuang makudang parikrama ring jagate. Punika
kawentenan sane sujati inggian basa pinaka piranti sane dahat mabuat pisan.
Basa Bali sane katami duk riin saking panglingsir patut kawerdiang antuk setata
mabasa Bali mangda sayan waged. Akeh penampen saking para jadma sane sampun
kanajunaraga indik soroh-soroh basa Bali. Ring sor jagi kaunggahan indik parinama miwah
warna basa Bali sane katilikan olih para wagmi basa Bali.

1) Parinama (Istilah)
Sadurung kabaos Anggah-ungguhing Basa Bali, wenten makudang- kudang parinama
kaanggen maosang Anggah-ungguhing Basa Bali, luir ipun:
a. Sor Singgih Basa Bali (I Nengah Tinggen)
b. Unda Usuk Basa Bali (Tim Peneliti UNUD)
c. Warna-warni Bahasa Bali (J. Kersten, SVD)
d. Undag-undagan Bahasa Bali (I B Udara Naryana)
e. Anggah-ungguhing Basa Bali (Pasamuan Agung ring Singaraja warsa 1974)
f. Tingkat-tingkatan Bicara dalam Bahasa Bali

2) Sane mawinan wenten Anggah-ungguhin Basa Bali saking ranah tradisional,


duaning:
- Wenten Catur Wangsa:
a. Brahmana
b. Ksatria Tri Wangsa (Sang Singgih)
a. Wesia
c. Sudra Wangsa Jaba (Sang Sor)
- Wenten Pabinayan Warna/Linggih (Jabatan) saking ranah modern, minakadi:
a. Wentan Pejabat, Majikan, Guru, Sang Pandita, Raja, msl
b. Wente pegawai, Buruh, Murid, Sisia, Panjak, msl

3) Tatakrama
Kawentenan Tri Wangsa miwah Wangsa Jaba puniki mawinan metu tatakrama:
a.Wangsa Jaba rikala mabaos ring Tri Wangsa patut ngangge Basa Alus
b.Wangsa Jaba rikala mabaos ring Wangsa Jaba, kangkat Mabasa Andap (kapara,
sesamen)
Kawetenan pabinayan Warna Jabatan punika mawinan metu tatakrama:
a. Pegawai, rikala mabaos ring pejabat patut ngangge Basa Alus
b. Pejabat, rikala mabaos ring pegawai, kangkat ngange Basa Andap
4) Undagan Anggah-ungguhing Basa Bali
Kawagedang mabasa Bali manut anggah-ungguhing patut kaselehin miwah kaplajahin
saking:
- Anggah-ungguhing Kruna
- Anggah-ungguhing Lengkara
- Anggah-ungguhing Basa
A. Anggah-ungguhing Kruna
Malarapan antuk kawentenan linggih karma Baline sane matios-tiosan kadi kabaos
ring ajeng mawinan kruna-kruna basa Baline maderbe wirasa sane matios-tiosan. Manut
wirasannyane, kruna-kruna basa Baline kapalih dados pitung soroh, inggih punika : (1) kruna
alus mider, (2) kruna alus madia, (3) kruna alus singgih, (4) kruna alus sor, (5) kruna andap,
miwah (7) kruna kasar.
1. Kruna Alus Mider (Ami)
Kruna Alus Mider inggih punika kruna-kruna alus sane rasa basanyane madue wiguna
kakalih, dados kaanggen nyinggihang Sang singgih, miwah kaanggen ngasorang Sang sor.
Tiosan ring punika kruna alus mider taler maderbe wangun andap.
Ring sor katurang lengkara kanggen imba nyantenang Kruna Alus Mider.
a) Ida Peranda sampun rauh saking Jawi.
b) Adin titiange sampun rauh saking Jawi.
c) Ia suba teka uli Jawa. (andap)
Sajeroning tatiga lengkara ring ajeng (lengkara a,b, c) makanten pisan wenten papat kruna
sane maderbe wirasan Alus Mider inggih punika :
- Kruna sampun
- Kruna rauh
- Kruna saking
- Kruna Jawi
Conto tiosan :
Kruna Andap Kruna Alus Mider
- Nawang - uning
- Engsap - lali
- Inget - eling
- Sanget - banget
- Ngadep - ngadol
- Tusing - nenten
- Ada - wenten
- Gede - ageng, msl.

2. Kruna Alus Madia (Ama)


Kruna Alus Madia inggih punika kruna-kruna basa Alus sane rasa basanyane
magenah ring pantaraning Alus singgih (Asi) miwah Alus sor (Aso). Kruna Alus Madia
puniki makanten pinka variasi kruna alus tiosan. Tiosan ring puniki, wenten kruna-kruna rasa
basannyane alus madia, alus sane manengah, utawi kirang becik yening anggen mabebaosan
sane alus.
Conto Kruna Alus Madia :
Kruna Andap Kruna Alus Madia Kruna Alus Mider
- ene, ento - niki, nika - puniki, punika
- suba - ampun - sampun
- iang - tiang - titian
- nah - nggih - inggih
- keto - kenten - sapunika
- tusing - ten - nenten
- dini, ditu - driki, drika - iriki, irika.
3. Kruna Alus Singgih (Asi)
Kruna Alus sane kaanggen nyinggihang Sang singgih kawastanin Kruna Alus
Singgih.Kruna Alus Singgih puniki pinaka panegep Kruna Alus Mider, santukan Kruna Alus
Singgih nenten maderbe wangun Alus Mider. Ring kamus anggah-ungguhing basa Bali
sampun kaunggahang kruna-kruna basa Baline sane maderbe wangun Asi miwah Aso.
Conto Kruna Alus Singgih :
Kruna Andap Kruna Alus Singgih Kruna Alus Sor
- Mati - seda, - padem
- Beling - mobot - abot
- Ia - ida, dane - ipun
- Nepukin - manggihin - ngantenang
- Madan - mapesengan - mawasta
- Padidian - ngraga - newek
- Pules - makolem - sirep
- Panak - oka, putra - pianak
- Madaar - ngrayunang - nuna, ngajeng
- Meju - makoratan - makebotan
- Ngenceh - mawarih - mabanyuh.

4. Kruna Alus Sor (Aso)


Kruna Alus Sor inggih punika kruna-kruna basa Baline sane mawirasa alus, kanggen
ngasorang raga utawi anake tiosan sane linggihnyane sor utawi andap.
Conto Kruna Alus Sor :
Kruna Andap Kruna Alus Sor Kruna Alus Singgih
- Mati - padem - seda, mantuk, lebar
- Ngenceh - mabanyuh - mawarih
- Ningeh - mirage - miring
- Keneh - manah - pikayun
- Ngomong - mapajar, matur - mabaos
- Ngemaang - ngwehein - ngicen
- Gelem - sinengkaon - sungkan
- Ngaba - muat - makta
- Baan - antuk - olih
- Awak - dewek - angga
- Meju - makebotan - makoratan.

5. Kruna Mider
Wirasan Kruna Mider yening imbangang ring wirasan Kruna Alus Mider sering ngawetuang
pikayunan sane bingung, duaning inggian Kruna Mider miwah Alus Mider pacang dados
kanggen nyinggihang Sang sane patut kasinggihang taler dados kanggen ngasorang sang sane
patut sorang.Pabinannyane, Kruna Alus Mider pastika maderbe wangun andap, Kruna Mider
nenten maderbe wangun andap utawi wangun sane tiosan.
Dadosnyane, Kruna Mider inggih punika kruna-kruna basa Baline sane maderbe
wangun wantah asiki, nenten maderbe wangun alus, taler neneten maderbe wange tiosan,
mawinan dados mideran/mailehan sajeroning mabaosan.
Conto Kruna Mider :
- Kija - tembok
- Nyongkok - clana
- Spidol - radio
- Bunter - gilik
- Sendeh - galak
- Sepatu - pulpen, msl.
6. Kruna Andap
Duke riin, Kruna Andap puniki kawastanin kruna lepas hormat utawi Kruna Kapara, inggih
punika kruna-kruna sane rasa basanyane andap (endep), nenten alus miwah nenten kasar.
Kruna-kruna puniki kanggen mabaos antuk anake sane sesamen wangsa, sasamen linggih
utawi Asng singgih ring Sang sor. Manut J. Kersten, S.V.D. kanggen mabaos antuk golongan
atas ring golongan bawah. Kruna Andap matiosan ring Kruna Mider. Yening Kruna Mider
nenten maderbe wangun tiosan, Kruna Andap maderbe wangun alus.
Conto Kruna Andap :
- suba - teka
- mara - aba
- dingeh - ngenceh
- ngigel - madaar
- panak - alih
- eda - beli
- meme - bapa
- mai - malali
- bangun - pules, msl.
7. Kruna Kasar
Kruna KAsar inggih punika kruna-kruna basa Baline sane rasa basannyane kaon, saha
ketah kanggen mabaos ri kalaning brangti, ri kalaning marebat utawi mamisuh.
Conto Kruna Kasar :
Kruna Andap Kruna Kasar
- Mati - Bangka
- Madaar - ngamah, nidik,
- Icing - ake
- Cai/nyai - iba
- Munyi - peta
- Pules - medem, memelud.

a. Pengetahuan: Soal Tes Lisan


1. Indayang sambatang pahpahan anggah-ungguhing kruna basa Bali sane kaplajahin!
2. Indayang sambatang conto-conto kruna alus mider!
3. Kruna alus kepah dados kuda ring anggah-ungguhing basa bali?
4. Kruna sane kaangen sadina dina kawastanin basa?
5. Yening anak pedih biasanyane nganggen basa?
Kunci Jawaban
3. Basa alus singgih, basa alus sor, basa alus mider, basa alus madia, basa andap, basa
kasar
4. - Kruna sampun
- Kruna rauh
- Kruna saking
- Kruna Jawi
5. Kepah dados 6
6. Basa andap
7. Basa kasar

PEDOMAN PENSKORAN
NILAI = JUMLAH SKOR DIPEROLEH
X 100
JUMLAH SKOR MAKSIMAL
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
(RPP) 2

Satuan Pendidikan : SD No. 4 Dalung


Kelas / Semester : VI (Enam) / I (Ganjil)
Mata Pelajaran : Bahasa Bali
Materi Pokok : Anggah Ungguhing Basa Bali
Alokasi Waktu : 2 x 35 menit (1 x pertemuan)

Kompetensi Dasar (KD) dan Indikator Pencapaian Kompetensi


Kompetensi Dasar
3.1 Menganalisis anggah– ungguhing basa Bali lisan dan tulis.
4.1 Menuliskan isi teks satua dengan anggah – ungguhing basa Bali lisan dan tulis.
Indikator Pencapaian Kompetensi
3.1.2.Membedakan penggunaan anggah-ungguhing basa bali lisan dan tulis
4.1.2 Menentukan penggunaan anggah-ungguhing pada teks satua bali lisan dan tulis
Tujuan Pembelajaran
1. Setelah guru menjelaskan penggunaan anggah-ungguhing basa Bali yang benar, siswa dapat
membedakan penggunaan anggah-ungguhing basa Bali yang benar, jelas, dan tepat.
2. Setelah guru melatih siswa menyesuaikan penggunaan anggah-ungguhing satua Bali di
kelas, siswa dapat mengulang kembali penggunaan anggah-ungguhing basa bali pada teks
satua Bali dari contoh yang dibawa dengan benar, jelas, dan tepat
KEGIATAN PEMBELAJARAN
Kegiatan Pendahuluan
 Kelas dimulai dengan dibuka dengan salam, menanyakan kabar dan kehadiran siswa
 Kelas dilanjutkan dengan do’a dipimpin oleh salah seorang siswa. (religius).
 Menyanyikan lagu nasional Guru memberikan penguatan semangat Nasionalisme.
 Pembiasaan membaca/ menulis/ mendengarkan/ berbicara selama 15-20 menit (literasi)
Kegiatan Inti
 Guru menjelaskan sekitar materi yang akan dijelaskan
 Guru membagi siswa menjadi beberapa kelompok
 Siswa mengamati media pembelajaran tentang materi yang diajarkan
 Guru mengajak siswa berdiskusi berkaitan tentang materi yang diajarkan
 Siswa berdiskusi dengan sesama anggota kelompoknya dengan bimbingan guru
Kegiatan Penutup
 Siswa mampu mengemukan hasil belajar hari ini
 Guru memberikan penguatan dan kesimpulan
 Menyanyikan salah satu lagu daerah nasionalisme
 Salam dan do’a penutup di pimpin oleh salah satu siswa.
PENILAIAN
Penilaian Sikap : Observasi selama kegiatan berlangsung
Penilaian Pengetahuan
Penilaian Keterampilan

Mengetahui Dalung,
Kepala SD No. 4 Dalung Guru Mata Pelajaran Bahasa Bali

I Made Rukun, S.Pd.SD Ni Made Yuni Suarsini, S.Pd


NIP. 19721231 200312 1 033 NIP.
LAMPIRAN
Uraian Materi
MATERI BASA BALI
ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI
Anggah-ungguhing Lengkara
Duaning basa Bali maderbe kruna-kruna masor singgih, janten sampun lengkara basa
Baline kawangun antuk kruna-kruna sane masor singgih sakadi sane sampun kabaos ring
ajeng. Duaning asapunika lengkara-lengkara sane metu taler madue wirasa matios-tiosan
manut ring kruna-kruna sane ngwangun lengkara punika. Malarapan antuk wirasanipun,
lengkara basa Baline kaepah dados nemnem inggih punika : (1) lengkara alus singgih, (2)
lengkara alus madia, (3) lengkara alus sor, (4) lengkara alus mider, (5) lengkara andap, (6)
lan lengkara kasar.
Soroh-soroh lengkara punika pacang katlatarang ring sor puniki.
1. Lengkara Alus Singgih
Lengkara alus singgih inggih punika lengkara basa Bali sane mawirasa alus, kaanggen
nyinggihang sang singgih. Ceciren utama lengkara alus singgih nganggen kruna pangentos
Ida, Ratu, Dane.
Umpami : a. Dane sampun numbas mobil.
b. Bapak Bupati kantun madue oka alit-alit.
2. Lengkara Alus madia
Lengkara alus madia inggih punika lengkara basa Bali alus sane maderbe wirasa makanten
kirang alus utawi kantun madia. Ciri utama lengkara alus madia nganggen kruna tiang, jero,
lan ragane.
Umpami: a. Tiang nunasang antuk linggih jerone?
3) Lengkara Alus sor
Lengkara alus sor inggih punika lengkara sane ngawetuang wirasa alus saha kaanggen
ngasorang raga utawi ngasorang anake tiosansane linggihnyane soran. Ceciren utama
lengkara alus sor nganggen kruna pangentos titiang lan ipun.
Umpami : a. Ipun kantun nguwug bale Bali
b. Titiang sampun nunas i wau
4) Lengkara Alus mider
Lengkara alus mider inggih punika lengkara sane kaanggen mabaos olih sang kairing
mabaos. Ceciren utama lengkara alus mider madaging kruna pangentos iraga miwah
druene.
Umpami : a. Ngiring iraga sinarengan ngastiti Hyang Widhi
b. Wantah iraga sane patut ngrajegang budaya Baline.
5) Lengkara Anda
Lengkara andap inggih punika lengkara basa Bali sane maderbe wirasa biasa, nenten
kasar taler nenten alus. Ceciren utama lengkara andap nganggen kruna pangentos icang,
iang, cai, nyai, raga, bena, I bapa.

Umpami : a. I Bapa mara pesan majalan ngebah tiing tali.


b. Icang lakar ngecet tembok malu.
6) Lengkara kasar
Lengkara kasar inggih punika lengkara basa Bali sane madue wirasa kaon. Yadiastun
asapunika nenten ja makasami kruna-kruna sane ngwangun lengkara kasar punika kruna
kasar. Ceciren utama lengkara kasar madaging kruna pangentos iba, ake, kai, cicinge,
polone lan bangsate. Umpami : a. Depang suba apang Bangka polone!
Satua Bali
I Yuyu Melaksana Melah
Sane riin wenten reke yuyu padem kaurip antuk ida pedanda, rikala Ida Pedanda
nglintangin tukad sane nyat. Irika Ida nyingakin yuyu berag aking. Kapiwelasan Ida Pedanda
sareng I yuyu, raris kaambil ipun I yuyu , tur kagenahang ring telagane. Kasuen-suen ageng
ipun I Yuyu. Sedek dina anu, Ida Pedanda merem irika ring baleen ring sisin telagane. Saget
teka I Wiala, lan I Goak, masemaya sang kalih pacang nyengkalen tur nyedayang Ida
Pedanda.
Kenginan uning ipun I Yuyu ring laksanane sane corah kakalih, I Wiala lan I Goak,
irika raris I Yuyu mapajar ring I Goak kalih I Wiala, jagi ngamiletan ekadaya corah sang
kakalih. Sampun ingkup paitungane, sang tigang diri, raris I Yuyu kagandong sareng I Wiala
lan I Goak. Risampune rauh ring genah pamereman Ida Pedanda, irika raris I Yuyu ngapit
baongne I WIala lan I Goak kantos pegat tur ngemasin padem makakalih. Asapunika
pawalesan anak ane sampun naenan polih piyulung anak lianan. Yening iraga melaksana
corah sinah sampun pacang mangguhin daya.

a. Pengetahuan: Soal Tes Lisan


1. Napi sane kawastanin lengkara alus singgih?
2. Indayang sambatang conto lengkara alus sor miwah lengkara alus singgih!
3. Napi sane kabaos lengkara alus mider?
4. Indayang sambatang conto lengkara alus madia!
5. Indayang sambatang conto lengkara alus mider
Kunci Jawaban
1. Lengkara alus singgih inggih punika lengkara basa Bali sane mawirasa alus,
kaanggen nyinggihang sang singgih. Ceciren utama lengkara alus singgih nganggen
kruna pangentos Ida, Ratu, Dane.
2. Lengkara alus singgih: a. Dane sampun numbas mobil.
b. Bapak Bupati kantun madue oka alit-alit.
Lengkara alus sor : a. Ipun kantun nguwug bale Bali
b. Titiang sampun nunas i wawu
3. Lengkara alus mider inggih punika lengkara sane kaanggen mabaos olih sang kairing
mabaos. Ceciren utama lengkara alus mider madaging kruna pangentos iraga miwah
druene.
4. Umpami: a. Tiang nunasang antuk linggih jerone?
5. Umpami : a. Ngiring iraga sinarengan ngastiti Hyang Widhi
b. Wantah iraga sane patut ngrajegang budaya Baline.
PEDOMAN PENSKORAN
NILAI = JUMLAH SKOR DIPEROLEH
X 100
JUMLAH SKOR MAKSIMAL

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN


(RPP) 3

Satuan Pendidikan : SD No. 4 Dalung


Kelas / Semester : VI (Enam) / I (Ganjil)
Mata Pelajaran : Bahasa Bali
Materi Pokok : Anggah Ungguhing Basa Bali
Alokasi Waktu : 2 x 35 menit (1 x pertemuan)

Kompetensi Dasar (KD) dan Indikator Pencapaian Kompetensi


Kompetensi Dasar
3.1 Menganalisis anggah– ungguhing basa Bali lisan dan tulis.
4.1 Menuliskan isi teks satua dengan anggah – ungguhing basa Bali lisan dan tulis.
Indikator Pencapaian Kompetensi
3.1.3. Menguraikan penggunaan anggah-ungguhing basa bali lisan dan tulis pada teks satua
Bali
4.1.3 Menyebutkan penggunaan anggah-ungguhing basa bali dengan tingkatan yang benar
secara lisan dan tulis
Tujuan Pembelajaran
1. Setelah guru mencontohkan siswa penggunaan anggah-ungguhing basa bali pada satua Bali,
siswa dapat menguraikan penggunaan anggah-ungguhing basa bali pada satua Bali yang
dibaca dengan baik dan benar.
2. Setelah guru melatih siswa mengurutkan tingkatan kata pada anggah-ungguhing basa bali di
kelas, siswa dapat menyebutkan penggunaan anggah-ungguhing basa bali dengan tingkatan
yang benar dan tepat.
KEGIATAN PEMBELAJARAN
Kegiatan Pendahuluan
 Kelas dimulai dengan dibuka dengan salam, menanyakan kabar dan kehadiran siswa
 Kelas dilanjutkan dengan do’a dipimpin oleh salah seorang siswa. (religius).
 Menyanyikan lagu nasional Guru memberikan penguatan semangat Nasionalisme.
 Pembiasaan membaca/ menulis/ mendengarkan/ berbicara selama 15-20 menit (literasi)
Kegiatan Inti
 Guru menjelaskan sekitar materi yang akan dijelaskan
 Guru membagi siswa menjadi beberapa kelompok
 Siswa mengamati media pembelajaran tentang materi yang diajarkan
 Guru mengajak siswa berdiskusi berkaitan tentang materi yang diajarkan
 Siswa berdiskusi dengan sesama anggota kelompoknya dengan bimbingan guru
Kegiatan Penutup
 Siswa mampu mengemukan hasil belajar hari ini
 Guru memberikan penguatan dan kesimpulan
 Menyanyikan salah satu lagu daerah nasionalisme
 Salam dan do’a penutup di pimpin oleh salah satu siswa.
PENILAIAN
Penilaian Sikap : Observasi selama kegiatan berlangsung
Penilaian Pengetahuan
Penilaian Keterampilan
Mengetahui Dalung,
Kepala SD No. 4 Dalung Guru Mata Pelajaran Bahasa Bali

I Made Rukun, S.Pd.SD Ni Made Yuni Suarsini, S.Pd


NIP. 19721231 200312 1 033 NIP.

LAMPIRAN
Uraian Materi
MATERI BASA BALI
Anggah-ungguhing Basa
Sesampune ngresep indik wirasan anggah-ungguhing Kruna miwah Lengkara, kalanturan
antuk mlajahin anggah-ungguhing Basa Bali sane kasorohang dados (1) Basa Alus Singgih, (2) Basa
Alus Sor, (3) Basa Alus Madia, (4) Basa Alus Mider, (5) Basa Andap, (6) Basa Kasar.

1. Basa Alus singgih inggih punika bahasa baline sane rasanipun alus kaanggen mabaos antuk
anake linggih nyane soran ring sang sane linggihnyane singgihang
“Ratu Pranda sampun wusan muput sajeroning polah-palih yadnya sane kamarginag ring
pura dalem. Sane mangkin ida pacang matulak wali ka Badung santukan wenten parikrama.”

2. Basa alus sor inggih punika basa alus sane kaanggen ngasorang raga utai ngsorang anake
tiosan duaning linggih nyane patut kasorang. Umpami
“Bapa madrebe pianak kalih diri, sane duuran sampun makarya ring dinas pendidikan ngawit
warsa 2018. Pianak sane alitan wamu kelas nem ring sekolah dasar. Ipun sakulawarga
mangkin meneng ring Desa Denbukit.”

3. Basa Alus Madia inggih punika basa alus sane kabaosang pantaraning basa alus singgih
miwah alus sor santukan akehan krunanyane mawit saking basa punika nanging nenten
jangken kabaosang. Umpami
“Tiang ten polih galah malajah daweg tes pegawi nika, santukan meweh tiang nyawis soal-
soal nika, ragane punapi daweg nika, lulus ring dinas kebersihan?

4. Basa Alus Mider inggih punika basa aluse sane dados keanggen nyinggihang turmaning
dados kaangen ngasorang. Basa alus puniki pacang akeh nganggen kruna-kruna Ami (Alus
Mider)
“Sane mangkin ngiring iraga sareng-sareng sami nunas ica majeng Sang Hyang Widhi antuk
pasuecan mangkin. Dumogi kahanan puniki stata kapolihang majeng iraga sareng sami
kantos riwekasan.”

5. Basa Andap inggih punika basa sane kaanggen ring pagubugan serahina majeng kulawarga,
sawitra, miwah sameton sane wirasan basanyane nenten alus nanging nenten taler kasar. Manut
para wagmi basa Bali, basa Andap taler kaparinama Basa Kapara, Basa Sesamen. Umpami:
“Beli Wayan ane suba uli pidan kenal ajak Iluh, ane malu beli ngorahang lakar ngajakin Iluh
malali, kanti ping telu suba liwat Galungan lan Kuningan tusing masi payu beli ngajakin
malali, apake janjin beline suba mengkarat?”

6. Basa Kasar inggih punika Basa Baline sane rasa basa ipun kaon, ketah kaanggen ri tatkala
marebat miwah manah brangti santukan kahanan sane nenten becik.
Bahasa kasar kapalih dados kalih paos:
- Basa kasar pisan inggih punika basa Baline sane rasa bahasanipun yukti-yukti kaon,
sering keanggen marebat utawi mamisuh;
Jeleme Tendas Keleng Totonan tusing dadi orahang ajak bungut……………….

- Basa Kasar Jabag inggih punika basa baline sane rasa basanipun biasa, nanging
kaanggen mabaos ring sang sane patut kasinggihang ( bahasa biasa sane iwang antuka
nganggen)
“Om Swastiastu, Pak guru suba teka uli Singaraja? Punapi gatra mangkin, enggken asane
malajah ditu pak? Tiang yen suba tamat masuk lakar kuliah di Singaraja, kira-kira engken
pendapat bapak, setuju apa sing?”

Pengetahuan: Soal Tes Lisan


1. Indayang sambatang pahpahan anggah-ungguhing basa Bali sane kaplajahin!
2. Indayang sambatang conto-conto basa alus mider!
3. Basa alus kepah dados kuda ring anggah-ungguhing basa bali?
4. Basa sane kaangen sadina dina kawastanin basa?
5. Basa kasar kepah dados kuda?
Kunci Jawaban
1. Basa alus singgih, basa alus sor, basa alus mider, basa alus madia, basa andap, basa
kasar
2. Basa Alus Mider inggih punika basa aluse sane dados keanggen nyinggihang
turmaning dados kaangen ngasorang. Basa alus puniki pacang akeh nganggen kruna-
kruna Ami (Alus Mider)
“Sane mangkin ngiring iraga sareng-sareng sami nunas ica majeng Sang Hyang
Widhi antuk pasuecan mangkin. Dumogi kahanan puniki stata kapolihang majeng
iraga sareng sami kantos riwekasan.”
3. Kepah dados 6
4. Basa andap
5. Kepah dados 2

PEDOMAN PENSKORAN

NILAI = JUMLAH SKOR DIPEROLEH


X 100
JUMLAH SKOR MAKSIMAL
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
(RPP) 4

Satuan Pendidikan : SD No. 4 Dalung


Kelas / Semester : VI (Enam) / I (Ganjil)
Mata Pelajaran : Bahasa Bali
Materi Pokok : Anggah Ungguhing Basa Bali
Alokasi Waktu : 2 x 35 menit (1 x pertemuan)

Kompetensi Dasar (KD) dan Indikator Pencapaian Kompetensi


Kompetensi Dasar
3.1 Menganalisis anggah– ungguhing basa Bali lisan dan tulis.
4.1 Menuliskan isi teks satua dengan anggah – ungguhing basa Bali lisan dan tulis.
Indikator Pencapaian Kompetensi
3.1.4. Menjelaskan isi teks satua dengan anggah-ungguhing basa bali lisan dan tulis
4.1.4 Menuliskan unsur-unsur intrinsic pada teks satua bali lisan dan tulis
Tujuan Pembelajaran
1) Setelah guru menjelaskan contoh isi teks satua Bali yang benar dengan anggah-ungguhing
basa bali, siswa dapat menjelaskan isi teks satua Bali dengan anggah-ungguhing basa bali
yang benar, jelas, dan tepat.
2) Setelah guru melatih siswa menerapkan penggunaan anggah-ungguhing basa bali di kelas,
siswa dapat menuliskan unsur-unsur intrinsik pada teks satua bali dengan benar dan tepat.
KEGIATAN PEMBELAJARAN
Kegiatan Pendahuluan
 Kelas dimulai dengan dibuka dengan salam, menanyakan kabar dan kehadiran siswa
 Kelas dilanjutkan dengan do’a dipimpin oleh salah seorang siswa. (religius).
 Menyanyikan lagu nasional Guru memberikan penguatan semangat Nasionalisme.
 Pembiasaan membaca/ menulis/ mendengarkan/ berbicara selama 15-20 menit (literasi)
Kegiatan Inti
 Guru menjelaskan sekitar materi yang akan dijelaskan
 Guru membagi siswa menjadi beberapa kelompok
 Siswa mengamati media pembelajaran tentang materi yang diajarkan
 Guru mengajak siswa berdiskusi berkaitan tentang materi yang diajarkan
 Siswa berdiskusi dengan sesama anggota kelompoknya dengan bimbingan guru
Kegiatan Penutup
 Siswa mampu mengemukan hasil belajar hari ini
 Guru memberikan penguatan dan kesimpulan
 Menyanyikan salah satu lagu daerah nasionalisme
 Salam dan do’a penutup di pimpin oleh salah satu siswa.
PENILAIAN
Penilaian Sikap : Observasi selama kegiatan berlangsung
Penilaian Pengetahuan
Penilaian Keterampilan
Mengetahui Dalung,
Kepala SD No. 4 Dalung Guru Mata Pelajaran Bahasa Bali

I Made Rukun, S.Pd.SD Ni Made Yuni Suarsini, S.Pd


NIP. 19721231 200312 1 033 NIP.

LAMPIRAN
Uraian Materi
MATERI BASA BALI
ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI
Kawentenan basa Bali pinaka sarana masilur atur majeng parajana pamekas krama
Bali. Sangkaning basa punika prasida ngametuang makudang parikrama ring jagate. Punika
kawentenan sane sujati inggian basa pinaka piranti sane dahat mabuat pisan.
Basa Bali sane katami duk riin saking panglingsir patut kawerdiang antuk setata
mabasa Bali mangda sayan waged. Akeh penampen saking para jadma sane sampun
kanajunaraga indik soroh-soroh basa Bali. Ring sor jagi kaunggahan indik parinama miwah
warna basa Bali sane katilikan olih para wagmi basa Bali.
1) Parinama (istilah)
Sadurung kabaos Anggah-ungguhing Basa Bali, wenten makudang- kudang parinama
kaanggen maosang Anggah-ungguhing Basa Bali, luir ipun:
a. Sor Singgih Basa Bali ( I Nengah Tinggen)
b. Unda Usuk Basa Bali ( Tim Peneliti UNUD)
c. Warna-warni Bahasa Bali (J. Kersten, SVD)
d. Undag-undagan Bahasa Bali (I B Udara Naryana)
e. Anggah-ungguhing Basa Bali (Pasamuan Agung ring Singaraja warsa 1974)
f. Tingkat-tingkatan Bicara dalam Bahasa Bali

2). Sane mawinan wenten Anggah-ungguhin Basa Bali saking ranah tradisional,
duaning:
- Wenten Catur Wangsa:
a) Brahmana
b) Ksatria Tri Wangsa (Sang Singgih)
c) Wesia
d) Sudra Wangsa Jaba (Sang Sor)
- Wenten Pabinayan Warna/Linggih (Jabatan) saking ranah modern, minakadi:
a. Wentan Pejabat, Majikan, Guru, Sang Pandita, Raja, msl
b. Wente pegawai, Buruh, Murid, Sisia, Panjak, msl

3) Tatakrama
Kawentenan Tri Wangsa miwah Wangsa Jaba puniki mawinan metu tatakrama:
- Wangsa Jaba rikala mabaos ring Tri Wangsa patut ngangge Basa Alus
- Wangsa Jaba rikala mabaos ring Wangsa Jaba, kangkat Mabasa Andap (kapara,
sesamen)
Kawetenan pabinayan Warna Jabatan punika mawinan metu tatakrama:
- Pegawai, rikala mabaos ring pejabat patut ngangge Basa Alus
- Pejabat, rikala mabaos ring pegawai, kangkat ngange Basa Andap
4) Undagan Anggah-ungguhing Basa Bali
Kawagedang mabasa Bali manut anggah-ungguhing patut kaselehin miwah kaplajahin
saking:
- Anggah-ungguhing Kruna
- Anggah-ungguhing Lengkara
- Anggah-ungguhing Basa

A. Anggah-ungguhing Kruna
Malarapan antuk kawentenan linggih karma Baline sane matios-tiosan kadi kabaos
ring ajeng mawinan kruna-kruna basa Baline maderbe wirasa sane matios-tiosan. Manut
wirasannyane, kruna-kruna basa Baline kapalih dados pitung soroh, inggih punika : (1) kruna
alus mider, (2) kruna alus madia, (3) kruna alus singgih, (4) kruna alus sor, (5) kruna andap,
miwah (7) kruna kasar.

1. Kruna Alus Mider (Ami)


Kruna Alus Mider inggih punika kruna-kruna alus sane rasa basanyane madue wiguna
kakalih, dados kaanggen nyinggihang Sang singgih, miwah kaanggen ngasorang Sang sor.
Tiosan ring punika kruna alus mider taler maderbe wangun andap.
Ring sor katurang lengkara kanggen imba nyantenang Kruna Alus Mider.
a) Ida Peranda sampun rauh saking Jawi.
b) Adin titiange sampun rauh saking Jawi.
c) Ia suba teka uli Jawa. (andap)
Sajeroning tatiga lengkara ring ajeng (lengkara a,b, c) makanten pisan wenten papat kruna
sane maderbe wirasan Alus Mider inggih punika :
- Kruna sampun
- Kruna rauh
- Kruna saking
- Kruna Jawi
Conto tiosan :
Kruna Andap Kruna Alus Mider
- Nawang - uning
- Engsap - lali
- Inget - eling
- Sanget - banget
- Ngadep - ngadol
- Tusing - nenten
- Ada - wenten
- Gede - ageng, msl.

2. Kruna Alus Madia (Ama)


Kruna Alus Madia inggih punika kruna-kruna basa Alus sane rasa basanyane magenah ring
pantaraning Alus singgih (Asi) miwah Alus sor (Aso). Kruna Alus Madia puniki makanten
pinka variasi kruna alus tiosan. Tiosan ring puniki, wenten kruna-kruna rasa basannyane alus
madia, alus sane manengah, utawi kirang becik yening anggen mabebaosan sane alus.
Conto Kruna Alus Madia :

Kruna Andap Kruna Alus Madia Kruna Alus Mider


- ene, ento - niki, nika - puniki, punika
- suba - ampun - sampun
- iang - tiang - titian
- nah - nggih - inggih
- keto - kenten - sapunika
- tusing - ten - nenten
- dini, ditu - driki, drika - iriki, irika.

3. Kruna Alus Singgih (Asi)


Kruna Alus sane kaanggen nyinggihang Sang singgih kawastanin Kruna Alus
Singgih.Kruna Alus Singgih puniki pinaka panegep Kruna Alus Mider, santukan Kruna Alus
Singgih nenten maderbe wangun Alus Mider. Ring kamus anggah-ungguhing basa Bali
sampun kaunggahang kruna-kruna basa Baline sane maderbe wangun Asi miwah Aso.
Conto Kruna Alus Singgih :
Kruna Andap Kruna Alus Singgih Kruna Alus Sor
- Mati - seda, - padem
- Beling - mobot - abot
- Ia - ida, dane - ipun
- Nepukin - manggihin - ngantenang
- Madan - mapesengan - mawasta
- Padidian - ngraga - newek
- Pules - makolem - sirep
- Panak - oka, putra - pianak
- Madaar - ngrayunang - nuna, ngajeng
- Meju - makoratan - makebotan
- Ngenceh - mawarih - mabanyuh.

4. Kruna Alus Sor (Aso)


Kruna Alus Sor inggih punika kruna-kruna basa Baline sane mawirasa alus, kanggen
ngasorang raga utawi anake tiosan sane linggihnyane sor utawi andap.
Conto Kruna Alus Sor :
Kruna Andap Kruna Alus Sor Kruna Alus Singgih
- Mati - padem - seda, mantuk, lebar
- Ngenceh - mabanyuh - mawarih
- Ningeh - mirage - miring
- Keneh - manah - pikayun
- Ngomong - mapajar, matur - mabaos
- Ngemaang - ngwehein - ngicen
- Gelem - sinengkaon - sungkan
- Ngaba - muat - makta
- Baan - antuk - olih
- Awak - dewek - angga
- Meju - makebotan - makoratan.

5. Kruna Mider
Wirasan Kruna Mider yening imbangang ring wirasan Kruna Alus Mider sering ngawetuang
pikayunan sane bingung, duaning inggian Kruna Mider miwah Alus Mider pacang dados
kanggen nyinggihang Sang sane patut kasinggihang taler dados kanggen ngasorang sang sane
patut sorang.Pabinannyane, Kruna Alus Mider pastika maderbe wangun andap, Kruna Mider
nenten maderbe wangun andap utawi wangun sane tiosan.
Dadosnyane, Kruna Mider inggih punika kruna-kruna basa Baline sane maderbe
wangun wantah asiki, nenten maderbe wangun alus, taler neneten maderbe wange tiosan,
mawinan dados mideran/mailehan sajeroning mabaosan.
Conto Kruna Mider :
- Kija - tembok
- Nyongkok - clana
- Spidol - radio
- Bunter - gilik
- Sendeh - galak
- Sepatu - pulpen, msl.

6. Kruna Andap
Duke riin, Kruna Andap puniki kawastanin kruna lepas hormat utawi Kruna Kapara, inggih
punika kruna-kruna sane rasa basanyane andap (endep), nenten alus miwah nenten kasar.
Kruna-kruna puniki kanggen mabaos antuk anake sane sesamen wangsa, sasamen linggih
utawi Asng singgih ring Sang sor. Manut J. Kersten, S.V.D. kanggen mabaos antuk golongan
atas ring golongan bawah. Kruna Andap matiosan ring Kruna Mider. Yening Kruna Mider
nenten maderbe wangun tiosan, Kruna Andap maderbe wangun alus.
Conto Kruna Andap :
- suba - teka
- mara - aba
- dingeh - ngenceh
- ngigel - madaar
- panak - alih
- eda - beli
- meme - bapa

- mai - malali
- bangun - pules, msl.

7. Kruna Kasar
Kruna KAsar inggih punika kruna-kruna basa Baline sane rasa basannyane kaon, saha
ketah kanggen mabaos ri kalaning brangti, ri kalaning marebat utawi mamisuh.
Conto Kruna Kasar :
Kruna Andap Kruna Kasar
- Mati - Bangka
- Madaar - ngamah, nidik,
- Icing - ake
- Cai/nyai - iba
- Munyi - peta
- Pules - medem, memelud.

Satua bali
GERUDA

Di satua Adiparwané, ada mungguh ané madan Sang Geruda, kedis gedé tur maw-
isésa, okan Bhagawan Kasyapa marabian ring Sang Winata. Sang Geruda embas ri kala Sang
Winata kaon matoh-tohan marep ring maduné sané mapeséngan Sang Kadru. Sawiréh ka
sor, Sang Winata kanggén panyeroan olih Sang Kadru tur kasukserahin ngempu okan Sang
Kadruné soroh naga, ané liunné siu diri. Sang Winata ngandikain okandané, Sang Geruda,
ngempu naga-nagané ento. Sang Geruda nglaksanaang pituduh biangné, ngempu watek
nagané. Bikas nagané méndahan, maplalian midehan, kant Sang Geruda rumasa kéwuh
ring kayun. Ento awanan Sang Geruda nakénin nagané makejang, buat barangé ané dadi
anggona nebus gegaénné ento. Masaut nagané sabarengan, “ Ih Sang Geruda, buin pidan
ja i déwa nyidaang ngalihang ting tita amerta, kala ento biang i déwané suud dadi pa-
nyeroan.”
Doning kéto, di gelis Sang Geruda mapamit ring biang idané, pacang ngrereh amerta
di gunung Somakané. Di tengahing margi, Sang Geruda kacunduk ring Batara Wisnu.
Ditu sang kalih masubaya lakar saling tulungin, tur Sang Geruda misadia dados paling-
gihan Batara Wisnu. Uli dugasé ento, Sang Geruda manggeh pinaka palinggihan Batara
Wisnu. Unduké ento lantas gambaranga baan para sanggingé. Suba lumbrah dini di Bali,
para sanggingé ngaé togog Batara Wisnu nglinggihin Geruda. Togog Geruda Wisnuné ento,
ada ané anggona papayasan umah, minakadi di balé gedéné, anggona tatakan tugeh, ané
nyangga bejagul balé gedéné.
Saking kautaman muah kawisésan Sang Gerudané, dadi prasida bakatanga amertané
ento, yadiapin gebaga olih para déwatané minakadi, Sanghyang Indra, ditu di gunung
Somakané. Gelis Sang Geruda nyerahang amertané ento ring watek nagané. Kéto
paundukan Sang Gerudané, nebus biangné, mawinan suud dadi panyeroan.
Lambang Negara Indonésiané, masi marupa geruda, ratun kedisé. Di tangkahné
magantung tamiang, tur misi gambar-gambar pralambang Pancasila, mawinan madan
Garuda Pancasila. Tangkep Garuda Pancasilané ento cara nambung ngindang, sambilanga
ngamel Bhineka Tunggal Ika. Kéto kautaman kedis gerudané, kayang jani anggon tetamian.

Kaketus saking: Tit Basa Bali, Jilid IV


Catetan
mawisésa = sakt
tita amerta = tita ané ngranaang idup terus
gebaga = kajaga
sangging = anak ané dueg ngaé wewangunan Bali
kautaman = kaluwihan
tetamian = warisan

Pengetahuan: Soal Tes Lisan


1. Ring buku satua napi mungguh indik kedis garudané?
2. Sira biang Sang Garudane?
3. Napi lambang negara Indonésia?
4. Akuda akéh okan Sang Kadruné?
5. Napi krana Sang Winata dadi panyeroan Sang Kadru?

Kunci Jawaban
1. Kaketus saking: Tit Basa Bali, Jilid IV
2. Sang Winata
3. Burung Garuda
4. Siu diri
5. Sang Winata kaon matoh-tohan marep ring maduné sané mapeséngan Sang
Kadru. Sawiréh ka sor, Sang Winata kanggén panyeroan olih Sang Kadru tur
kasukserahin ngempu okan Sang Kadruné soroh naga, ané liunné siu diri.

PEDOMAN PENSKORAN
NILAI = JUMLAH SKOR DIPEROLEH
X 100
JUMLAH SKOR MAKSIMAL
Kompetensi Dasar (KD) dan Indikator Pencapaian Kompetensi
Kompetensi Dasar
3.2. Mengidentifikasikan isi teks dialog tata lengkara Bahasa Bali lisan dan tulis.
4.2 Bercakap-cakap tentang isi teks dialog tata lengkara Bahasa Bali.
Indikator Pencapaian Kompetensi
3.2.1 Menyimak isi Teks dialog bahasa Bali lisan dan tulis
4.2.1 Membaca isi Teks dialog bahasa Bali lisan dan tulis

Tujuan Pembelajaran
1. Setelah guru membacakan teks dialog berbahasa bali, siswa dapat menyimak dengan
seksama isi teks dialog bahasa Bali lisan dan tulis
2. Setelah guru mencontohkan pembacaan teks dialog, siswa mampu membaca isi teks bahasa
Bali dengan baik dan benar.

KEGIATAN PEMBELAJARAN
Kegiatan Pendahuluan
 Kelas dimulai dengan dibuka dengan salam, menanyakan kabar dan kehadiran siswa
 Kelas dilanjutkan dengan do’a dipimpin oleh salah seorang siswa. (religius).
 Menyanyikan lagu nasional Guru memberikan penguatan semangat Nasionalisme.
 Pembiasaan membaca/ menulis/ mendengarkan/ berbicara selama 15-20 menit (literasi)
Kegiatan Inti
 Guru menjelaskan sekitar materi yang akan dijelaskan
 Guru membagi siswa menjadi beberapa kelompok
 Siswa mengamati media pembelajaran tentang materi yang diajarkan
 Guru mengajak siswa berdiskusi berkaitan tentang materi yang diajarkan
 Siswa berdiskusi dengan sesama anggota kelompoknya dengan bimbingan guru
Kegiatan Penutup
 Siswa mampu mengemukan hasil belajar hari ini
 Guru memberikan penguatan dan kesimpulan
 Menyanyikan salah satu lagu daerah nasionalisme
 Salam dan do’a penutup di pimpin oleh salah satu siswa.
PENILAIAN
Penilaian Sikap : Observasi selama kegiatan berlangsung
Penilaian Pengetahuan
Penilaian Keterampilan
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
(RPP) 1

Satuan Pendidikan : SD No. 4 Dalung


Kelas / Semester : VI (Enam) / I (Ganjil)
Mata Pelajaran : Bahasa Bali
Materi Pokok : Malajah Mababaosan Bali
Alokasi Waktu : 2 x 35 menit (1 x pertemuan)
LAMPIRAN
Contoh teks Dialog
Paruman Seka Gong

Kacaritayang ring Bale Banjar Desa Maju Mundur, punika wenten anak sane ngelaksanayang
peparuman indik sekaa gong sane lakar numbas Gambelan santukan gambelan sane dumun sampun
rog.
Gurun Alit : “Sedurung iraga ngelaksanayang parum puniki, pinih riin iraga ngaturang
pengenjali umat OM SWASTYASTU” Inggih titiang ngabsen dumun
“Pan Ardi”
Pan Ardi : “ Hadir”
Gurun Alit : “Pan Kacong”
Pan Kacong : “Hadir”
Gurun Alit : “Pan Locong”
Pan Febri : “Puangkid”
Gurun Alit : “Pan Febri”
Pan Febri : “Hadir”
Gurun Alit : “Nang Glebug”
Nang Glebug : “Hadir”
Gurun Alit : “Pan Kocong”
Pan Ardi : “Puangkid”
dst
Gurun Alit : “Inggih mangkin titiang dados ketua sekaa gong lakar ngadayang acara
pembelian gamelan baru.”
Pan Ardi : “Napi manten gamelan sane lakar katumbas ?”
Gurun Alit : “Inggih punika ceng – ceng miwah riong.
Pan Kacong : “Ring dije lakar ngambil dana antuk pembelian gambelan punika?
Nang Glebug : “Yening menurut titiang dana punika i raga rereh ring kas banjar.
Pan Febri : “Tiang ten setuju, yening menurut titiang beneh ipun ngalih dana punika ring
masyarakat santukan kas banjar iraga akidik.
Gurun Alit : “Inggih titiang setuju ring usulan Pan Febri. Indik dana, iraga pacang rereh ring
Sumbangan olih masyarakat”
Pan Kacong : “Nanging Dija irage lakar ngrereh gamelan punika ?”
Nang Glebug : “Titiang ngelah nyame meadolan gamelan.”
Pan Ardi : “Inggih, Nang Glebug takenen kude ajin gamelan ring nyamane, Kal anggen
pembanding harga.”
Nang Glebug : “Nggih”
Pan Febri : “Malih pidan numbas gamelan punika?”,
Pan Glebug : “Yening menurut titiang, pas dana sampun makumpul keonyangan”
Pan Kacong : “Mangkin napi kesimpulan parum puniki ?”
Gurun alit : “Inggih Kesimpulan nyane,iraga pacang meli gamelan danane punika kaambil
ring sumbangan masyarakat suang suang, indik sane lianan lakar iraga rembugan dumun ngajak
kepala desane, setuju ?”
Onyangen : “Setuju”

Pengetahuan: Soal Tes Lisan


1. Napi murda dialog ring ajeng?
2. Indik napi sane kabligbagang ring paruman nike?
3. Kudang jatma sane mabaos ring dialog punika?
4. Nyen doen ane mebabaosan di dialog baduur?
5. Amanat napi sane wenten ring dialog punika?
Kunci Jawaban
1. Paruman seka gong
2. Indik numbas gambelan santukan gambelan sane dumunan sampun rog
3. Limang diri
4. Gurun alit, pan ardi, pan kacong, pan febri, nang glebug
5. Rikala wenten masalah patutne prasida kabligbagang dumun

PEDOMAN PENSKORAN

NILAI = JUMLAH SKOR DIPEROLEH


X 100
JUMLAH SKOR MAKSIMAL
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
(RPP) 2

Satuan Pendidikan : SD No. 4 Dalung


Kelas / Semester : VI (Enam) / I (Ganjil)
Mata Pelajaran : Bahasa Bali
Materi Pokok : Malajah Mababaosan Bali
Alokasi Waktu : 2 x 35 menit (1 x pertemuan)

Kompetensi Dasar (KD) dan Indikator Pencapaian Kompetensi


Kompetensi Dasar
3.2. Mengidentifikasikan isi teks dialog tata lengkara Bahasa Bali lisan dan tulis.
4.2 Bercakap-cakap tentang isi teks dialog tata lengkara Bahasa Bali.
Indikator Pencapaian Kompetensi
3.2.2 Menyebutkan tata lengkara dalam bahasa Bali lisan dan tulis
4.2.2 Mengemukakan jenis tata lengkara bahasa Bali
Tujuan Pembelajaran
1. Melalui kegiatan diskusi kelompok, siswa mampu menyebutkan tata lengkara dalam basa
Bali lisan dan tulis
2. Melalui kegiatan membaca buku tata basa Bali ringkas, siswa mampu mengemukakan
jenis tata lengkara pada teks dialog bahasa Bali.
KEGIATAN PEMBELAJARAN
Kegiatan Pendahuluan
 Kelas dimulai dengan dibuka dengan salam, menanyakan kabar dan kehadiran siswa
 Kelas dilanjutkan dengan do’a dipimpin oleh salah seorang siswa. (religius).
 Menyanyikan lagu nasional Guru memberikan penguatan semangat Nasionalisme.
 Pembiasaan membaca/ menulis/ mendengarkan/ berbicara selama 15-20 menit (literasi)
Kegiatan Inti
 Guru menjelaskan sekitar materi yang akan dijelaskan
 Guru membagi siswa menjadi beberapa kelompok
 Siswa mengamati media pembelajaran tentang materi yang diajarkan
 Guru mengajak siswa berdiskusi berkaitan tentang materi yang diajarkan
 Siswa berdiskusi dengan sesama anggota kelompoknya dengan bimbingan guru
Kegiatan Penutup
 Siswa mampu mengemukan hasil belajar hari ini
 Guru memberikan penguatan dan kesimpulan
 Menyanyikan salah satu lagu daerah nasionalisme
 Salam dan do’a penutup di pimpin oleh salah satu siswa.
PENILAIAN
Penilaian Sikap : Observasi selama kegiatan berlangsung
Penilaian Pengetahuan
Penilaian Keterampilan
Mengetahui Dalung,
Kepala SD No. 4 Dalung Guru Mata Pelajaran Bahasa Bali

I Made Rukun, S.Pd.SD Ni Made Yuni Suarsini, S.Pd


NIP. 19721231 200312 1 033 NIP.

LAMPIRAN
Lampiran Materi

LENGKARA BASA BALI

 Lengkara Ingggih punika: Angkepan kalih kruna utawi akeh sane prasida ngawetuang ati
sane jangkep saha maweweh pola paneesnyane.
 Lengkara sané kabaos paripurna sakirangnyané madaging jejering lengkara (subjék) miwah
linging lengkara (prédikat).

A. Lengkara Basa Bali nganutin Linggihnyane / Kedudukannya kapalih dados 4 Soroh :


1. Jejering Lengkara (Subyek)
2. Linging lengkara (Predikat)
3. Panandang Lengkara (Obyek)
4. Pidartaning Lengkara (Keterangan)
- Pidartaning Genah / Tempat (ring sekolah, ring pasar, msl.
- Pidartaning Dauh / Waktu (dibi, tuni, abulan, tengai, msl)
- Pidartaning Wilangan / Bilangan (tenga, papat, dasa, papat , selae, telung benang,msl)
- Pidartaning Kahanan / Keadaan (seleg, tegeh, jegeg, bagus, kedas, kalem ,msl)
B. Lengkara Basa Bali nganutin Penees “ Intonasinyane” kapalih dados 4 soroh :
1. Lengkara Pamidarta (Kalimat Berita)
Inggih Punika : lengkara Pamidarta inggih punika lengkara sané nlatarang pariindikan
(keadaan) umpami: Tititang ngranjing ring SMK Wira Harapan
2. Lengkara Pitakén (Kalimat Tanya)
Inggih Punika: lengkara sané tetujon ipun nunas pasaur saking sang sané katakénin. Panees
Ring panguntat lengkara ketah ipun ngunggahang intonasi tanya. Umpami:
• Luh, saja Iluh suba ngelah gegelan?
3. Lengkara Penguduh (Kalimat Perintah)
Inggih Punika: lengkara sané tetujon ipun ngandikain anak tiosan mangda maparilaksana utawi
ngambil pakaryan.
Umpami:
• Luh, mai je paekin negak disamping Beline!
• Béh, énggalin ja majalan beli!
4. Lengkara Nuutang Reraosan (Kalimat Langsung)
Inggih punika: Lengkara sane tatujon ipun nunas pasaur saking anak tiosan sane sifatnyane
langsung.
umpami:
• Bapa metakon”Putu tusing masuk jani?”
C. Lengkara Basa Bali nganutin lingingnyane kapalih dados 2 soroh inggih punika:
1. Lengkara Lumaksana
Inggih punika: Lengkara sane jejering lengkaran lengkarannyané nglaksanayang pakarya.
Linging lengkarannyané ketah marupa kruna tiron mapangater anusuara (Ny, M, N,Ng),
sakadi:
Umpami :
• Beli Madé nusuk saté.
• Mbok Putu ngaé rujak.
• Adinné nulis surat ibi sanja di ampiké.
• I Lubdaka manah kijangé ento.
2. Lengkara Linaksana
Inggih punika: Lengkara sane jejering lengkarannyané keni pakaryan. Linging lengkarannyané
ketah marupa kruna tiron mapangater (ka-) miwah mapangiring (-in), miwah (-a).
Umpami:
• Saténé katusuk baan Beli Madé.
• Tiang dukaina ring I Guru.

• Bungané adepa tekén Luh Sari di Peken Badung.


• Adinné maekin belinné.
• Galengé tegakina tekén panakné.
Pengetahuan: Soal Tes Lisan
1. Napi teges lengakara basa bali?
2. Lengkara basa Bali kadadosang paripurna sakirangnyane madaging?
3. Indayang sambatang soroh lengkara basa Bali nginutin panees nyane !
4. Indayang sambatang soroh lengkara basa Bali nginutin lingging nyane !
5. Indayang rereh 2 lengkara pitaken ring dialog sane mamurda paruman sekaa gong!

Kunci Jawaban
1. Lengkara Ingggih punika: Angkepan kalih kruna utawi akeh sane prasida ngawetuang ati
sane jangkep.
2. jejering lengkara (subjék) miwah linging lengkara
3. Lengkara Basa Bali nganutin Penees “Intonasinyane” kapalih dados 4 soroh inggih punika
Lengkara Pamidarta (Kalimat Berita, Lengkara Pitakén (Kalimat Tanya), Lengkara
Penguduh (Kalimat Perintah) lan Lengkara Nuutang Reraosan (Kalimat Langsung)
4. Lengkara Basa Bali nganutin lingingnyane kapalih dados 2 soroh inggih punika lengkara
lumaksana lan lengkara linaksana.
5. Nanging Dija irage lakar ngrereh gamelan punika ?”, “Ring dije lakar ngambil dana antuk
pembelian gambelan punika?

PEDOMAN PENSKORAN

NILAI = JUMLAH SKOR DIPEROLEH


X 100
JUMLAH SKOR MAKSIMAL
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
(RPP) 3

Satuan Pendidikan : SD No. 4 Dalung


Kelas / Semester : VI (Enam) / I (Ganjil)
Mata Pelajaran : Bahasa Bali
Materi Pokok : Malajah Mababaosan Bali
Alokasi Waktu : 2 x 35 menit (1 x pertemuan)

Kompetensi Dasar (KD) dan Indikator Pencapaian Kompetensi


Kompetensi Dasar
3.2. Mengidentifikasikan isi teks dialog tata lengkara Bahasa Bali lisan dan tulis.
4.2 Bercakap-cakap tentang isi teks dialog tata lengkara Bahasa Bali.
Indikator Pencapaian Kompetensi
3.2.3 Menguraikan isi teks dialog dengan tata lengkara dalam bahasa Bali lisan dan tulis
4.2.4 Menugaskan membuat teks dialog sesuai dengan tata lengkara Bahasa Bali
Tujuan Pembelajaran
1. Melalui kegiatan diskusi kelompok, siswa mampu menguraikan isi dari teks dialog dengan
menggunakan tata lengkara yang benar.
2. Setelah guru mencontohkan pembuatan dialog, siswa dapat membuat teks dialog sesuai
dengan tata lengkara bahasa Bali.
KEGIATAN PEMBELAJARAN
Kegiatan Pendahuluan
 Kelas dimulai dengan dibuka dengan salam, menanyakan kabar dan kehadiran siswa
 Kelas dilanjutkan dengan do’a dipimpin oleh salah seorang siswa. (religius).
 Menyanyikan lagu nasional Guru memberikan penguatan semangat Nasionalisme.
 Pembiasaan membaca/ menulis/ mendengarkan/ berbicara selama 15-20 menit (literasi)
Kegiatan Inti
 Guru menjelaskan sekitar materi yang akan dijelaskan
 Guru membagi siswa menjadi beberapa kelompok
 Siswa mengamati media pembelajaran tentang materi yang diajarkan
 Guru mengajak siswa berdiskusi berkaitan tentang materi yang diajarkan
 Siswa berdiskusi dengan sesama anggota kelompoknya dengan bimbingan guru
Kegiatan Penutup
 Siswa mampu mengemukan hasil belajar hari ini
 Guru memberikan penguatan dan kesimpulan
 Menyanyikan salah satu lagu daerah nasionalisme
 Salam dan do’a penutup di pimpin oleh salah satu siswa.
PENILAIAN
Penilaian Sikap : Observasi selama kegiatan berlangsung
Penilaian Pengetahuan
Penilaian Keterampilan

Mengetahui Dalung,
LAMPIRAN
Contoh teks Dialog
Paruman Seka Gong

Kacaritayang ring Bale Banjar Desa Maju Mundur, punika wenten anak sane ngelaksanayang
peparuman indik sekaa gong sane lakar numbas Gambelan santukan gambelan sane dumun sampun
rog.
Gurun Alit : “Sedurung iraga ngelaksanayang parum puniki, pinih riin iraga ngaturang
pengenjali umat OM SWASTYASTU”
Ingih titiang nabsen dumun
“Pan Ardi”
Pan Ardi : “ Hadir”
Gurun Alit : “Pan Kacong”
Pan Kacong : “Hadir”
Gurun Alit : “Pan Locong”
Pan Febri : “Puangkid”
Gurun Alit : “Pan Febri”
Pan Febri : “Hadir”
Gurun Alit : “Nang Glebug”
Nang Glebug : “Hadir”
Gurun Alit : “Pan Kocong”
Pan Ardi : “Puangkid”
dst
Gurun Alit : “Inggih mangkin titiang dados ketua sekaa gong lakar ngadayang acara
pembelian gamelan baru.”
Pan Ardi : “Napi manten gamelan sane lakar katumbas ?”
Gurun Alit : “Inggih punika ceng – ceng miwah riong.
Pan Kacong : “Ring dije lakar ngambil dana antuk pembelian gambelan punika?
Nang Glebug : “Yening menurut titiang dana punika i raga rereh ring kas banjar.
Pan Febri : “Tiang ten setuju, yening menurut titiang beneh ipun ngalih dana punika ring
masyarakat santukan kas banjar iraga akidik.
Gurun Alit : “Inggih titiang setuju ring usulan Pan Febri. Indik dana, iraga pacang rereh ring
Sumbangan olih masyarakat”
Pan Kacong : “Nanging Dija irage lakar ngrereh gamelan punika ?”
Nang Glebug : “Titiang ngelah nyame meadolan gamelan.”
Pan Ardi : “Inggih, Nang Glebug takenen kude ajin gamelan ring nyamane, Kal anggen
pembanding harga.”
Nang Glebug : “Nggih”
Pan Febri : “Malih pidan numbas gamelan punika?”,
Pan Glebug : “Yening menurut titiang, pas dana sampun makumpul keonyangan”
Pan Kacong : “Mangkin napi kesimpulan parum puniki ?”
Gurun alit : “Inggih Kesimpulan nyane,iraga pacang meli gamelan danane punika kaambil
ring sumbangan masyarakat suang suang, indik sane lianan lakar iraga rembugan dumun ngajak
kepala desane, setuju ?”
Onyangen : “Setuju
Pengetahuan: Soal Tes Lisan
1. Napi teges lengakara basa bali?
2. Lengkara basa Bali kadadosang paripurna sakirangnyane madaging?
3. Indayang sambatang soroh lengkara basa Bali nginutin lingga nyane
4. indayang rereh 2 lengkara pitaken ring dialog sane mamurda paruman sekaa gong!
5. sira wastan ketua sekaa gong ring dialog sane mamurda Paruman sekaa gong?
6.
Kunci Jawaban
1. Lengkara Ingggih punika: Angkepan kalih kruna utawi akeh sane prasida ngawetuang ati sane
jangkep.
2. jejering lengkara (subjék) miwah linging lengkara
3. Lengkara Basa Bali nganutin lingingnyane kapalih dados 2 soroh inggih punika lengkara
lumaksana lan lengkara linaksana
4. Nanging Dija irage lakar ngrereh gamelan punika ?”, “Ring dije lakar ngambil dana antuk
pembelian gambelan punika?
5. Gurun Alit

PEDOMAN PENSKORAN

NILAI = JUMLAH SKOR DIPEROLEH


X 100
JUMLAH SKOR MAKSIMAL
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
(RPP) 4

Satuan Pendidikan : SD No. 4 Dalung


Kelas / Semester : VI (Enam) / I (Ganjil)
Mata Pelajaran : Bahasa Bali
Materi Pokok : Malajah Mababaosan Bali
Alokasi Waktu : 2 x 35 menit (1 x pertemuan)

Kompetensi Dasar (KD) dan Indikator Pencapaian Kompetensi


Kompetensi Dasar
3.2. Mengidentifikasikan isi teks dialog tata lengkara Bahasa Bali lisan dan tulis.
4.2 Bercakap-cakap tentang isi teks dialog tata lengkara Bahasa Bali.
Indikator Pencapaian Kompetensi
3.2.4 Menerangkan tata lengkara dalam teks dialog bahasa Bali lisan dan tulis
4.2.4 Mendemontrasikan teks dialog sesuai dengan tata lengkara
Tujuan Pembelajaran
1. Setelah guru mencontohkan bentuk tata lengkara dalam teks, siswa mampu menerangkan
tata lengkara dalam teks dialog bahasa bali lisan dan tulis.
2. Melalui kegiatan diskusi kelompok, siswa mampu mendemontrasikan teks dialog sesuai
dengan tata lengkara bahasa Bali di depan kelas.
KEGIATAN PEMBELAJARAN
Kegiatan Pendahuluan
 Kelas dimulai dengan dibuka dengan salam, menanyakan kabar dan kehadiran siswa
 Kelas dilanjutkan dengan do’a dipimpin oleh salah seorang siswa. (religius).
 Menyanyikan lagu nasional Guru memberikan penguatan semangat Nasionalisme.
 Pembiasaan membaca/ menulis/ mendengarkan/ berbicara selama 15-20 menit (literasi)
Kegiatan Inti
 Guru menjelaskan sekitar materi yang akan dijelaskan
 Guru membagi siswa menjadi beberapa kelompok
 Siswa mengamati media pembelajaran tentang materi yang diajarkan
 Guru mengajak siswa berdiskusi berkaitan tentang materi yang diajarkan
 Siswa berdiskusi dengan sesama anggota kelompoknya dengan bimbingan guru
Kegiatan Penutup
 Siswa mampu mengemukan hasil belajar hari ini
 Guru memberikan penguatan dan kesimpulan
 Menyanyikan salah satu lagu daerah nasionalisme
 Salam dan do’a penutup di pimpin oleh salah satu siswa.
PENILAIAN
Penilaian Sikap : Observasi selama kegiatan berlangsung
Penilaian Pengetahuan
Penilaian Keterampilan

Mengetahui Dalung,
Kepala SD No. 4 Dalung Guru Mata Pelajaran Bahasa Bali
LAMPIRAN
Contoh teks Dialog

Bebaosan ring Kelas


Sawatara sampun jam nem, Luh Yuni sampun neked di Sekolah sawireh mangkin ia maan tugas
piket. Saget teka I Ketut sane dados ketua kelas
Ketut :(mara teka tur tengkejut) “Aiichh,, Luh Yuni selidan sajan sampun ngranjing???”
Luh Yuni :”Nggih Tut, mangkin tiang maan piket kelas.
Ketut :”Oh kenten, adi pedidian, ane lenan kija?”
Luh Yuni :”Tiang ten uning, mirib ten wenten ane teka, yen Ketut adi tumben ngranjing
selidan?”
Sedeng iteh ajaka dadua mareraosan, saget teka Made Sri sareng Putu Sintya.
Made Sri :(tengkejut) “Aiicchh,wenten napi ajaka dadua niki ngranjing selidan?”
Putu Sintya :”Semengan sampun ngidang ajaka dadua matunangan.”
Luh Yuni :”Yehh,, Made Sri teken Putu Sintya, jeg ngawag-ngawag dogen mareraosan.”
Made Sri :”Wenten napi men niki Luh Yuni, adi jeg seken pesan asane mareraosan.”
Luh Yuni :”Niki tiang mareraosan tentang piket kelas sawireh ten wenten ane teka ring
mangkin padahal niki sampun tengai.”
Putu Sintya :”Oh kenten, kaden tiang ajaka dadua matunangan.”
Ketut :”Beh, joh pesan pikiran Putu Sintya’e .Tiang nak kari nu cenik,nenten dados
matunangan.”
Sampun jam pitu, saget teka Luh Vina sareng I Made, gegeson ajaka dadua maekin
Ketut.
Made :”Apa ye orang’e ne, uyut dogen dii??”
Ketut :”Apa sing ada dee,,”
Luh Vina :”Wenten napi niki, adi serius sajan asane, wenten PR ring mangkin?”
Made Sri :”Beh Luh Vina, mare teka suba nakonan PR.”
Luh Vina :”Wenten PR napi ten?”
Putu Sintya :”Wenten.”
Luh Vina :”PR napi nika?”
Luh Yuni :”PR Bahasa Bali.”
Luh Vina :”Behh,,liu nika PR’ne, sira sane ngajin.”
Putu Sintya :”Buk Diah nika ngajin.”
Made :”Ibuk sane jegeg nika nggih?’’
Made Sri :”Nggih buk nika sampun ngajin, lan gae malu PR’e Luh Vina, nyanan enggalan
teka guru’e.”
Luh Vina :”Nggih nggih mangkin tiang jagi ngae.”

Pengetahuan: Soal Tes Lisan


1. Apa judul dialog ring ajeng?
2. Sawetara jam kuda luh yuni suba teked disekolah?
3. Nyen ane teke sesubane luh yuni?
4. Apa raosange di dialog baduur?
5. PR napi ane gaene di sekolah teken luh vina?
Kunci Jawaban
1. Bebaosan ring kelas
2. Jam nem 06.00
3. Ketut, ketua kelas
4. Ngeraosang indik piket disekolah
5. PR bahasa Bali
PEDOMAN PENSKORAN
NILAI = JUMLAH SKOR DIPEROLEH
X 100
JUMLAH SKOR MAKSIMAL

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN


(RPP) 1

Satuan Pendidikan : SD No. 4 Dalung


Kelas / Semester : VI (Enam) / I (Ganjil)
Mata Pelajaran : Bahasa Bali
Materi Pokok : Satua Itihasa Bali
Alokasi Waktu : 2 x 35 menit (1 x pertemuan)

Kompetensi Dasar (KD) dan Indikator Pencapaian Kompetensi


Kompetensi Dasar
3.3 Mengidentifikasi jenis satua bali itihasa dalam Bahasa Bali lisan dan tulis.
4.3 Menceritakan kembali satua bali itihasa dengan bahasa yang komunikatif.
Indikator Pencapaian Kompetensi
3.3.1 Menjelaskan Jenis – jenis satua basa dalam Bahasa Bali lisan dan tulis
3.4.1 Menganalisis jenis- jenis satua bali dengan bahasa yang komunikatif
Tujuan Pembelajaran
1. Melalui kegiatan diskusi mengenai satua bali, siswa dapat menjelaskan Jenis – jenis satua
basa Bali yang dibaca dengan tepat
2. Setelah menonton video satua Bali yang ditayangkan, siswa dapat menganalisis jenis-jenis
satua Bali dengan bahasa yang komunikatif
KEGIATAN PEMBELAJARAN
Kegiatan Pendahuluan
 Kelas dimulai dengan dibuka dengan salam, menanyakan kabar dan kehadiran siswa
 Kelas dilanjutkan dengan do’a dipimpin oleh salah seorang siswa. (religius).
 Menyanyikan lagu nasional Guru memberikan penguatan semangat Nasionalisme.
 Pembiasaan membaca/ menulis/ mendengarkan/ berbicara selama 15-20 menit (literasi)
Kegiatan Inti
 Guru menjelaskan sekitar materi yang akan dijelaskan
 Guru membagi siswa menjadi beberapa kelompok
 Siswa mengamati media pembelajaran tentang materi yang diajarkan
 Guru mengajak siswa berdiskusi berkaitan tentang materi yang diajarkan
 Siswa berdiskusi dengan sesama anggota kelompoknya dengan bimbingan guru
Kegiatan Penutup
 Siswa mampu mengemukan hasil belajar hari ini
 Guru memberikan penguatan dan kesimpulan
 Menyanyikan salah satu lagu daerah nasionalisme
 Salam dan do’a penutup di pimpin oleh salah satu siswa.
PENILAIAN
Penilaian Sikap : Observasi selama kegiatan berlangsung
Penilaian Pengetahuan
Penilaian Keterampilan
LAMPIRAN
Jenis- jenis satua yang ada di perpustakaan
I Siap Selem
Ada katuturan satua I Siap Selem ngelah pianak pepitu. Ane paling cerika tusing ngelah bulu
madan I Doglagan. Sawai-wai I Siap Selem ngalih amah nganti ke dauh pangkunge. Sedek dina anu
ritatkala I Siap Selem teken panak-panakne ngalih amah dauh pangkunge, lantas langite megerudug
nyihnayang lakar ujan.
“Me, lan jani mulih. Ento guleme gede gati” keto pianakne kelihan ngomong.
Ao me yang takut nyanan iraga ujanan dini” pianakne lianan milu masaut
“Cening jak mekejang, lan jani ditu di umahe ento malu maembon. Yen jani iraga mulih pedas iraga
ujanan. Tolih ento adine, I Doglagan. Ia tusing ngelah bulu. Yen ia ujanan pepes bisa mati” keto I
Siap Selem maorahan teken pianak-pianakne. Lantas I Siap selem teken pianakne makapitu ngungsi
keumahe ane ada di sisin pangkunge ento.
“Jero jero sane madue pondok niki, dados ke tiang milu maembon?” keto I Siap Selem metakon.
Lantas pesu ane ngelah umahe ento boya ja sios wantah meong lua madan Meng Kuuk.
“Ngeong ngeong.. ih cai Siap Selem ngujang cai mai?”
“Jero Meong, tiang mriki jagi maembon mawinan tiang madue pianak-pianak kari alit. Tusing melah
keneh tiange ngajakin ngrobok ujan”.
“Nah lamun buka keto, lan mai macelep ka tengah” ditu lantas Meng Kuuk ngajakin I Siap Selem
tekening pianakne mulihan. Sajaan lantas tuun ujan bales pesan ngaenang pangkunge blabar. Meng
Kuuk nanjenin I Siap Selem apanga nginep di umahne. I Siap Selem nyak nginep kerana ia pedalem
teken pianakne. Petengne I Siap Selem tusing ngidayang pules. Ditu lantas ia ningeh Meng Kuuk
mererembug ajaka pianak-pianakne.
“Cening ajak mekejang, petenge ene iraga lakar pesta besar. Ne meme ngelah siap pengina ngajak
pianak makapitu” keto munyine Meng Kuuk.
“Tiang baang kibulne me!” keto pesaut panakne
“Tiang baang kampidne me!” pianakne len milu mesaut
Ningeh tutur Meng Kuuke teken pianak-pianakne buka keto, lantas I Siap Selem nundunin
pianak-pianakne
“Ning bangun ning. Ento Meng Kuuk nagih ngamah iraga. Mai jani iraga megedi uling dini. Cening
malu mekeber nyanan Meme ngemilunin”. Lantas seka besik pianak I Siap Seleme makeber
ngecosin pangkung.
Brrr.. Burr.. Suuak… Keto pianakne ane paling keliha makeber.
“Apa ento Siap Selem?” metakon Meng Kuuk
“Ento don timbule ulung” keto I Siap Selem nyautin
Brrr.. Burr.. Suuak… keto pianakne lenan makeber
“Apa ento Siap Selem?” Meng Kuuk buin mtakon
“Ento don tiinge ulung” pesautne Siap Selem.
Lantas seka besik pianakne I Siap Selem mekeber ngentasin pangkung. Jani enu I Siap Selem
teken I Doglagan dogen ditu di umahne Meng Kuuk. Mabesen lantas I Siap Selem teken I Doglagan.
“Cening Doglagan, jani Meme lakar ngalahin cening dini. Nyanan yen lakar amaha teken I Meng
Kuuk, duegang bane madaya. Orahang eben caine nu pait, nu belig, sing pantes daar malu. Tunden Ia
ngubuhin cai nganti tumbuh bulu. Yen suba tumbuh bulun caine, ditu lantas cai keberang ibane
mulih”.
Lantas I Siap Selem makeber ngentasin pangkung. Brrr.. Burr.. Suuak… keto munyin
pakeber I Siap Seleme.
“Apa ento Siap Selem?” mtakon lantas I Meng Kuuk. Tusing ada ne nyautin. Ditu lantas I Meng
Kuuk nelokin pedemane I Siap Selem. Mekesiab lantas ia mare dapetanga tuah ada I Doglagan ditu.
“Beh, pasti busan ane orahange don-donan ulung ento boya ja len wantah I Siap Selem teken pianak-
pianakne”
“Meme kanggoang dogen suba pitike cenik ene daar” keto panakne mamunyi.

“Duh jero para meong sinamian, sampunang tiang ajenga mangkin. Tiang konden tumbuh bulu sinah
eben tiange pait, belig, miwah ten jaan ajeng. Pinih becik ubuhin dumun tiang nganti tumbuh bulu,
drika wawu dados ajeng tityang” I Doglagan mautsaha madaya upaya apang sing amaha teken I
Meng Kuuk lan pianak-pianakne. I Meng Kuuk kena baana kabelog-belog baan I Doglagan. Ia nyak
ngubuhin I Doglagan. I Doglagan wadahina guungan lan sabilang wai baanga ngamah. Gelising
satua jani bulun I Doglagane suba tumbuh. Meng Kuuk lan pianakne pada repot ngae lakar basa
anggona ngolah ben Doglagane.
“Eh cai Doglagan, jani cai lakar amah kai”
“Nggih dados nika jero. Nanging apang eben tiange jaanan, keburang dumun tiang ping telu”
Meng Kuuk lantas ngeburang I Doglagan. Prrrr. Prrrr. Prrrr. Pas keburane ping telu mekeber lantas I
Doglagan. Joh pakeberne lantas ngenceg duur batune. Meng Kuuk nguber I Doglagan lan tingalina ia
ngenceg duur batune. Meng Kuuk nyagrep nanging I Doglagan ngenggalang makeber. Ane sagrepa I
Meng Kuuk boya ja len tuah batu ane ngranaang gigine pungak. I Doglagan makeber sambilanga
ngendingin I Meng Kuuk.
“Ngik ngak ngik nguk gigi pungak nyaplok batu. Ngik ngak ngik nguk gigi pungak nyaplok batu.”
Keto suba upah anake ane demen mebikas corah. Iraga mangda setata madaya upaya yening nepukin
unduk lan ngelawan sane mabikas jele.

Penilaian Pengetahuan
Pitaken:
1) Kuda ade jenis satua bali ?
2) Satua napi sane sapun alit-alit baca ?
3) Satua kepahlawanan mewasta satua ?
4) Satua I Siap selem mawasta jenis satua napi ?
5) Satua Ramayana mawasta jenis satua napi ?

Pesaut :
1) Satua bali lumrah lan satua bali istihasa
2) I siap selem, ramayana, arjuna, I bojog, miwah sane linan
3) Satua Istihasa
4) Satua bali Lumrah
5) Satua Istihasa

NILAI = JUMLAH SKOR DIPEROLEH


X 100
JUMLAH SKOR MAKSIMAL
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
(RPP) 2

Satuan Pendidikan : SD No. 4 Dalung


Kelas / Semester : VI (Enam) / I (Ganjil)
Mata Pelajaran : Bahasa Bali
Materi Pokok : Satua Itihasa Bali
Alokasi Waktu : 2 x 35 menit (1 x pertemuan)

Kompetensi Dasar (KD) dan Indikator Pencapaian Kompetensi


Kompetensi Dasar
3.3 Mengidentifikasi jenis satua bali itihasa dalam Bahasa Bali lisan dan tulis.
4.3 Menceritakan kembali satua bali itihasa dengan bahasa yang komunikatif.
Indikator Pencapaian Kompetensi
3.3.2 Menerangkan jenis satua bali Itihasa dalam Bahasa Bali lisan dan tulis
4.3.2 Menugaskan membaca satua bali Itihasa dengan bahasa yang komunikatif
Tujuan Pembelajaran
1. Setelah menonton video satua itihasa yang ditayangkan, siswa dapat menerangkan jenis
satua Bali Itihasa dalam bahasa Bali
2. Setelah guru mencontohkan pembacaan satua Bali itihasa, siswa dapat membaca satua bali
Itihasa dengan Bahasa yang komunikatif
KEGIATAN PEMBELAJARAN
Kegiatan Pendahuluan
 Kelas dimulai dengan dibuka dengan salam, menanyakan kabar dan kehadiran siswa
 Kelas dilanjutkan dengan do’a dipimpin oleh salah seorang siswa. (religius).
 Menyanyikan lagu nasional Guru memberikan penguatan semangat Nasionalisme.
 Pembiasaan membaca/ menulis/ mendengarkan/ berbicara selama 15-20 menit (literasi)
Kegiatan Inti
 Guru menjelaskan sekitar materi yang akan dijelaskan
 Guru membagi siswa menjadi beberapa kelompok
 Siswa mengamati media pembelajaran tentang materi yang diajarkan
 Guru mengajak siswa berdiskusi berkaitan tentang materi yang diajarkan
 Siswa berdiskusi dengan sesama anggota kelompoknya dengan bimbingan guru
Kegiatan Penutup
 Siswa mampu mengemukan hasil belajar hari ini
 Guru memberikan penguatan dan kesimpulan
 Menyanyikan salah satu lagu daerah nasionalisme
 Salam dan do’a penutup di pimpin oleh salah satu siswa.
PENILAIAN
Penilaian Sikap : Observasi selama kegiatan berlangsung
Penilaian Pengetahuan
Penilaian Keterampilan

Mengetahui Dalung,
Kepala SD No. 4 Dalung Guru Mata Pelajaran Bahasa Bali

I Made Rukun, S.Pd.SD Ni Made Yuni Suarsini, S.Pd


NIP. 19721231 200312 1 033 NIP.

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN


(RPP) 3

Satuan Pendidikan : SD No. 4 Dalung


Kelas / Semester : VI (Enam) / I (Ganjil)
Mata Pelajaran : Bahasa Bali
Materi Pokok : Satua Itihasa Bali
Alokasi Waktu : 2 x 35 menit (1 x pertemuan)

Kompetensi Dasar (KD) dan Indikator Pencapaian Kompetensi


Kompetensi Dasar
3.3 Mengidentifikasi jenis satua bali itihasa dalam Bahasa Bali lisan dan tulis.
4.3 Menceritakan kembali satua bali itihasa dengan bahasa yang komunikatif.
Indikator Pencapaian Kompetensi
3.3.3 Menggambarkan pokok-pokok isi cerita teks satua Bali itihasa dalam Bahasa Bali lisan
dan tulis.
4.3.3 Menceritakan kembali isi teks satua Bali itihasa dengan bahasa yang komunikatif.
Tujuan Pembelajaran
1. Setelah menonton video satua itihasa yang ditayangkan, siswa dapat menggambarkan
pokok-pokok isi cerita teks satua Bali itihasa dalam Bahasa Bali.
2. Setelah menonton video satua itihasa yang ditayangkan siswa dapat menceritakan kembali
isi teks satua Bali itihasa dengan Bahasa yang komunikatif.
KEGIATAN PEMBELAJARAN
Kegiatan Pendahuluan
 Kelas dimulai dengan dibuka dengan salam, menanyakan kabar dan kehadiran siswa
 Kelas dilanjutkan dengan do’a dipimpin oleh salah seorang siswa. (religius).
 Menyanyikan lagu nasional Guru memberikan penguatan semangat Nasionalisme.
 Pembiasaan membaca/ menulis/ mendengarkan/ berbicara selama 15-20 menit (literasi)
Kegiatan Inti
 Guru menjelaskan sekitar materi yang akan dijelaskan
 Guru membagi siswa menjadi beberapa kelompok
 Siswa mengamati media pembelajaran tentang materi yang diajarkan
 Guru mengajak siswa berdiskusi berkaitan tentang materi yang diajarkan
 Siswa berdiskusi dengan sesama anggota kelompoknya dengan bimbingan guru
Kegiatan Penutup
 Siswa mampu mengemukan hasil belajar hari ini
 Guru memberikan penguatan dan kesimpulan
 Menyanyikan salah satu lagu daerah nasionalisme
 Salam dan do’a penutup di pimpin oleh salah satu siswa.
PENILAIAN
Penilaian Sikap : Observasi selama kegiatan berlangsung
Penilaian Pengetahuan
Penilaian Keterampilan

Mengetahui Dalung,
Kepala SD No. 4 Dalung Guru Mata Pelajaran Bahasa Bali

I Made Rukun, S.Pd.SD Ni Made Yuni Suarsini, S.Pd


NIP. 19721231 200312 1 033 NIP.

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN


(RPP) 4

Satuan Pendidikan : SD No. 4 Dalung


Kelas / Semester : VI (Enam) / I (Ganjil)
Mata Pelajaran : Bahasa Bali
Materi Pokok : Satua Itihasa Bali
Alokasi Waktu : 2 x 35 menit (1 x pertemuan)

Kompetensi Dasar (KD) dan Indikator Pencapaian Kompetensi


Kompetensi Dasar
3.3 Mengidentifikasi jenis satua bali itihasa dalam Bahasa Bali lisan dan tulis.
4.3 Menceritakan kembali satua bali itihasa dengan bahasa yang komunikatif.
Indikator Pencapaian Kompetensi
3.3.4 Menyebutkan unsur-unsur intrinsik pada satua bali istihasa dalam Bahasa Bali lisan dan
tulis.
4.3.4 Menuliskan unsur-unsur intrinsik pada teks satua Bali itihasa dengan. Bahasa yang
komunikatif
Tujuan Pembelajaran
1. Setelah guru menggunakan teknik tanya jawab, siswa mampu menyebutkan unsur-unsur
intrinsic pada satua Bali istihasa dengan benar.
2. Melalui diskusi kelompok, siswa dapat menuliskan unsur-unsur intrinsik pada teks satua
Bali itihasa dengan benar.
KEGIATAN PEMBELAJARAN
Kegiatan Pendahuluan
 Kelas dimulai dengan dibuka dengan salam, menanyakan kabar dan kehadiran siswa
 Kelas dilanjutkan dengan do’a dipimpin oleh salah seorang siswa. (religius).
 Menyanyikan lagu nasional Guru memberikan penguatan semangat Nasionalisme.
 Pembiasaan membaca/ menulis/ mendengarkan/ berbicara selama 15-20 menit (literasi)
Kegiatan Inti
 Guru menjelaskan sekitar materi yang akan dijelaskan
 Guru membagi siswa menjadi beberapa kelompok
 Siswa mengamati media pembelajaran tentang materi yang diajarkan
 Guru mengajak siswa berdiskusi berkaitan tentang materi yang diajarkan
 Siswa berdiskusi dengan sesama anggota kelompoknya dengan bimbingan guru
Kegiatan Penutup
 Siswa mampu mengemukan hasil belajar hari ini
 Guru memberikan penguatan dan kesimpulan
 Menyanyikan salah satu lagu daerah nasionalisme
 Salam dan do’a penutup di pimpin oleh salah satu siswa.
PENILAIAN
Penilaian Sikap : Observasi selama kegiatan berlangsung
Penilaian Pengetahuan
Penilaian Keterampilan

Mengetahui Dalung,
Kepala SD No. 4 Dalung Guru Mata Pelajaran Bahasa Bali

I Made Rukun, S.Pd.SD Ni Made Yuni Suarsini, S.Pd


NIP. 19721231 200312 1 033 NIP.

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN


(RPP) 1

Satuan Pendidikan : SD No. 4 Dalung


Kelas / Semester : VI (Enam) / I (Ganjil)
Mata Pelajaran : Bahasa Bali
Materi Pokok : Puisi Bali Purwa dan Anyar
Alokasi Waktu : 2 x 35 menit (1 x pertemuan)

Kompetensi Dasar (KD) dan Indikator Pencapaian Kompetensi


Kompetensi Dasar
3.4 Membedakan struktur Puisi Bali Purwa dengan Puisi Bali Anyar lisan dan tulis
4.4. Menugaskan siswa membuat Puisi Bali Purwa dan Puisi Bali Anyar.
Indikator Pencapaian Kompetensi
3.4.1 Memahami bentuk puisi Bali purwa dan puisi Bali anyar secara lisan dan tulis
4.4.1 Menyebutkan bentuk puisi Bali purwa dan puisi Bali anyar secara lisan dan tulis
Tujuan Pembelajaran
1. Setelah guru menjelaskan Puisi Bali, siswa dapat memahami bentuk Puisi Bali Purwa
dan Puisi Bali Anyar secara lisan dan tulis.
2. Setelah guru mencontohkan Puisi Bali Anyar dan Puisi Bali Purwa, siswa dapat
menyebutkan bentuk puisi Bali Purwa dan Puisi Bali Anyar secara lisan dan tulis.
KEGIATAN PEMBELAJARAN
Kegiatan Pendahuluan
 Kelas dimulai dengan dibuka dengan salam, menanyakan kabar dan kehadiran siswa
 Kelas dilanjutkan dengan do’a dipimpin oleh salah seorang siswa. (religius).
 Menyanyikan lagu nasional Guru memberikan penguatan semangat Nasionalisme.
 Pembiasaan membaca/ menulis/ mendengarkan/ berbicara selama 15-20 menit (literasi)
Kegiatan Inti
 Guru menjelaskan sekitar materi yang akan dijelaskan
 Guru membagi siswa menjadi beberapa kelompok
 Siswa mengamati media pembelajaran tentang materi yang diajarkan
 Guru mengajak siswa berdiskusi berkaitan tentang materi yang diajarkan
 Siswa berdiskusi dengan sesama anggota kelompoknya dengan bimbingan guru
Kegiatan Penutup
 Siswa mampu mengemukan hasil belajar hari ini
 Guru memberikan penguatan dan kesimpulan
 Menyanyikan salah satu lagu daerah nasionalisme
 Salam dan do’a penutup di pimpin oleh salah satu siswa.
PENILAIAN
Penilaian Sikap : Observasi selama kegiatan berlangsung
Penilaian Pengetahuan
Penilaian Keterampilan

Mengetahui Dalung,
Kepala SD No. 4 Dalung Guru Mata Pelajaran Bahasa Bali

I Made Rukun, S.Pd.SD Ni Made Yuni Suarsini, S.Pd


NIP. 19721231 200312 1 033 NIP.

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN


(RPP) 2

Satuan Pendidikan : SD No. 4 Dalung


Kelas / Semester : VI (Enam) / I (Ganjil)
Mata Pelajaran : Bahasa Bali
Materi Pokok : Puisi Bali Purwa dan Anyar
Alokasi Waktu : 2 x 35 menit (1 x pertemuan)

Kompetensi Dasar (KD) dan Indikator Pencapaian Kompetensi


Kompetensi Dasar
3.4 Membedakan struktur Puisi Bali Purwa dengan Puisi Bali Anyar lisan dan tulis
4.4. Menugaskan siswa membuat Puisi Bali Purwa dan Puisi Bali Anyar.
Indikator Pencapaian Kompetensi
3.4.2 Menjelaskan jenis puisi Bali Purwa dan puisi Bali Anyar.
4.4.2 Mencari jenis puisi Bali Purwa dan puisi Bali Anyar.
Tujuan Pembelajaran
1. Setelah guru menjelaskan Puisi Bali Purwa dan Puisi Bali Anyar, siswa dapat
menyebutkan jenis puisi Bali Purwa dan Puisi Bali Anyar secara lisan dan tulis.
2. Setelah guru memberikan contoh jenis puisi Bali Purwa dan Puisi Bali Anyar, siswa
dapat mencari jenis puisi Bali Purwa dan Puisi Bali Anyar secara lisan dan tulis.
KEGIATAN PEMBELAJARAN
Kegiatan Pendahuluan
 Kelas dimulai dengan dibuka dengan salam, menanyakan kabar dan kehadiran siswa
 Kelas dilanjutkan dengan do’a dipimpin oleh salah seorang siswa. (religius).
 Menyanyikan lagu nasional Guru memberikan penguatan semangat Nasionalisme.
 Pembiasaan membaca/ menulis/ mendengarkan/ berbicara selama 15-20 menit (literasi)
Kegiatan Inti
 Guru menjelaskan sekitar materi yang akan dijelaskan
 Guru membagi siswa menjadi beberapa kelompok
 Siswa mengamati media pembelajaran tentang materi yang diajarkan
 Guru mengajak siswa berdiskusi berkaitan tentang materi yang diajarkan
 Siswa berdiskusi dengan sesama anggota kelompoknya dengan bimbingan guru
Kegiatan Penutup
 Siswa mampu mengemukan hasil belajar hari ini
 Guru memberikan penguatan dan kesimpulan
 Menyanyikan salah satu lagu daerah nasionalisme
 Salam dan do’a penutup di pimpin oleh salah satu siswa.
PENILAIAN
Penilaian Sikap : Observasi selama kegiatan berlangsung
Penilaian Pengetahuan
Penilaian Keterampilan

Mengetahui Dalung,
Kepala SD No. 4 Dalung Guru Mata Pelajaran Bahasa Bali

I Made Rukun, S.Pd.SD Ni Made Yuni Suarsini, S.Pd


NIP. 19721231 200312 1 033 NIP.

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN


(RPP) 3

Satuan Pendidikan : SD No. 4 Dalung


Kelas / Semester : VI (Enam) / I (Ganjil)
Mata Pelajaran : Bahasa Bali
Materi Pokok : Puisi Bali Purwa dan Anyar
Alokasi Waktu : 2 x 35 menit (1 x pertemuan)

Kompetensi Dasar (KD) dan Indikator Pencapaian Kompetensi


Kompetensi Dasar
3.4 Membedakan struktur Puisi Bali Purwa dengan Puisi Bali Anyar lisan dan tulis
4.4. Menugaskan siswa membuat Puisi Bali Purwa dan Puisi Bali Anyar.
Indikator Pencapaian Kompetensi
3 3.3 Mengidentifikasi bentuk puisi Bali Purwa dan puisi Bali Anyar.
4.4.3 Mendemontrasikan puisi Bali Purwa dan puisi Bali Anyar.
Tujuan Pembelajaran
1. Setelah guru menjelaskan Puisi Bali Purwa dan Puisi Bali Anyar, siswa dapat
mengidentifikasi bentuk puisi Bali Purwa dan Puisi Bali Anyar secara lisan dan tulis.
2. Setelah guru memberikan contoh jenis puisi Bali Purwa dan Puisi Bali Anyar, siswa
dapat mendemonstrasikan puisi Bali Purwa dan Puisi Bali Anyar ke depan kelas.
KEGIATAN PEMBELAJARAN
Kegiatan Pendahuluan
 Kelas dimulai dengan dibuka dengan salam, menanyakan kabar dan kehadiran siswa
 Kelas dilanjutkan dengan do’a dipimpin oleh salah seorang siswa. (religius).
 Menyanyikan lagu nasional Guru memberikan penguatan semangat Nasionalisme.
 Pembiasaan membaca/ menulis/ mendengarkan/ berbicara selama 15-20 menit (literasi)
Kegiatan Inti
 Guru menjelaskan sekitar materi yang akan dijelaskan
 Guru membagi siswa menjadi beberapa kelompok
 Siswa mengamati media pembelajaran tentang materi yang diajarkan
 Guru mengajak siswa berdiskusi berkaitan tentang materi yang diajarkan
 Siswa berdiskusi dengan sesama anggota kelompoknya dengan bimbingan guru
Kegiatan Penutup
 Siswa mampu mengemukan hasil belajar hari ini
 Guru memberikan penguatan dan kesimpulan
 Menyanyikan salah satu lagu daerah nasionalisme
 Salam dan do’a penutup di pimpin oleh salah satu siswa.
PENILAIAN
Penilaian Sikap : Observasi selama kegiatan berlangsung
Penilaian Pengetahuan
Penilaian Keterampilan

Mengetahui Dalung,
Kepala SD No. 4 Dalung Guru Mata Pelajaran Bahasa Bali

I Made Rukun, S.Pd.SD Ni Made Yuni Suarsini, S.Pd


NIP. 19721231 200312 1 033 NIP.

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN


(RPP) 4

Satuan Pendidikan : SD No. 4 Dalung


Kelas / Semester : VI (Enam) / I (Ganjil)
Mata Pelajaran : Bahasa Bali
Materi Pokok : Puisi Bali Purwa dan Anyar
Alokasi Waktu : 2 x 35 menit (1 x pertemuan)

Kompetensi Dasar (KD) dan Indikator Pencapaian Kompetensi


Kompetensi Dasar
3.4 Membedakan struktur Puisi Bali Purwa dengan Puisi Bali Anyar lisan dan tulis
4.4. Menugaskan siswa membuat Puisi Bali Purwa dan Puisi Bali Anyar.
Indikator Pencapaian Kompetensi
3 3.4 Membandingkan struktur puisi Bali Purwa dan puisi Bali Anyar.
4.4.4 Menulis puisi Bali Purwa dan puisi Bali Anyar.
Tujuan Pembelajaran
1. Setelah guru menjelaskan struktur Puisi Bali Purwa dan Puisi Bali Anyar, siswa dapat
membandingkan struktur puisi Bali Purwa dan Puisi Bali Anyar secara lisan dan tulis.
2. Setelah guru memberikan contoh jenis puisi Bali Purwa dan Puisi Bali Anyar, siswa
dapat menulis puisi Bali Purwa dan Puisi Bali Anyar.
KEGIATAN PEMBELAJARAN
Kegiatan Pendahuluan
 Kelas dimulai dengan dibuka dengan salam, menanyakan kabar dan kehadiran siswa
 Kelas dilanjutkan dengan do’a dipimpin oleh salah seorang siswa. (religius).
 Menyanyikan lagu nasional Guru memberikan penguatan semangat Nasionalisme.
 Pembiasaan membaca/ menulis/ mendengarkan/ berbicara selama 15-20 menit (literasi)
Kegiatan Inti
 Guru menjelaskan sekitar materi yang akan dijelaskan
 Guru membagi siswa menjadi beberapa kelompok
 Siswa mengamati media pembelajaran tentang materi yang diajarkan
 Guru mengajak siswa berdiskusi berkaitan tentang materi yang diajarkan
 Siswa berdiskusi dengan sesama anggota kelompoknya dengan bimbingan guru
Kegiatan Penutup
 Siswa mampu mengemukan hasil belajar hari ini
 Guru memberikan penguatan dan kesimpulan
 Menyanyikan salah satu lagu daerah nasionalisme
 Salam dan do’a penutup di pimpin oleh salah satu siswa.
PENILAIAN
Penilaian Sikap : Observasi selama kegiatan berlangsung
Penilaian Pengetahuan
Penilaian Keterampilan

Mengetahui Dalung,
Kepala SD No. 4 Dalung Guru Mata Pelajaran Bahasa Bali

I Made Rukun, S.Pd.SD Ni Made Yuni Suarsini, S.Pd


NIP. 19721231 200312 1 033 NIP.

Anda mungkin juga menyukai