Anda di halaman 1dari 6

ANALISIS CERKAK “KUSUMA BANGSA” KARYA ISMOE RIANTO

No Unsur Keterangan Kutipan


1. Tema Nasionalisme “Aku terus kelingan jaman agresi Belanda
kapindho. Wektu kuwi umurku wis limang taun.
Dadi memori jaman semana akeh sing eling.
Nalika kuwi omahku dingge jujugan para
pejuang mau.”

“Karo crita jare si Jana ketangkep ana


Ngerong. Ana maneh teka-teka omong si Diran
saiki kecekel diukum. Lan nadhane biasa. Ora
ana praupan susah.”

Menceritakan tentang perjuangan Mas Pardi dan


teman-temannya yang berprofesi sebagai tentara
pada zaman agresi militer Belanda, dimana
mereka berjuang untuk membela tanah air
Indonesia meskipun harus mengorbankan nyawa
mereka sendiri.
2. Alur Campuran Paragraf 1-2 : orientasi.
“Nalika aku lagi ing pawon masak, dadak
kepungu swarane anakku lagi omong-omongan
karo tamu. Ora sranta dak ungak.”

“Bengi mau masku nyare nggonku. Nalika sore


padha nemoni kanca-kanca sak blarakane sing
isih sugeng.”

Menceritakan kedatangan Mas Pardi ke rumah


tokoh “aku” dengan maksud ingin bertemu
dengan teman lamanya sekaligus berziarah ke
makam teman lamanya yang telah gugur. Dalam
bagian ini berisi tentang pengenalan tokoh “aku”
dan hubungannya dengan tokoh “Mas Pardi”
serta tokoh-tokoh pendukung lainnya yang ada
dalam cerita.

Paragraf 3-9: komplikasi


“Aku terus kelingan jaman agresi Belanda
kapindho. Wektu kuwi umurku wis limang taun.
Dadi memori jaman semana akeh sing eling…”

“… Ana maneh sing ora bisa dak lalekna.


Nalika neng Madiun kene aku nggabung tugas
ngawat-awati kreteg sepur lor kuwi. Menawa
ana tentara Landa liwat kono mengko didrei
saka pinggir kali. Wektu kuwi kali rada gedhe.
Dadak ora kenyana nyana ana montor mabur
liwat lan ngebom. Ana siji kancaku kena
wetenge. Kok ora semaput. Dheweke nyeluk aku
ngene.”
“Di Pardi. Aku kena.” Karo ngacungke tangan
dheweke mbengok. “MERDEKA…”

Menceritakan tentang kejadian masa lalu tokoh


“aku” dan “Mas Pardi” (flashback) dimana
mereka mengalami beberapa peristiwa
menegangkan semasa hidup di zaman agresi
militer Belanda. Tokoh “aku” dan keluarganya
mengalami berbagai macam cobaan terutama
saat bapaknya meninggal dunia. Tokoh “Mas
Pardi” juga mengalami cobaan ketika ia harus
tabah melihat temannya gugur dalam usaha
mempertahankan NKRI.

Paragraf 10: Resolusi


“…Malah saiki tanda anggota wartawan mau
isih kasimpen putramu kanggo pangeling
ngeling. Aja samar mas, para pahlawan mau
makame diopeni kok karo pemerintah.”

Penulis mengakhiri cerita dengan menyelesaikan


kekhawatiran “Mas Pardi” lewat tokoh “aku”
yang menjamin seluruh makam-makam para
pahlawan akan dirawat dengan baik oleh
pemerintah sebagai bentuk penghormatan bagi
para pejuang yang telah mempertaruhkan
hidupnya demi kedaulatan NKRI.

3. Latar Tempat 1. Dapur


“Nalika aku lagi ing pawon masak”

2. Rumah Mas Prasojo


““Jane wis dhek bengi kok ndhuk, aku njujug
mah kidul. Esuk mau arep rene wong tangga-
tangga ndha ngertakna.” Mah kidul kuwi
nggone kangmasku sing nomer papat. Prasojo
asmane.”

3. Rumah tokoh “aku”


“Nalika kuwi omahku dingge jujugan para
pejuang mau.”

4. Gedung Apollo
“Aku uga kelingan gawene dijak para pejuang
mau. Digendhong mburi nyabrang kali ndelok
kethoprak ana gedhung Apollo”

5. Taman Makam Pahlawan


““Ndhuk, aku dak tuku kembang dhisik, mengko
melu aku nyekar menyang TAMAN PAHLAWAN
ya.””

6. Di bawah pohon beringin di tengah Taman


Makam Pahlawan
“Rumangsa wis kemput nyambangi pusarane
kabeh kancane, aku dijak leren ana sangisore
wit ringin, sing biyen ana tengah TMP kono.
Mas Pardi crita.”

7. Daerah-daerah
“Kangmasku sing ana Kalimantan ana loro.
Kabeh pensiuanan tentara. Mas Sukamta karo
Mas Supardi.”

“Sak ngertiku Danu ana Caruban. Tarsana kok


gak ana kabare. Nek Yahmin saiki ana
Malang…”

“bapakku jaman semana dadi pulisi ana Jakarta


di susul simbahku dikon metu. La sanguine
nggadheke sawah”

“Ora seneng karo Landa, boyong sakluwarga


menyang Jember.”

“Asmane Sukimin. Almarhum gugur ana


Ponorogo nalika lagi nglatih anak buahe
nggunake granat”

“Bedhahe Mojokerto umurku lagi pitulas taun”

“Ndhuk, kancaku iki gugur ana daerah Geneng”

“Nalika isih dhines, iya dadi wartawan salah


sijine Koran ana Surabaya”

“Siji kanggo bapakku kon neruske dhines ana


Madura”

Waktu 1. Pagi hari


“Esuk mau arep rene wong tangga-tangga ndha
ngertakna.”

“Esuke mas Pardi ngendika,…”

2. Malam hari
“Bengi mau masku nyare nggonku”

3. Sore hari
“Nalika sore padha nemoni kanca-kanca sak
blarakane sing isih sugeng”
4. Setiap bulan
“Pametune saben wulan ngalahke gajine
kolonel”

“Aku dhisik saben wulan dikirimi dhuwit saka


Jember rong puluh repes ndhuk”

5. Zaman agresi militer Belanda


“Aku terus kelingan jaman agresi Belanda
kapindho”

6. Besok
“Ndhuk, sesuk aku arep neng Mojokerto. Aku
cepakana arit karo sapu. Dak nggone ngresiki
makame kanca-kancaku sing gugur ana kana”
Suasana 1. senang
“Lho tibakna kangmasku saka Kalimantan
rawuh. Ijen. Gage dak tubruk jalaran aku
kangen banget.”

“Yen wis kadhung jadhuman ngana kuwi gayeng


banget. Padha crita jaman perjuangan. Aku ya
melu seneng ngrungoke”

“Aku uga kelingan gawene dijak para pejuang


mau. Digendhong mburi nyabrang kali ndelok
kethoprak ana gedhung Apollo”

2. Tegang
“Ana sing nyaut aku digendhong. Karo crita
jare si Jana ketangkep ana Ngerong. Ana maneh
teka-teka omong si Diran saiki kecekel diukum”
3. Sedih
“Ibuku wektu samana wis radha. Sing ragil ya
aku iki. Bapakku seda nalika aku isih umur
telung wulan”

“… Asmane Sukimin. Almarhum gugur ana


Ponorogo nalika lagi nglatih anak buahe
nggunake granat…. Ibu tegar ora muwun. ”

“Ndhuk, kancaku iki gugur ana daerah Geneng.


Dheweke pas ana njero omah sing kebeneran
kaya omahe dhewe kae. Kanggo markase
gerilyawan. Ujug-ujug ana motor mabur endhek
ngebom omah mau”

“Ana siji kancaku kena wetenge. Kok ora


semaput. Dheweke nyeluk aku ngene.”“Di
Pardi. Aku kena.” Karo ngacungke tangan
dheweke mbengok. “MERDEKA””

4. Haru
“Dalan sadawane Ponorogo Madiun kiwa
tengen kebak uwong. Nalika semana rasa
hormat marang pahlawane jan kenthel banget”

“Tangisku sakkal ambrol. Oalah Mas Pardi,


tresnamu marang kanca-kanca sing dadi
tumbale Nagara, mbok rewangi lali yen
panjenengan kuwi wong pinter”

4. Tokoh/penokohan  Mas Pardi 1. Mas Pardi


 Ibu Penyayang
 Mas Danu “Ora, wong aku dek wingi kok nyut kepengin
 Aku endhang Jawa. Kangen arep nyekar kanca-
kanca.”

Berani
“Bedhahe Mojokerto umurku lagi pitulas taun.
Ora kepikiran yen berjuang mono bisa mati.”

2. Ibu
Pantang Menyerah
“Nalika aku wis gedhe ibuku crita wektu
ditinggal bapak yuswane lagi telung puluh loro
taun. Kanggo nguripi keluwarga ibu dodolan
sayur”

Setia
“Nate dilamar kancane bapakku ora kersa.”

Tegar
“Ibu terus nggendhong aku. Ibu tegar ora
muwun.”

3. Mas Danu
Dermawan
“Nalika sing asmane mas Danu lagi dhines
menyang Bandung, ngasta oleh-oleh tape
Bandung. Jaman semana tape mau diwadhahi
kranjang rada gedhe. Karo dipundhutne bakal
klambi. Aku karo mbakyuku”

4. Aku
Lugu
“Mesthi bae aku ora ngerti apa ta sing diarani
pejuang mau. Ngertiku yen wong-wong mau teka
saloke cethik geni ngliwet”

5. Sudut Pandang Orang Pertama “Nalika aku lagi ing pawon masak”

Menggunakan sudut pandang orang pertama


memakai kata ganti “aku” serta mengisahkan
rentetan peristiwa yang pernah dialaminya
dahulu
6. Amanat 1. Jangan pernah melupakan jasa para pahlawan
yang gugur demi mempertahankan keutuhan
NKRI

2. Dukungan terbaik selalu datang dari keluarga.


Mereka akan berupaya untuk membuat dirimu
bahagia.

3. Kasih sayang seorang ibu menghidupi dan


melindungi anaknya dengan segenap hati.

Ing ukara kasebut, tembung “bis DAMRI” kalebu tembung sing ngemu data akurat minangka fakta
panyengkuyung

Anda mungkin juga menyukai