BAGIAN A

BAB I

ISLAM SEBAGAI AGAMA RISALAH DAN DAKWAH

1. Wahyu Memanggil Fitrah, Fitrah Memanggil Wahyu

‫ل‬
‫س اَبنسشيِررا اَنوننسذيررا اَنولنسكنن اَأنعكثننر اَالنناَّ س‬
‫س اَنل اَينععلنمموُنن‬ ‫نونماَّ اَأنعرنسعلنناَّ ن‬
‫ك اَإسنل اَنكاَّفنةر اَسللنناَّ س‬
“Dan Kami tidak mengutus kamu, melainkan kepada umat manusia
seluruhnya sebagai pembawa berita gembira dan sebagai pemberi
peringatan, tetapi kebanyakan manusia tiada mengetahui.”

Intisari َ‫ ا‬dari َ‫ ا‬risalah َ‫ ا‬yang َ‫ ا‬dibawa َ‫ ا‬Rasulullah َ‫ ا‬Shalallahu alaihi wasallamَ‫ ا‬ialah
petunjuk, َ‫ ا‬pedoman, َ‫ ا‬huda, َ‫ ا‬bagaimana َ‫ ا‬manusia َ‫ ا‬menjaga َ‫ ا‬nilai َ‫ ا‬dan َ‫ ا‬martabat
kemanusiaannya َ‫ ا‬itu, َ‫ ا‬supaya َ‫ ا‬jangan َ‫ ا‬sampai َ‫ ا‬meluncur. َ‫ ا‬Malah َ‫ ا‬supaya َ‫ ا‬bakat
potensinyaَ‫ ا‬dapatَ‫ ا‬berkembang,َ‫ ا‬mutunyaَ‫ ا‬meningkatَ‫ ا‬mencapaiَ‫ ا‬tingkatَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬lebih
tinggi.

Janganَ‫ ا‬hidupَ‫ ا‬ibaratَ‫ ا‬katakَ‫ ا‬dibawahَ‫ ا‬tempurung.َ‫ ا‬Jalaniَ‫ ا‬permukaanَ‫ ا‬bumiَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬luas
terbentangَ‫ ا‬ini.َ‫ ا‬Lihatlahَ‫ ا‬danَ‫ ا‬perhatikanlah!

Janganَ‫ ا‬hidupَ‫ ا‬ibaratَ‫ ا‬langauَ‫ ا‬berumurَ‫ ا‬sehari.َ‫ ا‬Bukaَ‫ ا‬ituَ‫ ا‬lembaranَ‫ ا‬sejarahَ‫ ا‬manusia.

Wahyuَ‫ ا‬tidakَ‫ ا‬memusuhiَ‫ ا‬pancaَ‫ ا‬indraَ‫ ا‬danَ‫ ا‬akal.َ‫ ا‬Pancaَ‫ ا‬indra,َ‫ ا‬akalَ‫ ا‬danَ‫ ا‬wahyuَ‫ ا‬berasal
dariَ‫ ا‬Khaliqَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬Satu,َ‫ ا‬takَ‫ ا‬adaَ‫ ا‬pertentanganَ‫ ا‬antaraَ‫ ا‬pemberian-pemberianَ‫ ا‬khaliq
itu.َ‫ ا‬Manaَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬takَ‫ ا‬tercapaiَ‫ ا‬olehَ‫ ا‬pancaَ‫ ا‬indraَ‫ ا‬dijemputَ‫ ا‬olehَ‫ ا‬akal.َ‫ ا‬Manaَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬tidak
atauَ‫ ا‬belumَ‫ ا‬tercapaiَ‫ ا‬olehَ‫ ا‬akal,َ‫ ا‬dijangkauَ‫ ا‬olehَ‫ ا‬wahyu.َ‫ ا‬Wahyuَ‫ ا‬dariَ‫‘ ا‬Alimilَ‫ ا‬Ghaibi
wasyَ‫ ا‬Syahadah.َ‫ ا‬Yangَ‫ ا‬Mahaَ‫ ا‬Mengetahuiَ‫ ا‬segalaَ‫ ا‬sesuatu,َ‫ ا‬baikَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬nyataَ‫ ا‬ataupun
tidak.َ‫ ا‬

2. Hidup Akhirat
 ‫اس اَينسسيِرر‬ ‫ق اَثمنم اَيمسعيِمدهم ُ اَ اَإسنن اَلنذلس ن‬
‫ك اَنعلنىَ اَ ن‬ ‫ام اَاعلنخعل ن‬
‫ئ اَ ن‬ ‫أأنولنعم اَيننرعوا اَنكعيِ ن‬
‫ف اَيمعبسد م‬
“Dan apakah mereka tidak memperhatikan bagaimana Allah menciptakan
(manusia) dari permulaannya, kemudian mengulanginya (kembali).
Sesungguhnya yang demikian itu adalah mudah bagi Allah.”(Al-Ankabut:َ‫ ا‬
19)

Hanyalahَ‫ ا‬orangَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬tidakَ‫ ا‬bisaَ‫ ا‬membedakanَ‫ ا‬antaraَ‫ ا‬Khaliqَ‫ ا‬danَ‫ ا‬makhlukَ‫( ا‬tak
kenalَ‫ ا‬diri)َ‫ ا‬yangَ‫ ا‬hatinyaَ‫ ا‬sudahَ‫ ا‬bekuَ‫ ا‬membantuَ‫ ا‬danَ‫ ا‬takabburlahَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬akanَ‫ ا‬bersifat
sombongَ‫ ا‬danَ‫ ا‬arogant,َ‫ ا‬tidakَ‫ ا‬mauَ‫ ا‬menerimaَ‫ ا‬keteranganَ‫ ا‬danَ‫ ا‬penyaksianَ‫ ا‬Khaliqَ‫ ا‬itu
sendiri,َ‫ ا‬bahwaَ‫ ا‬akanَ‫ ا‬adaَ‫ ا‬hidupَ‫ ا‬sesudahَ‫ ا‬mati.

Merekaَ‫ ا‬bermegahَ‫ ا‬danَ‫ ا‬menyombongَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬pencapaianَ‫ ا‬pancaَ‫ ا‬indraَ‫ ا‬danَ‫ ا‬akalnya
yang َ‫ ا‬ada, َ‫ ا‬ibarat َ‫ ا‬seorang َ‫ ا‬anak َ‫ ا‬baru َ‫ ا‬diajar َ‫ ا‬menghitung َ‫ ا‬sampai َ‫ ا‬sepuluh, َ‫ ا‬lalu
menyombongَ‫ ا‬mengatakanَ‫ ا‬tidakَ‫ ا‬angkaَ‫ ا‬diatasَ‫ ا‬angkaَ‫ ا‬sepuluhَ‫ ا‬itu.َ‫ ا‬

Perpaduan َ‫“ ا‬fikiran” َ‫ ا‬dan َ‫“ ا‬dzikir”, َ‫ ا‬membawanya َ‫ ا‬kepada َ‫ ا‬iman َ‫ ا‬dan َ‫ ا‬takwa
penyerahanَ‫ ا‬diriَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬mutlakَ‫ ا‬kepadaَ‫ ا‬tuntutanَ‫ ا‬danَ‫ ا‬keridhaanَ‫ ا‬Ilahi;َ‫ ا‬imanَ‫ ا‬dantaqwa
yangَ‫ ا‬mampuَ‫ ا‬mengendalikanَ‫ ا‬keinginanَ‫ ا‬danَ‫ ا‬kemauan,َ‫ ا‬dapatَ‫ ا‬menggerakkanَ‫ ا‬ruh
danَ‫ ا‬jasad,َ‫ ا‬sehinggaَ‫ ا‬membuahkanَ‫ ا‬langkah-langkahَ‫ ا‬danَ‫ ا‬perbuatan-perbuatanَ‫ ا‬yang
patut,َ‫ ا‬pantasَ‫ ا‬danَ‫ ا‬baik,َ‫ ا‬amalَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬shalehَ‫( ا‬amalusshaleh)َ‫ ا‬dalamَ‫ ا‬hubunganَ‫ ا‬antar
makhlukَ‫ ا‬danَ‫ ا‬Khaliqَ‫ ا‬berupaَ‫ ا‬ibadahَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬ikhlas.َ‫‘ ا‬Amalusshalehَ‫ ا‬dalamَ‫ ا‬hubungan
antara َ‫ ا‬sesama َ‫ ا‬manusia. َ‫ ا‬Kedua-duanya َ‫ ا‬merupakan َ‫ ا‬sendi-sendi َ‫ ا‬dari َ‫ ا‬hidup
bermasyarakat.َ‫ ا‬Ituَ‫ ا‬adalahَ‫ ا‬ftrahَ‫ ا‬manusia.

3. Tujuan Hidup
‫ق اَنونماَّ اَأمسريمد اَنأن‬
‫﴾ اَ اَنماَّ اَأمسريمد اَسمعنهمم اَرمن اَررعز ق‬٥٦﴿َ‫س اَإسل اَلسيِنععبممدوسن ا‬
‫ت اَاعلسجنن اَنواسلن ن‬
‫نونماَّ اَنخلنعق م‬

٥٨﴿َ‫ق اَمذو اَاعلقمنوُسة اَاعلنمستيِمن ا‬ ‫﴾يم ع‬

‫﴾ اَإسنن اَ ن‬٥٧﴿َ‫طسعمموُسن ا‬
‫ان اَهمنوُ اَالنرنزا م‬

“Dan Aku tidak menciptakan jin dan manusia melainkan supaya mereka
menyembah-Ku. Aku tidak menghendaki rezki sedikitpun dari mereka dan Aku
tidak menghendaki supaya mereka memberi Aku makan. Sesungguhnya Allah
Dialah Maha Pemberi rezki Yang Mempunyai Kekuatan lagi Sangat Kokoh. (Adz-
Dzariah:َ‫ ا‬56-58)

Menyembahَ‫ ا‬Allahَ‫ ا‬adalahَ‫ ا‬Tujuanَ‫ ا‬Hidup!

Kehidupanَ‫ ا‬duniaَ‫ ا‬bukanَ‫ ا‬tujuan!

Demiakianَ‫ ا‬punَ‫ ا‬hasil-hasilَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬kegiatanَ‫ ا‬dibumiَ‫ ا‬iniَ‫ ا‬bukanlahَ‫ ا‬tujuanَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬hakiki.َ‫ ا‬

Tujuan َ‫ ا‬hakiki َ‫ ا‬ialah َ‫ ا‬keridhaan َ‫ ا‬Ilahi. َ‫ ا‬Keridhaan َ‫ ا‬Ilahi َ‫ ا‬yang َ‫ ا‬memungkinkan

tercapainyaَ‫“ ا‬hidupَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬sebenarَ‫ ا‬hidup”َ‫ ا‬yangَ‫ ا‬lebihَ‫ ا‬tinggiَ‫ ا‬mutunyaَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬hidup
duniawi’; َ‫ ا‬hidup َ‫“ ا‬immateril” َ‫ ا‬sebagai َ‫ ا‬puncak َ‫ ا‬kelanjutan َ‫ ا‬dari َ‫ ا‬hidup َ‫“ ا‬materil” َ‫; ا‬
hidup َ‫ ا‬ukhrawi َ‫ ا‬yang َ‫ ا‬puncak َ‫ ا‬kebahagiaannya َ‫ ا‬terletak َ‫ ا‬dalam َ‫ ا‬pertemuan َ‫ ا‬dengan
khaliqَ‫ ا‬Azzaَ‫ ا‬wajalla.َ‫ ا‬Itulahَ‫ ا‬artiَ‫ ا‬menyembahَ‫ ا‬Allahَ‫ ا‬sebagaiَ‫ ا‬tujuanَ‫ ا‬hidup.

BAB II
 RISALAH MEMBINA PRIBADI DAN UMMAT

‫ين اَّ اَ أن يَي هن اَّ اَا لن سذ ي نن اَآ نم نم وُا اَا عس تن سج يِ بم وُا اَ س ن س‬

‫للل اَ نو لس ل نر مس وُ سل اَ إس نذ ا اَ ند نع اَّ مك عم اَ لس نم اَّ اَ يم عح يِس يِ مك عم‬

Hai orang-orang yang beriman, penuhilah seruan Allah dan seruan

Rasul apabila Rasul menyeru kamu kepada suatu yang memberi
kehidupan kepada kamu.َ‫ اَ( ا‬A l-Anfal:َ‫ ا‬24)

1. Tauhid Dan Ibadah Tempat Bertolak

‫ام اَالنسذيِ اَنل اَإس للنهن‬ ‫ام اَالنسذيِ اَنل اَإس للنهن اَإسنل اَهمنوُ ِ اَ اَنعاَّلسمم اَاعلنغعيِ س‬
‫﴾ اَهمنوُ اَ ن‬٢٢َ‫ب اَنوالنشهناَّندسة ِ اَ اَهمنوُ اَالنرعحلنممن اَالنرسحيِمم اَ﴿ ا‬ ‫همنوُ اَ ن‬

‫س اَالنسنلمم اَاعلممعؤسممن اَاعلممهنعيِسممن اَاعلنعسزيمز اَاعلنجبناَّمر اَاعلممتننكبرمر ُ اَ اَمسعبنحاَّنن اَ ن‬

‫اس اَنعنماَّ اَيمعشسرمكوُنن‬ ‫ك اَاعلقميَدو م‬
‫إسنل اَهمنوُ اَاعلنملس م‬

‫صروُمر ِ اَ اَلنهم اَاعلنعسنماَّمء اَاعلمحعسننلىَ ُ اَ اَيمنسبرمح اَلنهم اَنماَّ اَفسيِ اَالنسنماَّنوا س‬

‫ت‬ ‫ئ اَاعلمم ن‬
‫ق اَاعلبناَّسر م‬
‫ام اَاعلنخاَّلس م‬
‫﴾ اَهمنوُ اَ ن‬٢٣َ‫﴿ ا‬

٢٤َ‫ض ِ اَ اَنوهمنوُ اَاعلنعسزيمز اَاعلنحسكيِمم اَ﴿ ا‬

‫﴾نواعلنعر س‬

“Dialah Allah Yang tiada Tuhan selain Dia, Yang Mengetahui yang ghaib dan
yang nyata, Dialah Yang Maha Pemurah lagi Maha Penyayang. Dialah Allah
Yang tiada Tuhan selain Dia, Raja, Yang Maha Suci, Yang Maha Sejahtera, Yang
Mengaruniakan Keamanan, Yang Maha Memelihara, Yang Maha Perkasa, Yang
Maha Kuasa, Yang Memiliki segala Keagungan, Maha Suci Allah dari apa yang
mereka persekutukan. Dialah Allah Yang Menciptakan, Yang Mengadakan, Yang
Membentuk Rupa, Yang Mempunyai Asmaaul Husna. Bertasbih kepada-Nya apa
yang di langit dan bumi. Dan Dialah Yang Maha Perkasa lagi Maha Bijaksana.”
(Al-Hasyr:َ‫ ا‬22-24)

Tidakَ‫ ا‬adaَ‫ ا‬Tuhanَ‫ ا‬melainkanَ‫ ا‬Allah.

Seseorangَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬sudahَ‫ ا‬membiasakanَ‫ ا‬dirinya,َ‫ ا‬memperhubungkanَ‫ ا‬jiwaَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬

Ilahiَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬do’aَ‫ ا‬danَ‫ ا‬dzikirَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬khusyu’َ‫ ا‬pastiَ‫ ا‬akanَ‫ ا‬merasakanَ‫ ا‬sendiri,َ‫ ا‬bahwaَ‫ ا‬itu
adalahَ‫ ا‬sumberَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬ketenanganَ‫ ا‬danَ‫ ا‬kedamaianَ‫ ا‬jiwaَ‫ ا‬sehinggaَ‫ ا‬tidakَ‫ ا‬terombang-
ambingَ‫ ا‬olehَ‫ ا‬gelombangَ‫ ا‬hidupَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬sukaَ‫ ا‬danَ‫ ا‬dukanya.

2. Manusia Ijtima’i Dan Persoalannya

Seluruhَ‫ ا‬Risalahَ‫ ا‬Muhammadَ‫ ا‬shalallahu alaihi wasallamَ‫ ا‬berbedaَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬Risalahَ‫ ا‬
Rasulَ‫ ا‬danَ‫ ا‬Nabiَ‫ ا‬sebelumnya,َ‫ ا‬dapatَ‫ ا‬dipulangkanَ‫ ا‬kepadaَ‫ ا‬tigaَ‫ ا‬pokok:

a. Menyempurnakanَ‫ ا‬hubunganَ‫ ا‬manusiaَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬Khaliqnya,َ‫“ ا‬hablum

minallah” atauَ‫“ ا‬mu’amalah ma’al Khaliq”
b. Menyempurnakanَ‫ ا‬hubunganَ‫ ا‬manusiaَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬sesamaَ‫ ا‬manusiaَ‫“ ا‬hablum
minannas”,َ‫ ا‬atauَ‫“ ا‬mu’amalah ma’al khalqi”.
c. Mengadakanَ‫ ا‬keseimbanganَ‫( ا‬tawazun)َ‫ ا‬antaraَ‫ ا‬keduaَ‫ ا‬itu,َ‫ ا‬danَ‫ ا‬mengaktifkanَ‫ ا‬
kedua-duanyaَ‫ ا‬sejalanَ‫ ا‬danَ‫ ا‬berjalin.

‫ب اَبسللاَّعلنح ر‬
‫ق اَلسيِنعحمكللنم‬ ‫ام اَالننبسريِيِنن اَممبنرشسرينن اَنوممعنسذسرينن اَنوأنعنللنزنل اَنمنعهمللمم اَاعلسكتنللاَّ ن‬
‫ث اَ ن‬ ‫س اَأمنمةر اَنواسحندةر اَفنبننع ن‬ ‫نكاَّنن اَالنناَّ م‬
َ‫ ُ ا‬...‫س اَسفيِنماَّ اَاعختنلنمفوُا اَسفيِسه‬‫بنعيِنن اَالنناَّ س‬
“Manusia itu adalah umat yang satu. (setelah timbul perselisihan), maka Allah
mengutus para nabi, sebagai pemberi peringatan, dan Allah menurunkan
bersama mereka Kitab yang benar, untuk memberi keputusan di antara manusia
tentang perkara yang mereka perselisihkan.”َ‫( ا‬Al-Baqarah:َ‫ ا‬213)

BAB III

JEJAK RISALAH

1. Pribadi Batu Pertama

Risalahَ‫ ا‬Muhammadَ‫ ا‬shalallahu alaihi wasallam membinaَ‫ ا‬pribadiَ‫ ا‬sebagaiَ‫“ ا‬social

being”,َ‫ ا‬mencetakَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬mempunyaiَ‫ ا‬corakَ‫ ا‬danَ‫ ا‬tujuanَ‫ ا‬hidupَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬tentu-tentu.َ‫ ا‬
Hidupnyaَ‫ ا‬berisakanَ‫ ا‬amalَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬shaleh,َ‫ ا‬pancaranَ‫ ا‬iman;َ‫“ ا‬keduaَ‫ ا‬kakinyaَ‫ ا‬terpancang
dibumi,َ‫ ا‬jiwanyaَ‫ ا‬menjangkauَ‫ ا‬kelangit.

2. Keluarga
Risalahَ‫ ا‬membangunَ‫ ا‬ummatَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬memperkokohَ‫ ا‬danَ‫ ا‬mempertinggiَ‫ ا‬mutuَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬
batuَ‫ ا‬sendiَ‫ ا‬ituَ‫ ا‬sendiri.َ‫ ا‬Dimulainyaَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬medudukkanَ‫ ا‬hakekatَ‫ ا‬danَ‫ ا‬statusَ‫ ا‬
perkawinanَ‫ ا‬dalamَ‫ ا‬pembangunanَ‫ ا‬keluarga.َ‫ ا‬Disuburkannyaَ‫ ا‬hubunganَ‫ ا‬antaraَ‫ ا‬suami
danَ‫ ا‬istri,َ‫ ا‬antaraَ‫ ا‬anak-anakَ‫ ا‬danَ‫ ا‬ibu-bapak,َ‫ ا‬antaraَ‫ ا‬paraَ‫ ا‬anggotaَ‫ ا‬keluargaَ‫ ا‬satuَ‫ ا‬samaَ‫ ا‬
lainَ‫ ا‬atasَ‫ ا‬dasarَ‫ ا‬mawaddahَ‫ ا‬danَ‫ ا‬rahmahَ‫( ا‬cintaَ‫ ا‬kasih)َ‫ ا‬danَ‫ ا‬rasaَ‫ ا‬tanggungَ‫ ا‬jawab.

Makaَ‫ ا‬dapatlahَ‫ ا‬difahamkan,َ‫ ا‬bagaimanaَ‫ ا‬risalahَ‫ ا‬dalamَ‫ ا‬perjalanannyaَ‫ ا‬membinaَ‫ ا‬

ummat,َ‫ ا‬agakَ‫ ا‬lamaَ‫ ا‬jugaَ‫“ ا‬berhenti”َ‫ ا‬untukَ‫ ا‬memberiَ‫ ا‬tuntunan,َ‫ ا‬bagaimanaَ‫ ا‬
memeliharaَ‫ ا‬kemaslahatanَ‫ ا‬danَ‫ ا‬keutuhanَ‫ ا‬hidupَ‫ ا‬berumahَ‫ ا‬tanggaَ‫ ا‬danَ‫ ا‬seterusnya,َ‫ ا‬
bagaimanaَ‫ ا‬meletakkanَ‫ ا‬dasarَ‫ ا‬bagiَ‫ ا‬kesejahteraanَ‫ ا‬danَ‫ ا‬keutuhanَ‫ ا‬keturunanَ‫ ا‬lahirَ‫ ا‬dan
batin,َ‫ ا‬denganَ‫ ا‬pendidikan,َ‫ ا‬denganَ‫ ا‬menentukanَ‫ ا‬hukumَ‫ ا‬warisanَ‫ ا‬danَ‫ ا‬lain-lain.

3. Jama’ah Dan Teras Masyarkat

Bilaَ‫ ا‬suatuَ‫ ا‬jama’ahَ‫ ا‬atauَ‫ ا‬masyarakatَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬hidupَ‫ ا‬dalamَ‫ ا‬keragamanَ‫ ا‬diibaratkanَ‫ ا‬
denganَ‫ ا‬sebuahَ‫ ا‬gedungَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬indahَ‫ ا‬danَ‫ ا‬kokohَ‫ ا‬paraَ‫ ا‬anggotaَ‫ ا‬ibaratَ‫ ا‬batuَ‫ ا‬batanyaَ‫ ا‬
yangَ‫ ا‬tersusunَ‫ ا‬rapi,َ‫ ا‬makaَ‫ ا‬apa-apaَ‫ ا‬bisaَ‫ ا‬disebutَ‫ ا‬atensi-atensiَ‫ ا‬pribadiَ‫ ا‬yangَ‫“ ا‬lumrah”
sepertiَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬tersebutَ‫ ا‬diatas,َ‫ ا‬itulahَ‫ ا‬semennya,َ‫ ا‬yangَ‫ ا‬menghubungkanَ‫ ا‬danَ‫ ا‬
mempertautkanَ‫ ا‬tiap-tiapَ‫ ا‬bataَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬bataَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬lain,َ‫ ا‬sehinggaَ‫ ا‬merupakanَ‫ ا‬tembokَ‫ ا‬
yangَ‫ ا‬kuatَ‫ ا‬danَ‫ ا‬utuh.َ‫ ا‬

Dalamَ‫ ا‬rangkaَ‫“ ا‬hablum minallah”َ‫ ا‬adaَ‫ ا‬janjiَ‫ ا‬atasَ‫ ا‬kewajiban-kewajibanَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬harusَ‫ ا‬
dipenuhiَ‫ ا‬orangَ‫ ا‬perseorangَ‫ ا‬terhadapَ‫ ا‬Ilahi.

Dalamَ‫ ا‬rangkaَ‫“ ا‬hablum minannas”َ‫ ا‬yakniَ‫ ا‬hidupَ‫ ا‬berjamaah,َ‫ ا‬bolehَ‫ ا‬dikatakanَ‫ ا‬

sebagianَ‫ ا‬besarَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬periَ‫ ا‬kehidupanَ‫ ا‬manusiaَ‫ ا‬sebagaiَ‫ ا‬manusiaَ‫ ا‬ijtima’i,َ‫( ا‬social
being)َ‫ ا‬diterbitkanَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬janji-janji,َ‫ ا‬baikَ‫ ا‬janjiَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬diikrarkanَ‫ ا‬atauَ‫ ا‬tertulis,َ‫ ا‬
ataupunَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬berupaَ‫ ا‬persetujuan-persetujuanَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬sama-samaَ‫ ا‬dimaklumiَ‫( ا‬code,
etie)َ‫ ا‬untukَ‫ ا‬sama-samaَ‫ ا‬melakukanَ‫ ا‬sesuatuَ‫ ا‬atauَ‫ ا‬sama-samaَ‫ ا‬tidakَ‫ ا‬melakukanَ‫ ا‬
sesuatu.

َ‫ ا‬

4. Pembina Ummat Dalam Kancah Kehidupan

Seluruhَ‫ ا‬Sunnahَ‫ ا‬Rasulَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬berupaَ‫ ا‬perkataanَ‫ ا‬atauَ‫ ا‬berupaَ‫ ا‬perbuatanَ‫ ا‬tumbuhَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬
sehari-kesehari,َ‫ ا‬dariَ‫ ا‬sa’at,َ‫ ا‬kesa’at,َ‫ ا‬dalamَ‫ ا‬konfrontasiَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬peristiwa-peristiwaَ‫ ا‬
“besar”َ‫ ا‬atauَ‫“ ا‬kecil”.

Dalamَ‫ ا‬rangkaَ‫ ا‬iniَ‫ ا‬pulaَ‫ ا‬pembawaَ‫ ا‬Risalahَ‫ ا‬berjumpaَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬kawanَ‫ ا‬danَ‫ ا‬berhadapanَ‫ ا‬
denganَ‫ ا‬lawan:َ‫ ا‬kawanَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬setiaَ‫ ا‬sehidupَ‫ ا‬semati,َ‫ ا‬dariَ‫ ا‬awalَ‫ ا‬sampaiَ‫ ا‬akhir;َ‫ ا‬danَ‫ ا‬
lawanَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬secaraَ‫ ا‬terang-teranganَ‫ ا‬memusuhinyaَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬awalَ‫ ا‬sampaiَ‫ ا‬akhir;َ‫ ا‬danَ‫ ا‬
lawanَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬bermainَ‫ ا‬pura-puraَ‫ ا‬menjadiَ‫ ا‬kawanَ‫ ا‬sambilَ‫ ا‬menungguَ‫ ا‬saatَ‫ ا‬untukَ‫ ا‬
menikamَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬belakang.َ‫ ا‬Berjumpaَ‫ ا‬jugaَ‫ ا‬kawanَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬selaluَ‫ ا‬melihatَ‫ ا‬arahَ‫ ا‬angin,َ‫ ا‬
imgimَ‫ ا‬berkawanَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬siapaَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬lebihَ‫ ا‬kuatَ‫ اَ ا‬sewaktu-waktu;َ‫ ا‬denganَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬
manaَ‫ ا‬sajaَ‫ ا‬asalَ‫ ا‬badanَ‫ ا‬selamat,َ‫ ا‬seleraَ‫ ا‬lepas.َ‫ ا‬Berjumpaَ‫ ا‬pulaَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬golonganَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬
memangَ‫ ا‬tidakَ‫ ا‬sependirian,َ‫ ا‬tetapiَ‫ ا‬sudahَ‫ ا‬mengadakanَ‫ ا‬perjanjianَ‫ ا‬untukَ‫ ا‬hidupَ‫ ا‬
berdampinganَ‫ ا‬secaraَ‫ ا‬damai,َ‫ ا‬tetapiَ‫ ا‬tiba-tibaَ‫ ا‬menghianatiَ‫ ا‬janjiَ‫ ا‬secaraَ‫ ا‬rendahَ‫ ا‬danَ‫ ا‬
penakut.َ‫ ا‬

BAGIAN B
 I

WAJIB DA’WAH

‫ف اَنوينعننهلعوُنن اَنعلسن اَاعلممعننكللسر ُ اَ اَنومأو للنئسلل ن‬

‫ك اَمهلمم‬ ‫نوعلتنمكعن اَسمعنمكعم اَأمنمةر اَينللعدمعوُنن اَإسنللىَ اَاعلنخعيِلسر اَنوينللأعمممرونن اَبسلاَّعلنمععمرو س‬
‫اعلممعفلسمحوُنن‬

“Dan hendaklah ada di antara kamu segolongan umat yang menyeru kepada
kebajikan, menyuruh kepada yang ma'ruf dan mencegah dari yang munkar;
merekalah orang-orang yang beruntung.”َ‫( ا‬Al-Imron:َ‫ ا‬104)

1. Timbang Terima

Padaَ‫ ا‬tanggalَ‫ ا‬9َ‫ ا‬Dzulhijjahَ‫ ا‬tahunَ‫ ا‬10َ‫ ا‬Hijriyahَ‫ ا‬berlakulahَ‫ ا‬suatuَ‫ ا‬peristiwaَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬dapat
diibaratkanَ‫ ا‬sebagaiَ‫ ا‬suatuَ‫ ا‬peristiwaَ‫“ ا‬timbangَ‫ ا‬terima”َ‫ ا‬antaraَ‫ ا‬Rasul,َ‫ ا‬Pembawaَ‫ ا‬
Risalahَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬Ummatَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬menerimaَ‫ ا‬amanahَ‫ ا‬da’wah.َ‫ ا‬Yakniَ‫ ا‬padaَ‫ ا‬musimَ‫ ا‬
‘ibadahَ‫ ا‬haji,َ‫ ا‬yangَ‫ ا‬untukَ‫ ا‬penghabisanَ‫ ا‬kaliَ‫ ا‬disertaiَ‫ ا‬melakukannyaَ‫ ا‬olehَ‫ ا‬Rasulullahَ‫ ا‬
Shalallahu alaihi wasallamَ‫ ا‬terkenalَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬namaَ‫“ ا‬Hujjatulَ‫ ا‬Wada’”,َ‫ ا‬Hajiَ‫ ا‬
Penghabisan.

2. Wajib Da’wah

‫س اَتنأعمممرونن اَبساَّعلنمععمرو س‬
‫ف اَنوتنعنهنعوُنن اَنعسن اَاعلممعننكسر اَنوتمعؤسممنوُنن اَبساَّنلس‬ ‫ اَمكعنتمعم اَنخعيِنر اَأمنمقة اَأمعخسرنج ع‬
‫ت اَسللنناَّ س‬
“Kamu adalah umat yang terbaik yang dilahirkan untuk manusia, menyuruh
kepada yang ma'ruf, dan mencegah dari yang munkar, dan beriman kepada
Allah” (Aliَ‫ ا‬Imron:َ‫ ا‬110)

Islamَ‫ ا‬adalahَ‫ ا‬agamaَ‫ ا‬Risalahَ‫ ا‬untukَ‫ ا‬manusiaَ‫ ا‬keseluruhannya.

Ummatَ‫ ا‬Islamَ‫ ا‬adalahَ‫ ا‬pendukungَ‫ ا‬amanah,َ‫ ا‬untukَ‫ ا‬meneruskanَ‫ ا‬Risalahَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬

da’wahَ‫ ا‬baikَ‫ ا‬sebagaiَ‫ ا‬Ummatَ‫ ا‬kepadaَ‫ ا‬ummat-ummatَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬lain,َ‫ ا‬ataupunَ‫ ا‬
perseoranganَ‫ ا‬diَ‫ ا‬tempatَ‫ ا‬manapunَ‫ ا‬merekaَ‫ ا‬berada,َ‫ ا‬menurutَ‫ ا‬kemampuanَ‫ ا‬masing-
masing.
Da’wahَ‫ ا‬dalamَ‫ ا‬artiَ‫ ا‬amar ma’ruf nahi mungkarَ‫ ا‬adalahَ‫ ا‬syaratَ‫ ا‬mutlakَ‫ ا‬bagiَ‫ ا‬
kesempurnaanَ‫ ا‬danَ‫ ا‬keselamatanَ‫ ا‬hidupَ‫ ا‬masyarakat.َ‫ ا‬Iniَ‫ ا‬adalahَ‫ ا‬kewajibanَ‫ ا‬sebagaiَ‫ ا‬
pembawaَ‫ ا‬fitrahَ‫ ا‬manusiaَ‫ ا‬selakuَ‫“ ا‬social being”,َ‫( ا‬makhluk Ijtima’i);َ‫ ا‬danَ‫ ا‬kewajiban
yangَ‫ ا‬ditegaskanَ‫ ا‬olehَ‫ ا‬Risalah,َ‫ ا‬olehَ‫ ا‬Kitabullahَ‫ ا‬danَ‫ ا‬Sunnahَ‫ ا‬Rasul!َ‫ ا‬Bukanَ‫ ا‬
monopoliَ‫ ا‬golonganَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬disebutَ‫“ ا‬Ulama”َ‫ ا‬atauَ‫“ ا‬Cerdik-Cendikiawan”.

II
 FIQHUD DA’WAH

1. KEMERDEKAAN BERI’TIQAD DAN WILAYAH DA’WAH

ِ‫نل اَإسعكنراهن اَفسيِ اَالرديسن ِ اَ اَقنعد اَتنبنيِننن اَاليَرعشمد اَسمنن اَاعلنغري‬

“Tidak ada paksaan untuk (memasuki) agama (Islam); sesungguhnya telah jelas
jalan yang benar daripada jalan yang sesat.”َ‫( ا‬Al-Baqarah:َ‫ ا‬256)

Bilaَ‫ ا‬seorangَ‫ ا‬muballighَ‫ ا‬diibaratkanَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬seorangَ‫ ا‬petaniَ‫ ا‬makaَ‫ ا‬bidangnyaَ‫ ا‬ialahَ‫ ا‬
menaburَ‫ ا‬bibit,َ‫ ا‬mengolahَ‫ ا‬tanahَ‫ ا‬memberiَ‫ ا‬pupuk,َ‫ ا‬air,َ‫ ا‬menjagaَ‫ ا‬supayaَ‫ ا‬bibitَ‫ ا‬ituَ‫ ا‬
cukupَ‫ ا‬mendapatَ‫ ا‬udaraَ‫ ا‬danَ‫ ا‬sinarَ‫ ا‬matahari,َ‫ ا‬melindungiَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬hamaَ‫ ا‬danَ‫ ا‬lain-lain.

Adapunَ‫ ا‬menumbuhkanَ‫ ا‬bibitَ‫ ا‬menjadiَ‫ ا‬benihَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬hidupَ‫ ا‬adalahَ‫ ا‬satuَ‫ ا‬penciptaanَ‫ ا‬
yangَ‫ ا‬terletakَ‫ ا‬dalamَ‫ ا‬kekuasaanَ‫ ا‬Khaliqَ‫ ا‬semata-mata,َ‫ ا‬diَ‫ ا‬luarَ‫ ا‬kemampuanَ‫ ا‬danَ‫ ا‬
bidangَ‫ ا‬usahaَ‫ ا‬seorangَ‫ ا‬petani.َ‫ ا‬

Demikianlahَ‫ ا‬hidayah:َ‫ ا‬hidayahَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬mencetusَ‫ ا‬sinarَ‫ ا‬iman,َ‫ ا‬adalahَ‫ ا‬semata-mataَ‫ ا‬

kurniaَ‫ ا‬langsungَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬Allahَ‫ ا‬subhanahu wata’alaَ‫ ا‬letaknyaَ‫ ا‬diluarَ‫ ا‬jangkauanَ‫ ا‬seorang
pemaksaَ‫ ا‬atasَ‫ ا‬mereka.

Tugasnyaَ‫ ا‬ialahَ‫ ا‬mengingatkanَ‫“ ا‬Inzar bil Qur’an”.َ‫ ا‬Mengingatkanَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬Al-

Qur’an.َ‫ ا‬Denganَ‫ ا‬apaَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬terkandungَ‫ ا‬dalamَ‫ ا‬Al-Qur’anَ‫ ا‬danَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬cara-caraَ‫ ا‬
yangَ‫ ا‬ditunjukanَ‫ ا‬olehَ‫ ا‬Al-Qur’an.َ‫ ا‬Bil Qur’an wa bithariqatihi!

2. PERSIAPAN MUBALLIGH

Seorangَ‫ ا‬Muballighَ‫ ا‬berhadapanَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬duaَ‫ ا‬halَ‫ ا‬:

a. Adaَ‫ ا‬wajibَ‫ ا‬da’wahَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬harusَ‫ ا‬ditunaikanَ‫ ا‬dan

b. Adaَ‫ ا‬kemerdekaan beri’tiqadَ‫ اَ ا‬yangَ‫ ا‬harusَ‫ ا‬dihormati

2.1. َ‫ ا‬Pembinaan Mental (Al-I’dad Al-Fikri)

- Jiwaَ‫ ا‬merdekaَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬Ananiyah
 2.2. Pembinaan Ilmiyah
‫اس اَنونماَّ اَأننناَّ اَسمنن اَاعلممعشسرسكيِنن‬
‫صيِنرقة اَأننناَّ اَنونمسن اَاتنبننعسنيِ ِ اَ اَنومسعبنحاَّنن اَ ن‬ ‫قمعل اَ لهنسذسه اَنسسبيِلسيِ اَأنعدمعوُ اَإسلنىَ اَ ن‬
‫اس ُ اَ اَنعلنلىَ اَبن س‬

Katakanlah: "Inilah jalan (agama)ku, aku dan orang-orang yang mengikutiku

mengajak (kamu) kepada Allah dengan hujjah yang nyata, Maha Suci Allah, dan
aku tiada termasuk orang-orang yang musyrik".َ‫( ا‬Yusuf:َ‫ ا‬108)

- Tafaqquhَ‫ ا‬fiddin
- Tafaqquhَ‫ ا‬finnas
- Bahasaَ‫ ا‬Al-Qur’an
- Bahasaَ‫ ا‬Pengantar

III
KAIFIAT DAN ADAB DA’WAH
1. Hikmah

‫ك اَهمللنوُ اَأنععلنللمم‬
‫ظسة اَاعلنحنسننسة ِ اَ اَنونجاَّسدعلهمعم اَبساَّلنتسيِ اَسهنيِ اَأنعحنسمن ُ اَ اَإسنن اَنربنلل ن‬
‫ك اَبساَّعلسحعكنمسة اَنواعلنمعوُسع ن‬ ‫ع اَإسلنلىَ اَنسسبيِسل اَنربر ن‬
‫اعد م‬
‫ضنل اَنععن اَنسسبيِلسسه ِ اَ اَنوهمنوُ اَأنععلنمم اَبساَّعلممعهتنسدينن‬‫بسنمعن اَ ن‬

“Serulah (manusia) kepada jalan Tuhan-mu dengan hikmah dan pelajaran

yang baik dan bantahlah mereka dengan cara yang baik. Sesungguhnya
Tuhanmu Dialah yang lebih mengetahui tentang siapa yang tersesat dari
jalan-Nya dan Dialah yang lebih mengetahui orang-orang yang mendapat
petunjuk.” (An-Nahl:َ‫ ا‬125)
a. Hikmah dalam Arti “Mengenal Golongan”

َ‫ ا‬Syeikhَ‫ ا‬Muhammadَ‫ ا‬Abduhَ‫ ا‬menyimpulkanَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬ayatَ‫ ا‬Al-Qur’anَ‫ ا‬diَ‫ ا‬atas,َ‫ ا‬

bahwaَ‫ ا‬dalamَ‫ ا‬garisَ‫ ا‬besarnya,َ‫ ا‬ummatَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬dihadapiَ‫ ا‬seorangَ‫ ا‬pembawaَ‫ ا‬
da’wahَ‫ ا‬dapatَ‫ ا‬dibagiَ‫ ا‬atasَ‫ ا‬tigaَ‫ ا‬golongan,َ‫ ا‬yangَ‫ ا‬masing-masingnyaَ‫ ا‬harusَ‫ ا‬
dihadapiَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬caraَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬berbeda-bedaَ‫ ا‬pula:

1. Adaَ‫ ا‬golonganَ‫ ا‬cerdikَ‫ ا‬cendikiawanَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬cintaَ‫ ا‬kebenaran,َ‫ ا‬danَ‫ ا‬dapatَ‫ ا‬

berfikirَ‫ ا‬secaraَ‫ ا‬kritis,َ‫ ا‬cepatَ‫ ا‬dapatَ‫ ا‬menangkapَ‫ ا‬artiَ‫ ا‬persoalan.َ‫ ا‬Merekaَ‫ ا‬ini
harusَ‫ ا‬dipanggilَ‫ ا‬denganَ‫“ ا‬hikmah”,َ‫ ا‬yakniَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬alasan-alasan,َ‫ ا‬denganَ‫ ا‬
dalilَ‫ ا‬danَ‫ ا‬hujjahَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬dapatَ‫ ا‬diterimaَ‫ ا‬olehَ‫ ا‬kekuatanَ‫ ا‬akalَ‫ ا‬mereka.
2. Adaَ‫ ا‬golonganَ‫ ا‬awam,َ‫ ا‬orangَ‫ ا‬kebanyakanَ‫ ا‬belumَ‫ ا‬dapatَ‫ ا‬berfikirَ‫ ا‬secaraَ‫ ا‬
kritisَ‫ ا‬danَ‫ ا‬mendalam,َ‫ ا‬belumَ‫ ا‬dapatَ‫ ا‬menangkapَ‫ ا‬pengertianَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬tinggi-
tinggi.َ‫ ا‬Merekaَ‫ ا‬iniَ‫ ا‬dipanggilَ‫ ا‬denganَ‫“ ا‬mauidzatun Hasanah”َ‫ ا‬denganَ‫ ا‬
anjuranَ‫ ا‬danَ‫ ا‬didikan,َ‫ ا‬yangَ‫ ا‬baik-baik,َ‫ ا‬denganَ‫ ا‬ajaran-ajaranَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬mudah
difaham.
3. Adaَ‫ ا‬golonganَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬tingkatَ‫ ا‬kecerdasannyaَ‫ ا‬diَ‫ ا‬antaraَ‫ ا‬keduaَ‫ ا‬golonganَ‫ ا‬
tersebut,َ‫ ا‬belumَ‫ ا‬dapatَ‫ ا‬dicapaiَ‫ ا‬denganَ‫“ ا‬hikmah”,َ‫ ا‬akanَ‫ ا‬tetapiَ‫ ا‬tidakَ‫ ا‬akanَ‫ ا‬
sesuaiَ‫ ا‬pula,َ‫ ا‬bilaَ‫ ا‬dilayaniَ‫ ا‬sepertiَ‫ ا‬golonganَ‫ ا‬awam;َ‫ ا‬merekaَ‫ ا‬sukaَ‫ ا‬
membahasَ‫ ا‬sesuatu,َ‫ ا‬tetapiَ‫ ا‬tidakَ‫ ا‬hanyaَ‫ ا‬dalamَ‫ ا‬batasَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬tertentu,َ‫ ا‬tidakَ‫ ا‬
sanggupَ‫ ا‬mendalamَ‫ اَ ا‬benar.
Merekaَ‫ ا‬iniَ‫ ا‬dipanggilَ‫ ا‬denganَ‫“ ا‬mujadalah billati hiya ahsan”َ‫ ا‬yakniَ‫ ا‬
denganَ‫ ا‬tukarَ‫ ا‬fikiran,َ‫ ا‬gunaَ‫ ا‬mendorongَ‫ ا‬supayaَ‫ ا‬berfikir,َ‫ ا‬secaraَ‫ ا‬sehat,َ‫ ا‬
sanَ‫ ا‬satuَ‫ ا‬danَ‫ ا‬lainnyaَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬caraَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬lebihَ‫ ا‬baik.َ‫ ا‬
b. Hikmah dalam Arti Kemampuan Memilih Saat, Bila Harus
Berbicara, Bila Harus Diam
Khutbahَ‫ ا‬pertamaَ‫ ا‬kaliَ‫ ا‬dalamَ‫ ا‬lingkunganَ‫ ا‬kaumَ‫ ا‬Rasulullahَ‫ ا‬shalallahu
alaihi wasallamَ‫ ا‬ituَ‫ ا‬ringkasَ‫ ا‬sekali,َ‫ ا‬sebagaimanaَ‫ ا‬pulaَ‫ ا‬galibnya,َ‫ ا‬
Khutbahَ‫ ا‬Rasulullahَ‫ ا‬shallallahu alaihi wasallam,َ‫ ا‬tapiَ‫ ا‬padatَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬
hikmah,َ‫ ا‬danَ‫ ا‬amanatَ‫ ا‬rapiَ‫ ا‬bangunannya(“buildingَ‫ ا‬up”َ‫ ا‬nya).َ‫ ا‬Rasulullahَ‫ ا‬
shallalahu alaihi wasallamَ‫ ا‬menyusunnyaَ‫ ا‬ibaratَ‫ ا‬seorangَ‫ ا‬pembangunَ‫ ا‬
 rumah,َ‫ ا‬menyusunَ‫ ا‬batuَ‫ ا‬perumahan,َ‫ ا‬lapisanَ‫ ا‬demiَ‫ ا‬lapisan,َ‫ ا‬sampaiَ‫ ا‬
menjadiَ‫ ا‬bangunanَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬efektifَ‫ ا‬danَ‫ ا‬kuatَ‫ ا‬sertaَ‫ ا‬indah.
Tapiَ‫ ا‬hikmahَ‫ ا‬utamaَ‫ ا‬dalamَ‫ ا‬peristiwaَ‫ ا‬iniَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬menjadiَ‫ ا‬landasanَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬
“bangunan”َ‫ ا‬itu,َ‫ ا‬ialahَ‫ ا‬kemampuanَ‫ ا‬beliauَ‫ ا‬memilihَ‫ ا‬saatَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬tepat,َ‫ ا‬
kapanَ‫ ا‬harusَ‫ ا‬diamَ‫ ا‬danَ‫ ا‬kapanَ‫ ا‬harusَ‫ ا‬berbicara,َ‫ ا‬sehinggaَ‫ ا‬sampaiَ‫ ا‬
mencapaiَ‫ ا‬hasilَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬sebaik-baiknya.
Kesemuanyaَ‫ ا‬iniَ‫ ا‬pentingَ‫ ا‬sekaliَ‫ ا‬dalamَ‫ ا‬usahaَ‫ ا‬da’wah.َ‫ ا‬Iaَ‫ ا‬dapatَ‫ ا‬
menghindarkanَ‫ ا‬seorangَ‫ ا‬muballighَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬padaَ‫ ا‬memakaiَ‫ ا‬cara-caraَ‫ ا‬seperti
“ayamَ‫ ا‬gadisَ‫ ا‬baruَ‫ ا‬bertelur,َ‫ ا‬rintangَ‫ ا‬berkotatَ‫ ا‬sepanjangَ‫ ا‬hari”.َ‫ ا‬Tenagaَ‫ ا‬
terbuang-buang,َ‫ ا‬sedangkanَ‫ ا‬hasilnyaَ‫ ا‬tidakَ‫ ا‬seberapa,َ‫ ا‬malahَ‫ ا‬seringَ‫ ا‬kaliَ‫ ا‬
negatif.َ‫ اَ اَ اَ ا‬
c. Hikmah dalam Mengandakan Kontak Pikiran dan Mencari Titik
Pertemuan, Sebagai Tempat Bertolak, Untuk Maju Secara
Sistematis
Cariَ‫ ا‬titikَ‫ ا‬pertemuan,َ‫ ا‬laluَ‫ ا‬majuَ‫ ا‬selangkahَ‫ ا‬demiَ‫ ا‬selangkah,َ‫ ا‬denganَ‫ ا‬
tabahَ‫ ا‬danَ‫ ا‬sistematisَ‫ ا‬kepadaَ‫ ا‬tujuanَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬hendakَ‫ ا‬dicapai.َ‫ ا‬Dalamَ‫ ا‬halَ‫ ا‬iniَ‫ ا‬
adaَ‫ ا‬beberapaَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬harusَ‫ ا‬perluَ‫ ا‬diperhatikan:
Hikmahَ‫ ا‬kebijaksanaanَ‫ ا‬dalamَ‫ ا‬mengadakanَ‫ ا‬kontakَ‫ ا‬pimikiranَ‫ ا‬pertama,َ‫ ا‬
danَ‫ ا‬membawaَ‫ ا‬orangَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬dihadapiَ‫ ا‬kepadaَ‫ ا‬titikَ‫ ا‬pertemuanَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬akanَ‫ ا‬
jadiَ‫ ا‬tempatَ‫ ا‬bertolakَ‫ ا‬tidaklahَ‫ ا‬bisaَ‫ ا‬disamakanَ‫( ا‬lantaranَ‫ ا‬memangَ‫ ا‬
berbeda)َ‫ ا‬denganَ‫ ا‬apaَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬disebutَ‫ ا‬menyesuaikanَ‫ ا‬diri.َ‫ ا‬Yakniَ‫ ا‬
menyesuaikanَ‫ ا‬diriَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬apaَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬kebetulanَ‫ ا‬sedangَ‫ ا‬disenangiَ‫ ا‬orang;
sehinggaَ‫ ا‬isiَ‫ ا‬atauَ‫ ا‬zatَ‫ ا‬da’wahَ‫ ا‬sendiriَ‫ ا‬berubahَ‫ ا‬lantarannya.َ‫ ا‬Atauَ‫ ا‬
menyesuaikanَ‫ ا‬diriَ‫ ا‬menyembunyikanَ‫ ا‬sebagianَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬apaَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬harusَ‫ ا‬
disampaikan,َ‫ ا‬yakniَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬disebutَ‫“ ا‬kitman”.َ‫ اَ ا‬
d. Hikmah Tidak Mlepaskan Shibgah!
e. Memilih dan Menyusun Kata Yang Tepat

dakwahَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬qoulanَ‫ ا‬sadiedanَ‫ ا‬adalahَ‫ ا‬kataَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬lurusَ‫( ا‬tidakَ‫ ا‬berbelit-
belit),َ‫ ا‬kataَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬benar,َ‫ ا‬keluarَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬hatiَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬suciَ‫ ا‬bersih,َ‫ ا‬danَ‫ ا‬diucapkanَ‫ ا‬
denganَ‫ ا‬caraَ‫ ا‬sedemikianَ‫ ا‬rupa,َ‫ ا‬sehinggaَ‫ ا‬tepatَ‫ ا‬mengenaiَ‫ ا‬sasaranَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬
dituju,َ‫ ا‬yakni;َ‫ ا‬sehinggaَ‫ ا‬panggilanَ‫ ا‬dakwahَ‫ ا‬sampaiَ‫ ا‬mengetukَ‫ ا‬pintuَ‫ ا‬akalَ‫ ا‬dan
kalbuَ‫ ا‬merekaَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬dihadapi.
Dakwahَ‫ ا‬harusَ‫ ا‬pulaَ‫ ا‬dilakukanَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬qoulanَ‫ ا‬layyinan.َ‫ ا‬Beliauَ‫ ا‬kutipَ‫ ا‬firman
Allahَ‫ ا‬Ta’alaَ‫ ا‬dalamَ‫ ا‬suratَ‫ ا‬Thaha:43-44,َ‫“ ا‬Pergilahَ‫ ا‬kamuَ‫ ا‬berduaَ‫ ا‬kepadaَ‫ ا‬
Fir’aun:َ‫ ا‬sesungguhnyaَ‫ ا‬diaَ‫ ا‬telahَ‫ ا‬membuatَ‫ ا‬kedzalimanَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬melewatiَ‫ ا‬
batas;َ‫ ا‬makaَ‫ ا‬katakanlahَ‫ ا‬kepadanyaَ‫“ ا‬qoulanَ‫ ا‬layyinan”;َ‫ ا‬mudahَ‫ ا‬mudahanَ‫ ا‬iaَ‫ ا‬
akanَ‫ ا‬ingatَ‫( ا‬akanَ‫ ا‬kebenaran)َ‫ ا‬atauَ‫ ا‬merasaَ‫ ا‬takutَ‫( ا‬akanَ‫ ا‬azabَ‫ ا‬Allah).”

Qoulanَ‫ ا‬layyinanَ‫ ا‬lazimَ‫ ا‬diterjemahkanَ‫“ ا‬kataَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬lembutَ‫ ا‬atauَ‫ ا‬kataَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬
manis”.

Dakwahَ‫ ا‬Nabiَ‫ ا‬Musaَ‫ ا‬danَ‫ ا‬Harunَ‫ ا‬dalamَ‫ ا‬menerapkanَ‫ ا‬dakwahَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬

menggunakanَ‫ ا‬pendekatanَ‫ ا‬qoulanَ‫ ا‬sadiedanَ‫ ا‬danَ‫ ا‬qoulanَ‫ ا‬Layyinanَ‫ ا‬terhadapَ‫ ا‬
Fir’aun.

Terkaitَ‫ ا‬memilihَ‫ ا‬danَ‫ ا‬menyusunَ‫ ا‬kataَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬tepat,َ‫ ا‬dakwahَ‫ ا‬Nabiَ‫ ا‬Musaَ‫ ا‬danَ‫ ا‬
Harunَ‫ ا‬kepadaَ‫ ا‬Fir’aunَ‫ ا‬dilakukanَ‫ ا‬secaraَ‫ ا‬tepatَ‫ ا‬danَ‫ ا‬tajamَ‫ ا‬tetapiَ‫ ا‬halusَ‫ ا‬danَ‫ ا‬
bersih,َ‫ ا‬keluarَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬kalbuَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬bersih.َ‫ ا‬Bersihَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬nafsuَ‫ ا‬kasarَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬
hanyaَ‫ ا‬bisaَ‫ ا‬menyalakanَ‫ ا‬nafsuَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬kasarَ‫ ا‬pulaَ‫ ا‬padaَ‫ ا‬pihakَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬dihadapi.

Bilaَ‫ ا‬dakwahَ‫ ا‬terhadapَ‫ ا‬Fir’aunَ‫ ا‬sajaَ‫ ا‬dilakukanَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬caraَ‫ ا‬demikianَ‫ ا‬tepat,َ‫ ا‬
halusَ‫ ا‬danَ‫ ا‬bersih,َ‫ ا‬apalahَ‫ ا‬lagiَ‫ ا‬dakwahَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬ditujukanَ‫ ا‬kepadaَ‫ ا‬sesamaَ‫ ا‬
muslim.َ‫ ا‬Jelasَ‫ ا‬harusَ‫ ا‬lebihَ‫ ا‬tepat,َ‫ ا‬santun,َ‫ ا‬bersih,َ‫ ا‬lembutَ‫ ا‬danَ‫ ا‬lebihَ‫ ا‬bersih.َ‫ ا‬
Tanpaَ‫ ا‬caciَ‫ ا‬maki,َ‫ ا‬laknatَ‫ ا‬danَ‫ ا‬sumpahَ‫ ا‬serapah.َ‫ ا‬Selainَ‫ ا‬halَ‫ ا‬ituَ‫ ا‬tidakَ‫ ا‬beradabَ‫ ا‬
jugaَ‫ ا‬menyelisihiَ‫ ا‬kaifiatَ‫ ا‬dakwahَ‫ ا‬Rasulullahَ‫ ا‬shallallahuَ‫‘ ا‬alaihiَ‫ ا‬waَ‫ ا‬sallam.

Memang,َ‫ ا‬tegasَ‫ ا‬beliau,َ‫ ا‬maki-makianَ‫ ا‬danَ‫ ا‬mainَ‫ ا‬cap-capanَ‫ ا‬bukanlahَ‫ ا‬alatَ‫ ا‬

yangَ‫ ا‬wajarَ‫ ا‬bagiَ‫ ا‬seorangَ‫ ا‬pembawaَ‫ ا‬dakwah.

Bukanَ‫ ا‬tanfier,َ‫ ا‬menghalauَ‫ ا‬orang,َ‫ ا‬sehinggaَ‫ ا‬lari!

Gembirakan,َ‫ ا‬janganَ‫ ا‬timbulkanَ‫ ا‬kebencianَ‫ ا‬hinggaَ‫ ا‬orangَ‫ ا‬lari!َ‫ ا‬

Qoulanَ‫ ا‬layyinan,َ‫ ا‬adalahَ‫ ا‬suaraَ‫ ا‬dakwahَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬terkendali,َ‫ ا‬olehَ‫ ا‬jiwaَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬
beriman.َ‫ ا‬Olehَ‫ ا‬karenaَ‫ ا‬ituَ‫ ا‬terpeliharaَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬meradangَ‫ ا‬memburangsang.َ‫ ا‬
 Terpeliharaَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬tajammulَ‫ ا‬danَ‫ ا‬tazalluf,َ‫ ا‬menjilat-jilatَ‫ ا‬mengambilَ‫ ا‬muka.َ‫ ا‬
Caraَ‫ ا‬danَ‫ ا‬gayanyaَ‫ ا‬tidakَ‫ ا‬terlepasَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬adab.َ‫ ا‬Adabَ‫ ا‬orangَ‫ ا‬berpribadi,َ‫ ا‬yangَ‫ ا‬
bercelupkanَ‫ ا‬shibghatullah.

f. Hikmah dalam Cara Perpisahan

‫صبسعر اَنعلنلىَ اَنماَّ اَينمقوُملوُنن اَنواعهمجعرهمعم اَهنعجررا اَنجسميِرل‬
‫نوا ع‬
“Dan bersabarlah terhadap apa yang mereka ucapkan dan jauhilah
mereka dengan cara yang baik.” (Al-Muzzammil:َ‫ ا‬10)

g. Hikmah dalam Arti Uswah Hasanah dan Lisanul Hal

h. Khulasah

‫ا اَأنيَيهناَّ اَالنسذينن اَآنممنوُا اَنل اَتنتنسخمذوا اَنعمدرويِ اَنونعمدنومكعم اَأنعولسيِناَّنء اَتمعلمقوُنن اَإسلنعيِسهعم اَبساَّعلنمنوُندسة اَنوقنللعد اَنكفنللمروا اَبسنمللاَّ اَنجللاَّنءمكعم‬
ِ‫ق اَيمعخسرمجوُنن اَالنرمسوُنل اَنوإسيناَّمكعم ْ اَ اَأنعن اَتمعؤسممنوُا اَبلسلاَّنلس اَنربرمكلعم اَإسعن اَمكعنتمللعم اَنخنرعجتمللعم اَسجهنلاَّردا اَفسلليِ اَنسللسبيِسلي‬ ‫سمنن اَاعلنح ر‬
‫ضاَّستيِ ُ اَ اَتمسسيَرونن اَإسلنعيِسهعم اَبساَّعلنمنوُندسة اَنوأننناَّ اَأنععلنمم اَبسنماَّ اَأنعخفنعيِتمعم اَنونماَّ اَأنععلنعنتمعم ُ اَ اَنونمعن اَينعفنععلللهم اَسمعنمكللعم اَفنقنللعد‬
‫نواعبتسنغاَّنء اَنمعر ن‬
‫ضنل اَنسنوُانء اَالنسسبيِسل‬
‫ن‬

“Hai orang-orang yang beriman, janganlah kamu mengambil musuh-Ku

dan musuhmu menjadi teman-teman setia yang kamu sampaikan kepada
mereka (berita-berita Muhammad), karena rasa kasih sayang; padahal
sesungguhnya mereka telah ingkar kepada kebenaran yang datang
kepadamu, mereka mengusir Rasul dan (mengusir) kamu karena kamu
beriman kepada Allah, Tuhanmu. Jika kamu benar-benar keluar untuk
berjihad di jalan-Ku dan mencari keridhaan-Ku (janganlah kamu berbuat
demikian). Kamu memberitahukan secara rahasia (berita-berita
Muhammad) kepada mereka, karena rasa kasih sayang. Aku lebih
mengetahui apa yang kamu sembunyikan dan apa yang kamu nyatakan.
Dan barangsiapa di antara kamu yang melakukannya, maka
sesungguhnya dia telah tersesat dari jalan yang lurus.”َ‫( ا‬Al-Mumtahanah:
1)

2. Mawaddah Fil Qurba

‫ف اَنععنهمللعم‬
‫ك ِ اَ اَفلنلاَّعع م‬ َ‫ب اَنلعنفن ي‬
‫ضللوُا اَسمللعن اَنحعوُلسلل ن‬ ‫ت اَفنظظرللاَّ اَنغلسيِلل ن‬
‫ظ اَاعلقنعللل س‬ ‫ت اَلنهمعم ِ اَ اَنولنللعوُ اَمكعنلل ن‬ ‫فنبسنماَّ اَنرعحنمقة اَسمنن اَ ن‬
‫اس اَلسعن ن‬
‫نواعستنعغفسعر اَلنهمعم‬
 “Maka disebabkan rahmat dari Allah-lah kamu berlaku lemah lembut
terhadap mereka. Sekiranya kamu bersikap keras lagi berhati kasar,
tentulah mereka menjauhkan diri dari sekelilingmu. Karena itu
maafkanlah mereka, mohonkanlah ampun bagi mereka”.َ‫( ا‬Aliَ‫ ا‬Imron:َ‫ ا‬159)

IV
AKHLAK DAN TIANG DAKWAH

َ‫ ا‬

Sumberَ‫ ا‬tenagaَ‫ ا‬bagiَ‫ ا‬dayaَ‫ ا‬tarikَ‫ ا‬ituَ‫ ا‬tidakَ‫ ا‬lagiَ‫ ا‬terletakَ‫ ا‬padaَ‫ ا‬ilmu,َ‫ ا‬danَ‫ ا‬tidakَ‫ ا‬pulaَ‫ ا‬
padaَ‫ ا‬hikmah.َ‫ ا‬Ilmuَ‫ ا‬danَ‫ ا‬hikmahَ‫ ا‬hanyaَ‫ ا‬pembukaَ‫ ا‬jalan.َ‫ ا‬Sumberَ‫ ا‬tenaganyaَ‫ ا‬sendiriَ‫ ا‬
terletakَ‫ ا‬padaَ‫ ا‬akhlakَ‫ ا‬pribadiَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬pembawaَ‫ ا‬da’wahَ‫ ا‬sendiri.

Baikَ‫ ا‬buruknyaَ‫ ا‬amalَ‫ ا‬perbuatanَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬terbitَ‫ ا‬secaraَ‫ ا‬spontan,َ‫ ا‬ituَ‫ ا‬tergantungَ‫ ا‬padaَ‫ ا‬
baikَ‫ ا‬atauَ‫ ا‬buruknyaَ‫ ا‬akhlakَ‫ ا‬pribadiَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬bersangkutan.َ‫ ا‬Lisanulَ‫ ا‬halَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬baikَ‫ ا‬
uswahَ‫ ا‬hasanahَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬menarikَ‫ ا‬hanyaَ‫ ا‬bisaَ‫ ا‬terbitَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬akhlakَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬baikَ‫ ا‬danَ‫ ا‬mulia,َ‫ ا‬
akhlakulَ‫ ا‬karimah.َ‫ ا‬Begituَ‫ ا‬pulaَ‫ ا‬sebaliknya.
 V

Ringkasan dan Penutup

1. Ujianَ‫ ا‬danَ‫ ا‬Cobaan

Satuَ‫ ا‬kaliَ‫ ا‬engkauَ‫ ا‬mencampungkanَ‫ ا‬diriَ‫ ا‬dalamَ‫ ا‬masyarakatَ‫ ا‬manusia,َ‫ ا‬mengajakَ‫ ا‬
ummatَ‫ ا‬kepadaَ‫ ا‬jalanَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬benar,َ‫ ا‬melarangَ‫ ا‬menempuhَ‫ ا‬jalanَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬salah,َ‫ ا‬pastiَ‫ ا‬
engkauَ‫ ا‬akanَ‫ ا‬berhadapanَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬bermacamَ‫ ا‬rintangan,َ‫ ا‬halangan,َ‫ ا‬danَ‫ ا‬cobaan.َ‫ ا‬
Makaَ‫ ا‬berhatiَ‫ ا‬teguhlahَ‫ ا‬engakauَ‫ ا‬menghadapinya!
2. Ujianَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬Luar
Paraَ‫ ا‬pembawaَ‫ ا‬da’wahَ‫ ا‬adalahَ‫ ا‬warasatul anbiya,َ‫ ا‬ahliَ‫ ا‬warisَ‫ ا‬paraَ‫ ا‬Rasulَ‫ ا‬danَ‫ ا‬
Nabi-nabi.َ‫ ا‬Yangَ‫ ا‬diwarisinyaَ‫ ا‬adalahَ‫ ا‬tugasَ‫ ا‬da’wah,َ‫ ا‬termasukَ‫ ا‬dalamَ‫ ا‬rintanganَ‫ ا‬
danَ‫ ا‬halangan,َ‫ ا‬yangَ‫ ا‬bersama-samaَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬da’wahَ‫ ا‬ituَ‫ ا‬merupakanَ‫ ا‬duaَ‫ ا‬sejoli,َ‫ ا‬
sebagaimanaَ‫ ا‬duaَ‫ ا‬sejolinyaَ‫ ا‬aksiَ‫ ا‬danَ‫ ا‬reaksi;َ‫ ا‬duaَ‫ ا‬sejolinyaَ‫ ا‬challengeَ‫ ا‬danَ‫ ا‬
response,َ‫ ا‬kataَ‫ ا‬orangَ‫ ا‬sekarang.
3. Ujianَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬Dalam
Adalahَ‫ ا‬bantuanَ‫ ا‬sangatَ‫ ا‬besarَ‫ ا‬diterimaَ‫ ا‬olehَ‫ ا‬seorangَ‫ ا‬muballigh,َ‫ ا‬apabilaَ‫ ا‬temanَ‫ ا‬
hidupnyaَ‫ ا‬sanggupَ‫ ا‬mengendalikanَ‫ ا‬diriَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬berumahَ‫ ا‬tanggaَ‫ ا‬atasَ‫ ا‬dasarَ‫ ا‬hidupَ‫ ا‬
qana’ah,َ‫ ا‬danَ‫ ا‬turutَ‫ ا‬memeliharaَ‫ ا‬kedudukanَ‫ ا‬danَ‫ ا‬martabatَ‫ ا‬suamiَ‫ ا‬ditengah-
tengahَ‫ ا‬ummatَ‫ ا‬yangbَ‫ ا‬menghajatkanَ‫ ا‬tuntunanَ‫ ا‬suaminya;َ‫ ا‬yakniَ‫ ا‬olehَ‫ ا‬karenaَ‫ ا‬
merekaَ‫ ا‬berdua,َ‫ ا‬bukanَ‫ ا‬sajaَ‫ ا‬sama-samaَ‫ ا‬bertempatَ‫ ا‬tinggalَ‫ ا‬dalamَ‫ ا‬rumahَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬
 satu,َ‫ ا‬akanَ‫ ا‬tetapiَ‫ ا‬sama-samaَ‫ ا‬hidupَ‫ ا‬dalamَ‫ ا‬alamَ‫ ا‬fikiranَ‫ ا‬danَ‫ ا‬cita-citaَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬satuَ‫ ا‬
pula.
4. Sumberَ‫ ا‬Kekuatan
Disampingَ‫ ا‬memperlengkapَ‫ ا‬ilmuَ‫ ا‬danَ‫ ا‬mempertajamَ‫ ا‬akal,َ‫ ا‬melaksakanَ‫ ا‬akalَ‫ ا‬
secaraَ‫ ا‬ikhtiar,َ‫ ا‬secaraَ‫ ا‬tertib,َ‫ ا‬dekatkan,َ‫ ا‬taqarrubkanَ‫ ا‬jiwaَ‫ ا‬kepadaَ‫ ا‬Ilahiَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬
ibadahَ‫ ا‬dzikirَ‫ ا‬danَ‫ ا‬do’a.َ‫ ا‬Biasakanَ‫ ا‬diriَ‫ ا‬merasakanَ‫ ا‬nikmatَ‫ ا‬munajatَ‫ ا‬denganَ‫ ا‬Ilahiَ‫ ا‬
padaَ‫ ا‬malamَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬sunyiَ‫ ا‬senyap.
5. Penutupَ‫ ا‬
Adapunَ‫ ا‬sumberَ‫ ا‬tenagaَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬akanَ‫ ا‬diperolehَ‫ ا‬seorangَ‫ ا‬muballighَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬sesamaَ‫ ا‬
manusiaَ‫ ا‬adalahَ‫ ا‬buahَ‫ ا‬dariَ‫ ا‬usahaَ‫ ا‬mendekatkanَ‫ ا‬diriَ‫ ا‬padaَ‫ ا‬sumberَ‫ ا‬yangَ‫ ا‬asliَ‫ ا‬itu.