Anda di halaman 1dari 8

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

Satuan Pendidikan : SMK AL-AMNANIYAH


Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/semester : X/2
Materi Pokok : Tembang Sinom
Pembelajaran ke : 6
Alokasi waktu : 1 x 45 menit

A. Tujuan Pembelajaran
KD 1.1 Selama dan setelah proses pembelajaran, siswa dapat menerima,
mensyukuri, menghayati, dan mengamalkan anugerah Tuhan berupa bahasa
Jawa dalam bentuk teks Serat Wedhatama pupuh Sinom

KD 2.1 Selama dan setelah proses pembelajaran, siswa dapat menunjukkan


perilaku jujur, disiplin, tanggung jawab, peduli (gotong royong, kerjasama,
toleran, damai), santun, responsif, dan proaktif dalam menggunakan bahasa
Jawa melalui teks Serat Wedhatama pupuh Sinom

KD 3.1 Setelah proses pembelajaran, siswa dapat menelaah teks Serat Wedhatama
pupuh Sinom

KD 4.1 Setelah proses pembelajaran, siswa dapat menanggagpi isi Serat


Wedhatama pupuh Sinom dan menulis, serta menyajikan syair tembang
Sinom dengan bahasa sendiri

B. Kompetensi Dasar dan Indikator Pencapaian Kompetensi


KD 1.1 Menerima, mensyukuri, menghayati, dan mengamalkan anugerah Tuhan
berupa bahasa Jawa dalam bentuk teks Serat Wedhatama pupuh Sinom

KD 2.1 Menunjukkan perilaku jujur, disiplin, tanggung jawab, peduli (gotong


royong, kerjasama, toleran, damai), santun, responsif, dan proaktif dalam
menggunakan bahasa Jawa melalui teks Serat Wedhatama pupuh Sinom

KD 3.1 Menelaah teks Serat Wedhatama pupuh Sinom


Indikator
1. Siswa mampu menelaah teks Serat Wedhatama pupuh Sinom

KD 4.1 Menanggagpi isi Serat Wedhatama pupuh Sinom dan menulis, serta
menyajikan syair tembang Sinom dengan bahasa sendiri
Indikator
1.Siswa mampu menanggagpi isi Serat Wedhatama pupuh Sinom dan
menulis, serta menyajikan syair tembang Sinom dengan bahasa sendiri

1
C. Materi Ajar
1. Fakta
Teks tembang Sinom
2. Konsep
a. Pangertene tembang Sinom
3. Prinsip
a. Pathokan tembang Sinom
b. Watak tembang Sinom
c. Makna tembang Sinom
4. Prosedur
Cara-cara nulis lan tuladha tembang Sinom

D. Pendekatan dan Metode Pembelajaran


- Pendekatan : Scientific
- Model Pembelajaan : Inquiry, Project Based Learning, Discovery Learning
- Metode : inkuri, diskusi, praktek, penugasan (bisa disesuaikan)

E. Media dan Sumber Belajar


Media : Player VCD, CD/VCD, power point
Alat : LCD, Laptop, Teks tembang Sinom
Sumber Belajar :
1. Widaryatmo, Gandung dkk. 2013. Prigel Basa Jawa Jilid 1. Jakarta: Erlangga
2. Sasangka, Sry Satriya TW. 2011. Paramasastra Gagrag Anyar Basa Jawa.
Jakarta: Paramalingua
3. Darminto, dkk. 2010. Kamus Besar Bausastra Jawa. Jakarta: Kharisma
4. Sutardjo, Imam. 2011. Tembang Jawa (Macapat). Solo: Bukutujju

F. Kegiatan Pembelajaran
Alokasi
Kegiatan Deskripsi
Waktu
Pendahuluan 1. Orientasi /Pembukaan 5’
- Guru membuka pembelajaran dengan berdoa, salam,
dan menanyakan siswa yang tidak hadir
2. Apersepsi
- Guru melakukan apersepsi untuk mengaitkan materi
yang telah dikuasai siswa dan yang akan dipelajari
- Siswa menerima informasi tentang materi tembang
Sinom
3. Motivasi
- Guru memotivasi siswa
- Siswa menerima informasi kompetensi, tujuan, dan
manfaat mempelajari tembang Sinom
4. Pemberian acuan
- Siswa menerima informasi sumber belajar yang bisa
digunakan

Kegiatan Inti Mengamati 30’


 membaca contoh teks Serat Wedhatama pupuh Sinom
 mencermati uraian yang berkaitan dengan guru gatra,
guru lagu, dan guru wilangan Serat Wedhatama pupuh
Sinom

2
Menanya
 mempertanyakan unsur-unsur pembangun Serat
Wedhatama pupuh Sinom
 membuat pertanyaan yang berhubungan dengan isi teks
Serat Wedhatama pupuh Sinom

Mengumpulkan informasi
 menemukan nilai-nilai yang terkandung di dalam Serat
Wedhatama pupuh Sinom
 menulis syair tembang Sinom dengan bahasa sendiri

Mengasosiasi
 menyunting kesalahan syair tembang Sinom tulisan
teman
 menganalisis unsur-unsur pembangun

Mengomunikasikan
 menyajikan secara lisan atau tulisan tembang Sinom
yang ditulis
 memberi tanggapan isi dengan bahasa sendiri Serat
Wedhatama pupuh Sinom

Penutup 1. Siswa mengumpulkan tugas materi yang telah 10’


dipelajari
2. Siswa merefleksi penguasaan materi yang telah
dipelajari dengan membuat catatan / rangkuman /
kesimpulan
3. Siswa mendengarkan arahan guru tentangrencana
pembelajaran guru pada pertemuan yang akan datang

Soal tes lisan


1. Apa kang kok ngreteni babagan tembang Sinom?
2. Kepiye watake tembang Sinom?
3. Aweha panemu tumrap andharan wos surasane tembang kang dijlentrehake
dening kancamu!
Kinerja Presentasi
Jumlah Skor Nilai
N
Nama Siswa
o kelancara Kebahasa sistemati
n an s
1. 1
2
2. 3
3. 4
4. 5
Keterangan pengisian skor
4. Sangat tinggi
3. Tinggi

3
2. Cukup tinggi
1. Kurang

4. Tembangna kanthi gilir gumanti tembang Sinom kasebut ing ngarep klas!
Cethaning Warna
Irama Penjiwaan
No Nama pangucap swara
(10-25) (1-5)
(10-20) (10-20)
1
2
3
4
5
Ket :
1 : tidak baik : < 60
2 : cukup baik : 61 – 70
3 : baik : 71 – 80
4 : sangat baik : 81 – 100

Soal tes tertulis


5. Gaweya tembang Sinom kanthi tema kang wis ditemtokake!
Keaslian Diksi Keruntutan Isi
No Nama
(1-5) (1-5) (1-5) (1-5)
1
2
3
4
5
Ket :
1 : tidak baik : 1 – 4
2 : cukup baik : 5 – 10
3 : baik : 11 – 15
4 : sangat baik : 16 – 20

Kunci soal
1. Miturut maknane, tembang Sinom iku nggambarake mangsa nalika wis kliwat umur
kang wus ngungkurake babagan kadonyan. Watake semangat, perwira: tegese
kanthi temen anggone ngedohi hawa nepsu ing kadonyan, supaya ora ngganggu
anggone urip. Atine wis menep, resik, ora grusa-grusu, lan tansah nengenake
ngibadah nyedhakake mring Gusti Kang Maha Kawasa.
2. Watake tembang Sinom iku tresna asih, canthas, trengginas. Cocok kanggo bab-bab
kang sarwa lincah, nggambarake sipat kan cukat trengginas, lan sapiturute.
3. Kawicaksanan
4. Kawicaksanan
5. Kawicaksanan

4
LAMPIRAN

1. Pangertene tembang Sinom


Sinom iku ateges anom, taruna, srinata, roning kamal, pangrawit, weni,
logondhang, lan sapiturute. Sinom duwe karep pucuke godhong kang isih kecut.
Anggitane Kanjeng Sunan Giri Kadaton. Iki cocok kanggo pambuka crita nanging uga
kudu nulad papan panggonan.
2. Pathokan tembang Sinom
SINOM
Guru Guru lagu Guru
wilangan gatra
8 a
8 i
8 a
8 i
7 i 9
8 u
7 a
8 i
12 a
3. Watak tembang Sinom
Watake tembang Sinom iku tresna asih, canthas, trengginas. Cocok kanggo bab-bab
kang sarwa lincah, nggambarake sipat kan cukat trengginas, lan sapiturute.
4. Makna tembang Sinom
Sinom iku maksude enom. Tembang iki nggambarake wayah enom, wateke golek
pangalembana utawa grapyak, luwes, gampang srawung. Pancen nom-noman
biyasane seneng sesambungan/kekancan, pinter ngomong utawa srawung kang
golek kanca/kadang lan narik kawigatene liyan. Nglambangake wayah isih
jejaka/prawan.
5. Tuladha tembang Sinom
5 6 6 6 6 6 6 6
nu- lad- a la- ku- u- ta- ma
5 6 6 4 5 6 j65 5
tu- mrap- e wong ta- nah Ja- wi
5 6 6 6 5 3 3 j21
wong A- gung ing Ngèk- si- gan- da
1 2 3 2 1 y t y
Pa- nêm- bah- an Se- na- pa- ti
1 2 2 2 2 1 j23
ka- pa- ti a- mar- su- di
1 1 1 2 1 y 1 2
su- da- ning ha- wa lan- nêp- su
y 1 1 1 1 1 1
pi- nê- su ta- pa bra- ta
1 2 3 2 1 y t y
ta- na- pi ing si- yang ra- tri
y 1 2 3 2 2 2 2 3 j21 y j12
a- mê- ma- ngun kar- ye- nak tyas- ing sa- sa- ma

5
6. Tuladha tembang Sinom tema tinamtu

Penilaian Proses dan Hasil Belajar


N Nama Kejujuran Kedisiplinan Tg.jawab Santun
o
1
2
3
4
5
Ket :
Siswa yang jujur, disiplin, bertanggung jawab, dan bersikap santun : 1
Siswa yang tidak jujur, disiplin, bertanggung jawab, dan bersikap santun : 0
Nilai 4 = Sangat baik, 3= baik, 2 = cukup baik, 0-1 = kurang

Penilaian Hasil
- Teknik : Tes Lisan, Produk, dan Kinerja
- Bentuk : Penugasan menulis dan membaca tembang Sinom
- Instrumen : Tes dan Nontes
- Kunci dan Pedoman penskoran

LEMBAR KERJA SISWA

I. Ing ngsior iki ana wangsulan sing bener, pilihen!


1. Pathokan sajroning tembang macapat kang ngemot pathokan cacahe larik saben
sapada yaiku …
a. guru sastra d. guru wilangan
b. guru basa e. guru gatra
c. guru lagu
2. Dene kang ngemot pathokan tibaning swara pungkasan (dhong dhing) saben
sagatra yaiku …
a. guru sastra d. guru wilangan
b. guru basa e. guru gatra
c. guru lagu
3. Pathokan tembang Mijil yaiku …
a. gatra : 6, wilangan : 8, 8, 8, 8, 8, 8, lagu : u, i, a, i, a, I,
b. gatra : 4, wilangan : 12, 6, 8, 8, lagu : i, a, i, a
c. gatra : 7, wilangan : 8, 8, 8, 8, 7, 8, 8, lagu : i, a, e, a, a, a, u
d. gatra : 5, wilangan : 12, 8, 8, 8, 8, lagu : u, i, u, i, o
e. gatra : 6, wilangan : 10, 6, 10, 10, 6, 6, lagu : i, o, e, i, i, u
4. Pathokan tembang Asmarandana yaiku …
a. gatra : 6, wilangan : 8, 8, 8, 8, 8, 8, lagu : u, i, a, i, a, I,
b. gatra : 4, wilangan : 12, 6, 8, 8, lagu : i, a, i, a
c. gatra : 7, wilangan : 8, 8, 8, 8, 7, 8, 8, lagu : i, a, e, a, a, a, u
d. gatra : 5, wilangan : 12, 8, 8, 8, 8, lagu : u, i, u, i, o
e. gatra : 6, wilangan : 10, 6, 10, 10, 6, 6, lagu : i, o, e, i, i, u

6
Nasihat lan pitutur
Kang bener terapna nggo uripmu
Kabeh eling–elingen ja nganthi lali
Aja lali pituturku
Merga sira isih enom
5. Saka sasmita ing dhuwur, tembang kasebut diarani …
a. dhandhanggula d. sinom
b. gambuh e. maskumambang
c. mijil

Nadyan silih bapa biyung kaki nini,


sadulur myang sanak,
kalamun muruk tan becik,
nora pantes yen den nuta
6. Saka sasmita ing dhuwur, tembang kasebut diarani …
a. dhandhanggula d. sinom
b. gambuh e. maskumambang
c. mijil
7. Tembang macapat kang ateges kanoman, minangka kalodhangan sing paling
wigati kanggoné wong anom supaya bisa ngangsu kawruh sak akèh-akèhé
sinebut …
a. dhandhanggula d. sinom
b. Sinom e. Sinom
c. mijil
8. Tembang macapat kang asale saka tembung mungkur kang ateges nyingkiri
hawa nepsu angkara murka. Kang dipikir tansah kepingin wèwèh marang
sapadha - padha diarani ....
a. dhandhanggula d. sinom
b. Sinom e. Sinom
c. mijil
9. Nalika nembang macapat, ing sawijining gatra ditembangake ora kaya titi laras
asline, nanging bab iku ditindakake supaya nambah endahing tembang macapat.
Kaprigelan iku kang diarani ….
a. cakepan
b. cengkok
c. laras
d. pathet
e. pedhotan
10. Wos surasane tembang macapat iku isa dingreteni kanthi tenanan yen anggone
ndunungake pedhotan iku pas. Amarga yen ora pas makna tembung utawa
ukarane dadi slenca. Upamane tembang maskumambang gatra sepisan (12i)
kudune anak pitik kuthuk//anak bebek meri nanging dipedhot anak
pitik//kuthuk anak bebek meri. Pedhotan yaiku ….
a. syair, tetembungan kang dienggo ing tembang.
b. lak – luking swara kanggo nglagokake tembang.
c. rasa thinthingane swara cendhak nganti swara dhuwur.
d. ukuran cendhek lan dhuwure swara kanggo nglagokake tembang.
e. pamedhoting swara ing tengahing tembang ing saben larik.

7
II. Essay
1. Setitekna tembang ing ngisor iki!
a. Lamun ana wong micara kaki, tan mupakat ing patang prakara, aja sira age-
age, anganggep nyatanipun, saringana dipun baresih, limbangen lan kang
patang : prakara rumuhun, dalil qadis lan ijemak, lan kijase papat iku salah
siji, ana-a kang mupakat.
b. Panggawe becik puniku, gampang yen wus den lakoni, angel yen durung
linakwan, aras-arasen nglakoni, tur iku den lakonana, mufa’ati badanneki.
c. Pitutur bener iku, sayektine kang iku tiniru, nadyan melu saking wong sudra
papeki, lamun becik wurukipun, iku pantes sira anggo.
d. Kalamun ana manungsa, tan anganggo ing duga lan prayogi, iku watake tan
patut, awor lawan wong kathah, degsura ndaludur tan wruh ing edur, aja
sira pedhak-pedhak nora wurung neniwasi.
2. Sebutna jinising tembang! Yen wis ngreti isa ditembangke!
3. Jlentrehna wos surasane kanthi ngancarake nggunakake basane dhewe!
Andharna kanthi lesan!
4. Andharna pitutur kang kamot sajroning tembang!
5. Miliha tema babagan pendhidhikan! Sabanjure tulisen dadi wujud tembang
Sinom lan Pucung!

Ngawi, ………………………. 2019

Kepala SMK Al-amnaniyah Guru Mata Pelajaran

Rohmat, S.Ag, M.Ag Naston Asruri, S.Pd.I

Anda mungkin juga menyukai