1.

0 PENYELESAIAN MASALAH SECARA INVEBTIF

TAHAP 1.1 Pengenalpastian masalah
PENGUASAAN 1.2 Analisis Fungsi
1.3 Percanggahan Fizikal
Menyatakan maksud masalah bukan inventif dan inventif dengan membuat hubungkait
1
antara produk dengan objek dari segi fungsinya.
2 Menerangkan proses penyelesaian masalah inventif
Membina model fungsi menggunakan lukisan sistem fungsi dan membuat rumusan
3
dengan memberi satu contoh percanggahan fizikal
4 Menganalisis percanggahan fizikal pemisahan ruang dan masa
5 Menjustifikasikan cadangan perubahan reka bentuk dalam bentuk jadual
6 Menghasilkan lakaran perubahan produk berdasarkan masalah inventif secara kreatif
 1.1 PENGENALPASTIAN MASALAH

Pada akhir pembelajaran murid dapat :

• Mengenal pasti masalah : bukan inventif dan inventif
• Menerangkan proses penyelesaian masalah bukan inventif dan inventif
 1.1 PENGENALPASTIAN MASALAH

1.1.1 Mengenal Pasti Masalah Bukan Inventif dan Inventif

MASALAH BUKAN INVENTIF

MASALAH YANG TIDAK MEMPUNYAI KESAN SAMPINGAN APABILA USAHA PENAMBAHBAIKAN

BERLAKU

Alatan tidak Proses

berfungsi dengan Masalah dikenal pasti penambahbaikan
baik alatan

Alatan dapat Tiada kesan

digunakan semula sampingan
 SITUASI
Pisau untuk menyiang ikan.

Masalah : Pisau tumpul

Penyelesaian : Mengasah pisau tersebut sehingga

tajam

Kesan : Kerja-kerja memotong dan menghiris

dapat dilakukan dengan mudah dan cepat

Kaedah penyelesaian masalah bagi kes ini langsung tidak mewujudkan kesan
sampingan. Proses mengasah pisau yang dilakukan itu tidak menjejaskan bahagian
pisau atau merosakkan hulu pisau.
MENTOL TERBAKAR TUKAR MENTOL BARU MENTOL MENYALA
SEPERTI BIASA

PENSIL TUMPUL PENSIL DIASAH PENSIL MENJADI TAJAM

 1.1 PENGENALPASTIAN MASALAH

Mengenal Pasti Masalah Bukan Inventif dan Inventif

MASALAH INVENTIF

MASALAH YANG MEMPUNYAI KESAN SAMPINGAN APABILA USAHA PENAMBAHBAIKAN BERLAKU

SITUASI 1
Penutup balang kuih yang tidak ketat menyebabkan biskut lemau.
Penutup balang kuih ditambah baik, namun timbul masalah baharu, iaitu
penutup terlalu ketat. Hal ini contoh masalah inventif.

Meja tidak dapat menampung berat
beban
Tenaga dua lelaki diperlukan untuk
mengalihkan meja yang berkaki kayu
sebelum penambahbaikan
Kaki meja digantikan dengan kaki yang
diperbuat daripada besi sebagai
penambahbaikan
Tenaga empat lelaki diperlukan untuk
mengalihkan meja yang berkaki besi
selepas penambahbaikan
SITUASI 2
Masalah : Meja tidak dapat menampung berat
beban
Penyelesaian : Kaki meja digantikan dengan kaki
yang diperbuat daripada besi
Kesan : Masalah dapat diatasi tetapi meja menjadi
lebih berat dan memerlukan lebih ramai tenaga
pekerja untuk mengalihkannya
Kaedah penyelesaian bagi masalah ini telah
mewujudkan kesan sampingan. Proses
penyelesaian masalah secara inventif perlu
dilakukan bagi mengatasi masalah ini.
 1.1 PENGENALPASTIAN MASALAH

1.1.1 Menerangkan Proses Penyelesaian Masalah Bukan Inventif dan Inventif

MASALAH BUKAN INVENTIF

LANGKAH 1
• Mengenal pasti masalah yang dihadapi

LANGKAH 2
• Menyenaraikan pilihan yang ada untuk menyelesaikan masalah

LANGKAH 3
• Membuat pilihan yang sesuai daripada senarai pilihan yang ada untuk
menyelesaikan masalah

LANGKAH 4
• Melaksanakan piliha yang telah dibuat

LANGKAH 5
• Membuat penilaian sama ada pilihan tersebut berjaya atau sebaliknya.
Jika sebaliknya rujuk semula langkah KEDUA dan jalan peyelesaian
Carta Alir Proses Penyelesaian Masalah Bukan Inventif yang ada dan cubalah membuat pilihan yang lain pula
 1.1 PENGENALPASTIAN MASALAH

1.1.1 Menerangkan Proses Penyelesaian Masalah Bukan Inventif dan Inventif

MASALAH INVENTIF

FASA PENERANGAN
1. Analisis punca masalah Analisis fungsi
2. Model masalah Percanggahan fizikal
3. Kaedah penyelesaian Pilih kaedah penyelesaian
4. Model penyelesaian Kaedah penyelesaian spesifik

Penyelesaian masalah inventif


Soalan
Adakah percanggahan berlaku pada masa
yang sama?
Jika Ya : Pilih kaedah PEMISAHAN RUANG
Jika Tidak : Pilih kaedah PEMISAHAN MASA
FASA 1 – MENGANALISIS PUNCA MASALAH
• Masalah ini boleh dikesan melalui proses kerja yang dikenal sebagai
ANALISIS FUNGSI.
Contoh produk : MEJA
Analisis dilakukan dengan menjelaskan fungsi setiap bahagian sebuah
meja
FASA 2 – MEMODELKAN MASALAH
• Menggunakan konsep PERCANGGAHAN FIZIKAL
Contoh :MEJA PERLU BERAT (bahagian kaki meja ditukar kepada besi)
untuk menjadi lebih kuat bagi menampung beban yang tinggi dan
PERLU RINGAN untuk mudah dialihkan
• Percanggahan fizikal dalam kes ini ialah meja perlu berat dan ringan
FASA 3 – PILIH KAEDAH PENYELESAIAN
Ya Tidak • Terdapat dua kaedah penyelsaian iaitu PEMISAHAN RUANG dan
? ? PEMISAHAN MASA
• Murid hanya perlu memilih salah satu kaedah pemisahan ini untuk
menyelesaikan masalah inventif. Rujuk jadual.
FASA 4 – MODEL PENYELESAIAN (PRINSIP INVENTIF)
• Setiap kaedah penyelesaian dibekalkan dengan pilihan-pilihan prinsip
inventif.
• Setelah mengenal pasti jenis kaedah pemisahan , murid boleh memilih
satu atau menggabungkan beberapa prinsip inventif yang dibekalkan
untuk menyelesaiakan masalah yang dihadapi
 TRIZ merupakan akronim dalam Bahasa Rusia, iaitu :
T – Teoriya
R – Resheniya
I – Izobreatatelskikh
Z – Zadatch
Yang bermaksud Teori Penyelesaian Masalah Inventif ( Theory
Keadah TRIZ telah diperkenalkan oleh seorang jurutera paten
of Inventive Problem Solving )
berbangsa Rusia , Genrich Altshuller. Beliau bersama dengan
rakan-rakannya telah menjalankan penyelidikan melalui kajian
paten dan penyelesaian masalah secara inventif. Melalui kaedah
TRIZ, proses penyelesaian masalah boleh diulang semula untuk
mendapatkan keputusan yang terbaik.
 1.2 ANALISIS FUNGSI

Pada akhir pembelajaran murid dapat :

• Membuat hubung kait antara produk dengan objek dari segi fungsinya
• Melukis sistem fungsi
• Membina model fungsi dengan menggunakan garisan interaksi
 1.2 ANALISIS FUNGSI

1.2.1 Membuat Hubung Kait Antara Produk dengan Objek dari segi Fungsinya

Dalam proses penyelesaian masalah inventif, analisis fungsi bertujuan membantu

mengenal pasti sistem yang ada pada sesebuah produk. Apabila analisis fungsi
dibuat, fungsi setiap komponen yang melengkapkan sesuatu produk akan dinyatakan.

KOMPONEN KERUSI Komponen kerusi saling berhubung antara satu.

Contoh :
Tempat duduk
Skru kerusi yang patah akibat berkarat akan
Penyandar kerusi menyebabkan tempat duduk atau penyandar
kerusi tertanggal.
Kaki kerusi

Skru

Kerangka kerusi
 1.2 ANALISIS FUNGSI

• Dalam konsep analisis fungsi, produk terdiri daripada gabungan beberapa

komponen yang membentuk produk lengkap
• Produk membentuk suatu sistem bagi produk itu sendiri
• Fungsi ialah tugas yang dilakukan oleh produk itu merubah objek sasaran
• Objek pula menerima kesan daripada fungsi produk
• Dengan kata lain, objek ialah penerima kesan akibat daripada kefungsian
sesuatu produk

PRODUK FUNGSI OBJEK

(SISTEM) (TINDAKAN) (PENERIMA KESAN)

Menjalankan fungsi Parameter yang berubah

disebabkan tindakan yang
dijalankan
 1.2 ANALISIS FUNGSI

Produk (Sistem) Fungsi (tindakan) Objek (Penerima Kesan)

Meja Memegang Buku
Cawan Memegang Air
Klip Memegang Kertas
Kereta Mengangkut Manusia
 1.2 ANALISIS FUNGSI

1.2.2 Melukis Sistem Fungsi

SISTEM FUNGSI
PRODUK FUNGSI OBJEK
MEJA MEMEGANG BUKU

• Meja mempunyai fungsi memegang sebuah buku. Memegang

bermaksud meja dijadikan fungsi sebagai tempat untuk
meletakkan buku

KOMPONEN-KOMPONEN SEBUAH MEJA DAN FUNGSINYA

KOMPONEN FUNGSI OBJEK
Muka meja Memegang Buku
Kaki meja Memegang Muka meja
Skru Memegang Kaki meja / muka meja
Lantai Memegang Kaki meja
 1.2 ANALISIS FUNGSI

• Rangkaian fungsi terbentuk pada bahagian komponen meja,

1) Bermula dari lantai yang memegang kaki meja
2) Skru memegang kaki meja supaya berada dalam keadaan stabil.
3) Apabila skru diketatkan dan kaki meja stabil, barulah disambungkan pada bahagian muka meja. Kaki
meja dapat memegang muka meja dalam keadaan stabil.
• LANTAI ialah SUPERSISTEM. Supersistem ialah faktor persekitaran yang memberikan kesan terhadap
produk seperti lantai, cahaya dan kelembapan
• Sekiranya lantai tidak rata, maka kedudukan meja tidak stabil walaupun komponen lain dapat berfungsi
dengan cekap.
memegang memegang memegang
LANTAI KAKI MEJA MUKA MEJA BUKU
Gambar rajah
model fungsi
SKRU

LUKISAN MODEL FUNGSI

 1.2 ANALISIS FUNGSI

1.2.3 Membina Model Fungsi Dengan Menggunakan Garisan Interaksi

BIL. SIMBOL MAKSUD

1 Berguna (normal)

2 Berguna tetapi tidak mencukupi

3 Berguna tetapi berlebihan

4 Bermasalah (harmful)
 1.2 ANALISIS FUNGSI

1.2.3 Membina Model Fungsi Dengan Menggunakan Garisan Interaksi

SITUASI
Meja yang digunakan oleh Ahmad sebagai tempat untuk mengulang kaji pelajaran dan membuat kerja
sekolah bergoyang dan tidak stabil. Buku yang diletakkan di atas meja hampir tejatuh. Ahmad ternampak
skru yang mengikat muka meja dengan kaki meja banyak yang berkarat

memegang memegang memegang

LANTAI KAKI MEJA MUKA MEJA BUKU
Gambar rajah
model fungsi

KELEMBAPAN SKRU
 1.2 ANALISIS FUNGSI

A MASALAH FUNGSI DAN PUNCA MASALAH

• Dalam penyelesaian masalah secara inventif, masalah dapat dikenal pasti melalui analisis fungsi komponen
produk
• Dua langkah yang perlu dilakukan untuk mencari punca masalah iaitu mengenal pasti masalah pada model fungsi
dan pada komponen yang terlibat
• Masalah dan komponen yang terlibat dapat dibuat kesimpulan seperti berikut
Masalah : Meja bergoyang dan tidak stabil

memegang memegang memegang

LANTAI KAKI MEJA MUKA MEJA BUKU

Skru yang memegang kaki

KELEMBAPAN SKRU
meja dan muka meja
mengalami masalah
 1.2 ANALISIS FUNGSI

B ANALISIS BERANTAI PUNCA DAN KESAN

• Tujuan analisis berantai punca adalah untuk memahami dan mengesahkan rantaian punca dan kesan bagi sesuatu
masalah
• Soalan akan ditanya beberapa kali sehingga punca masalah dapat dikesan
• Soalan akan terhenti apabila jawapan diperoleh
• Jawapan diperoleh mungkin disebabkan halangan semula jadi, halangan sains dan fizik, atau halangan sifat asas
objek.

Jenis Halangan Contoh Halangan

Semula jadi Panas, hujan, kelembapan
Sains dan fizik Momentum, graviti
Sifat asas objek Kebolehan manusia
1.2 ANALISIS FUNGSI

Meja tidak stabil

Muka meja tidak stabil Kaki meja tidak stabil

Skru muka meja longgar Skru kaki meja longgar

Skru berkarat

Kelembapan
 1.3 PERCANGGAHAN FIZIKAL

Pada akhir pembelajaran murid dapat :

• Mengenal pasti dan menganalisis percanggahan fizikal
• Mencadangkan pemilihan prinsip inventif
• Menjustifikasikan cadangan perubahan reka bentuk berdasarkan pemilihan prinsip
inventif
• Menghasilkan lakaran produk berfokuskan bahagian yang mempunyai masalah
inventif
 1.3 PERCANGGAHAN FIZIKAL

1.3.1 Mengenal Pasti dan Menganalisis Percanggahan Fizikal

• Mengenal pasti percanggahan fizikal ialah keadaan yang berlawanan antara satu dengan yang lain yang
diperlukan dalam suatu objek
• Contohnya, fizikal yang besar berlawanan dengan fizikal yang kecil
• Percanggahan fizikal pula dianalisis untuk memilih kaedah penyelesaian masalah inventif secara pemisahan yang
sesuai

Contoh : Percanggahan fizikal meja

Parameter Percanggahan fizikal
Saiz Besar – Kecil
Beban Berat – Ringan
Ketinggian Tingi - Rendah
 1.3 PERCANGGAHAN FIZIKAL

Penentuan Kaedah Penyelesaian Masalah Secara Inventif Secara Pemisahan

• Penentuan kadah penyelesaian masalah inventif secara pemisahan digunakan untuk menentukan pilihan sama
ada kaedah pemisahan ruang atau kaedah pemisahan masa

Contoh Percanggahan Contoh Situasi Soalan Penentuan Kaedah Jenis Kaedah

Objek Fizikal Pemisahan Ruang / Masa Pemisahan Ruang /
Masa
Kerusi Tinggi lawan Kerusi perlu tinggi untuk Adakah kerusi perlu tinggi dan
rendah murid yang tinggi dan perlu rendah pada masa yang sama?
rendah untuk murid yang Jawapan : Ya kerana terdapat murid Ruang
rendah yang berlainan ketinggian di dalam
kelas
Khemah Besar lawan kecil Khemah perlu besar semasa Adkah khemah peru besar dan kecil
digunakan dan perlu kecil pada masa yang sama?
semasa disimpan Jawapan : Tidak kerana khemah Masa
digunakan dan disimpan pada masa
yang berlainan
 1.3 PERCANGGAHAN FIZIKAL

1.3.2 Mencadangkan Pemilihan Prinsip Inventif bagi kaedah pemisahan ruang

Cadangan Prinsip
Penerangan Konsep Contoh
Inventif
1) Pembahagian a) Membahagikan objek kepada beberapa bahagian Perabot yang dijual menggunakan konsep
(Segmentation) kecil Do It Yourself (DIY)
b) Menjadikan objek mudah dileraikan
c) Meningkatkan darjah kebolehbahagian
d) Perubahan ke peringkat lebih kecil
2) Pengekstrakan Memisahkan atau mengeluarkan bahagian yang Pemisahan unit pendingin hawa di dalam
(Taking mendatangkan gangguan daripada objek dan di luar bangunan supaya bunyi bising
out/extraction) dan haba panas dapat diasingkan
3) Kualiti setempat a) Mengubah struktur objek dan pengaruh luaran Antena radio yang boleh dipanjangkan
(Local quality) daripada seragam menjadi tidak seragam dan dipendekkan
b) Menjadikan setiap bahagian objek memenuhi fungsi
berbeza yang berguna
 1.3 PERCANGGAHAN FIZIKAL

1.3.2 Mencadangkan Pemilihan Prinsip Inventif bagi kaedah pemisahan ruang

Cadangan Prinsip
Penerangan Konsep Contoh
Inventif
4) Penyarangan (Nested Meletakkan atau memasukkan satu objek ke dalam satu Antena radio yang boleh dipanjangkan
doll) objek yang sama tetapi berlainan saiz dan dipendekkan
5) Filem nipis dan Membalut, melapik atau membungkus objek Pelindung cahaya cermin kereta
cangkerang boleh menggunakan filem nipis dan cangkerang boleh lentur
lentur (Flexible
shells and thin films)
6) Pengantara a) Mengadakan bahagian baharu antara dua objek Sarung tangan ketuhar menjadi
(Intermediary) b) Menggunakan objek atau proses pengantara pengantara antara tangan dengan objek
c) Mencantumkan dua objek secara sementara panas
7) Tidak semetri Mengubah bentuk satu objek daripada simetri menjadi Menukar bentuk bulat jam dinding ke
(Assymmetry) tidak simetri bentuk tidak sekata
 1.3 PERCANGGAHAN FIZIKAL

1.3.2 Mencadangkan Pemilihan Prinsip Inventif bagi kaedah pemisahan masa

Cadangan Prinsip
Penerangan Konsep Contoh
Inventif
1) Kedinamikan a) Memecahkan satu objek kepada bahagian kecil yang a) Meja makan berempat boleh
(Dynamization) boleh bergerak dibesarkan menjadi meja makan
b) Mengubah sesuatu bahagian objek daripada tidak berlapan
bergerak kepada bahagian yang bergerak dan b) Stereng kereta yang boleh dibuah
sebaliknya ketinggiannya
2) Tindakan awal Melakukan tindakan awal untuk mengawal risiko Beg udara di dalam kereta untuk
(Peliminary action) mengurangkan risiko kecederaan ketika
kemalangan
3) Tindakan berkala Menukar tindakan berterusan kepada tindakan berkala Lampu jalan menyala berkala mengikut
(Periodic action) waktu siang dan malam
4) Tindakan keterlaluan Jika tindakan tidak berhasil, lakukan tindakan yang sama Proses menabur serbuk gula di atas
(Partial or exxessive tetapi secara berlebihan atau berkurangan agar dapat donut untuk mengurang atau
action) memudahkan penyelesaian menambahkan kemanisan
 1.3 PERCANGGAHAN FIZIKAL

1.3.2 Mencadangkan Pemilihan Prinsip Inventif bagi kaedah pemisahan masa

Cadangan Prinsip
Penerangan Konsep Contoh
Inventif
5) Pengembangan Menggunakan prinsip terma (pengembangan atau Pemutus litar yang menggunakan prinsip
terma (Thermal penecutan) terhadap sesuatu bahan terma pemula lampu pendarfluor
expansion)
6) Pembuangan dan Membuang bahagian yang telah menjalankan fungsinya Pemutus litar yang menggunakan prinsip
pemulihan terma pemula lampu pendarfluor
(Discarding and
recovering)
7) Tindakan berterusan Menjalankan sesuatu kerja secara berterusan Jana kuasa elektrik, mesin pelelas
yang berfaedah
(Continuity of useful
action)