NO KELAS MATERI
1 KELAS 1 Bacaan Narasi dan Deskripsi
KURMER 1. Pengenalan huruf latin (aksara swara, aksara sigeg)
2. Pengenalan suku kata (wanda)
3. Pengenalan dan penggunaan huruf d, dh, t, th
4. Kalimat perintah, kalimat permintaan (Ukara prentah, Ukara panjaluk)
5. Ungkapan: (terima kasih/maturnuwun, permintaan maaf/nyuwun ngapura,
kasih sayang/tresna asih)
6. Huruf kapital (aksara gedhe)
7. Tanda tanya (titik, koma, tanda tanya, tanda seru)
8. Unggah-ungguh basa (ngoko, krama)
9. Tembang dolanan
2. Nulis
- Nulis aksara gedrig
- Nulis aksara latin (tegak bersambung)
3. Tegese Tembung
- Menjelaskan makna kata dalam bacaan (nerangake tegese tembung ana
sajroning wacan)
- Menjawab pertanyaan (mangsuli pitakon wacan)
4. Crita Narasi
- Negesake tembung sing angel digerteni sajroning crita narasi
- Unsur-unsur crita narasi (apa, sapa, kapan, ning ngendi, kena apa, piye
kahanane / 5W+1H)
- Percakapan/Pacelathon sederhana
7. Tembang dolanan
- Nglagokake tembang dolanan
- Nerangake tegese tembung sajroning tembang dolanan
4. Geguritan
- Pengertian: wohing kasusastran Jawa anyar awujud syair kang tanpa
paugeran/pathokan tartamtu kaya ing tembang
- Identifikasi ciri-ciri geguritan (di hal. 56 Tutur Basa Jawa kls 3)
- Menjelaskan/menceritakan isi geguritan (ngandharake)
- Menulis geguritan
- Membaca indah/maca geguritan kanthi becik, bab-bab sing kudu
digatekake: wirama, wirasa, wiraga, wicara (di hal. 57 Tutur Basa Jawa
kls 3)
b. Seselan(sisipan): in, um
NB: panggonane ana sawise aksara pertama
Tuladha: Luwihlinuwih
Gedhegumedhe
6. Tembang Dolanan
- Tegese tembung ing sajroning tembang
Tuladha: Gajah-Gajah, Menthok-menthok, Jaranan, Dhondhong Apa Salak,
Jamuran, lsp
- Njelasake isine tembang
- Nglagokake tembang
2. Dhialog / Pacelathon/Pirembugan
- Nyimak
- Maca dhialog kanthi nggatekake tata kramane wicara (hal. 23 Tutur Basa
Jawa kls 4)
- Njelasake isi
- Nulis teks dhialog sederhana
- Tanda baca: titik (.), koma (,), tanda tanya (?), tanda seru (!), tanda petik
(“...”)
3. Cerita Rakyat
- Nyimak, maca, nyritakake isi, nemokake pesan moral (amanat) cerita
- Nulis cerita rakyat: sapa paraga utamane, isi critane, alur ceritane,
pungkasan critane (ending), pesan morale.
- Tuladhane: Malin Kundang
Deskripsi, cirine:
a. Nggambarake/ngandharake sawijining bab
b. Dijelasake nganti njlimet / detail
c. Sapa wae sing maca bisa kaya ngalami dhewe kedadeyan kasebut
6. Aksara Jawa
- Sandangan aksara jawa: pepet, taling, taling tarung, wulu, suku, pangkon,
pada lingsa, pada lungsi, adheg-adheg
- Maca teks aksara jawa mawa sandhangan
- Nulis tembung lan ukara nganggo aksra jawa mawa sandangan
7. Deskripsi
- Nyimak wacan deskripsi
- Identifikasi lan nemokake tembung-tembung kang mawa wuwuhan
(imbuhan)
- Njelasake kagunaane wuwuhan (imbuhan)
a. Anuswara: an, am, ang, any ukara aktif
b. Tripurusa: da, ko, di, sa, ka, pa, lsp ukara pasif
- Wuwuhan / imbuhan: (ing hal. 108 Tutur Basa Jawa kls 4 kurmer)
Ater-ater: anuswara, tripurusa
Seselan : in, um
Panambang: a, i, an, ana, ne, ane, ake, lsp
- Ngowahi tembung lingga (kata dasar) dadi tembung andhahan (kata
berimbuhan)
Tuladha: -pangan am+pangan mangan
-tulis an+tulis nulis
-sapu any+sapu nyapu
-golek ang+golek nggolek
Deskripsi, cirine:
a. Nggambarake/ngandharake sawijining bab
b. Dijelasake nganti njlimet / detail
c. Sapa wae sing maca bisa kaya ngalami dhewe kedadeyan kasebut
nyritakake isine teks narasi
Eksposisi, cirine:
a. Njelasake/ngandharake bab informasi pengetahuan
b. Gaya informasine sifate ngajak
c. Cara nyampakake nganggo basa baku lan lugas
d. Ora memihak/maksakake kekarepane penulise
4. Tembang Pocung
- Ngudhari (mengidentifikasi) tembang pocung
Ciri-cirine tembang pocung:
1. Dumadi saka 4 larik/baris/gatra (guru gatra ana 4)
2. Wandane (suku kata) sabensalarik cacahe ora padha (guru wilangane
12, 6, 8, 12)
3. Tibane swara(dhong dhinge swara) ing pungkase gatra uga ora
padha (guru lagune: u, a, i, a)
Tuladha: Pocung (pitutur)
Kabecikan iku nora duwe rampung (12 u)
Tansah diupaya (6 a )
Mamrih lejar jroning ati (8 i )
Bareng ngudi pakaryan ingkang sanyata (12 a)
Pocung (badhekan)
Bapak pucung dudu watu dudu gunung (12 u)
Sabamu ing sendhang (6 a )
Pencokanmu lambung kiring (8i)
Prapteng wisma si pucung mutah kuwaya (12 a)
- Perangane Tembang
Tembang jawa iku diperang dadi 4, yaiku:
1. Tembang gedhe/sekar ageng, utawa diarani tembang kawi
2. Tembang tengahan, uga diarani tembang macapat kuna
3. Tembang macapat, uga diarani tembang cilik
4. Tembang dolanan, uga diarani lelagon dolanan
5. Teks Deskripsi
Deskripsi, cirine:
a. Nggambarake/ngandharake sawijining bab
b. Dijelasake nganti njlimet / detail
c. Sapa wae sing maca bisa kaya ngalami dhewe kedadeyan kasebut
nyritakake isine teks narasi
7. Wayang
Wayang mujudake kesenian asli Jawa kang nduweni pangaji-aji (nilai-nilai)
kang adi luhung. Wayang kejaba tontonan/hiburan uga mujudake tuntunan
amarga akeh wejangan ing sajroning crita pewayangan.
Kabudayan wayang dumadi saka pirang-pirang unsur, yaiku: seni tari, seni
musik, seni sungging, lan seni sastra.
- Lakone wayang, antarane: Mahabarata, Ramayana, Punakawan, Bale
Sigala-gala, lsp
- Unsur intrinsik:
1. Tema / judul
2. Tokoh / paraga (utama, pendamping, figuran)
3. Watak (protagonis, antagonis, tritagonis)
4. Amanat / pesan moral ( nilai-nilai yang terkandung dalam cerita)
5. Latar (tempat, waktu, keadaan/suasana)
6. Alur cerita (maju, mundur, campuran)
- Ngringkes crita nganggo basane dewe
- Nyritakake
8. Aksara Jawa
- Pasangan
Saben aksara nduweni pasangan. Pasangan ana sing wujude padha karo
asline, ana uga sing ora padha
Panulisane bisa ana ing sangisore aksara sing dipasangi, uga ana sing
jejer karo aksara sing dipasangi
Aksara pasangan dienggo menawa ing satengahe ukara ana aksara mati,
sabanjure aksara mati iku nganggo aksara pasangan.
- Identifikasi pasangan
- Nulis tembung / ukara nganggo pasangan
6 KELAS 6 1. Teks Andaran / Teks Pawarta (Teks Berita) ana ing materi kelas 5
KURTILAS
Miturut jinise, teks pawarta ana 3, yaiku:
a. Pawarta dadakan, wektu lan panggonan kedadeyan ora kena
dipasthekake. Contone: info Malang Raya
b. Pawarta ndinan, wektu lan panggonan kedadeyane wis dingerteni
sadurunge. Contone: berita ning televisi
c. Pawarta crita, ora dibatesi wektu lan panggonan, diwedharake mung
kanggo hiburan.
Unsur-unsur teks pawarta
Panulisane teks pawarta iku nggunakanke metodhe 5W + 1H
a. What, apa sing diwartakake
b. Who, sapa sing diwartakake
c. When, kapan kedadeyane
d. Where, ning ngendi kedadeyane
e. Why, geneya (kena apa) bisa kedadeyan kaya mangkono
f. How, kepriye kedadeyane
2. Tembang
- Tembang Macapat
Tembang macapat iku sawijine karangan kang kaiket mawa paugeran:
guru gatra, guru wilangan, lan guru lagu.
Guru gatra : cacahe gatra (larik/baris) saben sapada (bait)
Guru wilangan: cacahe wanda saben sagatra (larik/baris)
Guru lagu : tibane swara (dhong dhinge swara) ing pungkasane
gatra
- Tembang Pangkur
a. Tembang pangkur kadadean saka 7 gatra (larik/baris)
b. Guru wilangan lan guru lagune:
1. Gatra ke 1 wandane ana 8, tibane swara pungkasane “a”
2. Gatra ke 2 wandane ana 11, tibane swara pungkasane “i”
3. Gatra ke 3 wandane ana 8, tibane swara pungkasane “u”
4. Gatra ke 4 wandane ana 7, tibane swara pungkasane “a”
5. Gatra ke 5 wandane ana 12, tibane swara pungkasane “u”
6. Gatra ke 6 wandane ana 8, tibane swara pungkasane “a”
7. Gatra ke 7 wandane ana 8, tibane swara pungkasane “i”
3. Paribasan
Paribasan yaiku unen-unen kang ajeg panggonane (ora kena diowahi) mawa
teges tartamtu (pepindhan saemper pasemon), sing disemoni sipat utawa
kahanane wong/barang lan ulah kridhaning manungsa.
4. Cangkriman
Cangkriman mujudake unen-unen utawa tetembungan kang kudu dibedhek
isine (karepe).
Jinise cangkriman ana 5, yaiku:
1. Cangkriman cekakan utawa wancahan
Cangkriman kang kedadeyan saka tembung-tembung kang diwancah
utawa dicekak.
Tuladha:
- Pak boletus = tipak kebo ana lelene satus
- Wiwawite les mba dhonge = uwi dawa uwite tales amba godhonge
2. Cangkriman blenderan utawa plesetan
Cangkriman kang ngemu surasa blenderan utawa plesetan
Tuladha:
- Tulisan arab, macane saka ngendi
wangsulane: saka alas
(tembung Macane bisa ateges carane maca uga bisa ateges kewan
- Wong wudunen kuwi sugih pari
wangsulane: iya bener, paringisan
3. Cangkriman wantah
Cangkriman kang ngemu surasa salugune utawa apa anane
Tuladha:
- Dikethok saya dhuwur, disambung saya cendhak (wangsulane: clana)
- Yen cilik dadi kanca, yen gedhe dadi musuh (wangsulane: geni)
5. Sesorah / Pidato
- Sesorah iku ngomong ing ngarepe wong akeh kanthi tujuan tartamtu.
- Tujuane sesorah yaiku: kanggo aweh informasi, kanggo penyuluhan
utawa menehi pitutur, kanggo ajak-ajak
- Isine sesorah dumadi saka: pambuka, isi, lan panutup
- Warangka (kerangka) sesorah iku mujudake rengrengan (rancangan) sing
kudu disiyapake kanggo nindakake sesorah. Sing ditulis mung pokok-
pokoke andharan sing arep diandharake nalika sesorah.
- Struktur sesorah yaiku: rerangken utawa tata urutaning isi sesorah saka
wiwitan nganti tumekaning pungkasan, antarane:
1. Salam pambuka, salam kanggo mbuka sesorah
2. Sapa aruh, atur pakurmatan marang sing rawuh. Diwiwiti saka sing
pangkate paling dhuwur mangisor
3. Pambuka, ngucapake syukur marang Gusti Kang Maha Agung
4. Isine sesorah, mujudake isi utawa kekarepane sesorah
5. Panutupe sesorah, mujudake dudutan (kesimpulan), pangajak,
panyaruwe, lan nyuwun pangapura menawa ana kaluputan.
6. Salam panutup, salam kanggo nutup utawa mungkasi sesorah.
# SEMOGA BERMANFAAT #
TIM PENGAWAS KORWIL DINAS PENDIDIKAN KECAMATAN TUMPANG