SEJARAH PENGGAL 2 STPM

1.1 MASYARAKAT JAHILIAH

Soalan 1: Huraikan konsep dan struktur masyarakat Jahiliah

Pengenalan

Zaman jahiliah ialah zaman sebelum Islam. Zaman jahiliah wujud selepas keruntuhan kerajaan
Saba’. Pada masa itu, tiada nabi yang di utus dan tiada kitab suci daripada Allah SWT untuk
dijadikan petunjuk. Pada masa yang sama, tiada ciri-ciri ketamadunan atau pembangunan fizikal
yang melambangkan peradapan yang tinggi.
Lebih tepat, zaman jahiliah muncul selepas kejatuhan kerajaan Saba’ peringkat ketiga dan
peringkat terakhir pemerintahan Himyar pada tahun 300 dan berakhir setelah turunnya kitab suci
al-Quran dan kerasulan Nabi Muhammad s.a.w pada tahun 610. Dalam tempoh 3 abad itu,
masyarakat arab jahiliah dikatakan mengalami keruntuhan akhlak, agama, politik, ekonomi,
sosial dan ilmu pengetahuan.

Isi-Isi Penting:

Konsep Jahiliah

Jahiliah berasal dari kata akar Jahala dan kata terbitan Jahlun atau Jahlatun yang bermaksud
bodoh dan sesat. Berdasarkan al-Quran, ciri-ciri Jahiliah dapat dirumuskan kepada empat, iaitu:
Zaman yang tidak mempunyai Nabi dan kitab suci sebagai petunjuk, Masyarakatnya tidak
mempunyai peradapan dan tamadun, Masyarakatnya tidak berakhlak, angkuh dan bongkak serta
masyarakatnya jahil kerana tidak boleh membaca dan menulis.
Pendapat P.K Hitti bahawa masyarakat arab jahiliah hanya jahil dari segi kepercayaan dan
agama tetapi maju dari segi ilmu pengetahuan dan tamadun.
Pendapat orientalis barat P.K Hitti mengenai makna Jahiliah dapat disangkal dan dipersoal.Ini
kerana kerajaan Saba’ pada zaman kegemilanganya (pada zaman pemerintahan Ratu Balqis)
telah menerima ajaran Nabi Sulaiman a.s dan Allah SWT menganugerahkan kerajaan
Saba’ sebagai “negeri yang makmur dan mendapat pengampunan Tuhan” (surah Saba, ayat 15)
Setelah kerajaan ini ingkar kepada Allah SWT, maka kerajaan ini diturunkan bala oleh Allah
SWT dan mengalami kejatuhan.

Struktur Masyarakat Arab Jahiliah

Masyarakat Arab jahiliah mengamalkan sistem susun lapis masyarakat yang jelas. Masyarakat
arab jahiliah mengamalkan sistem berkabilah. Kabilah merupakan unit sosial yang mengawal
sistem pentadbiran masyarakat pada zaman Jahiliah. Penyatuan masyarakat berkabilah adalah
berdasarkan pertalian darah atau keturunan. Setiap kabilah mempunyai nama dan kemegahan
dan dipertahankan melalui semangat asabiyyah yang tinggi.
Oleh kerana semangat asabiyyah yang tinggi, kabilah telah berperang sesama kabilah dan
peperangan ini berlanjutan pada masa yang singkat mahupun pada masa yang panjang seperti
perang al-Basus di antara Kabilah Bakar dan Kabilah Taghlib. Sekiranya kabilah lain dapat
 menewaskan kabilah lain, maka anggota kabilah yang tewas akan dijadikan hamba abdi atau
tebusan untuk keluarga mereka.
Ketua kabilah dikenali sebagai ‘Syeikh’ dan haruslah mempunyai ciri-ciri kepimpinan dari segi
kepintaran,berani pemurah dan berupaya mempengaruhi anggota-anggota kabilahnya.
Seorang syeikh sangat dihormati oleh anggota kabilahnya. Walau bagaimanapun, tabiat
masyarakat jahiliah pada umumnya lebih suka hidup bebas tanpa kekangan mana-mana pihak
dan peraturan.
Umumnya, masyarakat Jahiliah yang mengamalkan semangat asabiyyah yang tinggi
menyebabkan peperangan dan perbalahan berlaku dan seterusnya membawa kepada perpecahan
dan kemunduran. Kesannya masih dirasai sehingga hari ini.

Kesimpulan:

Secara umumnya, zaman jahiliah merupakan zaman kegelapan dalam masyarakat di

Semenanjung Tanah Arab. Hal ini ditandai kemunduran yang dialami oleh masyarakat Arab
sama ada dari segi sosial, politik, agama, ekonomi dan ilmu pengetahuan.

Soalan 2: Sejarawan Islam dan Barat berbeza pendapat tentang Masyarakat Jahiliyah
sebagai masyarakat yang bertamadun. Bincangkan.

Pendahuluan

Pengertian Jahiliah berasal dari perkataan Jahala terbitan daripada perkataan Jahlatun yang
bermaksud sesat dan bodoh. Masyarakat ini telah bermula apabila jatuhnya kerajaan Saba’ dan
Himyar pada tahun 300 M sehingga bermulanya kerasulan nabi Muhammad SAW pada tahun
620 M di Makkah dan Madinah.
Menurut Islam, masyarakat ini merupakan Masyarakat Yang Tidak Bertamadun manakala
menurut pandangan Barat masyarakat ini adalah bertamadun berdasarkan hujah-hujah yang
dinyatakan.

Isi-Isi Penting:

a) Pandangan Sarjana Islam – Merupakan Masyarakat Yang Tidak Bertamadun, kerana:

Tidak mempunyai nabi dan kitab sebagai petunjuk kepada sesuatu masyarakat
Politik dan pentadbiran tidak tersusun dan hanya bergantung kepada Kabilah yang terkuat
menjadi ketua
Ekonomi – amalan riba dan suka menipu
Ilmu pengetahuan dan pendidikan - Tidak mempunyai pengetahuan dalam menulis dan
membaca bagi perkembangan ilmu, pendidikan dan intelektual sesebuah masyarakat. Tidak
mempunyai tamadun yang merangkumi ciri-ciri perkembangan sesebuah tamadun.
Kedudukan sosial – berdasarkan kabilah dan semangat assabiyah yang tinggi. Hubungan
Sosial – Tidak berakhlak dan etika yang baik sebagaimana yang digariskan dalam norma-norma
sosial sesebuah masyarakat dan sistem sosial yang tersusun.
Menganggap perkara keji seperti membunuh, merompak dan berzina sebagai perkara biasa
dalam masyarakat. Mereka suka bertelingkah dan menganggap berperang sebagai pekerjaan
yang disanjung tinggi dan meningkatkan imej kabilah
b) Pandangan Sarjana Barat – PK Hitti “History of the Arab”
Masyarakat Jahiliyah adalah bertamadun tetapi hanya jahil dari segi agama dan akhlak sahaja.
Masyarakat Arab Hadari adalah masyarakat tinggal tetap di kota-kota seperti Makkah, Madinah
dan Taif
Mempunyai struktur pemerintahan dan pentadbiran yang tersusun dengan perlantikan Ketua
Mereka sudah mempunyai kepercayaan iaitu Penyembahan Patung Berhala – al-Latta, al-Uzza,
al-Manat dll
Sistem ekonomi mencapai tahap tertinggi iaitu terlibat dalam kegiatan perniagaan dan
perdagangan dengan dunia luar seperti di Syam dan Yaman
Mempunyai karya-karya sastera puitis yang dipertandingkan dan dilekat pada dinding kaabah dll

Penutup

Terdapat percanggahan pendapat dengan Sarjana Islam tentang konsep dan ciri-ciri Jahiliyah.
Al-Quran diturunkan untuk memandu manusia kepada ketamadunan dan menamatkan Zaman
Jahiliah.

Soalan 3: Huraikan ciri-ciri masyarakat Arab Jahiliah

Pendahuluan

Pengertian Jahiliah berasal dari perkataan Jahala terbitan daripada perkataan Jahlatun yang
bermaksud sesat dan bodoh. Zaman jahiliah berlangsung selama kira-kira 300 tahun di
Semenanjung Tanah Arab. Zaman ini bermula setelah runtuhnya Empangan Maarib dalam
kerajaan Saba’ pada sekitar tahun 300M dan berakhir setelah turunnya al Quran serta Allah
SWT mengutuskan Nabi Muhammad s.a.w. sebagai Rasul pada tahun 610M.
Menurut Islam, masyarakat ini merupakan Masyarakat Yang Tidak Bertamadun manakala
menurut pandangan Barat masyarakat ini adalah bertamadun berdasarkan hujah-hujah yang
dinyatakan.

Isi-Isi Penting:

1. Dari aspek sosial masyarakat jahiliah adalah berasaskan sistem kabilah. Masyarakat jahiliah
sangat rendah moralnya. Kaum wanita dipandang rendah sehingga amalan menanam bayi
perempuan hidup-hidup menjadi kebiasaan. Kaum wanita dianggap sebagai pembawa sial dan
hanya dijadikan sebagai pemuas nafsu. Golongan hamba pula dianggap golongan bawahan dan
dijadikan sebagai barang dagangan.

2. Dari aspek politik pula, masyarakat jahiliah tidak mempunyai struktur politik yang
sistematik. Masyarakat jahiliah hidup berasaskan kabilah. Setiap kabilah diketuai oleh seorang
syeikh iaitu individu yang sangat dihormati. Walaupun mempunyai ketua tetapi setiap keputusan
bergantung kepada ketetapan bersama. Kabilah-kabilah ini kental dengan semangat asabiyah
iaitu sikap kesukuan dan bermegah dengan kabilahnya. Semangat asabiyah ini kerap
menimbulkan persengketaan dan peperangan antara kabilah.

3. Dalam bidang ekonomi pula, kegiatan pertanian, penternakan dan perdagangan menjadi
sumber utama. Kegiatan pertanian dan penternakan biasanya dijalankan oleh masyarakat Arab
 Badwi yang kebanyakannya tinggal di kawasan luar bandar. Walau bagaimanapun, kegiatan
pertanian dan penternakan ini sukar berkembang pesat kerana cara hidup berpindah-randah yang
diamalkan oleh masyarakat Arab Badwi. Perdagangan dijalankan secara sistem barter. Amalan
riba dan penipuan berlaku secara meluas.

4. Dari aspek agama dan kepercayaan, masyarakat jahiliah mengamalkan pelbagai jenis
agama dan kepercayaan. Sebahagian besar daripada masyarakat jahiliah mengamalkan agama
Wathani iaitu menyembah berhala. Antara berhala yang terkenal ialah al-Uzza, al-Lata dan al-
Manat yang dianggap mempunyai kuasa. Masyarakat jahiliah turut menganut agama seperti
Majusi, Hanif sereta mengamalkan kepercayaan karut atau khurafat seperti memuja kubur,
pokok bukit dan sebagainya.

5. Dari aspek ilmu pengetahuan pula, masyarakat jahiliah dianggap masyarakat yang tidak
memiliki ilmu pengetahuan tinggi.

Kesimpulan:

Secara umumnya, zaman jahiliah merupakan zaman kegelapan dalam masyarakat di

Semenanjung Tanah Arab. Hal ini ditandai kemunduran yang dialami oleh masyarakat Arab
sama ada dari segi sosial, politik, agama, ekonomi dan ilmu pengetahuan.

Soalan 4: Bincangkan ciri-ciri kehidupan masyarakat arab pada zaman Jahiliyah

Pendahuluan

Definisi jahiliyah (dari segi bahasa):Bererti bodoh dan sesat. Definisi jahiliyah oleh P.K.
Hittimenyatakan mereka hanya jahil dari segi agama sahaja, bukan dari segi ilmu pengetahuan.
Alasannya ialah zaman tersebut tiada nabi dan kitab sebagai petunjuk. Ciri-ciri jahiliyah
(mengikut al-Quran):Zaman yang tidak mempunyai nabi dan kitab suci sebagai
petunjuk. Zaman yang tidak mempunyai peradaban @ tamadun. Zaman masyarakatnya tidak
berakhlak, angkuh dan bongkak serta zaman masyarakatnya jahil kerana tidak boleh menulis
dan membaca.
Era/jangka masa zaman jahiliyah: Berlaku selama 3 abad iaitu apabila berakhirnya
kejatuhan kerajaan Saba’ peringkat ketiga @ peringkat akhir Himyar. Sekitar tahun 300M
hingga turun Al-Quran dan kerasulan Nabi Muhammad s.a.w pada tahun 610M

Isi-isi Penting:

Ciri-Ciri Kehidupan Masyarakat Arab Jahiliyah

1. Mengamalkan Pertanian

Selepas keruntuhan empangan Maarib di Yaman menyebabkan ketidakstabilan politik dan

kemerosotan ekonomi masyarakat Arab.
Pengeluaran pertanian di selatan Semenanjung Tanah Arab merosot dengan teruk akibat tiada
sistem pengairan yang baik. Aktiviti pertanian terhad, hanya tertumpu di kawasan subur yang
mempunyai oasis seperti di Yaman.
2. Menjalankan kegiatan Perdagangan

Orang Arab menjalankan aktiviti perdagangan di kota Makkah, Hirah dan Ghassan. Aktiviti
perdagangan berlaku antara selatan dengan utara – perdagangan dua musim iaitu musim sejuk di
Yaman dan musim panas di Syam dan pada musim haji tertumpu di Makkah.
Terdapat rombongan perdagangan dalam bentuk kumpulan yang dikenali sebagai kafilah.
Perdagangan dijalankan dalam sistem barter. Barang dagangan utama ialah bijiran, wangi-
wangian, rempah ratus, gaharu, berhala dan sebagainya.

3. Melakukan Rompakan

Puak Badwi melakukan rompakan ke atas kafilah2 perdagangan kaum bangsawan Quraisy.
Rompakan menjadi pekerjaan utama dan satu pekerjaan yang mulia.

4. Menjalankan Penternakan

Kegiatan utama kaum Badwi ialah menternak secara nomad. Antara binatang ternak seperti unta,
kambing dan biri2. Mereka berpindah randah untuk mencari kawasan rumput dan air bagi
binatang ternakan mereka. Binatang ternakan menjadi status kekayaan.
Ekonomi masyarakat Quraisy tidak berkembang kerana permusuhan yang ketara antara
golongan yang kaya dengan miskin.

5. Struktur Masyarakat

Struktur masyarakat Arab boleh dibahagi kepada 2 iaitu Arab Hadari (yang tinggal di bandar)
dan Arab Badwi (yang tinggal di padang pasir)
Mereka tertakluk kepada sistem berkabilah. Masyarakat berkabilah adalah berlandaskan
pertalian darah dan keturunan (semangat asabiyah). Mereka bermegah dengan kabilahnya dan
memandang hina terhadap kabilah yang lain.

6. Semangat Assabiyyah

Mereka ada perasaan setiakawan atau assabiyah yang sentiasa terjalin rapi. Selalu berlaku
peperangan antara kabilah. Tujuannya untuk mencari nama, kuasa, pengaruh dan harta benda
sebagai lambang kemegahan kabilah mereka. Peperangan antara mereka sering melibatkan 2
atau banyak suku dan memakan masa yang lama walaupun disebabkan oleh perkara kecil sahaja.
Contoh; Perang Basus antara kabilah Bakr dengan Rabi’ah.

7. Kedudukan wanita

Kedudukan wanita tidak mendapat tempat yang sewajarnya dalam masyarakat atau keluarga.
Mereka menanam anak perempuan hidup-hidup .
Mereka lebih suka mempunyai ramai anak lelaki kerana beranggapan anak perempuan apabila
besar kelak boleh menimbulkan masalah social dan ekonomi.

Kesimpulan:
Kehidupan masyarakat Arab Jahiliyah dalam sosial dan ekonomi penuh dengan kejahilan dan
kesesatan. Oleh itu, Allah Taala telah melantik Nabi Muhammad s.a.w. sebagai Nabi dan Rasul
untuk menyebarkan agama Islam ke seluruh bumi Arab dan seluruh dunia.

Soalan 5: Bincangkan sistem agama dan kepercayaan yang diamalkan oleh masyarakat
Arab sebelum kedatangan Islam.

Pendahuluan:

Kepercayaan merujuk kepada pegangan atau keyakinan terhadap kewujudan kuasa ghaib yang
mampu memberi perlindungan atau manfaat kepada seluruh kehidupan manusia. Pada zaman
Jahiliyah atau sebelum kedatangan Islam, masyarakat Arab Jahiliyah mengamalkan dua jenis
kepercayaan iaitu kepercayaan agama dan adat. Kepercayaan agama dikaitkan dengan unsur suci,
upacara-upacara keagamaan, penyembahan dan mempunyai Tuhan masing-masing.
Kepercayaan adat pula merupakan kepercayaan tahyul dan tradisi lama masyarakat yang
diwarisi sejak turun temurun daripada nenek moyang mereka.
Masyarakat arab Jahiliyah mempunyai dua bentuk kepercayaan iaitu kepercayaan agama
Samawi (Langit) yang diturun Allah melalui nabi-nabi tertentu dan mempunyai kitab dan agama
Ardhi (agama ciptaan) yang direka sendiri oleh manusia.

Isi-isi penting:
1. Agama Hanif

Agama peninggalan nabi Allah Ibrahim a.s dan anaknya nabi Ismail a.s. Ia diturunkan di kota
Makkah dan penganutnya di gelar Hunafa. Tidak disertakan kitab tetapi Suhuf. Penekanan
agama ini kepada mengesakan Tuhan yang satu. Agama ini mengambil kaedah aT-Thahannuth
iaitu amalan-amalan kegamaan menurut peraturannya. Antara amalannya bersembayang,
berpuasa dan tawaf mengelilingi kaabah.
Agama ini mengalami proses penyelewengan dari sumber asalnya setelah sekian lama kewafatan
nabi Ibrahim a.s dan nabi Ismail a.s. Zaman ini dicampur adukkan dengan penyembahan berhala
sehingga terdapat segelintir sahaja yang mengekalkan agama asalnya seperti Waraqah Bin
Naufal, Usman Bin Huarith, Abdullah bin Jahsy, Zaid Bin Amru dan Umayyah Abis Salt.

2. Agama Nasrani

Disebut juga agama Masihi dan diturunkan di Baitul Muqaddis melalui nabi Isa a.s. melalui
kitab Injil. Ia berkembang di Najran, Ghassan dan di kalangan kabilah Arab Bani Taghlib, Bani
Qadaah dan Bani Rabiah.
Terdapat tiga mashab iaitu Ya’kubiah di Mesir dan Habsyah, Nasturiah di Hirah dan Farsi dan
Malkani di Maghribi dan Andalusia. Tidak popular dikalangan masyarakat arab kerana
persaingan sengit diantara mazhab terlalu spiritual sehingga sukar difahami.

3. Agama Yahudi

Diturunkan di Palestin melalui nabi Musa a.s berserta kitab Taurat. Diamalkan di Madinah,
Taima, Khaibar dan Yaman. Juga terdapat dikalangan Kabilah Badwi Kinanah, Bani Namir,
Bani al-Harith dan Bani Kandah.
 Berbaur sentimen perkauman. Anti kepada penganut agama lain. Terseleweng kerana
beranggapan diri mereka sebagai anak Tuhan dan manusia paling mulia di dunia.

4. Agama Wathani atau Penyembahan Berhala

Diamalkan majoriti masyarakat Arab. Mereka menyembah pelbagai patung pelbagai saiz
daripada kayu, batu dan tepung. Mereka jadikan berhala-berhala ini sebagai pengantara
mendekatkan diri dengan tuhan. Berhala-berhala ini dikatakan mampu memberikan manfaat dan
mudarat.
Antara jenis berhala yang terkenal ialah al-Latta, al-Manat, al-Uzza dan Hubal. Di Makkah
ketika itu terdapat 360 berhala yang diletakkan sekitar Kaabah. Berhala-berhala ini dimiliki
setiap kabilah misalnya suku Kinanah memiliki berhala Saad yang terletak di tepi pantai Jeddah.
Suku Maznah memiliki berhala Nuhum dan suku Hawazin memiliki berhala Zulkhalasah.

5. Agama Majusi.

Agama penyembahan alam persekitaraan khususnya matahari dan api. Agama ini agak lama dan
kabur. Para pendetanya wajib menyembah matahari sebanyak 4 kali sehari termasuk
menyembah bulan, air dan api.
Tuhan mereka dua iaitu Tuhan baik (Cahaya) dan Tuhan jahat (gelita). Agama ini mengizinkan
perkahwinan antara ibu dengan anak atau adik dengan kakak sendiri.

6. Agama Penyembahan Cakerawala.

Mereka percaya bahawa cakerawala di langit adalah sumber segala tenaga dan kekuatan.
Penganutnya terdapat di Utara dan Selatan Tanah Arab. Mereka beranggapan bahawa matahari
sebangsa dengan malaikat, bulan dan bintang bergantung kepada belas kasihan matahari sebagai
Tuhan lelaki dan bulan sebagai Tuhan perempuan.

7. Kepercayaan Aninisme

Mempercayai bahawa setiap objek disekeliling manusia mempunyai kuasa tertentu yang boleh
mempengaruhi kehidupan manusia. Kepercayaan ini diamalkan oleh masyarakat Badwi. Mereka
menyembah objek-objek ganjil seperti pokok-pokok, batu-batu besar, Wadi, kawasan bekas
memerah susu kambing dan sebagainya.
Objek sembahan mereka adalah objek-objek mati dan bukan ciptaan manusia.

8. Kepercayaan Adat
Ia merupakan warisan tradisi masyarakat arab Jahiliyah yang kekal dalam sistem sosiobudaya.
Menghalang perbuatan membunuh ular kerana kebimbangan ular membalas dendam. Meyakini
pemakaian azimat boleh menguatkan pemakainya. Roh si mati boleh menjadi seekor burung
Hammah.
Contoh kepercayaan adat seperti mempercayai alamat yang ditunjukkan oleh burung sebelum
keluar dari rumah.
Kesimpulan

Sebelum kedatangan Islam masyarakat Arab mengamalkan kepercayaan polytheisme. Namun,

selepas kedatangan Islam khususnya zaman Rasulullah, ajaran Islam berjaya menghapuskan
kejahilan tersebut dan mengarahkan masyarakat Arab kepada meyakini akidah Tauhid iaitu
mengesakan Allah.
Agama berhala dapat ditamatkan. Bagaimanapun agama-agama lain masih di amalkan seperti
agama Yahudi dan Nasrani atas sifat keterbukaan dan kebebasan beragama. Antara penekanan
dalam ajaran Islam yang di bawa oleh Rasululah ialah aspek Akidah, Akhlak, Ibadah dan
Syariah.

Soalan 6: Huraikan golongan masyarakat yang terdapat di Makkah dan Madinah

sebelum kedatangan Islam.

Pendahuluan:

Nama asal Makkah ialah “Makaroba” diubah kepada “Bakah” dan akhirnya kepada Makkah.
Sebelum kedatangan Islam, Makkah telah berkembang sebagai pusat perdagangan, ibadat dan
kebudayaan. Sebelum hijrah Nabi Muhammad s.a.w, Madinah dikenali sebagai Yathrib. Kota ini
terletak 500 km dari Makekah dan merupakan bandar kedua terpenting di Hijaz. Madinah subur
dengan pertanian dan berada di tengah-tengah jalan perdagangan antara Syam di Utara dan
Makkah di selatan.
Sebelum kedatangan Islam, masyarakat Makkah dan Madinah dikenali sebagai masyarakat
Jahiliah.

Isi-isi penting:

1. Golongan Masyarakat Di Makkah

Penduduk terawal kota Makkah sekitar 2400 tahun dahulu didiami oleh puak Amaliqah
dan seterusnya puak Jurhum. Pada waktu inilah Nabi Ibrahim a.s bersama anaknya Nabi
Ismail telah membina kaabah di Makkah. Kemudian Bani Khuzaah berjaya menguasai
pemerintahan kota Makkah selama tiga tahun.
Sekitar abad ke-5 M kota Makkah diperintah oleh kaum Quraisy dibawah pimpinan
Qusay bin Qilab. Di bawah pemerintahan kaum Quraisy, kota Makah menjadi pusat ibadah dan
pusat perdagangan. Kaum Quraisy merupakan satu kelompok besar daripada keturunan Arab
Adnaniyah. Mereka berasal dari Fihr. Perkataan quraisy berasal dari kata taqarrasya yang
bererti penyatuan sempena kejayaan Qusay bin Kilab menyatupadukan kaum Quraisy di
Makkah. Kota Makkah merupakan kota yang bebas daripada pengaruh Byzantine
Puak Quraisy yang masyhur di Makkah - Bani Hasyim, Bani Umaiyah Bani Yazqah, Bani
Adi dan Bani Taym. Tokoh-Tokoh yang masyhur seperti Nabi Muhammad s.a.w (Bani
Hasyim), Muawiyah Bin Abu Sufyan (Bani Umaiyah) Khalid al Walid (Bani Makhzum), Abu
Bakar al-Siddiq (bani Taym) dan Umar al-Khattab (Bani Adi). Kaum Quraisy yang tinggal di
pingir kota Makkkah dikenali sebagai Quraisy al-Zawahir. Mereka terkenal dengan tentera
yang gagah bertugas mengawal kota Makkah. Mereka juga disebut Arab Badwi
Kaum Quraisy al-Bitah pula menetap di bahagian tengah kota Makkah. Mereka melibatkan
diri dalam bidang pentadbiran, ekonomi dan politik. Dikenali sebagai Arab Hadari Perebutan
kuasa yang berlaku antara anak-anak Qusay bin Kilab menyebabkan kaum Quraisy
berpecah kepada dua puak yang bertentangan iaitu Abd al-Dar dan Abd Manaf. Abd al-Dar
disokong oleh Makhzum, adi dan Sahm. Sementara Abd Manaf disokong oleh Asad, Taym dan
zuhrah. Puak-puak yang berpecah ini kemudiannya berpecah pula kepada puak-puak yang lebih
kecil.

2. Golongan Masyarakat Di Madinah

Penduduk awal Madinah di katakan berketurunan Arab. Setelah itu tiba pula kaum Yahudi
dan kaum Arab dari Selatan Semenanjung Arab. Pada amnya mereka terbahagi kepada dua
kelompok bangsa iaitu bangsa Arab dan Yahudi dan daripada setiap itu pula terbahagi kepada
beberapa puak dan sub suku. Kaum Arab asli Madinah tidak diketahui asal usul mereka dan
tidak pula disebutkan oleh sumber-sumber Arab tentang suku dan nama anggotanya.
Puak Arab yang baru tiba dibahagi kepada 2 kelompok besar iaitu kaum Aus dan Khazraj atau
dikenali dengan nama bani Qailah. Daripada kelompok besar ini berpecah kepada beberapa
kelompok suku atau bani. Jika dilihat kepada jumlah suku ternyata suku Khazraj adalah lebih
besar dan lebih berpengaruh daripada suku Aus.
Penyatuan kuasa Aus dan Khazraj menyebabkan kaum Yahudi berasakan tidak puas hati dan
mereka bertindak memecah belahkan perpaduan kaum Aus dan Khazraj dengan melaga-lagakan
mereka. Puak Yahudi yang sememangnya merancang untuk memecah belahkan orang Arab.
Kaum Yahudi Berasal dari Palestin. Terdapat lebih 20 suku kaum Yahudi yang tinggal di
Madinah. Antara suku kaum tersebut hanya 3 yang terkenal dan berpengaruh iaitu Bani Qunaiqa,
bani Nadhir dan Bani Quraizah. Bani Qainuqa merupakan kaum Yahudi yang paling ramai dan
terawal sampai ke Madinah . Mereka menetap di di kawasan barat daya berhampiran Musalla
yang melibatkan diri dalam aktiviti perdagangan dan pertukangan. Memihak kepada kaum
Khazraj. Bani Nadhir merupakan kaum Yahudi kedua mendiami Madinah. Mereka telah
melarikan diri dari Palestin kerana menghadapi tekanan daripada tentera Rom. Mereka
menjalani kehidupan yang agak berasingan dari petempatan Arab dan bertutur dalam loghat
mereka sendiri. Mereka menetap di Bukit al-Nadhir. Terlibat dengan aktiviti pertukangan,
pertanian dan perniagaan. Mereka pengikut kepada kaum Aus ketika berlaku perselisihan antara
Aus dan Khazraj.
Bani Quraizah tiba agak lewat dan terbahagi kepada 2 suku iaitu Bani Ka’ab dan Bani Amru.
Mereka tinggal di luar kota Madinah iaitu di bahagian selatan di wadi Mahzur dan terlibat dalam
aktiviti pertanian. Kehidupan mereka agak mewah antara bani-bani yang lain. Memiliki perlatan
senjata dan makanan yang encukupi. Bani ini juga memihak kepada kaum Aus dalam
perbalahan antara Aus dan Khazraj.

Kesimpulan

Sebelum kedatangan Islam latar belakang masyarakat di Kota Makkah lebih kepada semangat
assabiyah dan juga pelbagai keturunan Arab sehingga akhirnya mewujudkan kepada kekuasaan
Kaum Quraisy yang menimbulkan tuntutan untuk berkuasa.
Di madinah pula, pelbagai kaum dan keturunan yang setentunya memerlukan seorang pemimpin
yang berwibawa untuk memimpin mereka
1.2 MASYARAKAT ISLAM

Soalan 7: Kehidupan manusia pada zaman Jahiliyah dan kehidupan manusia sesudah
kedatangan Islam mempunyai perbezaan yang ketara. Bincangkan kenyataan ini dengan
merujuk kepada masyarakat Tanah Arab.

Pendahuluan:

Jahiliyah berasal daripada perkataan Jahila yang bererti bodoh. Zaman ini berlangsung sebelum
kedatangan Islam sekitar tahun 300M hingga turun al Quran dan kerasulan Nabi Muhammad
s.a.w pada 610M.
Kitab suci Al Quran mengariskan ciri-ciri jahiliyah seperti berikut: Zaman yang tidak
mempunyai nabi dan kitab suci sebagai petunjuk Zaman yang tidak mempunyai peradaban atau
tamadun. Zaman masyarakatnya yang tidak berakhlak, angkuh dan bongkak. Zaman
masyarakatnya jahil kerana tidak boleh menulis dan membaca

Isi-isi penting

1. Perbezaan konsep ketuhanan

Masyarakat Jahiliyah mengamalkan kepercayaan polythisme. Terdapat lima agama yang

berkembang di Tanah Arab pada ketika itu Wathani, Yahudi, Kristian, Hanif dan Animisme.
Islam menolak konsep kepercayaan polythisme. Nabi Muhammad s.a.w membawa ajaran
agama mengesakan Allah S.W.T
2. Perbezaan aspek politik

Berasaskan kabilah. Syeikh kabilah menjadi ketua kabilah. Sistem politik Islam berasaskan
khalifah Allah di muka bumi.
Diasaskan oleh Nabi Muhammad s.a.w di Madinah dan dilanjutkan oleh Khulafa al- Rasyidin.
Berasaskan al-Quran dan Sunnah

3. Perbezaan aspek ekonomi

Mengikut kategori penduduk. Arab Badwi tinggal di kawasan luar bandar mengusahakan
kegiatan ekonomi seperti menternak unta, lembu, kambing di kawasan subur seperti Yaman dan
Madinah mereka menanam kurma dan anggur. Arab Hadari pula tinggal di kawasan bandar.
Terlibat dalam kegiatan pertukangan, membuat patung dan membuat senjata. Terlibat dalam
kegiatan perdagangan.
Walau bagaimanapun ekonomi Jahiliyah tidak menekankan aspek moral. Pedagang menindas
pembeli, mengamalkan riba, paksaan dan monopoli. Ekonomi yang dibawa oleh Islam menjurus
kepada keadilan sosial. Islam melarang jual beli dalam bentuk riba dan paksaan

4. Perbezaan aspek ilmu pengetahuan

Masyarakat Jahilyah tidak memiliki ilmu pengetahuan yang tinggi. Kebanyakan mereka
merupakan masyarakat buta huruf. Oleh itu setiap tindakan mereka lebih berdasarkan naluri dan
emosi. Menurut al-Baladhuri, bilangan mereka yang boleh membaca dan menulis hanya kira-
 kira 17 orang sahaja. Ilmu pengetahuan hanya untuk untuk golongan tertentu sahaja seperti
golongan bangsawan dan perkembangan ilmu pengetahuan berlaku dalam bentuk lisan
Apabila al-Quran diturunkan berlaku perkembangan ilmu pengetahuan. Umat Islam wajib mem
mempelajari al-Quran. Al Quran mencakupi ilmu politik, ekonomi, sosial dan budaya.

1. Perbezaan aspek sosial

Manusia jahiliyah mengamalkan amalan buruk seperti minum minuman keras, berzina dan
membunuh anak perempuan. Susun lapis masyarakat kelas dan keturunan seperti atas,
menengah, biasa dan abdi. Kedudukan kaum wanita begitu rendah dan dijadikan barangan nafsu
lelaki. Namun begitu mereka terkenal dengan adat menghormati tetamu, tepati janji dan berani.
Kedatangan Islam menekankan pemberian hak seperti hidup bebas, berfikir dan menghapuskan
perhambaan dan semangat assabiyah dan diganti dengan sistem ukhwah Islamiah. Kedudukan
wanita ditingkatkan dan pembunuhan bayi perempuan diharamkan. Nabi pernah bersabda
bahawa orang yang paling mulia ialah mereka yang paling beriman di sisi Allah S.W.T.

Kesimpulan

Sebelum kedatangan Islam masyarakat Tanah Arab berada dalam kegelapan dan kucar kacir
dengan tiada pedoman dan panduan hidup. Islam telah mengubah hidup masyarakat Tanah Arab
mencapai kemajuan politik, ekonomi dan sosial.

Soalan 8: Sejauh manakah prinsip persamaan taraf yang dianjurkan oleh Islam telah
menimbulkan penentangan daripada masyarakat Arab Quraisy di Makkah?

Pengenalan

Nabi Muhammad telah berusaha menyebarkan ajaran Islam di Makkah secara berperingkat-
peringkat. Dakwah Nabi pada mulanya dilakukan secara rahsia dan kemudian secara terbuka.
Pada mulanya orang Arab Quraisy tidak mengambil berat tentang penyebaran Islam kerana
hanya melibatkan keluarga Nabi Muhammad s.a.w. sahaja
Namun selepas dilakukan secara terang-terangan dan mendapat tempat di hati sebilangan ramai
orang, barulah mereka menentangnya. Prinsip persamaan taraf yang dianjurkan oleh Islam
merupakan salah satu sebab masyarakat Arab Quraisy menentang Nabi

Isi-isi Penting

1. Prinsip persamaan taraf dalam ajaran Islam

Di dalam Islam semua manusia adalah sama taraf. Prinsip ini bertentangan dengan sistem sosial
masyarakat Jahiliyah yang hidup berpuak-puak dan mewujudkan perbezaan darjat antara
golongan atasan dengan bawahan.
Mereka juga menolak konsep persaudaraan Islam yang sangat bertentangan dengan konsep
assabiyah yang menjadi pegangan mereka
2. Perbezaan dari segi amalan dan kepercayaan

Ajaran Islam berasaskan kepercayaan kepada Allah Yang Maha Esa

Orang Arab Quraisy pula mempercayai dan mengamalkan tradisi turun-temurun mereka iaitu
menyembah patung berhala dan mempercayai animisme

3. Ingin mengekalkan kuasa dan pengaruh

Penentangan ini berlaku disebabkan orang Arab Quraisy mempunyai tanggapan yang salah
terhadap tugas nabi. Mereka menganggap jika mereka menerima agama Islam, mereka terpaksa
tunduk kepada kepimpinan Nabi. Sejak dahulu mereka sentiasa bersaing untuk menjadi ketua
atau pemerintah Makkah
Puak Arab Quraisy bimbang jika memeluk agama Islam, kuasa dan kepimpinan Kota Makkah
akan terus berada di tangan Bani Hashim yang telah memegangnya sejak zaman nenek moyang
Rasulullah

4. Bimbang hilang punca pendapatan

Puak Arab Quraisy ingin mempertahankan pusaka nenek moyang mereka iaitu penyembahan
berhala. Islam melarang pengukiran, penjualan dan penyembahan patung berhala
Puak Arab Quraisy bimbang mereka akan kehilangan punca pendapatan dan perniagaan berhala
akan terjejas

5. Takut hari pembalasan

Mereka takut tentang pembalasan pada hari Kiamat. Dalam ajaran Islam perbuatan dosa akan
dibalas dengan seksaan api neraka
Mereka sedar telah banyak melakukan dosa dan kemungkaran seperti minum arak, berzina,
membunuh, mengamalkan riba dan sebagainya

6. Perasaan iri hati

Mereka berasa iri hati akan kedudukan Muhammad sebagai Nabi dan Rasul
Selain itu Nabi juga disanjung oleh ramai orang kerana sifat-sifat mulia yang ada pada baginda

Kesimpulan

Penentangan masyarakat Arab Quraisy Makkah terhadap Nabi bukan sahaja disebabkan oleh
prinsip persamaan taraf yang dianjurkan oleh Islam tetapi juga disebabkan oleh faktor-faktor
lain. Tentangan daripada masyarakat Quraisy Mekah sedikitpun tidak merencatkan usaha Nabi
untuk berdakwah malah semakin menambahkan keazaman baginda untuk menyebarkan ajaran
Islam
Dalam menghadapi tentangan tersebut, Nabi telah mengarahkan pengikut baginda berhijrah ke
Habsyah. Penentangan masyarakat Quraisy Makkah menerima tamparan hebat apabila beberapa
orang pembesarnya telah memeluk Islam seperti Umar al Khattab
 Soalan 9: Perihalkan penentangan yang dihadapi oleh Nabi Muhammad s.a.w sewaktu
berada di kota Makkah dan nyatakan langkah-langkah yang diambil oleh baginda bagi
mengatasinya.

Pendahuluan

Setelah tiga tahun Rasulullah s.a.w. menyampaikan ajaran Allah secara sulit, akhirnya Allah
menyeru Rasulullah menyampaikan ajaran secara terbuka dengan bukti turunnya ayat 94 surah
Al-Hijr. Rasulullah s.a.w. menghadapi penentangan kemudian setelah mula menegaskan
kesesatan golongan masyarakat Makkah menyembah berhala yang menjadi anutan turun
temurun.
Terdapat beberapa sebab masyarakat Makkah menentang ajaran Nabi Muhammad s.a.w.

Isi-isi penting:

Sebab-sebab Penentangan Rasulullah Semasa di Kota Makkah

1.1 Faktor Agama

Ajaran Rasulullah s.a.w. menegaskan kepada keesaan Allah, akidah, dan tauhid. Perkara-perkara
dalam rukun iman seperti percaya hari kiamat sukar untuk diterima oleh masyarakat Makkah
Sukar menerima hakikat seperti adanya hari pembalasan, pahala dan dosa, syurga dan neraka
yang dianggap oleh mereka bertentangan dengan ajaran nenek moyang
Apatah lagi menyembah berhala adalah dilarang dalam Islam dan dianggap perbuatan syirik.
Menganggap Rasulullah s.a.w. cuba menghapuskan ajaran nenek moyang yang diwarisi

1.2 Faktor Politik

Suku-suku lain di Makkah berasa bimbang Rasulullah s.a.w. akan mengambil alih kuasa di
Makkah. Kebimbangan diperkuat oleh Bani Hasyim yang melindungi baginda dalam
menyampaikan ajaran Islam. Sebab itulah Bani Hasyim dikenakan pemulauan social oleh suku
lain di Makkah selama hampir tiga tahun untuk melemahkan kegiatan Rasulullah s.a.w.
Usaha penyampaian ajaran Allah oleh Rasulullah s.a.w. ditentang dan dituduh cuba
mendapatkan pengaruh dengan menyampaikan ajaran baru.

1.3 Faktor Sosial

Islam menganggap manusia adalah sama taraf melainkan yang bertakwa dengan Allah. Begitu
juga dengan prinsip keadilan, persaudaraan sesama manusia
Sedangkan golongan masyarakat Makkah telah biasa dengan fahaman asabiyah yang kuat dan
menyanjungi keturunan serta wujudnya golongan hamba. Sekali lagi ajaran Islam dianggap
sangat bertentangan dengan fahaman sosial yang telah diwarisi

1.4 Faktor Ekonomi

Ajaran yang disampaikan oleh Rasulullah s.a.w. amat menentang keras penyembahan berhala
yang dianggap menyekutukan Allah. Sedangkan tumpuan golongan pedagang ke Kota Makkah
antara lainnya disebabkan berkembangnya perusahan peralatan berhala
 Mereka beranggapan sekiranya ajaran Rasulullah s.a.w. berkembang akan menghapuskan
kegiatan penyembahan berhala dan seterusnya akan menyakat sumber pendapatan penduduk
Makkah yang mengusahakan berhala

2. Bentuk Penentangan yang Dilakukan oleh Masyarakat Makkah

2.1 Propaganda penghinaan terhadap Rasulullah s.a.w

Mereka menuduh Rasulullah s.a.w. seorang yang gilakan pangkat, kedudukan dan status.
Penghinaan juga diteruskan dengan menghasut kabilah pedagang luar yang datang ke Makkah
akan keburukan Rasulullah s.a.w.
Penghinaan dilakukan melalui perkataan, perbuatan, dan memperolok-olokkan baginda.
Antaranya, halaman rumah Rasulullah s.a.w. pernah ditaburi dengan najis dan Rasulullah pernah
mengalami luka akibat dilempar dengan batu.

2.2 Melakukan Penyiksaan

Melakukan penyeksaan terhadap pengikut Islam terutamanya golongan yang lemah dan hambah
dengan harapan Rasulullah s.a.w. akan menghentikan ajaran Islam
Contohnya Bilal bin Rabah dijemur di tengah panas mata hari di padang pasir dan ditindih
dengan batu besar. Begitu juga dengan keluarga Ammar bin Yasir yang diseksa oleh Bani
Makhzum hingga kedua ibu bapanya meninggal dunia

2.3 Melakukan Diplomasi

Setelah kekerasan gagal, mereka menawarkan Rasulullah s.a.w. dengan pangkat, wanita, dan
harta agar Rasulullah s.a.w. menghentikan ajaran Islam
Rasulullah pernah ditawarkan sebagai pemerintah Kota Makkah dengan syarat baginda
menghentikan ajaran Islam, tetapi semuanya ditolak oleh Rasulullah s.a.w.

2.4 Usaha Membunuh Rasulullah s.a.w.

Keputusan ini diambil setelah semua keputusan di atas masih menemuai kegagalan. Mereka
pernah meminta agar Abu Talib menyerahkan Rasulullah s.a.w. kepada mereka untuk dibunuh
dan sebagai ganjarannya Abu Talib akan diberikan seorang pemuda Quraisy yang kaya
Setelah Abu Talib menolak maka masyarakat Makkah mengambil keputusan untuk membunuh
Rasulullah s.a.w. melalui wakil setiap suku yang terdapat di Kota Makkah. Usaha ini masih
gagal kerana Rasulullah s.a.w. mendapat wahyu daripada Allah untuk segerah berhijrah ke
Madinah

2.5 Peperangan

Tindakan ini dilakukan setelah Rasulullah s.a.w. berhijrah ke Kota Madinah. Beberapa siri
peperangan berlaku antara Islam dengan musyrikin Makkah antaranya seperti Perang Badar,
Uhud, dan Perang Khandak
Tujuannya adalah untuk melenyapkan ajaran Islam bersama-sama dengan Rasululah s.a.w. dan
pengikutnya
 3. Cara Rasulullah S.A.W. Mengatasi Penentangan

3.1 Penebusan Pengikut Islam

Pengikut Islam yang terdiri daripada golongan yang lemah dan hamba telah ditebus oleh Abu
Bakar, Uthman dan Khadijah serta golongan Islam yang berkemampuan, walaupun dikenakan
harga yang tinggi
Contohnya Bilal telah dimerdekakan oleh Abu Bakar

3.2 Melakukan hijrah ke Habsyah

Untuk meringankan baban dan tekanan ke atas pengikut Islam, Rasululllah s.a.w. telah
menganjurkan pengikutnya berhijrah ke Habsyah yang dilakukan sebanyak dua kali dalam
sejarah
Pertama kali pada tahun ke 5 perlantikan baginda Rasulullah s.a.w. yang disertai seramai 10
lelaki dan 5 perempuan dan keduanya pada tahun ke-7 setelah baginda dilantik sebagai
Rasulullah s.a.w. yang disertai seramai 83 lelaki 18 perempuan

3.3 Dengan Perlindungan

Pengikut Islam yang dimerdekakan berlindung di bawah suku yang mempunyai kedudukan.
Rasulullah s.a.w. sendiri berlindung di bawah jagaan bapa saudaranya iaitu Abu Talib di
samping kedudukan Bani Hasyim yang dihormati oleh masyarakat Makkah
Kedudukan mereka terjamin kerana masyarakat Kota Makah masih menghormati Qanun al-Jiran
(menghormati tetamu dan jiran)

Kesimpulan

Pada tahap awal penyebaran Islam, Rasulullah s.a.w. telah mendapat penentangan daripada
masyarakat Kota Makkah dan diatasi dengan pasif. Berkat daripada kesabaran Rasulullah s.a.w.
setelah berhijrah ke Madinah, baginda berjaya mewujudkan sebuah negara Islam dan mengatasi
penentangan inidengan lebih agresif sehingga berjaya menegakkan syiar Islam.
Akhirnya, sebuah negara Islam Madinah telah ditubuhkan dan akhirnya Kota Makkah dapat
ditawan tampa pertumpahan darah pada tahun 8 H.

Soalan 10: Huraikan Pembinaan Masyarakat Islam di Makkah

Pendahuluan:

Nabi Muhammad SAW diutus bagi menyampaikan risalah kepada seluruh umat manusia tentang
ajaran Islam. Baginda ialah nabi dan rasul selepasnya. Baginda telah berjaya membentuk sebuah
masyarakat (ummah) dan Negara islam di Madinah.
Selepas kewafatan Nabi Muhammad SAW, telah berlaku suatu perubahan besar dari sudut
politik, ekonomi dan sosial umat islam yang terdiri membawa kepada perkembangan budaya
dan msyarakat Islam yang terdiri dripada pelbagai bangsa dan keturunan. Peristiwa ini telah
mencetuskan suatu fenomena baharu dalam sejarah umat Islam bermula dari era Khulafa al-
Rasyidin hinggalah kepada era-era selepasnya.

Isi-isi penting:

Aktiviti dakwah

Antara usaha Nabi Muhammad SAW untuk membentuk masyarakat Islam di Makkah adalah
melalui dakwah.Langkah-langkah dakwah di ambil sama ada secara sulit atau terang-
terangan. Secara sulit, baginda berdakwah kepda keluarga, anak-anak angkat, saudara mara
dan para sahabat. Baginda menyeru mereka beriman kepda Allah SWT dan rasul-NYA serta
meninggalkan amalan menyembah berhala.
Baginda juga menyeru mereka kebaikan, iaitu ma’ruf dan meninggalkan kejahatan,
iaitu munkar seperti minum arak, brjudi, berzina, mencuri dan membunuh. Dakwah yang
dijalankan oleh baginda adalah secara lemah lembut. Hanya beberapa org dalam kalangan
penduduk Makkah yang memeluk islam setelah kira-kira tiga tahun dakwah dakwah secara sulit
di jalankan. Orang pertama yang memeluk islam ialah: Siti khadijah (wanita), Ali bin Abu
Talib (kanak-kanak) dan Abu Bakkar al-siddiq (lelaki dewasa)
Peringkat dakwah secara sulit telah dilakukan secara sulit telah dilakukan secara berhati-hati
melalui individu tertentu seperti Abu Bakar al-Siddiq dan al- Arqam bin Abi al-Arqam yang
menghadiahkan rumahnya sebagai markas untuk menyebarkan agama Islam. Mereka yang
memeluk islam di Makkah terdiri daripda golongan miskin dan kaya, termasuk Abu bakar al-
Siddiq dan uthman bin Affan. Namun begitu, bilangnya terlalu kecil berbanding dengan
Madinah selepas hijrah.
Selepas 3 tahun berdakwah secara sulit, turun wahyu supaya Nabi Muhammad SAW bedakwah
secara terang-terangan. Walaubagaimanapun sambutan daripada kaum keluarga baginda agak
dingn, terutamanya tentangan oleh bapa saudaranya, Abu Lahab sehingga turun ayat al-Quran
yang mengutuk perbuatan tersebut, iaitu surah al-Lahab, ayat 1-5. Selepasnya turunnya ayat al-
Quran, maka bermulalah aktiviti dakwah secara terang-terangan Allah swt mengarahkan
baginda supaya memberikan peringatan dan amaran kepada kaum keluarga baginda supaya
patuh dan setia kepada orang yg beriman. Namun begitu, Abu Lahab enggan menurut perintah
Allah SWT dan Rasul-NYA serta terus menentang dan memusuhi baginda dan agama
islam.

Tentangan dan Cabaran

Kaum Quraisy menentang usaha dakwah Nabi Muhammad SAW dan mencabar baginda supaya
menunjukkan mukjizat seperti nabi-nabi terdahulu. Tujuan mereka semata-mata untuk menghina
Nabi Muhammad SAW dan kerasulan baginda. Kaum Quraisy mula terasa terhina kerana
Nabi Muhammad SAW menyelar agama berhala mereka, iaitu agama nenek moyang mereka.
Mereka meminta agr abu talib menasihati anak saudaranya, tetapi Nabi Muhammad SAW tetap
meneruskan seruan islam. Sikap dan pendirian Abu Talib memihak Nabi Muhammad SAW
menyebabkan kaum Quraisy bertambah marah dan meminta agar Nabi Muhammad SAW di
serahkan kepada mereka.
Setelah usaha tersebut gagal, mereka cuba memujuk Nabi Muhammad SAW dengan
menawarkan perempuan, harta dan pangkat dengan syarat baginda meninggalkan seruan islam,
tetapi tawaran ini di tolak. Kaum Quraisy kemudiannya menggunakan cara kompromi dengan
mencadangkan agar Nabi Muhammad SAW menyembah berhala dan mereka akan menyembah
Tuhan Nabi Muhammad SAW. Tawaran ini di tolak oleh baginda berdasarkan perintah Allah
SWT dalam surah al-Kaafirun,ayat 1-6 yang bermaksud “terdapat pemisahan mutlak antara
agama Islam daripada agama berhala.”
Kaum Quraisy tdk mahu beralah kerana tdk mahu kuasa yang ada pda mereka tergugat. Selepas
gagal denagn pelbagai cara,akhirnya kaum Quraisy mengambil tindakan menyeksa orang Islam.
Walaupun orang islam diseksa dgn dahsyat,namun bilangan org yang memeluk islam terus
bertambah.
Umat islam telah berpindah ke Habsyah bagi mengelakkan penyeksaan kaum Quraisy, di
samping berdakwah utk menyebarkan agama islam. Peristiwa tersebut berlaku pada bulan rejab
tahun 615 M. Mereka selamat sampai di Habsyah dan di berikan perlindungan oleh rajanya
Najasyi. Nabi Muhammad SAW pula terus berdakwah di Makkah. Kaum Quraisy masih tdk
berpuas hati dan menghantar dua org utusan meminta agar raja Najasyi memulangkan org islam.
Namun usaha tersebut gagal kerana raja Najasyi sendri telah tertarik dgn islam.
Berita pengislaman Umar bin Al-Khattab pada bulan Zulhijah tahun 616 M yg juga merupakan
seorg pemimpin yang berperpengaruh dalam kalangan masyakat di Makkah. Kaum Quraisy
semakin berpecah kerana umar bin al khattab merupakan orang kuat mereka.
Pemulauan yg berlaku selama kira-kira tiga tahun itu merangkumi larangan melakukan urusan
jual beli, perkahwinan dan memberikan pertolongan kepada kaum keluarga Nabi Muhammad
SAW. Mereka hanya di benarkan keluar pada musim haji. Peluang ini di gunakan oleh nabi
Muhammad SAW menyebarkan agama islam kepada jemaah haji yg datang dari seluruh
semenanjung Tanah Arab.

Sebab-sebab kaum Quraisy menentang Nabi Muhammad SAW dan agama Islam.

Kuasa dan pengaruh yang di pegang selama ini berhubung dengan kepimpinan kota Makkah
perlu di kekalkan.
Agama islam mementingkan persamaan taraf sesama manusia. Konsep ini sangat bertentangan
dengan konsep sistem sosial masyarakat jahiliah.
Pusaka nenek moyang mereka juga harus di pertahankan.mereka bimbang akn hilang punca
pendapatan daripada penjualan berhala yang telah menjadi amalan sejak zaman nenek moyang
mereka.
Takut akan hari pembalasan kerana mereka telah banyak melakukan dosa di dunia.
Iri hati dgn kedudukan Nabi Muhammad SAW sebagai seorg Nabi dan Rasul.
Kematian Abu Talib dan Siti Khadijah menyebabkan tiada perlindungan kepada Nabi
Muhammad SAW.hal ini memberikan kekuatan kepada kepada kaum Quraisy utk menentang.

Proses penentangan

Selepas kematian Abu Talib dan siti Khadijah, penentangan kaum Quraisy terhadap Nabi
Muhammad SAW semakin kuat. Keadaan ini memaksa baginda mencari perlindungan di Ta’if
kerana di Makkah baginda tiada lagi tempat berlindung. Nabi Muhammad SAW telah pergi ke
Ta’if secra bersendirian untuk meneruskan usaha dakwah di samping mendapatkan pertolongan
dripada pemimpin Ta’if, namun usaha ini gagal. Kegagalan tersebut tdk melemahkan usaha
baginda untk meneruskan perjuangan menegakkan agama islam.baginda terus menyeru kpada
kabilah-kabilah Arab yg datang ke Makkah utk menunaikan haji agar menerima islam.
Nabi Muhammad SAW berasa tersisih daripda masyarakat Makkah setelah seruannya ditolak
oleh kaum Quraisy dan Bani Thaqif di Ta’if. Kaum Quraisy tdk senang melihat org islam
berhijrah ke madinah kerana dikhuatiri mereka akan mewujudkan kuasa baharu d sana. Satu
komplot utk membunuh Nabi Muhammad SAW telah di usulkan oleh Abu Jahal. Dgn ini
berharap ajaran islam akan terkubur dan mereka yg berhijrah ke Madinah akn pulang semula ke
Makkah. Nabi Muhammad SAW tlh mengetahui komplot pembunuhan trsebut. Oleh itu, Ali bin
Abi Talip menawarkan diri utk tidur di tmpat baginada.baginda telah berhijrah bersama-sama
abu bakar secara senyap-senyap. Berita tentang kegagalan menangkap Nabi Muhammad SAW
telah mnggemparkan masyarakat seluruh penduduk Makkah.
Dalam suasana yg tertekan akibat ancaman Quraisy itu, berlaku peristiwa yg menakjubkan
iaitu israk dan mikraj pada 27 rejab tahun ke-11 kerasulan baginda. Peristiwa ini merupakan
mukjizat yang amat besar ke atas Nabi Muhammad Saw. Peristiwa israk dan mikraj telah
menggemparkan masyarakat Quraisy Makkah. Mereka menuduh Nabi Muhammad SAW
sebagai pembohong. Namun keadaan tersebut tdk mengugat iman org islam dan Abu Bakar
merupakan org yg pertama menyakini peristiwa israk dan mikraj. Disebabkan itu, beliau
mndapat gelaran al-siddiq (yang membenarkan).
Kepentingan israk dan mikraj adalah menunjukkan kekuasaan Allah SWT. Bermulanya fardu
solat lima waktu sehari semalam keada umat islam, Dapat memeperkukuh iman dan nead org
islam, Membuktikan bahawa Nabi Muhammad SAW diutus bagi seluruh umat mnusia
sepanjang zaman hingga kiamat dan telah melahirkan kira-kira 150 org masyarakat islam
Makkah hasil daripada usaha dakwah.

Kesimpulan

Pada tahap awal penyebaran Islam, Rasulullah s.a.w. telah mendapat penentangan daripada
masyarakat Kota Makkah dan diatasi dengan pasif. Berkat daripada kesabaran Rasulullah s.a.w.
setelah berhijrah ke Madinah, baginda berjaya mewujudkan sebuah negara Islam dan mengatasi
penentangan inidengan lebih agresif sehingga berjaya menegakkan syiar Islam.
Akhirnya, sebuah negara Islam Madinah telah ditubuhkan dan akhirnya Kota Makkah dapat
ditawan tampa pertumpahan darah pada tahun 8 H.

Soalan 11: Huraikan konsep dan ciri-ciri ummah pada zaman Nabi Muhammad S.A.W

Pendahuluan

Umat Islam sebagai ummah yang bertanggungjawab mengembangkan tugas sebagai khalifah di
atas muka bumi ini sesuai dengan tujuan manusia diciptakan. Rasulullah S.A.W telah
meletakkan batu asas kepada umat islam melalui pembentukan generasi islam yang pertama
ketika baginda S.A.W masih hidup. Generasi islam yang pertama adalah contoh ummah yang
memiliki ciri-ciri yang lengkap dan menjadi contoh kepada umat islam selepasnya
Tamadun Islam terbina dan berkembang berasaskan konsep ummah. Mengikut kamus dewan,
ummah berasal daripada perkataan Arab yang bermaksud umat biasanya di maksudkan umat
islam. Konsep ummah ialah konsep yang unik kerana ummah yang terbina tidak berasaskan
kepada bangsa,warna kulit mahupun sempadan Geografi. Setiap masyarakat islam tanpa
mengira bangsa,warna kulit mahupun sempadan geografi, dikira sebagai satu ummah.

Isi-isi penting

Konsep Ummah

Ummah bererti masyarakat atau umat manusia. Dalam konteks ummah pada zaman Nabi
Muhammmad SAW, masyarakat yang mematuhi Piagam Madinah termasuk umat Islam &
bukan Islam kaum Yahudi di Madinah. Keadaan ini berbeza dengan tamadun-tamadun yang lain
kerana pada kebiasannya pembentukan masyarakat atau ummah berdasarkan pada bangsa,seperti
tamadun China yang berlandaskan bangsa Cina,tamadun Parsi yang berlandaskan bangsa Parsi
dan sebagainya. Perkataan ummah telah di sebut dalam al-Quran sebanyak 40 kali yang beerti
masyarakat, kumpulan atau manusia.
Konsep ummah berbeza dengan konsep masyarakat. Konsep masyarakat terbatas dengan
geopolitik, bahasa, Negara & bangsa tertentu. Istilah masyarakat timbulkesan daripada
pergolakan sosiopolitik di Eropah yang menekankan aspek nasionalisme atau semangat
kebangsaan sesebuah masyarakat & Negara. Manakala dalam Islam, konsep ummah bermaksud
masyarakat universal yang di anggotai oleh pelbagai jenis kaum & bangsa disatukan oleh
komitmen terhadap Islam.
Oleh itu, setiap individu muslim secara langsung menjadi anggota dalam kesatuan ummah atau
umat Islam. Dalam erti kata yang lain, mereka bersatu berasaskan tauhid (keimanan kepada
allah) & bukan berlandaskan warna kulit, bahasa dan bangsa. Atas dasar Islam, maka tidak
wujud permusuhan kelompok atau kaum. Oleh itu, terbentuklah ummah atau umat Islam yang
aman damai, harmoni dan lahirlah tamadun umat islam yang gemilang.

Ciri-Ciri Ummah

1. Ummah yang berilmu

ummah islam yang pertama di makkah dan di madinah dibina atas dasar ilmu bersesuaian
dengan prinsip islam yang meletakkan ilmu sebagai asas keimanan dan ibadah. Rasulullah
S.A.W telah menerapkan kepentingan ilmu sejak permulaan dakwah. Justeru, baginda
menjadikan rumah al-Arqam bin abi al-Arqam sebagai markas untuk menyampaikan ilmu
akidah dan islam.
Baginda S.A.W turut mengutus Mus’ab bin Umair untuk menjadi guru al-Quran kepada
penduduk madinah selepas perjanjian aqabah pertama, Melalui sirah, baginda S.A.W telah
meletakkan prinsip bahawa penyebaran islam hendaklah berasaskan kepada dakwah ilmu
bukannya di sebarkan melalui mata pedang.

2. Ummah wasatiyyah

ummah wasatiyyah bermaksud ummah yang mengamalkan kesederhanaan dalam semua perkara
yang melandasi kehidupan. ummah wasatiyyah ialah ummah yang adil terhadap seluruh manusia
dan tidak bersikap ekstrem dan melampau dalam menjalani aktiviti kehidupan mereka.
Baginda S.A.W sentiasa mengajar para sahabat supaya bersikap menjalani aktiviti kehidupan
yang meliputi politik,ekonomi,dan sosial. Rasulullah S,A,W menyatakan bahawa baginda ialah
orang yang paling bertakwa kepada Allah S.W.T tetapi baginda berkahwin dan mempunyai
keluarga. hal ini sebagai petunjuk bahawa perlu ada keseimbangan dalam memenuhi keperluan
rohani dan jasmani.
Baginda S.A.W juga pernah melarang seorang sahabat yang begitu gemar membaca al-Quran
sehingga mengabaikan tanggungjawab kepada isteri dan kesihatan diri. Baginda menasihatinya
dengan menyatakan bahawa setiap sesuatu ada hak yang perlu dipenuhi, iaitu hak kepada Allah,
hak kepada isteri, hak kepada tubuh badan dan sebagainya.

3. Ummah ukhuwwah

ummah ukhuwwah bermaksud umat islam adalah saling bersaudara antara satu dengan yang
seperti ditegaskan oleh Allah S.W.T dalam surah al-hujurat ayat 10. ikatan persaudaraan yang
dijalinkan oleh Rasulullah S.A.W antara umat islam membentuk satu ummah yang sanggup
berkorban jiwa, tenaga, dan harta untuk saling membela dan mempertahankan antara satu
dengan yang lain.
semangat persaudaraan yang kental dapat dilihat ketika peristiwa kepungan ekonomi selama tiga
tahun di Makkah, walaupun berada dalam kesusahan, mereka tetap bersatu padu, bersama-sama
melalui kesusahan dan kepayahan serta tetap istiqamah di samping Rasulullah S.A.W.

4. Ummah yang berjihad

Nabi Muhammad S.A.W mendidik generasi sahabat agar sanggup berkorban untuk
mempertahankan dan mendaulatkan islam. Islam ialah agama keamanan yang menghormati
agama dan orang lain. Namun, peperangan peperangan disyariatkan sebagai jalan terakhir untuk
mengekalkan keselamatan dan kesejahteraan.
Islam menggalakkan peperangan tetapi hanya dibenarkan dalam tiga keadaan sahaja, iaitu
mempertahankan diri, mempertahankan kebebasan berdakwah, dan mempertahankan orang yang
dizalimi.

Penutup

Ciri-ciri sesuatu ummah, iaitu ummah yang beribadah dan menyembah Allah S.W.T, ummah
yang berilmu ummah wasatiyyah, ummah Ukhuwwah, ummah yang bersatu padu dan
menghormati penganut agama yang mendaulatkan islam dan ummah yang berjihad.

Soalan 12: Terangkan konsep ummah dan usaha-usaha pembinaan masyarakat Islam di
Madinah.

Pendahuluan:

Nabi Muhammad s.a.w diutus bagi menyampaikan risalah kepada seluruh umat manusia tentang
ajaran Islam. Baginda ialah Nabi dan Rasul terakhir. Hal ini bermakna tidak ada nabi dan rasul
selepasnya. Baginda telah berjaya membentuk sebuah masyarakat (ummah) dan negara Islam di
Madinah. Peristiwa ini telah mencetuskan suatu fenomena baharu dalam sejarah umat Islam
bermula daripada era Khulafa` al-Rasyidin hinggalah kepada era-era selepasnya.
Ummah bererti masyarakat atau umat manusia. Dalam konteks ummah pada zaman Nabi
Muhammmad SAW, masyarakat yang mematuhi Piagam Madinah termasuk umat Islam &
bukan Islam kaum Yahudi di Madinah. Keadaan ini berbeza dengan tamadun-tamadun yang lain
kerana pada kebiasannya pembentukan masyarakat @ ummah berdasarkan pada bangsa,seperti
tamadun China yang berlandaskan bangsa Cina,tamadun Parsi yang berlandaskan bangsa Parsi
& sebagainya. Perkataan ummah telah di sebut dalam al-Quran sebanyak 40 kali yang beerti
masyarakat,kumpulan @ manusia.
Tamadun Islam terbina dan berkembang berasaskan konsep ummah. Mengikut kamus dewan,
ummah berasal daripada perkataan Arab yang bermaksud umat biasanya di maksudkan umat
islam. Konsep ummah ialah konsep yang unik kerana ummah yang terbina tidak berasaskan
kepada bangsa,warna kulit mahupun sempadan Geografi. Setiap masyarakat islam tanpa
mengira bangsa,warna kulit mahupun sempadan geografi, dikira sebagai satu ummah.

Isi-Isi Penting:

Konsep Ummah

Ummah bererti masyarakat atau umat manusia.Perkataan ummah disebut dalam al-Quran
sebanyak 40 kali.Umat-umat yang disebut dalam al-Quran termasuklah umat Nabi Ibrahim a.s,
umat Nabi Isa a.s., dan umat Nabi Muhammad s.a.w Dalam konteks ummah pada zaman Nabi
Muhammad s.a.w di Madinah, ia tidak sahaja terhad kepada umat Islam sahaja, tetapi juga
termasuk umat bukan Islam seperti kaum Yahudi yang berada di Madinah ketika itu.
Dengan kata lain, ummah Nabi Muhammad s.a.w ialah masyarakat yang mematuhi undanh-
undang Negara Islam sama ada mereka seagama ataupun tidak. Namun berikutan penyingkiran
kaum Yahudi dari Madinah, maka konsep ummah terbatas pada umat Islam yang tinggal di kota
Madinah. Penyingkiran kaum Yahudi disebabkan mereka tidak mematuhi Piagam, dan sekaligus
terkeluar daripada lingkungan ummah Nabi Muhammad s.a.w
Sebelum ketibaan Nabi Muhammad s.a.w ke Madinah, agama Islam tersebar di Madinah
menerusi usaha mereka yang menyertai Perjanjian Aqabah I dan II serta 12 orang naqib yang
dilantik oleh baginda. Oleh itu,penyebaran Islam di Madinah lebih mudah daripada berbanding
di Makkah. Meskipun begitu, usaha kearah mendaulatkan agama Islam di Madinah bukanlah
satu perkara yang mudah. Banyak rintangan dan cabaran telah di hadapi oleh baginda serta
sahabat terutama setelah agama Islam mendapat tempat yang kuat dan kukuh dari segi politik
dan ekonomi.
Sebelum itu tidak ada rintangan,ini terbukti apabila umat Islam dapat mendirikan sebuah masjid
di tengah-tengah Kota Madinah dan boleh beribadat secara terbuka di kota tersebut berbanding
ketika berada di Makkah. Keadaan ini sudah tentu memberi peluang kepada baginda berfikir
menerusi bimbangan wahyu untuk membangunkan umat Islam. Tujuan ini tidak mungkin
terlaksana melainkan setelah umat Islam bersatu padu.Oleh itu,langkah baginda seterusnya
adalah menyatupadukan umat Islam Madinah dan membentuk Negara Islam.

Usaha-usaha Penyatuan Ummah

1 Menyatukan Aus dan Khazraj

Aus dan Khazraj merupakan penduduk asal Madinah.Sebelum kedatangan Islam dan Nabi
Muhammand SAW, kedua-duanya golongan ini sentiasa bermusuhan antara satu dengan yang
lain dan banyak peperangan yang berlaku antara dua puak ini seperti Perang Sumair dan Perrang
Bu’ats sehingga mengorbankan banyak nyawa,malah peperangan antara mereka berlarutan
sekian lama.
Permusuhan ini berpunca daripada masalah kepimpinan kerana mereka ingin menerajui
pentadbiran Kota Madinah.Oleh itu, bagi mewujudkan Negara dan pentadbiran Islam yang aman,
masalah persengketaan Aus dan Khazraj haruslah diatasi terlebih dahulu.
Nabi Muhammad SAW telah mengambil langkah dengan berusaha menyatukan kedua-dua
pihak tersebut dan menamakan mereka sebagai orang Ansar. Rasulallah SAW menerapkan
akidah Islamiah kepada mereka sehingga mereka sanggup melupakan permusuhan yang berlaku
antara mereka yang sekian lama.

2 Membina Masjid

Masjid menjadi lambing kesatuan ummah dan umat Islam. Sebelum Nabi Muhammad SAW
tiba di Madinah,baginda tiba di sebuah perkampungan Quba; yang letaknya lebih kurang 3
kilometer dari Madinah. Disini baginda telah membina Masjid Quba; iaitu masjid pertama yang
dibina dalam sejarah umat. Rasulallah SAW terus menunaikan solat selepas masjid itu siap.
Pembinaan masjid ini menujuikkan bahawa ibadat menjadi tempat kesatuan ummah untuk
berkumpal. Masjid juga menjadi institusi keilmuan bagi Rasulallah SAW mengembangkan
dakwah Islamiah. Selain itu, masjid juga berfungsi sebagai tempat untuk orang Islam bertemu
serta berbincang (bernesyuarat) bagi menyelesaikan sebarang masalah.
Pada peringat awal, masjid juga dijadikan sebagai tempat untuk berniaga. Masjid pertama yang
dibina di Madinah ula ialah Masjid Nabi (Nabawi). Masjid ini dibina di atas tanah milik 2 orang
yatim,iaitu Sahl dan Suhail yang diberi hanya 10 Dinar sahaja.

3 Mempersaudarakan Muhajirin dan Ansar

Setelah Nabi Muhammad SAW Berjaya menyatukan Aus dan Khazraj,Rasulallah SAW
berusaha pula mempersaudarakan orang Ansar dan Muhajirin. Tujuan Rasulallah berbuat
demikian adalah untuk membantu orang Muhajirin dari sudut ekonomi dan kepentingan umum
juga, termasuklah social dan politik Islam di Madinah. Sekiranya masalah ekonomi tidak dapat
diselesaikan terlebih dahulu, maka adalah sukar bagi baginda untuk membangunkan sebuah
Negara yang benar-benar kukuh.
Dengan persaudaraan ini, orang Muhajirin mempunyai kekuatan untuk berada di tempat baharu
selepas meninggalkan kampong halaman mereka sehelai sepinggang.

4 Menggubal perlembagaan Negara-Sahifah Madinah

Sebelum membentuk sebuah Negara, perlembagaan Negara dibentuk untuk menjamin

keamanan dan pengurusan pentadbiran Negara sama ada dalam bidang politik, sosial, agama,
ekonomi dan sebagainya. Oleh itu, perlembagaan untuk Negara Islam Madinah telah
diwujudkan oleh Nabi Muhammad SAW untuk menjamin perpaduan dalam kalangan penduduk
Madinah sebagai sebuah komuniti atau ummah dan menjadi asas pemerintahan kerajaan Islam.
Perlembagaan ini diwujudkan hasil daripada persetujuan bersama antara orang Islam dengan
orang Yahudi. Pada dasarnya, kesemua penduduk Madinah menerima perlembagaan ini secara
terbuka. Dalam perlembagaan ini, beberapa aspek penting telah diberikan penekanan oleh Nabi
Muhammad SAW seperti tanggungjawab bersama untuk mempertahankan Madianah, kebebasan
beragama, al-Qurqn sebagai asas peraturan, perlembagaan dan kedudukan Rasulallah SAW
sebagai ketua Negara.

5 Melaksana Syura

Pelaksanaan syura dalam menyelesaikan masalah adalah begitu penting dalam sesebuah
pertubuhan atau pentadbiran Negara Syura ialah sebuah konsep perbincangan bagi
menyelesaikan masalah dalam pentadbiran umat Islam. Pentingnya syura dilaksanakan adalah
untuk mengelakkan perbalahan pendapat., pandangan dan sebagainya dalam rangka untuk
menyatukan persafaham dan permuafakatan antara semua pihak dalam pelbagai perkara.
Daripada segi pentadbiran Negara, syura dikaitkan dengan khalifah berdasarkan dasar yang
dibuat, iaitu; Melaksanakan hukum-hukum Islam; dan Menjaga maslahat ummah. Dua dasar
inilah yang dijamin melalui pelaksanaan system syura yang juga merupakan sebuah badan
muhasabah terhadap pemeritah.
System syura atau mesyurat telah dilaksanakan oleh Nabi Muhammad SAW melibatkan semua
peringkat, yang bertujuan untuk menjamin keadilan dan mengelakkan kezaliman. Sebarang
masalah yang timbul sama ada dalam bidang ekonomi, politik, dan sosial akan dibincangkan dan
diselesaikan bersama. Setiap anggota masyarakat diberikan peluang untuk memberi dan
mengemukakan pendapat selagi tidak bercanggah dengan dasar-dasar yang telah ditetapkan oleh
al-Quran.

6 Menyusun pentadbiran

Nabi Muhammad SAW ialah pemimpin agung umat Islam dan baginda merupakan pemimpin
dan orang pertama yang menegakkan Negara Islam di Madinah. Oleh itu, baginda bertindak
sebagai ketua Negara Islam dan juga pemimpin masyarakat, pemimpin dalam solat, pemerintah
tentera serta panglima dalam peperangan. Baginda menyusun dan membentuk dasar
pemerintahan kerajaan Islam dengan menubuhkan struktur pemerintahan, iaitu memebentuk
organisasi kerajaan yang merangkumi pelbagai jawatan, melantik pegawai, dan kakitangan di
peringkat pusat dan wilayah.
Selain itu, baginda turur menubuhkan dan membentuk system kewangan yang merangkumi
sumber kewangan, percukaian, zakat, jizyah, sedekah, ghanimah, dan lain-lain. Selain bidang
kewangan, Nabi Muhammad SAW turut menubuhkan pasukan tentera. Pasukan tentera adalah
penting bagi sesebuah Negara. Tujuannya adalah untuk mempertahankan kesucian serta
kedaulatan agama dan Negara. Rasulallah SAW telah Berjaya menubuhkan pasukan tentera
yang kuat dan mempunyai semangat jihad yang tinggi. Tentera Islam telah memperoleh
beberapa kejayaan termasuklah dalam Perang Khandak, Mu’tah, dan sebagainya.
Dengan menubuhkan dan menyusun pentadbiran yang telah sistematik-dengan matlamat dapat
menggerakkan Negara Islan dengan lebih tersusun semua pihak akan bertanggungjawab
terhadapnya, maka perpaduan ummah dapat dibentuk dengan jayanya.

7 Dakwah dan Diplomatik

Usaha-usaha dakwah juga dipergiatkan. Kegiatan tidak lagi tertumpu di Madinah. Beberapa
utusan telah di hantar untuk menjalin hubungan diplomatic disamping berdakwah. Antaranya
termasuklah menghantar utusan ke Habsyah, Yamamah, Mesir dan lain-lain. Ada antara utusan
tersebut diterima baik dan ada juga yang ditolak.
Usaha penyebaran Islam menerusi misi dakwah dan diplomatic dapat dilihat sebagai usaha
membentuk ummah yang lebih luas yang tidak terhad kepada tanah Arab Madinah tetapi diluar
wilayah dan sempadan Negara Islam.

Penutup:

Pembentukan ini merupakan bukti yang jelas bagi mencapai matlamat jangka masa panjang
untuk kemenangan Islam.
Kesetiaan yang diberikan oleh penduduk Madinah kepada Nabi Muhammad s.a.w merupakan
satu jaminan terhadap kejayaan Islam di Madinah. Nabi telah berjaya membentuk ummah
sungguhpun berhadapan dengan cabaran getir terutama daripada pihak Yahudi

Soalan 13: Huraikan struktur masyarakat pada zaman Khulafa al-Rasyidin

Pendahuluan

Konsep masyarakat
Latarbelakang pemerintahan zaman Khulafa al-Rasyidin

Isi-isi penting:

Masyarakat Islam

terdiri daripada bangsa Arab yang berasal dari keturunan Semitik di kawasan lembah Sungai
Tigris dan Furat. Mereka terbahagi kepada dua kelompok yang utama iaitu Arab Selatan
(Keturunan Qahtan) dikenali Arab Aribah dan Arab Utara (Keturunan Adnan) dikenali sebagai
Arab Mustaribah.

Golongan al-Riddah

iaitu golongan yang menentang Islam pada zaman Khalifah Abu Bakar as-Siddiq. Mereka adalah
golongan yang murtad, enggan membayar zakat dan golongan yang mengaku sebagai Nabi
Palsu sepertimana Musailamah al-Kazzab yang mengaku sebagai nabi di Yaman.
Golongan ini telah ditentang secara habis-habisan oleh Khalifah Abu Bakar melalui ketenteran
di seluruh pelosok Tanah Arab dan khususnya di Iraq dan Yaman. Peristiwa ini telah
memberikan kemenangan kepada pihak Islam danb bermulanya perluasan wilayah di luar Tanah
Arab seperti Iraq, Syria dasn Mesir.

Kaum Mawali

Kaum mawali ialah golongan hamba yang memeluk Islam. Dalam kerajaan Khulafa al-Rasyidin,
golongan Mawali dianggap sebagai masyarakat kelas kedua.
Namun terdapat juga sebahagian daripada mereka yang berjaya menaiki hierarki politik yang
tinggi dan menjawat jawatan-jawatan penting dalam kerajaan.

Kaum Syiah

Kaum Syiah ialah pengikut-pengikut Khalifah Ali yang setia dan wujud selepas peristiwa Majlis
Tahkim. Selepas Muawiyah bin Abu Sufyan secara nyata memperdayakan Khalifah Ali dalam
Majlis Tahkim, golongan ini menjadi semakin aktif. Golongan Syiah menjadi kuat dan fanatik
selepas kuasa sebagai Khalifah yang disandang oleh Khalifah Ali Abi Talib telah diambil alih
oleh Muawiyah bin Abu Sufyan.
Bagi golongan ini, perjuangan mereka yang suci adalah untuk mengembalikan hak khalifah
kepada keturunan Ali. Bagi khalifah-khalifah Umaiyyah pula, golongan Syiah adalah puak
pemberontak.

Kaum Khawarij

Golongan Khawarij adalah bekas tentera dari pasukan Khalifah Ali bin Abu Talib yang
bertindak untuk meninggalkan beliau kerana mereka menuduh beliau terlalu berkompromi
dengan Muawiyah bin Abu Sufyan.
Setelah meninggalkan pasukan Khalifah Ali, golongan ini menjadi semakin radikal dan
berbahaya. Menurut golongan ini, kedua-dua khalifah Ali dan Muawiyah adalah
bersalah. Golongan ini juga dianggap sebagai pemberontak oleh pemerintah Umiayah.

Penganut Agama Nasrani

Disebut juga agama Masihi dan diturunkan di Baitul Muqaddis melalui nabi Isa a.s. melalui
kitab Injil. Ia berkembang di Najran, Ghassan dan di kalangan kabilah Arab Bani Taghlib, Bani
Qadaah dan Bani Rabiah.
Terdapat tiga mashab iaitu Ya’kubiah di Mesir dan Habsyah, Nasturiah di Hirah dan Farsi dan
Malkani di Maghribi dan Andalusia. Tidak popular dikalangan masyarakat arab kerana
persaingan sengit diantara mazhab terlalu spiritual sehingga sukar difahami.

Penganut Agama Yahudi

Diturunkan di Palestin melalui nabi Musa a.s berserta kitab Taurat. Diamalkan di Madinah,
Taima, Khaibar dan Yaman. Juga terdapat dikalangan Kabilah Badwi Kinanah, Bani Namir,
Bani al-Harith dan Bani Kandah.
Berbaur sentimen perkauman. Anti kepada penganut agama lain. Terseleweng kerana
beranggapan diri mereka sebagai anak Tuhan dan manusia paling mulia di dunia.

Kesimpulan

Masyarakat Islam selepas zaman Khalifah al-Rasyidin menjalani kehidupan secara

sempurna. Mereka adalah solongan yang bijak, kuat, gigih dan sabar dalam mengharungi
cabaran dan rintangan.
Keadaan politik yang selalu bergolak menjadikan masyarakat ini menghadapi pelbagai rintangan
dan cabaran dalam kehidupan. Ajaran agama Islam didapati melengkapi ketidaksempurnaan
kehidupan mereka.
 1.3 SISTEM PEMERINTAHAN

Soalan 14: Huraikan ciri-ciri dan Kandungan yang terdapat dalam Piagam Madinah

Pengenalan

Nabi Muhammad SAW telah meletakkan batu asas yang cukup kukuh dalam pemerintahan dan
pentadbiran negara dengan memberikan contoh teladan yang baik untuk dijadikan panduan dan
ikutan umat manusia. Nabi Muhammad SAW telah mengasaskan negara islam di Madinah
berteraskan wahyu yang telah di turunkan oleh ALLAH SWT untuk menjadikan panduan
mengenai asas-asas pemerintahan bagi seluruh manusia.
Al-Quran menegaskan konsep keadilan akan melahirkan kesetiaan rakyat terhadap
pemerintahnya. Keadilan yang di maksudkan bukan merujuk kepada rakyat biasa sahaja, tetapi
juga kepada golongan atasan pemerintah supaya berlaku adil dalam semua hal serta dalam
semua keadaan bagi mencetuskan keadilan dan kesejahteraan dalam sesebuah kerajaan.

Isi-Isi Penting:

Ciri-ciri Piagam Madinah

Piagam ini mengandungi 23 fasal mengenai orang Islam dan 24 fasal berkenan orang
bukan Islam Madianah, ciri-ciri Piagam ini ialah;

a) Undang-undangnya berdasarkan wahyu Allah SWT

b) Nabi Muhammad SAW ialah pemimpin ummah dan Negara Madianh;
c) Semua anggota piagam mempunyai hak dan kebebasan beragama.
d) Piagam ini menjamin keselamatan kepada orang Islam dan orang bukan Islam;
e) Orang Mukmin daripada golongan Ansar dan Muhajirin adalah bersaudara;
f) Semua anggota memikul tanggungjawab memperkukuh ekonomi dan mempertahankan
Negara.

Kandungan Piagam Madinah

1. Penduduk Madinah terdiri daripada pelbagai lapisan masyarakat yang berbeza dari
segi agama dan budaya seperti orng islam, yahudi dan musyrikin. Mereka sememangnya
memerlukan sebuah undang-undang bagi menjamin kesejahteraan dan keamanan
hidup.Kandungan umum piagam Madinah meliputi perkara-perkara yang berikut; Perjanjian
yang berkaitan dengan golongan muslimin, Perjanjian yang berkaitan dengan golongan
yahudi,Perjanjian yang berkaitan dengan golongan Musyrikin dan Perjanjian yang melibatkan
semua pihak, berkaitan dengan peraturan-peraturan umum.

2. Nabi Muhammad SAW telah membentuk Piagam Madinah mempersaudarakan

golongan Muhajirin dan Ansar. Undang-undang ini dipanggil SAHIFAHMADINAH atau
PIAGAM MADINAH yang digubal pada tahun pertama dan kedua hijrah. Undang-undang ini
melibatkan antara penduduk madinah, iaitu antara orang islam sesama islam dan antara orang
islam dengan kaum yahudi.
3. Piagam ini digubal berdasarkan wahyu dan norma-norma masyarakat pada waktu itu
yang terdiri daripada orang islam dan bukan islam. Kaum yahudi pada mulanya
memberikan sambutan yang baik. Baginda telah berusaha untuk mendapatkan sokongan mereka.
Baginda telah membentuk undang-undang yang dikenali sebagai SAHIFAH setelah kedua-dua
pihak saling mempercayai .

4. Piagam yang telah dirangka oleh Nabi Muhammad SAW merupakan piagam pertama di
dunia yang mantap dari aspek isi kandungannya kerana mampu memenuhi tujuan dan
objektif berhubung kewajiban dan tanggungjawab rakyat serta keperluan-keperluan lain.
Piagam Madinah terdiri daripada 47 FASAL . Secara umumnya piagam madinah terbahagi
kepada lima bahagian umum : Fasal 1 merupakan pengenalan kepada piagam ini dan mengakui
tentang keesaan ALLAH SWT dan kerasuan Nabi Muhammad SAW. Fasal 2 hingga 11
menerangkan kedudukan kaum-kaum dalam negara islam Madinah. Fasal 12 hingga 23
menerangkan kewajiban umat islam dari segi tanggungjawab sesama sendiri dan perkara-
perkara yang patut ditinggalkan.Fasal 24 hingga 38 merupakan fasal yang menyebut keduduk
kaum Yahudi dalam negara islam di Madinah. Fasal 39 hingga 47 pula menerangkan kedudukan
yathrib (madinah) sebagai sebuah kota yang suci dan harus dipertahankan oleh penduduknya
dalam segala peperangan.

5. Sahifah ini juga memberi garis panduan tentang prinsip umum tentang dasar
pentadbiran masyarakat dan negara islam yang penduduknya terdiri daripada berbilang
kaum. Wahyu ALLAH SWT merupakan sumber utama undang undang negara. Masyarakat di
madinah dianggap sebagai sebuah ummah yang bertanggungjawab ke atas negara mereka. Nabi
Muhammad SAW ialah pemimpin masyarakat, Semua anggota masyarakat bebas menganut
sebarang agama, Setiap anggota SAHIFAH mesti menjalinkan hubungan yang erat dan Memberi
jaminan keselamatan kepada orang bukan islam.

6. Piagam Madinah secara khususnya terbahagi kepada dua bahagian iaitu; Bahagian
pertama mengandungi 23 fasal menyentuh tentang hubungan umat islam dengan kaum
yahudi dan tanggungjawab sesama sendiri . Bahagian ini ditulis pada tahun pertama dan
kedua hijrah , iaitu sebelum Perang Badar. Bahagian kedua mengandungi 24 fasal yang
membabitkan kaum yahudi dan tanggungjawab mereka terhadap islam Madinah.Bahagian ini
ditulis selepas Perang Badar .

Penutup:

Kesimpulannya Piagam Madinah ini menentukan kedudukan Nabi Muhammad SAW dan
penduduk Madinah yang terdiri daripada masyarakat majmuk. Piagam ini menyusun sebuah
negara kota serta menggariskan hak-hak ,tanggungjawab dan peraturan antara mereka
berdasarkan prinsip-prinsip Islam.
Piagam ini telah membolehkan Nabi Muhammad SAW membina negara islam yang aman dan
damai.Piagam ini penting untuk membentuk negara yanng berdaulat ,malah piagam ini dianggap
undang-undang bertulis yang pertama di dunia dan berjaya membuktikan keunggulan Nabi
MUhammad SAW.
Soalan 15: Bincangkan kepentingan Piagam Madinah pada masyarakat dan negara Islam
pada Zaman Nabi Muhammad SAW.

Pendahuluan:

Istilah Piagam atau Sahifah merujuk kepada dokumen, kanun, piagam atau perjanjian bertulis
mengenai hak dan tanggungjawab pemerintah dan orang yang diperintah. Piagam Madinah
merupakan perlembagaan bertulis yang pertama di dunia. Piagam ini digubal oleh Nabi
Muhammad SAW sewaktu baginda berada di kota Madinah sejak tahun pertama Hijrah.
Menurut Professor Hamidullah, kemungkinan bahagian pertama digubal pada tahun pertama
Hijrah manakala bahagian kedua ditambah pada tahun kedua Hijrah selepas Perang Badar.
Tujuan piagam ini digubal adalah untuk dijadikan panduan bagi menegakkan sebuah Negara
Islam yang berdaulat di Madinah. Piagam ini dibuat antara orang Islam dengan orang
Yahudi dan antara orang Islam sesama Islam [Muhajirin dan Ansar]. Bahagian pertama piagam
ini berhubung dengan peraturan bagi orang Islam manakala bahagian kedua berhubung dengan
peraturan bagi orang Yahudi.

Isi-isi penting:
1. Kelahiran Negara Islam
Piagam Madinah membolehkan Nabi Muhammad SAW membina sebuah Negara Islam yang
berdaulat dan bermaruah. Piagam ini membantu melahirkan sebuah Negara yang aman dan
damai terdiri daripada pelbagai kaum, agama dan keturunan.
Penyebaran Agama Islam dan Hubungan Diplomatik. Dengan kewujudan Perlembagaan
Madinah, agama Islam dapat disebarkan ke seluruh Semenanjung Tanah Arab dengan mudah.
Rasulullah mengadakan hubungan diplomatik dengan negara jiran seperti Rom dan Parsi.

2. Penyatuan Penduduk Madinah.

Piagam ini meletakkan asas bagi menyatupadukan penduduk Madinah yang terdiri daripada
pelbagai kaum dan agama. Perlembagaan ini menyatupadukan penduduk beragama Islam dan
bukan Islam di awah satu unit politik yang diterajui oleh Nabi Muhammad SAW. Masyarakat
berbilang agama dan keturunan di Madinah dianggap sebagai satu masyarakat atau ummah yang
mempunyai kewajipan dan tanggungjawab terhadap Negara Islam. Penduduk Islam yang terdiri
dua kumpulan Muhajirin dan Ansar diasuh menjadi satu kumpulan yang kuat bagi mengelakkan
musuh mengambil kesempatan daripada perpecahan mereka. Persaudaraan Islam bertujuan
mempereratkan hubungan persahabatan sesama Islam tanpa mengira keturunan, tempat tinggal
dan warna kulit.
Piagam ini membuktikan bahawa Islam tidak memutuskan hubungan dengan bukan Islam.
Terdapat toleransi dalam Islam demi menjaga keharmonian hidup masyarakat. Piagam ini
berperanan supaya masyarakat berbilang bangsa hidup aman damai, teratur dan bersistem serta
menghindarkan permusuhan.

3. Mewujudkan Sistem Politik Yang Teratur

Piagam Madinah membuktikan bahawa Islam mempunyai satu sistem politik yang teratur dan
kemas.Sistem politik Islam berlandaskan kepada syariah, akidah dan akhlak
Islam. Perlembagaan Madinah juga melahirkan pemerintah yang berpegang teguh kepada
prinsip Musyawarah.
Dalam konteks ini, semua kaum berhak untuk menyuarakan masalah mereka. Piagam ini juga
mewujudkan peraturan tatanegara bagi menyelesaikan segala masalah penduduk Madinah.

4. Nabi Sebagai Pemimpin

Piagam Madinah meletakkan Nabi Muhammad SAW sebagai sebagai seorang negarawan yang
berwibawa. Ketokohan baginda bukan sahaja terserlah dalam aspek akidah tapi juga dalam hal
ehwal duniawi.
Perlembagaan Madinah meletakkan kedudukan Nabi Muhammad SAW sebagai ketua dan
hakim negara. Sebagai ketua negara, baginda berjaya menyelesaikan masalah perselisihan kaum
dan mewujudkan satu institusi kehakiman dan keadilan di Madinah.

5. Menggariskan Tanggungjawab Mempertahankan Madinah

Perlembagaan Madinah menetapkan bahawa penduduk Madinah sama ada yang Islam atau
bukan Islam harus mempertahankan Madinah daripada serangan musuh. Mereka tidak boleh
mengadakan hubungan dengan musuh-musuh Islam bagi menentang negara Islam.
Semangat cintakan Negara Madinah dipupuk bagi menghindari permusuhan sesama sendiri.

6. Kebebasan Penduduk Dijamin

Perlembagaan Madinah menjamin kebebasan hak asasi kaum Yahudi dan penganut-penganut
agama lain. Masyarakat Madinah bebas menganut dan mengamalkan agama dan adat istiadat
masing-masing tanpa sekatan. Kebebasan itu meliputi kebebasan diri, kebebasan beragama,
kebebasan berfikir dan bersuara, kebebasan beramal, kebebasan bekerja dan
sebagainya. Jaminan kebebasan ini meliputi segala aspek kehidupan selagi tidak bercanggah
dengan syariat Islam.
Tiada paksaan dalam kepercayaan seseorang adalah antara perkara yang disetujui oleh
Rasulullah SAW dalam Piagam Madinah. Orang Yahudi tidak boleh memaksa penduduk
Madinah untuk menganut agama mereka. Orang Yahudi tidak boleh menindas golongan yang
lemah. Mereka yang mematuhi perlembagaan, akan diberi jaminan perlindungan dan
keselamatan.

7. Ekonomi

Memberi kebebasan menjalankan kegiatan ekonomi kepada semua penduduk. Peraturan ini
dibuat untuk mengelak pemboikotan ekonomi oleh orang-orang Yahudi ke atas umat Islam
seperti yang dilakukan oleh kaum Quraisy Makkah sebelum hijrah Rasulullah s.a.w ke Madinah.
Kebebasan dalam kegiatan perniagaan dan keadaan yang aman di Madinah telah menarik minat
pedagang – pedagang luar untuk datang ke Madinah. Akhirnya Madinah telah menjadi pusat
perdagangan penting di Semenanjung Tanah Arab. Dengan itu, umat Islam secara beransur–
ansur telah menguasai ekonomi Madinah dan di kawasan persekitarannya. Kegiatan riba
diharamkan.
Kesimpulan

Kepentingan Piagam Madinah jelas terserlah dari segi politik, sosial dan agama. Dari segi
agama, piagam ini mempunyai pengertian yang besar terhadap perkembangan Islam. Ia juga
melambangkan bahawa Islam sentiasa dapat dipraktikkan dalam peraturan-peraturan berkerajaan.
Perlembagaan ini menyusun masyarakat yang sebelum ini tidak pernah mempunyai peraturan
dalam erti kata yang sebenar. Perlembagaan Madinah adalah perlembagaan yang unggul dan
tiada tolok bandingan sehingga ke hari ini.

Soalan 16: Huraikan faktor-faktor penggubalan Piagam Madinah.

Pendahuluan

Latar belakang tentang Piagam Madinah.

Pembentukan negara Islam Madinah.
Isi-isi Penting

Faktor-faktor penggubalan Piagam Madinah

Keperluan sistem perundangan yang khusus diperlukan bagi menangani masyarakat orang
Islam dan bukan Islam.

Bertujuan menyatukan pelbagai suku kaum yang terdapat di Madinah.- Nabi Muhammad
S.A.W. menggunakan kedudukannya untuk memantau serta mengambil tindakan yang
diperlukan bagi- mewujudkan iklim politik yang stabil.

Mengelak timbulnya senario yang tidak diingini dalam kalangan kaum Aus dan Khazraj serta
membendung eksploitasi kaum Yahudi.

Bertujuan mendapat pengiktirafan negara-negara jiran- keselamatan negara terjamin,

lambang negara yang berdaulat.

Mengukuhkan keamanan negara- masyarakat Madinah bersama-sama menggembleng tenaga

menghadapi ancaman musuh,larangan menandatangani apa-apa jua persetujuan dengan pihak
luar tanpa persetujuan Baginda.
Kesimpulan

Piagam yang digubal ini menjadi garis panduan tentang prinsip umum mengenai dasar
pentadbiran masyarakat dan negara Islam yang penduduknya terdiri daripada pelbagai kaum.
 Soalan 17: Huraikan Sturuktur dan bentuk pemerintahan Nabi Muhammad di Madinah.

Pendahuluan

Berpandukan piagam madinah ,Rasulullah SAW, mengemudi Negara dan meletakkan asas-asas
sebuah ummah yang berdaulat. Pemerintahan di madinah boleh di bahagiakan kepada dua
peringkat ,iaitu zaman Rasulullah SAW, dan zaman khulafa ar-Rasyidin Sepanjang tempoh
tersebut, struktur pentadbiran islam yang mantap telah Berjaya di bentuk dn menjadi
panduan kepada zaman-zaman selepasnya.
Selepas peristiwa hijrah nabi Muhammad SAW. telah mengambil langkah awal
dengan menyatupadukan umat islm dan bukan islam melalui konsep pembentukan ummah.
Semasa ketibaan Baginda di kota madinah ini terdapat dua golongan penduduk terbesar,iaitu
orang arab dan yahudi.Orang arab islam, terdiri dari ansar aus dan khazraj. Dan orang muhajirin.
Manakala orang yahudi di madinah pula terbahagi kepada beberapa kumpulan, antaranya Bani
Qainuqa; Bani Quraizah; dan Bani Nadir.

Isi-Isi Penting:

1. Bagi mententeramkan keadaan gawat di madinah, Baginda telah membuat perjanjian

dengan seluruh penduduk di madinah dan menulis satu piagam ,iaitu sahifah al-
madinah. Sahifah al-Madinah atau piagam madinah menjadi sistem perundangan dan teras
pentadbiran baginda.Perlembagaan yang mengandungi 47 fasal ini menyentuh tentang
tanggungjawab orang islam dan bukan islam yang mendiami kota madinah. Sistem ini menjadi
sistem pemerintahan yang bersistematik dan berkesan dengan mengamalkan sistem berbentuk
teokrasi dan demokrasi Islam.

2. Nabi Muhammad SAW menjadi pemimpin tertinggi Negara. Sebagai ketua Negara atau
ketua pemerintah, Rasulullah SAW juga bertindak sebagai ketua agama, ketua hakim, ketua
tentera,dan pemimpin masyarakat.Baginda akan merujuk kepada majlis Syura apabila membuat
sesuatu keputusan berkaitan Negara. Rasulullah Saw mengetuai sendiri kuasa eksekutif
(perlaksanaan), kehakiman, dan legislatif (tasyri’i-penggubalan undang- undang.

3. Jawatan yang diwujudkaan untuk membantu ketua Negara hanyalah beberapa jawatan
sahaja. Oleh itu, apabila seseorang yang dilantik memegang jawatan, mereka menerimanya
dengan sukarela dan mereka tidak menerima sebarang gaji atau pendapatan daripada Negara.
Walaubagaimanapun, tidak ada ahli parlimen dan tidak ada ahli mesyuarat yang khusus dan
tetap. Struktur organisasi pentadbiran telah dibentuk oleh baginda dan mengandungi jawatan-
jawatan seperti yang berikut; Ketua negara, Nuqaba; Sohib al-sirr; Pemegang amanah
Rasulullah SAW; Wali (gabenor); Kadi, Penulis (wahyu,surat dan sebagainya); Penterjemah dan
Pekerja (‘amil’)

4. Bagi memantapkan pemerintahan di kota madinah, satu intitusi pemerintahan telah

ditubuhkan, iaitu majlis syura. majlis syura ini terdiri daripada ketua golongan muhajirin,
ansar, para sahabat yang terdekat, panglima tentera dan merekaa yang arif dalam sesuatu bidang
terutamanya dalam bidang politik dan ekonomi. Melalui majlis ini, sistem perbincangan dan
rundingan (musyawarah)diadakan dalam menentukan sesuatu keputusan dan tindakan.
keputusan dan ketetapan dalam pemerintahan atau pentadbiran dibuat melalui persetujuan
 bersama hasil daripada perbincangan tersebut. Sebagai contoh, Nabi Muhammad SAW
mengamalkan prinsip musyawarah dan menjalanan musyawarah semasa mewujudkan
persaudaraan antara golongan Ansar dan Muhajirin dan juga mendamaikan permusuhan antara
suku Aus dan Khazraj iaitu penduduk asal madinah. Demikian juga semasa baginda
mengadakan musyawarah dengan para sahabat semasa menghadapi tentera Musyrikin Makkah
tentang cara-cara umat islam menghadapi dan berhadapan dengan serangan orang quraisy.

5. Dalam mempertahankan kota Madinah, baginda telah membina angkatan tentera

islam. Sebanyak 74 ekspedisi ketenteraan berlaku semasa baginda memerintah madinah.
Pembentukan angkatan tentera Islam adalah untuk mempertahankan kesucian agama islam
daripada ancaman musuh Islam terutamanya daripada kaum musyrikin. Pembentukan angkatan
tentera ini membolehkan umat islam Madinah menghadapi beberapa siri serangan orang
musyrikin Makkah seperti dalam perang badar,perang uhud,dan perang khandak. Ekspidisi
ketenteraan pada zaman nabi Muhammad SAW terbahagi kepada dua, iaitu. Ekspedisi yang
disertai oleh Nabi Muhammad SAW yang dipanggil ‘ghazwah’; Ekspedisi ketenteraan yang
tidak disertai oleh Nabi Muhammad yang dikenali sebagai ‘sariyah’;

6. Baginda telah meletakkan kuasa keagamaan di Madinah ialah agama islam. Masjid
telah dibina dan menjadi institusi terpenting bukan sahaja Sebagai pusat ibadatmalah menjadi
pusat pemerintahan serta penyebaan ilmu,kebudayaan ,dan oertemuan umat islam dalam
menyelesaikan sebarang masalah rakyat.sebagai contoh, masjid Nabawi yang menjadi
tempat ibadat dan tempat pentadbiran Rasulullah SAW,hal ini menunjukkan bahawa dalam
pentadbiran di kota Madinah , agama dan politik tidak dipisahkan

7. Di Madinah, pemerintahan memberi perhatian kepada soal keadilan social agar tidak
terdapat jurang status sosial yang ketara. Nabi Muhammad SAW mengharamkan amalan
perhambaan dengan menyeru para sahabat supaya membeli dan membebaskan hamba-hamba.
Baginda turut memansuhkan kedudukn seseorang berdasarkan keturunan dan warna kulit. malah,
martabat dan kedudukan golongan wanita turut diangkat.

Kesimpulan

Sistem pentadbiran Negara pada zaman baginda adalah sangat ringkas,sesuai dengan tahap
kemajuan tamadun pada masa itu, Baginda bertindak sebagai ketua badan legislatif, kehakiman
dan eksekutif.
 1.4 KEPEMIMPINAN NABI MUHAMMAD SAW

Soalan 18: Huraikan ciri-ciri kepimpinan Nabi Muhammad SAW

Pendahuluan

Keluarga Nabi Muhammad s.a.w dikenali sebagai Bani Hasyim. Kewibawaan kepimpinan Bani
Hasyim dapat di lihat pada zaman Abdul Mutalib. Nabi Muhammad s.a.w berjaya
menyelesaikan masalah peletakan semula Hajar al-Aswad yang menjadi rebutan dalam kalangan
ketua-ketua kabilah di Makkah. Di Madinah, beliau dilantik sebagai pemimpin tertinggi negara
Islam dan sekali gus dapat membawa masyarakat Islam Madinah meraih pelbagai kejayaan.
Sifat-sifat kenabian dan kerasulan yang terdapat pada diri baginda seperti bercakap benar
(siddiq), amanah, menyampaikan wahyu (tabligh), bijaksana (fatanah), berakhlak, lemah lembut,
berbudi pekerti, penyabar, toleran, berdikasi dan lain-lain. Akhir sekali, mukjizat yang
dianugerahkan kepada baginda. Contoh, mukjizat teragung ialah Al-Quran.
Isi-isi penting

1. Bersikap Adil

Menyelesaikan pertikaian mengenai perletakan Hajar al-Aswad. Membela atau menghapuskan

diskriminasi terhadap kaum wanita termasuk menghapuskan amalkan membunuh bayi
perempuan.
Memperkenalkan sistem ekonomi yang menghapuskan segala bentuk penindasan.
Menghapuskan semangat ‘asabiyyah’ dan amalan diskriminasi antara kabilah.

2. Bersifat Berani

Mengetahui setiap kali ekspedisi peperangan. Umpamanya,dalam Perang Badar,Perang

Uhud,Perang Khandak dan Perang Tabuk.
Menanamkan semangat jihad dalam perjalanan Islam meskipun mempunyai bilangan tentera
yang sedikit berbanding dengan musuh.Contohnya ketika Perang Badar dan Perang Khandak.

3. Bijak

Bijak dalam merencana Perlembagaan Madinah yang merangkumi semua aspek dan semua
kaum.
Merencana strategi peperangan bagi mengatasi ancaman musuh. Contohnya, menggunakan
taktik menguasai tempat strategik dalam Perang Badar dan strategi bertahan dalam Perang
Khandak.

4. Berpandangan jauh

Menerima syarat-syarat yang terkandung dalam Perjanjian Hudaibiayah; bersetuju dengan fasal
menghantar semula orang-orang Makkah yang berhijrah tanpa kebenaran wali mereka.
Tindakan tersebut merupakan strategi dakwah Nabi Muhammad s.a.w.
5. Bersifat Tegas

Menjatuhkan hukuman yang sewajarnya terhadap kaum Yahudi yang mengkhianati Piagam
Madinah. Bani Qainuqa’ diusir kerana memperlekehkan kemenangan tentera Islam dalam
Perang Badar dan bertindak menjatuhkan maruah seorang wanita Islam.
Bani Nadhir di usir kerana merancang membunuh Nabi Muhammad s.a.w. dan Bani Quraizah
diusir disebabkan bersekongkol dengan tentera Ahzab.

6. Mahir berpolitik ( bijak bersiasah )

Merencana proses Hijrah; dimulai dengan memeterai perjanjian Aqabah I dan II bagi menanam
“benih” Islam di Madinah agar memudahkan baginda berhijrah kelak. Mengubal Piagam
Madinah; bersumberkan wahyu dan norma-norma masyarakat yang tidak bertentangan dengan
syarak. 47 fasal yang terkandung dalam Piagam Madinah dipersetujui oleh masyarakat tanpa
mengira agama.
Mengasaskan hubungan diplomatik dengan negara lain, bukan sahaja mengukuhkan negara
Islam bahkan melalui penghantaran utusan ia dapat menyebarkan agama Islam dengan lebih luas
sama ada dalam atau luar Semenanjung Tanah Arab.

7. Cekal dan Sabar

Meskipun menghadapi cabaran hebat daripada kaum Quraisy di Makkah, baginda tetap tegar
mempertahankan akidah Islam walaupun menghadapi cabaran serta halangan sama ada dalam
bentuk fizikal, psikologi mahupun kewangan.
Tidak berputus asa walaupun misi dakwah di Ta’if menemui kebuntuan. Kesabaran baginda
meninggalkan impak positif apabila wakil kaum Aus dan Khazraj menemui baginda untuk
menyatakan pengislaman, memeterai Perjanjian Aqabah dan menjemput baginda berhijrah ke
Madinah.

8. Bertoleransi

Sedia memaafkan golongan Quraisy yang selama ini mengkhianati pejuangan Islam. Buktinya,
tawanan Perang Badar tidak dijatuhkan hukuman bunuh, sebaiknya baginda menetapkan supaya
mengajar kanak-kanak Islam membaca dan menulis sehingga pandai sebagai syarat untuk
menebus diri.
Memperkenalkan etika peperangan; bukan sekadar menggambarkan sikap tentera Islam yang
berdisiplin malah menolak tanggapan bahawa tentera Islam berperang berdasarkan dendam dan
mementingkan habuan dunia. Mengamalkan musyawarah dalam pemerintahan; mengelak rasa
tidak puas hati dalam kalangan warga Madinah.

Penutup

Nabi Muhammad s.a.w dianggap oleh sejarahwan Islam sebagai negarawan yang unggul.
Dengan kejayaan Nabi Muhammad s.a.w sebagai pemimpin politik, pemimpin masyarakat,
perancang ekonomi, panglima tentera, ketua hakim yang adil, role model dalam pembentukan
institusi keluarga Islam, pemimpin agama dan penaung kegiatan keilmuan.
Soalan 19: Nabi Muhammad bukan sahaja seorang Nabi dan Rasul tetapi juga seorang
negarawan. Bincangkan.

Pendahuluan:

Nabi Muhammad s.a.w b Abdullah telah dilahirkan pada 12 Rabiulawal bersamaan 20 April
tahun gajah 570 Masihi. Baginda telah menerima wahyu pertama pada 17 Ramadhan bersamaan
16 Ogos 610 Masihi. Dengan ini baginda secara rasmi telah dilantik sebagai nabi ketika berusia
40 tahun 6 bulan. Kerasulan Baginda telah tercatat dalam ayat al-Quran iaitu dalam surah al
Muddathir ayat 1 hingga 7. Baginda telah diseru agar berdakwah secara senyap dan secara
terang-terangan.
Akibat tentangan yang hebat oleh kaum Musyrikin Makkah baginda terpaksa berhijrah ke
Madinah dan berjaya mendirikan sebuah kerajaan Islam yang kuat dan disegani di sana. Al-
Quran menyifatkan nabi Muhammad s.a.w. sebagai ‘Contoh Terbaik’atau Uswah Hasanah.
Baginda mempunyai akhlak sebagaimana akhlak yang diajar dalam al-Quran.
Sifat-sifat kenabian dan kerasulan yang terdapat pada diri baginda seperti bercakap benar
(siddiq),amanah, menyampaikan wahyu (tabligh), bijaksana (fatanah), berakhlak, lemah lembut,
berbudi pekerti, penyabar, toleran, berdikasi dan lain-lain. Akhir sekali, mukjizat yang
dianugerahkan kepada baginda. Contoh, mukjizat teragung ialah Al-Quran.
Baginda bukan sahaja seorang nabi dan rasul tetapi juga seorang pemimpin negara dan
masyarakat. Pada awalnya beliau cuma terkenal sebagai nabi dan rasul namun akhirnya baginda
muncul sebagai panglima tentera dan pemimpin negara yang disegani.

Isi-isi penting:

1. Sebagai Pemimpin Masyarakat dan Negarawan

Baginda terkenal sebagai seorang yang sangat amanah atau digelar al-Amin dalam kalangan
masyarakat Makkah. Sewaktu berada di Madinah baginda telah berjaya menyatukan semula
masyarakat Madinah yang berbilang agama dan keturunan setelah berlaku perpecahan begitu
lama. Kemudian baginda telah mempereratkan hubungan persaudaran antara kaum Muhajirin
dan Ansar. Bagi mengekalkan perpaduan nabi Muhammad s.a.w menyeru semua kaum yang
terdapat di Madinah bersama-sama berganding bahu dan bertanggungjawab mempertahankan
Madinah daripada serangan musuh-musuh Islam. Perkara ini terkandung dalam piagam Madinah
yang menjelaskan tanggungjawab orang Islam dan orang bukan Islam dalam mempertahankan
Madinah.
Konsep keadilan beliau dalam masyarakat terserlah dalam kes komplot kaum yahudi bani
Quraizah yang berkomplot dengan kaum Musyrikin Quraisy untuk menentang Islam. Dalam kes
ini beliau telah menyerahkannya kepada ketua-ketua suku iaitu Sa’d b. Ubadah ketua kaum
Khazraj dan Sa’d b. Mu’adh ketua suku Aus untuk menjalankan siasatan. Setelah siasatan
selesai nabi menyerahkan kuasa menjatuhkan hukuman kepada Sa’d b. Mu’adh kerana beliau
lebih arif tentang kedudukan bani Quraizah.

2. Sebagai Pemimpin Politik

Kepimpinan politik Nabi Muhammad s.a.w. terserlah sejak beliau berada di Makkah lagi iaitu
ketika beliau menyelesaikan masalah pemindahan Hajar al-Aswad ke tempat asalnya di
Kaabah. Kepimpinan politik beliau juga tergambar diperingkat antarabangsa apabila baginda
dianggap sebagai seorang diplomat yang berjaya kerana inisiatifnya menghantar perwakilan ke
luar negara seperti Habsyah, Mesir, Byzantine dan Parsi bagi memperkenalkan ajaran Islam
kepada mereka. Kesan daripada misi diplomatik ini lah telah menyebabkan Negara-negara
tersebut akhirnya telah tunduk dibawah pemerintahan Islam.
Baginda juga telah memperkenalkan sistem syura (musywarah). Sistem ini telah dilaksanakan di
semua peringkat pentadbiran dalam semua bidang. Sebagai contoh pengadilan terhadap
tawanan Yahudi bani Quraizah dilakukan secara sistem Syura. Lanjutan daripada ini lah suatu
Majlis Syura ditubuhkan secara rasmi pada zaman Khalifah Umar b al- Khattab.

3. Sebagai Pemimpin dan Perancang Ekonomi

Nabi s.a.w telah memperkenalkan dasar ekonomi baru bagi menggantikan dasar ekonomi zaman
Jahiliah. Baginda menggalakkan orang Islam bekerja keras dan bergiat aktif dalam urusan
perniagaan dan pertanian. Usaha-usaha mencari kekayaan dan kesenangan di dunia adalah
diharuskan, asalkan tidak melibatkan riba serta menunaikan bayaran zakat setelah sampai haul
dan nisabnya.
Baginda sendiri telah berusaha untuk membangunkan ekonomi orang Islam. Umpamanya tanah-
tanah yang terbiar telah diusahakan semula serta tanah-tanah yang tergadai kepada kaum Yahudi
berjaya ditebus semula dan dikerjakan.
Selain itu, baginda juga berjaya menyekat kegiatan kaum Quraisy yang memonopoli aktiviti
perdagangan terutamanya yang berkaitan dengan ekspedisi-ekspedisi kafilah pedagang kaum
Quraisy pada zaman itu.

4. Sebagai pemimpin Tentera

Nabi Muhammad s.a.w telah mengetuai beberapa ekspedisi peperangan yang besar.
Kepimpinan beliau dalam bidang ketenteraan adalah berdasarkan akidah, syariat dan akhlak
yang mulia. Menerusi akidah baginda dan para sahabatnya berkeyakinan untuk menghadapi
musuh walaupun jumlah tentera Islam lebih kecil berbanding tentera musuh seperti dalam
peperangan Badar.
Melalui peraturan-peraturan peperangan yang disyariatkan oleh Allah, baginda dan para
sahabatnya bertindak mengikut batas-batas yang ditetapkan seperti tidak memerangi golongan
yang lemah dan orang yang tidak bersenjata, tidak memusnahkan harta benda seperti bangunan
rumah ibadat dan tanam-tanaman.
Dalam perang di Hunayn dan Ta’if, baginda telah menunjukkan contoh-contoh akhlak yang
baik dengan menggambarkan sifat perikemanusiaan dengan memulangkan semula harta benda
yang telah ditawan kepada pihak musuh. Tindakan baginda ini telah memikat hati pihak musuh
untuk memeluk agama Islam.
Baginda juga seorang pemikir ketenteraan yang bijak dengan mengatur pelbagai strategi
peperangan yang berkesan dan membawa kejayaan kepada umat Islam. Antara perang yang
mengandungi strategi yang diatur oleh Baginda ialah dalam perang Badar, Perang Uhud dan
perang Khandak.
Sebagai contoh dalam perang Khandak baginda telah menggunakan strategi bertahan dengan
menggali parit disekeliling dan strategi ini telah menyebabkan anggota musuh mengaku kalah
terhadap tentera Islam.
 5. Sebagai Ketua hakim

Baginda menjalankan kewajipan sebagai ketua hakim yang adil dan saksama. Baginda
menunjukkan beberapa etika yang perlu dipatuhi oleh mana-mana hakim. Contohnya, keadilan
yang dipaparkan oleh baginda ialah ketegasan tentang hokum memotong tangan terhadap
pencuri, walaupun pencuri itu ialah Fatimah r.a anak yang paling disayang oleh baginda.
Tindakan tegas baginda jelas apabila kaum Yahudi diusir dari bumi Madinah kerana
pengkhianatan yang dilakukan oleh mereka.

Kesimpulan

Nabi Muhammad s.a.w bukan sahaja seorang Nabi dan Rasul malahan baginda juga adalah
sebagai pemimpin masyarakat, negarawan, perancang ekonomi dan panglima angkatan tentera
yang berjaya. Hal ini menunjukkan agama Islam bukan sahaja mementingkan aspek akidah
semata-mata malahan merangkumi semua aspek kehidupan manusia.
Justeru itulah, baginda berjaya membina tamadun Islam dan diwarisi pula pada zaman Khalifah
dan zaman-zaman seterusnya. Baginda juga telah menjadi contoh teladan yang terbaik kepada
umat manusia khususnya masyarakat yang beragama Islam

Soalan 20: Bincangkan kejayaan-kejayaan Nabi Muhammad SAW Madinah

Pendahuluan

Kepimpinan Nabi Muhammad S.A.W telah terserlah sewaktu sewaktu baginda berada di Kota
Makkah atau lebih tepat sebelum baginda menerima wahyu sebagai Nabi dan Rasul.
Kepimpinan baginda terserlah setelah berhijrah ke Madinah; diiktiraf sebagai pemimpin
tertinggi Negara Islam Madinah melalui penggubalan Piagam Madinah.
Isi-isi Penting:

1. Mendirikan Negara Islam dan menggubal Piagam Madinah; simbol Negara Islam yang
berdaulat dan menjadi asaqs perundangan Negara.

2. Melaksanakan amalan Syura bagi mencerminkan sikap toleransi baginda dan mendapat
kerjasama daripada warga Madinah.

3. Menghapuskan semangat ‘asabiyyah’ dilakukan melalui penerapan semangat persaudaraan,

contohnya, kaum Aus dan Khazraj dipersaudarakan atas dasar akidah.

4. Memperkenalkan sistem ekonomi Islam; menghapuskan eksploitasi kaum Yahudi serta

memperkenalkan sistem ekonomi yang adil.

5. Membentuk angkatan tentera; meniup semangat jihad bagi mempertahankan kesucian agama
Islam, mempertahankan Negara dan maruah diri.

6. Menyingkirkan kaum Yahudi; pengancam keselamatan Negara dan diibaratkan ‘barah’ dalam
kerajaan Islam di Madinah.
Kesimpulan

Kejayaan menyelesaikan pelbagai permasalahan di Madinah menggambarkan kehebatan Nabi

Muhammad S.A.W sebagai pemimpin di Madinah.
 1.5 INSTITUSI KHALIFAH

Soalan 21: Bincangkan konsep dan tanggungjawab seorang khalifah.

Pendahuluan :

Institusi khalifah sangat penting dalam sejarah pemerintahan Islam kerana ia merupakan
lambang pembinaan sebuah negara Islam sebenar yang berpandukan al-Quran dan sunnah. Ia
ialah contoh pemerintahan terbaik sebagai panduan untuk seorang pemimpin atau pemerintah
bagi membentuk sebuah negara yang bertamadun.
Sejarah khalifah bermula selepas kewafatan Nabi Muhammad s.a.w, iaitu apabila Abu Bakar al-
Siddiq dilantik menjadi khalifah pertama, diikuti oleh tiga orang sahabat, iaitu Umar bin al-
Khattab, Uthman bin Affan dan Ali bin Abi Talib. Era khalifah selepas itu ialah khalifah
daripada kerajaan Umayyah dan Abbasiyah. Namun, institusi khalifah mulai merosot selepas
kerajaan Abbasiyah kerana kebanyakkan pemerintah telah menyeleweng daripada konsep
pemerintahan Islam sebenar.
Isi-isi penting

a) Konsep khalifah

Istilah khalifah berasal daripada Bahasa Arab bermaksud pengganti Nabi Muhammad s.a.w.
konsep khalifah merujuk kepada jawatan sebagai ketua islam bagi menggantikan kepimpinan
Nabi Muhammad s.a.w selepas kewafatan baginda.
Pelantikn khalifah mengikut syarat-syarat tertentu, iaitu seorang lelaki islam mempunyai
istiqamah dalam akidah mengeluarkan pendapat, tidak cacat anggota yang boleh menghalang
daripada menjalankan tugas serta mempunyai ilmu yang tinggi sama ada dalam bidang agama
dan pentadbiran.
Ciri-ciri khalifah mestilah baik, warak, dan mahir dalam ilmu keagamaan dan pentadbiran.
Proses pelantikan khalifah mestilah melalui Majlis Syura seperti pelantikan Khalifah Abu Bakar
al-Siddiq.

b) Tanggungjawab khalifah

1. Menurut Ibn Khaldun, tugas khalifah ialah “ menegakkan agama dan mentadbir dunia
mengikut hokum syariah untuk kebaikkan dunia dan akhirat”.
2. Seorang khalifah bertanggungjawab dalam megendalikan urusan pentadbiran negara dan juga
melaksanak hokum-hukum agama dengan adil. Pelaksanaan hukuman tersebut pula mestilah
mengikut hokum seperti yang telah terkandung di dalam al-Quran. Di samping itu, perkara-
perkara yang berkaitan dengan perundangan seperti pelantikan hakim, saksi dan pelaksanaan
hukuman mesti dikawal dengan betul.
3. Khalifah juga bertanggungjawab menyebarkan ilmu kepada rakyat di samping menyediakan
kemudahan awam untuk kebajikan rakyat seperti sekolah, masjid dan hospital. Selain itu, beliau
juga perlu memastikan perpaduan dalam kalangan masyarakat adalah utuh.
4. Khalifah juga bertanggungjawab menjaga keamanan dan keselamatan rakyat serta negara
daripada ancaman musuh sama ada dari dalam mahu pun luar negara. Contohnya, ketika
pemerintahan Khalifah Umar bin al-Khattab, beliau telah memperkemaskan pasukan tentera
 islam bagi melindungi keselamatan negara daripada ancaman kuasa asing, iaitu Byzantine dan
Parsi.

Kesimpulan :

khalifah mempunyai tanggungjawab yang besar yang diamanahkan oleh rakyat terhadapnya.
Oleh itu, seseorang khalifah yang hendak dipilih sepatutnya memiliki keupayaan dan
kemampuan dalam pelbagai aspek terutamanya keagamaan dan kemahiran dalam mentadbir.
Pelantikan khalifah tanpa berdasarkan kelayakan akan memusnahkan dan menghancurkan
sesebuah kerajaan dan akan menyebabkan timbul rasa tidak puas hati dalam kalangan rakyat
jelata.

Soalan 22: Bincangkan Kaedah Pemilihan Khalifah pada Zaman Pemerintahan Khulafa’
al-Rasyidin.

Pendahuluan

Khalifah ialah institusi yang bertanggungjawab dalam pengurusan pentadbira dan pemerintahan
Negara dan umat Islam selepas wafatnya Nabi Muhammad s.a.w. Mahmood Mohd. Taib an-
Najmi dalam Sejarah Tamadun Islam menyatakan, khalifah ialah satu jawatan menggantikan
Nabi Muhammad s.a.w. selepas baginda wafat untuk memerintah dan mentadbir Negara dan
umat Islam.
MahayudinHj. YahyadalamTamadun Islam menyatakan khalifah berasal daripada perkataan
khulafa yang membawa maksud pengganti, iaitu pengganti Nabi Muhammad s.a.w. Khalifah
ialah satu gelaran yang diberikan kepada sesiapa yang menjadi ketua (imam atau imamah)
negara Islam menggantikan Nabi Muhammad s.a.w. dalam pengurusan pemerintahan dan
pentadbiran.
Isi-isi penting

1. Perundingan beramai-ramai

Cara ini dilakukan dengan mengadakan perundingan dan persetujuan tanpa ditetapkan calon
terlebih dahulu. Sebelum Nabi Muhammad s.a.w. wafat, baginda tidak meninggalkan sebarang
wasiat atau pesanan kepada sesiapa untuk dicalonkan sebagai khalifah (pengganti). Untuk
menentukan siapakah yang akan dilantik menjadi khalifah, umat Islam yang diwakili oleh kaum
Muhajirin dan Ansar telah berhimpun di Dewan Bani Saadah untuk berbincang dan melantik
khalifah pertama.
Untuk mengelakkan sebarang permasalahan dalam kalangan kamu Muhajirin dan Ansar,
Saidina Abu Bakar al-Siddiq mencalonkan Saidina Umar al-Khattab mewakili golongan
Muhajirin dan Abu Ubaidah mewakili Ansar untuk dipilih sebagai khalifah. Saidina Umar al-
Khattab menarik diri daripada pencalonan dan diikuti oleh Abu Ubaidah.
Sebaliknya, Saidina Umar al-Khattab mencalonkan Saidina Abu Bakar al-Siddiq sebagai
khalifah dan disokong oleh Abu Ubaidah. Cadangan tersebut disokong oleh umat Islam dan
Saidina Abu Bakar al-Siddiq dibaiahkan dalam musyawarah/syura sebagai khalifah pertama
memerintah Negara dan umat Islam menggantikan Nabi Muhammad s.a.w.
2. Mengusul seseorang calon

Apabila seseorang khalifah baharu hendak dipilih, namanya diusul atau dicalonkan oleh
khalifah sebelumnya terlebih dahulu sebelum musyawarah dalam majlis Syura dan dibaiahkan
oleh umat Islam. Nama khalifah itu akan diputuskan dalam majlis Syura. Contohnya, pelantikan
Khalifah Umar al-Khattab sebagai khalifah kedua dalam khulafa al- Rasyidin.
Semasa Khalifah Abu Bakar al-Siddiq tengah gering, umat Islam berusaha pulih daripada
masalah kemunculan nabi-nabi palsu dan golongan murtad. Untuk mengelakkan masalah dalam
negeri berlaku kembali, Khalifah Abu Bakar al-Siddiq mencalonkan Saidina Umar al-Khattab
untuk dipilih sebagai khalifah menggantinya memerintah Negara dan umat Islam.
Pencalonan itu dipersetujui oleh para sahabat dan umat Islam. Setelah wafatnya Khalifah Abu
Bakar al-Siddiq pada tahun 644Masihi, pencalonan Saidina Umar al-Khattab dibawa ke Majlis
Syura. Melalui musyawarah, para sahabat dan ahli lembaga Majlis Syura, plantikan Saidina
Umar al-Khattab dipersetujui oleh para sahabat dan menerima baiah daripada umat Islam tanpa
bantahan.

3. Mengusul sekumpulan calon

Khalifah terdahulu akan mengusulkan beberapa orang calon dalam kalangan para sahabat untuk
dipilih salah seorang daripada mereka sebagai khalifah seterusnya. Cara ini berlaku dalam
pemilihan Saidina Uthman bin Affan sebagai khalifah menggantikan Khalifah Umar al-Khattab.
Khalifah Umar al-Khattab yang sedang tenat kerana ditikam oleh seorang keturunan hamba dari
Parsi telah mengemukakan nama enam orang calon, iaitu Saidina Uthman bin Affan, Saidina Ali
bin Abu Talib, Abdul Rahman bin Auf, Talhah bin Ubaidillah, Zuber al-Awwam, dan Saad bin
Abu Waqas. Manakala puteranya, Abdullah bin Umar al-Khattab tidak dicalonkan sebagai
khalifah. Pemilihan dan musyawarah diadakan di rumah Saidatina Aishah bin Abu Bakar al-
Siddiq.
Tiga hari selepas wafatnya Khalifah Umar al-Khattab (644 Masihi), satu majlis diadakan untuk
memilih pengganti khalifah. Musyawarah tersebut dipengerusikan oleh Abdul Rahman bin Auf
yang menarik diri sebagai calon khalifah. Serentak dengan itu, Zuber al-Awwam, Saad bin Abu
Waqas, dan Talhah bin Ubaidillah menarik diri daripada pencalonan jawatan khalifah.
Pemilihan diadakan antara Saidina Ali bin Abu Talib dan Saidina Uthman bin Affan. Dalam
pemilihan tersebut, Saidina Uthman bin Affan mendapat kelebihan undi. Dengan ini, Saidina
Uthman bin Affan dibaiahkan sebagai menggantikan Khalifah Umar al-Khattab sebagai khalifah
ketiga dalam Khalifah al-Rasyidin memerintah negara dan umat Islam berpusat di Madinah
(644-656 Masihi).

4. Penyusulan oleh sekumpulan masyarakat

Masyarakat Islam telah mengusul dan mencadangkan keturunannya menjadi khalifah seterusnya
memerintah negara dan umat Islam berpusat di Madinah. Cara tersebut berlaku semasa
pelantikan Saidina Ali bin Abu Talib dilantik sebagai khalifah seterus memerintah Negara
selepas kewafatan Khalifah Uthman bin Affan pada tahun 656 masihi. Apabila wafatnya
Khalifah Uthman bin Affan berlaku pergolakan dalam kalangan umat Islam untuk menentukan
siapakah khalifah yang akan menggantikannya.
Pada masa tersebut, Madinah dikuasai oleh pemberontak. Penduduk Mesir mencadangkan
Saidina Ali bin Abu Talib dilantik sebagai khalifah, penduduk Basrah mencadangkan Talhah bin
 Ubaidillah sebagai khalifah, dan penduduk Kufah mencadangkan Zuber al-Awwam sebagai
khalifah.
Oleh kerana terdapat tiga orang calon untuk jawatan khalifah, maka pemilihan dan musyawarah
diadakan untuk menentukan siapakah antara tiga orang calon tersebut yang akan dipilih oleh
umat Islam sebagai khalifah berikutnya. Keputusan pemilihan dalam musyawarah tersebut,
Saidina Ali bin Abu Talib dibaiahkan sebagai khalifah yang keempat.

Penutup

Pelantikan khalifah-khalifah dalam Khulafa al-Rasyidin berlaku secara demokrasi. Pemilihan

dilakukan oleh umat Islam dalam majlis yang dikenali sebagai Majlis Syura yang ahli-ahlinya
terdiri daripada para sahabat Nabi Muhammad s.a.w. dan ketua-ketua kaum.

Soalan 23: Huraikan Sumbangan (Kejayaan) Khalifah Abu Bakar as-Siddiq

Pendahuluan

Nama sebenar Abu Bakar al-siddiq ialah Abdullah bin Uthman. Beliau berasal daripada Bani
Taim. Beliau dilahirkan di kota Makkah. Khalifah Abu Bakar al-siddiq dilahirkan dua tahun
setengah setelah keputeraan Nabi Muhammad SAW. Oleh itu, sejak awal lagi, mereka telah
mempunyai hubungan yang akrab.
Selain itu, beliau juga merupakan seorang yang terkenal dengan sifat seperti pemurah, jujur dan
baik hati.
Isi-isi penting:

1. Meneruskan Gerakan Tentera

Sebelum Nabi Muhammad SAW wafat, baginda telah membentuk pasukan tentera
yang diketuai oleh Usamah bin Zaid ke sempadan Syam untuk menyerang Ghassan yang
ketika itu berada dibawah jajahan Byzantine. Tindakan tersebut dilakukan kerana beberapa
orang utusan Nabi Muhammad SAW telah dibunuh.
Selepas kewafatan Nabi Muhammad SAW, khalifah Abu Bakar al-siddiq berhasrat untuk
menyambung semula usaha baginda. Walaubagaimanapun, cadangan tersebut kurang
dipersetujui oleh sesetengah para sahabat. Mereka mencadangkan kepada Khalifah Abu Bakar
al-siddiq supaya ekspedisi ketenteraan ke sempadan Syam ditangguhkan memandangkan
ancaman al-Riddah yang lebih berbahaya dan memerlukan penyelesaian segera. Namun,
Khalifah Abu Bakar al-siddiq tetap tegas dengan keputusan beliau.
Setelah berperang selama 40 hari, pasukan perang Usamah bin Zaid peroleh kemenangan.
Kemenangan ini menyedarkan kaum yang berhasrat menyerang Madinah, tentera islam adalah
kuat dan tidak mudah untuk dikalahkan. Setelah pasukan Usamah bin Zaid kembali ke kota
Madinah, pasukan beliau ditugaskan menjaga keselamatan kota Madinah. Tindakan ini dapat
menghindarkan kota Madinah daripada ancaman kaum Zubyan dan lain-lain.

2. Menentang Gerakan al-Riddah

Khalifah Abu Bakar al-siddiq menyedari bahawa kewujudan golongan ini boleh menjadi anasir
yang dapat menghancurkan kerajaan islam. Oleh itu, suatu tindakan yang bersungguh-sungguh
 perlu dilaksanakan bagi menangani masalah tersebut. Sebagai langkah awal untuk mengatasi
ancaman tersebut, Khalifah Abu Bakar al-siddiq telah menghantar para utusan kepada ketua
kumpulan-kumpulan tersebut mengajak mereka kembali kepada Islam.
Memandangkan golongan tersebut enggan kembali kepada islam, Khalifah Abu Bakar al-siddiq
terpaksa mengambil tindakan ketenteraan bagi menghadapi kedegilan golongan tersebut.
Sebanyak 11 buah pasukan tentera yang diketuai oleh panglima Islam yang terkenal seperti
Khalid bin al-Walid, Ikramah bin Abi Jahal dan Amru bin al-‘ As telah dibentuk oleh beliau.
Pasukan tentera islam ini telah dihantar oleh Khalifah Abu Bakar al-siddiq ke luar kawasan
Hijjaz bagi memerangi golongan penentang Islam tersebut. Akhirnya, gerakan tentera tersebut
beroleh kemenangan apabila berjaya menundukan dan mengembalikan golongan al-Riddah
kepangkuan islam.

3. Penulisan al-Quran

Peperangan bagi memerangi golongan al-Riddah telah menyebabkan ramai para sahabat yang
juga merupakan huffaz al-Quran terkorban. Keadaan ini menyebabkan timmbul kebimbangan
dalam kalangan umat islam kemungkinan akan hapusnya al-Quran. Selain itu, mereka juga
bimbang berlakunya penyelewengan al-Quran.
Ekoran keadaan tersebut, timbul cadangan daripada para sahabat supaya menubuhkan satu
kumpulan khas bagi menulis al-Quran. Khalifah Abu Bakar al-siddiq menerima dengan baik
cadangan tersebut. Zaid bin Thabit telah dipertanggungjawabkan oleh Khalifah Abu Bakar al-
siddiq untuk mengetuai usaha mengumpul dan menulis semula naskhah dari simpanan para
sahabat dan juga dari para huffaz. Naskhah al-Quran yang telah ditulis semula itu kemudiannya
disimpan di rumah Khalifah Abu Bakar al-siddiq.

4. Menentukan Bakal Khalifah

Khalifah Abu Bakar al-siddiq telah menamakan bakal pengganti beliau, iaitu Umar bin al-
Khattab. Beliau telah mengadakan suatu perundingan dengan para sahabat tentang bakal
pengganti beliau. Perkara ini berlaku ketika beliau sedang sakit. Dalam pertemuan tersebut,
Khalifah Abu Bakar al-siddiq telah mengcadangkan supaya Umar bin al-Khattab dilantik
menjadi Khalifah.
Cadangan beliau mendapat tentangan daripada para sahabat. Oleh itu, Khalifah Abu Bakar al-
siddiq telah mengarahkan supaya Uthman bin Affan menulis keputusan tersebut. Dengan cara
ini, Khalifah Abu Bakar al-siddiq telah berjaaya mengukuhkan kedudukan politik Islam.

Kesimpulan :

Khalifah Abu Bakar al-Siddiq telah membawa perubahan besar kepada tamadun Islam yang
sampai ke hari ini dapat memberi manfaat kepada umat Islam iaitu al-Quran.
Kejayaan-kejayaan beliau merupakan kejayaan yang amat besar untuk dijadikan teladan oleh
umat Islam.
 Soalan 24: Bincangkan pembaharuan yang telah dilaksanakan oleh Umar bin Al-Khattab
dalam bidang pentadbiran.

A. Pendahuluan:

Umar al-Khattab dipilih menjadi khalifah setelah dicalonkan oleh Abu Bakar al-Siddiq dengan
persetujuan para sahabat yang lain. Antara ucapan dasar Umar semasa dilantik menjadi
khalifah ialah beliau berjanji memimpin menurut perintah Allah dan Rasulnya seperti yang
dilakukan oleh Khalifah Abu Bakar.
Khalifah Umar telah memerintah selama kira-kira 10 tahun iaitu antara 12-23 H/ (634-644
M). Sepanjang pemerintahannya, beliau telah mengotakan janjinya dengan mengadakan
pelbagai pembaharuan dalam bidang politik, ekonomi, sosial dan agama.

B. Isi-isi penting:

1. Memantapkan Majlis Syura

Majlis syura merupakan majlis perunding negara yang tertinggi yang terbahagi kepada dua iaitu
Majlis Syura Tertinggi dan Majlis Syura Am. Majlis ini dianggotai oleh enam tokoh Islam dan
sahabat Nabi iaitu Uthman b. Affan, Ali b. Abi Talib, Sa’ad b. Waqqas, Abd Rahman b. Auf,
Talhah dan al-Zubair.
Fungsi utamanya ialah bagi menentukan jawatan khalifah. Beliau membuka peluang dan
kebebasan untuk bersuara dan mengemukakan pendapat di majlis ini

2. Pembahagian Wilayah-wilayah Islam

Khalifah Umar telah menghadapi masalah kesan daripada kejayaan tentera Islam menakluki
kawasan yang luas, meliputi dari sempadan negeri China di sebelah timur hingga ke Eropah di
sebelah barat. Untuk mengatasi masalah ini, Khalifah Umar membahagikan wilayah-wilayah
Islam kepada beberapa bahagian bagi memudahkan pentadbirannya. Wilayah-wilayah itu ialah
Kufah, Basrah, Syam, Jazirah (Mesopotamia), Mawsil, Yaman dan Bahrain.
Madinah menjadi pusat pemerintahan Islam

3. Perlantikan pegawai

Setiap wilayah tersebut dilantik beberapa orang pegawai

Ia terdiri daripada seorang wali gabenor dan seorang setiausaha dengan dibantu oleh pegawai-
pegawai tertentu di beberapa buah jabatan seperti Jabatan Setiausaha Tentera (Kitab al-Diwan),
Jabatan Percukaian (Sahib al-Kharaj), Pegawai Polis (Sahib al-Syurtah), Pegawai
Perbendaharaan Negara (Sahib Bait al-Mal) dan seorang kadi.

4. Penyerahan surat perintah

Semua pegawai itu termasuk gabenor telah diberikan surat perintah oleh Khalifah Umar. Surat
perintah ini menyebutkan tugas-tugas dan kuasa mereka. Sebelum seseorang pegawai itu
dihantar ke wilayah-wilayah berkenaan, rakyat terlebih dahulu diberitahu tentang kuasa dan
tugas-tugas pegawai tersebut supaya tidak timbul kekeliruan semasa mereka menjalankan tugas.
 Begitu juga apabila seseorang pegawai itu dilantik ia terlebih dahulu diperiksa harta benda dan
juga peribadinya sebagai langkah ke arah mencegah berlakunya penyalahgunaan kuasa. Apabila
seorang pegawai berhenti kerja segala hartanya dihitung sekali lagi. Jika terdapat hartanya
berlebihan dan terbukti harta itu didapatinya dengan cara melanggar peraturan negara, maka
harta itu akan diambil dan diserahkan kepada perbendaharaan Negara (Baitul-Mal).

5. Laporan setiap tahun

Setiap tahun pada musim haji pegawai-pegawai kerajaan diminta hadir ke tanah suci Makkah
untuk memberikan laporan tentang sebarang perkara berhubung dengan pentadbiran wilayah.
Disamping itu, rakyat jelata yang mengerjakan ibadat haji diberikan hak untuk menyuarakan
sebarang kezaliman yang dilakukan oleh pegawai-pegawai berkenaan. Khalifah Umar tidak
teragak-agak untuk mengambil tindakan ke atas mereka.

6. Memantapkan Penubuhan Baitul Mal

Khalifah Umar merupakan orang yang pertama menubuhkan institusi Baitul Mal atau
Perbendaharaan Negara, iaitu tempat semua harta kerajaan disimpan. Sebuah buku kira-kira
negara disediakan untuk mengetahui wang keluar masuk dari segi pendapatan dan perbelanjaan
negara.
Sumber-sumber kewangan negara berpunca daripada pendapatan bayaran zakat, ghanimah
(harta rampasan perang), fay (harta rampasan tanpa perang), jizyah (cukai perlindungan), kharaj
(cukai tanah), usyur (cukai perniagaan) dan harta peninggalan orang mati yang tidak mempunyai
waris.

7. Memantapkan Pentadbiran tanah

Pentadbiran tanah yang teratur dan sistematik juga telah diperkenalkan oleh Khalifah Umar.
Tanah-tanah yang dikuasai oleh tentera Islam telah dibahagikan kepada dua jenis; Pertama,
tanah dhimmah iaitu tanah yang bertuan. Tanah Dhimmah ditadbir oleh pemilik-pemilik asal.
Kedua, tanah sawafi ditadbir oleh pemegang-pemegang amanah yang dilantik daripada
golongan Ahl al-Ayyam iaitu golongan peneroka (Ahl al-Fay). Tanah-tanah ini tidak boleh
dibeli atau dimiliki oleh sesiapa bagi mengelakkan berlakunya perpecahan di kalangan umat
Islam.

8. Penubuhan Dewan Tentera

Tentera terbahagi kepada dua iaitu tentera tetap dan simpanan. Tentera tetap diberi gaji dan
pakaian seragam serta keluarga mereka turut diberi bantuan Khalifah pertama yang memberi
gaji kepada tentera. Muhajirin dan Ansar menerima sebanyak 3000 – 5000 dirham setahun. Ahl
al-Ayyam menerima sebanyak 3000 dirham setahun
Peserta-peserta dalam Perangan Yarmuk dan Qadisyah menerima Sebanyak 2000 dirham
setahun. Pendatang-pendatang baru (Rawalif) yang tiba selepas Perang Yarmuk dan Qadisyah
menerima antara 1500 – 2000 dirham setahun.
9. Pembinaan bandar tentera

Bandar-bandar tentera telah dibina seperti Kufah, Basrah, Damsyik dan Fustat. Bandar-bandar
ini dijadikan pusat tentera dan didirikan khemah-khemah tentera.
Tujuannya untuk kemudahan tentera Islam apabila selesai menjalankan ekspedisi dan untuk
mengawal sempadan-sempadan wilayah yang sudah ditakluki dan bandar-bandar tersebut.

10. Pembaharuan Bidang Kehakiman

Beliau mengetatkan syarat-syarat untuk menjadi seorang hakim. Gaji hakim dinaikkan bagi
mengelakkan terjadinya rasuah. Hakim/Kadi tidak dibenarkan terlibat dalam kegiatan
perniagaan/ membeli belah seperti orang ramai di pasar pasar
Mahkamah keadilan diwujudkan dan ia dipisahkan daripada jabatan-jabatan lain.

11. Memperkenalkan takwim Islam

Khalifah Umar memperkenalkan takwim Islam berdasarkan tahun Hijrah iaitu bermula pada 1
Muharram.
Penubuhan takwim Islam ini dibuat pada tahun 17H. Tujuannya bagi memudahkan urusan
pentadbiran negara.

Kesimpulan

Khalifah Umar al-Khattab banyak memberikan sumbangan kepada usaha meninggikan martabat
Islam. Ia tidak terhad kepada perluasan jajahan sahaja, malahan pembaharuan dan pembangunan
meliputi semua aspek agama, politik, ekonomi dan sosial.
Kejayaan ini adalah hasil kecekapan dan kebijaksanaannya di samping kestabilan dan keamanan
yang diwarisi dari Khalifah Abu Bakar. Kemajuan dan keamanan semasa pemerintahan
Khalifah Umar ini selanjutnya

Soalan 25: Huraikan dasar pemerintahan Khalifah Umar Bin Abdul Aziz.

Pendahuluan

Umar bin Abdul Aziz bin Marwan bin Al-Hakam bin Al-‘As bin Umayyah dilahirkan di Bandar
Hulwan ,Mesir pada tahun 63 Hijrah (683 Masihi). Bapanya, Abdul Aziz bin Marwan
merupakan gabenor di Mesir.Manakala ibunya, Ummu ‘Asim binti Umar bin Al-Khattab Ialah
anak kepada khlifah Islam yang kedua, iaitu sayyidina Umar al-Khattab.
Beliau berketurunan Bani Umayyah dan menjadi pemerintah Bani Umayyah yang kelapan
sesudah pemerintahan Khalifah Sulaiman bin Abdul Malik. Umar bin Abdul Aziz telah
menghafal al-Quran sejak kecil lagi. Kemudian, Beliau telah dihantar ke Madinah oleh bapanya
dengan tujuan dapat dibesarkan dengan persekitaran yang baik dan dapat mendalami ilmu
semasa di sana. Di Madinah, beliau mendalami ilmu fiqah,periwatan hadis, mempelajari ilmu
tafsir,dan ilmu islam yang lain termasuk Bahasa, kesusasteraan dan kesenian.
Isi-isi Penting:

1. Mengarahkan kegiatan peperangan dan penaklukan di hentikan.

Tentera-tentera yang sedang berperang di Kota Constantinople diarahkan pulang. Tentera yang
berada di kawasan bekas jajahan Byzantine di arahkan pulang.
Dasar penarikan tentera dari medan peperangan serta penaklukan ini amat berbeza dengan
khalifah umayyah sebelumnya. Hal ini juga memberi peluang untuk tentera kerajaan berehat dan
pulang ke pangkuan keluarga mereka.
2. Menggalakkan perkahwinan antara orang arab dengan bukan arab.

untuk memastikan masyarakat berada dalam keadaan aman dan stabil. Untuk mengelakkan
permusuhan yang pernah berlaku semasa berlaku dasar perkauman kerajaan umayyah.
Ini kerana sebelum ini kedua-dua golongan sering bermusuhan akibat daripada dasar perkauman
kerajaan Umayyah.
3. Memperkenalkan dasar ekonomi baharu.

melalui cukai tanah(khazraj). tanah yang diperoleh melalui penaklukan akan menjadi hak milik
bersama orang islam. Hasil tanamannya akan dikenakan cukai oleh kerajaan. Membezakan
antara cukai jizyah dengan khazraj. Mengubah cara pembayaran cukai dengan hanya
mengenakan cukai jizyah kepada orang bukan islam sahaja manakala khazraj dikenakan kepada
sesiapa yang memiliki tanah.
Semasa pemerintahan Khalifah Umar, cukai jizyah hanya di kenakan ke atas orang bukan islam
manakala khazraj dikenakan kepada sesiapa yang memiliki tanah. Memansuhkan semua jenis
perayaan,upacara rasmi, hadiah serta perbelanjaan lain yang membazir. Cara ekonomi baharu ini
menjadikan kedudukan Negara semakin kukuh.
4. Memansuhkan jizyah ke atas orang Islam bukan arab

walaupun di tentang oleh beberapa gabenornya namun baginda tetap meneruska usaha tersebut.
Baginda bertujuan untuk menegakkan syiar islam dan mewujudkan sistem sosial yang adil dan
saksama. Ditentang oleh beberapa gabenornya . Siasah ini membuahkan hasil kerana banyak
daripada golongan Zimmi yang memeluk islam.
Pendapatan Negara daripada kutipan jizyah didapati semakin menurun tetapi mereka tetap di
kenakan zakat. Teknik ini untuk menarik mereka memeluk islam dan kewangan islam tetap
tidak tergugat dengan penghapusan jizyah ini.
5. Menentang kezaliman dan penindasan

Tidak bertolak ansur apabila melibatkan penindasan kezaliman serta menjalankan dasar
persamaan dalam menikmati kemakmuran Negara. Ketegasan beliau dapat dilihat melalui
tindakan drastik apabila beliau memecat gabenor serta para pegawai kerana didapati
menyeleweng dan melakukan kezaliman.
Antara amalan buruk yang cuba di hapuskan oleh Khalifah Umar dalam pemerintahannya iaitu:
rasuah di jabatan kerajaan, menggunakan wang Negara sewenang-wenangnya, terpesona dengan
keseronokan dunia, kezaliman dan penindasan terhadap rakyat oleh sesetengah pegawai
kerajaan.
6. Langkah berbaik-baik terhadap musuh Kerajaan Umaiyah.
Berbaik dengan musuh dari dalam dan luar Negara termasuk kaum khawarij. Untuk memperoleh
toleransi semasa pemerintahan baginda. Hal ini dilakukan menerusi dialog atau perbahasan.
Kaum khawarij yang cuba menetang baginda adalah dari suku yashkur yang di piumpin oleh
Saudhab. Hujah dan dalil yang kukuh di kemukakan oleh baginda telah menyebabkan kaum
khawarij berasa insaf dan sedar lalu memberhentikan rancangan penentangan mereka.

Penutup

Khalifah Umar telah meninggal dunia pada bulan Rejab , tahun 101 hijraf/Februari 720 Masihi.
Tempoh pemerintahannya adalah selama kira-kira dua tahun setengah. Walaupun
pemerintahannya tidak lama, beliau di anggap setaraf dengan Khulafa AR Rasyidin yang empat.
Makamnya di hormati oleh semua pihak termasuklah Khulafa’ Bani Abbas yang membongkar
kubur seluruh Khalifah Bani umayyah melainkan Khalifah Umar bin Abdul Aziz.

Soalan 26: Huraikan dasar pemerintahan Khalifah Harun Al-Rasyid

Pendahuluan

Nama sebenar Khalifah Harun al-Rasyid ialah Harun al-Rasyid bin Muhammad al-Mahadi Bin
Abu Jaafar al-Mansur. Beliau merupakan khalifah kelima dalam pemerintahan Bani
Abbasiyah.Beliau telah dilahirkan di al-Raj,Khurasan pada Zulhijah 145 H.Beliau merupakan
seorang yang berpendidikan tinggi dan memiliki sifat keperibadian yang tinggi.
Khalifah Harun al-Rasyid mempunyai pengalaman yang luas dalan aspek pentadbiran,
kemasyarakatan dan politik. Beliau terkenal sebagai seorang pemerintah yang bijaksana,ahli
falsafah dan cendekiawan islam. Setelah Khalifah Muhammad al-Mahadi bin Abu Jaafar al-
Mansur wafat,jawatan khalifah telah diganti oleh puteranya,Musa bin Muhammad(al-Hadi).
Terdapat beberapa sumbangan beliau, antaranya ialah :-

Isi-Isi Penting:

1. Sumbangan dalam aspek Pendidikan

Khalifah harun ar-Rasyid dikenali sebagai tokoh negarawan terulung kerana usaha beliau dalam
penyebaran ilmu pengetahuan. Oleh kerana itulah, beliau membuka Baitul Hikmah iaitu
institusi kebudayaan dan pusat kegiatan ilmu pengetahuan. Seseorang khalifah sememangnya
seorang yang bijak dan berpengetahuan. Dalam mentadbir sesebuah negara, beliau harus tahu
bagaimana caranya untuk mentadbir sebuah negara agar dapat menjadi sebuah negara yang
aman dan makmur.
Disamping itu juga, seseorang khalifah harus tahu untuk membangunkan dan memajukan negara
agar menjadi sebuah negara yang maju dalam pelbagai bidang sama ada ekonomi, politik
mahupun sosial. Ilmu pengetahuan sangat penting yang seharusnya ada dalam diri seorang
khalifah. Beliau juga mempunyai pengalaman yang cukup luas dalam mentadbir Kota Baghdad
selama 23 tahun.
2. Sumbangan dalam aspek Pentadbiran

Keberanian seseorang khalifah juga amat penting untuk mentadbir sesebuah negara agar menjadi
sebuah negara yang aman. Tanpa ilmu pengetahuan yang cukup, sseorang khalifah tidak akan
mampu membawa tentera-tenteranya dalam memerangi musuh untuk mendapatkan keamanan
dan kemakmuran. Khalifah Harun ar-Rasyid sendiri begitu cekap dalam menguruskan
pentadbiran negara.
Beliau telah dapat membanteras segala kekacauan dan pemberontakan di dalam negaranya
dengan pelbagai rintangan dan dugaan. Akhirnya, beliau telah berjaya dalam peperaangan
tersebut kerana usaha yang dilakukan berhasil antara usaha beliau ialah dengan menyusun
semula pasukan tenteranya agar menjadi sebuah pasukan tentera yang berdisiplin dan
teratur. Beliau begitu mengambil berat terhadap kredibiliti tentera-tenteranya dan juga memberi
perlindungan serta keselamatan untuk kesejahteraan rakyatnya.

3. Kemajuan Dalam Intelektual

Kemajuan intelektual yang dicapai oleh Khalifah Harun ar-Rasyid juga adalah salah satu
sumbangan yang besar diberikan oleh baginda. Terdapat buku-buku yang berupa terjemahan
ilmu dari luar ataupun disusun oleh intelektual Islam tergolong dalam kemajuan intelektual.
Beliau dianggap sebagai penaung bagi semua kegiatan ilmu pengetahuan kerana beliau sering
kali menganjurkan majlis forum, syarahan dan perbahasan, yang mana akan dihadiri oleh orang
ramai dan golongan intelektual di masjid. Pada majlis seperti inilah, beliau dapat mengenali
lebih ramai ilmuan yang datang untuk menuntut ilmu daripadanya. Sebagai seorang khalifah,
beliau seharusnya mampu melaksanakan kewajipan dalam menyebarkan ilmu pengetahuan
kepada semua masyarakat dalam negaranya.

4. Kemajuan dalam Ekonomi

Pertumbuhan ekonomi yang pesat juga telah banyak dibuat oleh Khalifah Harun ar-
Rasyid. Malah, beliau sendiri telah menjadi simbol kemegahan Islam di Timur dan
Barat. Terdapat banyak kota seperti Baghdad, Basrah, Masyul, Damsyik dan Aleppo muncul
sebagai kota yang terkenal. Banyak perubahan yang dilakukan oleh beliau dalam
membangunkan ekonomi dengan melakukan aktiviti perdagangan, perniagaan dan membawa
pedagang-pedagang asing untuk berniaga di Kota Baghdad.
Disebabkan usaha inilah, ramai pedagang-pedagang asing yang datang membawa barangan
mereka untuk diniagakan di Kota Baghdad. Bahkan, bukan sahaja pedagang-pedagang asing
yang datang berniaga, penduduk di Kota Bahgdad sendiri melakukan aktiviti perniagaan sesama
mereka.

5. Hubungan Diplomatik

Beliau juga mengadakan hubungan yang baik dengan kuasa-kuasa asing, antaranya kerajaan
Byzantium, Peranchis dan keluarga al-Barmaki. Perhubungan ini bertujuan untuk pendamaian
antara kedua-dua belah pihak melalui pembayaran ufti antara Kota Bahgdad dengan kerajaan
Byzantium. Hubungan yang baik dengan Kristian-Peranchis adalah kerana mereka sama-sama
mempunyai musuh yang sama iaitu kerajaan Bani Umayyah. Kedua-dua buah kerajaan ini
sentiasa bertukar duta dan kemudiannya diikuti oleh pemimpin mereka iaitu Khalifah Harun ar-
Rasyid sendiri dan Charlemange.
 Malah, kerajaan Peranchis begitu menghormati dan meniru dasar pentadbiran
kerajaan Abbasiyah bertujuan untuk kebaikan negara mereka sendiri. Manakala keluarga al-
Barmaki pula sangat terpengaruh dalam pentadbiran mereka. Mereka memegang banyak
jawatan yang penting seperti wazir hinggalah kepada gabenor daerah. Disebabkan itu,
hubungan antara kerajaan Abbasiyah tidak begitu baik dengan keluarga al-Barmaki.

6. Penubuhan Baitul Hikmah

Satu lagi sumbangan Khalifah ar-Rasyid yang sangat besar kepada kerajaan Abbasiyah ialah
dengan tertubuhnya Baitul Hikmah. Sikap prihatin beliau dalam bidang ilmu pengetahuan
mendorong beliau untuk menubuhkan institusi itu sebagai satu tempat penyebaran ilmu
pengetahuan. Semua kegiatan keilmuan ini merupakan satu usaha yang cemerlang dilakukan
oleh beliau ketika mentadbir kerajaan Abbasiyah.
Baitul Hikmah ini juga menggabungkan pelbagai fungsi antaranya ialah sebagai tempat
penyimpanan buku-buku, pengumpulan buku, perpustakaan, pusat akademik dan balai
penterjemahan. Ia juga merupakan lambang pendidikan yang terpenting dan telah dapat
menandingi kemasyhuran Perpustakaan Iskandariah. Kerana tanggungjawab beliau sebagai
seorang khalifah, beliau begitu gigih dalam memperkembangkan ilmu pengetahuan

Kesimpulan

Terdapat banyak seumbangan yang telah dilakukan oleh Khalifah yang merangkumi aspek
politik, ekonomi dan sosial. Sumbangan khalifah adalah amat penting dalam perkembangan
intelektual Islam sehingga hari ini.

Soalan 27: Huraikan kejayaan-kejayaan yang dicapai oleh Khalifah Harun al-Rasyid
sepanjang pemerintahannya.

Pendahuluan

Kerajaan Abbasiyah ditubuhkan melalui revolusi yang dilancarkan terhadap pemerintahan

Kerajaan Umayyah pada tahun 750 M dan bertahan sehingga tahun 1258 M. Sepanjang
pemerintahan kerajaan ini, terdapat beberapa orang pemerintah yang terkenal seperti Khalifah
Harun al-Rasyid. Baginda merupakan khalifah yang keempat selepas Khalifah al-Mahdi .
Sebelum menaiki takhta , baginda memegang jawatan Gabenor sehinggalah dilantik sebagai
Putera Mahkota pada tahun 782M.
Beliau seorang yang bijaksana, berilmu dan cekap dalam siasah telah membolehkan kerajaan
Abbasiyah semasa pemerintahan baginda menuju era kegemilangan

Isi-isi

1. Khalifah Harun al-Rasyid telah menjalin hubungan dengan negara-negara lain

Byzantine, Perancis dan Andalusia bagi meluaskan syiar Islam dan mengukuhkan
kerajaan Abbasiyah.Hubungan antara kerajaan tersebut dengan Perancis dijalin kerana
Perancis juga bermusuhan dengan kerajaan Umayyah di Andalus. Hubungan Khlkifah Harun al-
Rasyid dengan Charlemenge amat erat, malah sering bertukar cenderahati . Khalifah Harun al-
 Rasyid juga Berjaya memaksa Byzantine menbuat perdamaian dengan kerajaan Abbasiyah
berikutan tindakan tentera tersebut yang menyerang wilah Islam di Asia Minor. Melalui
perjanjian tersebut, Byzantine bersedia membayar 90 ribu dirham kepada Khalifah Harun al-
Rasyid dan membenarkan Islam dikembangkan di Byzantine. Keengganan Nicephorus menepati
perjanjian awal yang dimeterai menyebabkan Khalifah Harun al_Rasyid tentera menuju ke Asia
Minor. Baginda Berjaya menawan beberpa wilayah Heracelan, Tyans, Iconium dan Emphesus
sehingga memaksa Nicephorus tunduk semula serta sanggup membayar ufti kepada kerajaan
Islam

2. Khalifah Harun al-Rasyid telah menghadkan serta menghapuskan pengaruh keluarga

Barmaki yang semakin kukuh. Antara tindakan yang dilakukan ialah mengahwini Puteri Jaafar
bin Yahya al-Barmaki, diikuti membunuh tokoh-tokoh yang berbahaya seperti Yahya al-
Baraki.Tindkan tersebut menghilangkan pengaruh keluaga Barmaki dalam kerjaan baginda.
Bagind ajuga telah menghantar Ibrahim bin Aghlabiah untuk menghapuskan pemberontakan di
Nosol, Armenia dan Afrika Selatan

3. Khalifah Harun al-Rasyid juga menyusun semula angkatan tentera dan membuat
kawalan rapi di lautan dan di pelabuhan bagi menjamin keselamatan kapal-kapal asing yang
berlabuh di Basrah, sekali gus dapat memastikan kestabilan politik dalam negeri

4. Dalam bidang ekonomi, Khalifah harun al-Rasyid menekankan soal kemajuan dalam
bidang pertanian dan perdagangan. baginda menggalakkan pembukaan tanah-tanah baru
serta memberikan bekalan bijih benih secara percuma kepada petani. Baginda juga
membahagikan tanah-tanah kerajaan dan rampsan perang kepada tentera dan golongan miskin
untuk diusahakan. Khalifah harun al-Rasyid juga memajukan Baghdad sebagai pusat
perdagangan dengan meluaskan hubungannya dengan ke Eropah, China dan India serta
membina jalan-jalan dari Iraq ke Laut Merah, laut Meditersanean, Tunisia dan maghribi

5. Khalifah Harun al-rasyid juga mencintai ilmu pengetahuan sebagai bukti, baginda
menggalakkan kedatangan para sarjana ke Baghdad bagi mengadakan seminar, pidato dan
majlis-majlis ilmu yang berkaitan.Pusat-pusat pengajian telah didirikan seperti sekolah, masjid
dan maktab.Buku-buku asing juga turut diterjemah ke dalam bahasa Arab. Sehubungan dengan
itu baginda telah membina Baitul hikmah untuk menempatkan buku-buku berkaitan ilmu
astronomi, perubatan, falsafah, sejarah dan geografi. Bandar-bandar Islam seoperti Madinah,
Kufah dan Kaherah telah dijadikan pusat keilmuan. Pada zaman ini muncul beberapa
cendekiawan terkenal seperti Imam Muhammad ,Al-hajaj bin Matar, Yuhanna bin Musawaih
dan Suffian al-Thauri . Perkembangan intelektual pada zaman Khalifah Harun al-Rasyid amnya
dapat dibahagikan kepada tiga tahap iaitu kegiatan pembukuan penyusunan ilmu pengetahuan
agar tidak menyimpang daripada syariat Islam dan kegiatan penterjemahan

Kesimpulan
Zaman pemerintahan Khalifah Harun al-Rasyid dianggap sebagai zaman kegemilangan Kerajaan
Abbasiyah kerana baginda bukan sahaja berjaya menghapuskan atau memadamkan apa jua
bentuk penentangan tetapi yang paling penting mampu mewujudkan sebuah negara yang
makmur dengan ekonomi yang teguh.
 1.6 BENTUK PEMERINTAHAN

Soalan 28: Huraikan sistem pemerintahan pusat dan wilayah pada zaman khulafah al-
Rasyidin pada abad ke-7 masihi.

Pendahuluan

Kerajaan khulafah’ al-Rasyidin terbentuk secara rasmi pada tahun 632 apabila Abu Bakar al-
Siddiq dipilih sebagai umat Islam Khalifah yang pertama,malah Kerajaan ini juga diperintah
oleh empat orang sahabatNabi Muhammad s.a.w iaitu Khalifah Abu Bakar al-Siddiq, Khalifah
Umar bin al-Khattab, Khalifah Uthman bin Affan dan Khalifah Ali bin Talib. Dengan ini,
gelaran Khulafa’ al-Rasyidin digunakan kerana mereka akan meneruskan dasar
kepimpinan Nabi Muhammad s.a.w.
Pada zaman Nabi Muhammad s.a.w, Madinah kekal menjadi pusat pemerintahan dan
pentadbiran. Namun,Masjid Nabawi menjadi tumpuan lokasi perbincangan dan penggubalan
dasar pemerintahan dan pentadbiran.

Isi-isi penting:

Pemerintahan dan pentadbiran pusat

1. Khalifah merupakan pemerintah tertinggi dalam kerajaan Islam, namun kekuasaannya

tidak bersifat mutlak tetapi sebaliknya sesuatu dasar yang diputuskan melalui kaedah syura,
iaitu keputusan yang dibuat berdasarkan suara majoriti. Semasa zaman pemerintahan Khalifah
Umar bin al-Khattab, Majlis Syura ditubuhkan secara rasmi dan berfungsi secara formal dan
setiap ahli-ahli atau anggota syura dilantik daripada kalangan para sahabat yang berpengalaman
dan berperanan sebagai badan penasihat khalifah.
2. Selain berperanan sebagai ketua eksekutif dan perundangan, malah khalifah juga
merupakan panglima tertinggi dalam pentadbiran. Pada peringkat pusat, ibu pejabat
baitulmal telah didirikan bagi mengendalikan pentadbiran berkaitan dengan segala sumber
pendapatan dan perbelanjaan negara.Selain itu, loparan kewangan daripada tanah jajahan akan
dihantar melalui gabenor setiap wilayah kepada khalifah setiap tahun.
3. Selain daripada itu, Pemerintahan dan pentadbiran pusat bertanggungjawab
mengendalikan segala bentuk Hal-ewal politik,ekonomi dan sosial kerajaan-kerajaan kecil
(kerajaan wilayah) yang bernaung dibawahnya. Antara, zaman pemerintahan dan kerajaan
pusat ialah Zaman Pemerintahan Khulafa’ al-Rasyidin berpusat di madinah, Bani Umayyah
berpusat di Damsyik, Bani Abbasiyah berpusat diBaghdad, dan akhir sekali zaman pemerintahan
Bani Uthmaniyah yang berpusat di Turki.
4. kerajaan pusat merancang dan melaksanakan segala bentuk pemerintahan dan
pentadbiran untuk kemajuan kerajaan wilayah. Pemerintah tertinggi kerajaan pusat ialah
khalifah yang dipilih secara bergilir-gilir mengikut polisi dan kaedah tertentu atau secara
musyawarah. Struktur pemerintahan dan pentadbiran khalifah-khalifah mengikut apa yang telah
dilakukan oleh Nabi Muhammad s.a.w serta berdasarkan al-Quran(wahyu) dan mengikut
sunnah(hadis). Kerajaan pusat bertanggungjawab dalam semua aspek pemerintahan kepada
kerajaan wilayah seperti membekalkan perbelanjaan yang tidak mencukupi, menjaga keamanan,
membawa kemajuan dan kesejahteran dan sebagainya. Malah, kerajaan pusat pula berhak
meminta bantuan kewangan dan ketenteraan daripada kerajaan wilayah.
 Pemerintahan dan pentadbiran wilayah

1. Pemerintahan dan pentadbiran wilayah wujudnya ekoran daripada kejayaan-kejayaan

yang dicapai dalam ekspedisi ketenteraan. Pada zaman pemerintahan khalifah Abu Bakar
al-Siddiq, negara Islam telah dibahagikan kepada 10 buah daerah, iaitu Makkah, Ta’if, Yaman,
Hadhramaut, Khawlan, al-Jund, Najran, Zabid, Bahrain dan Jarsh. Bagi pentadbiran pada
peringkat wilayah seterusnya diperkemas pada zaman pemerintahan Khalifah Umar bin al-
Khattab berikutan kejayaan kempen peluasan kuasa. Selain itu, Negara Islam dibahagikan
kepada lapan buah wilayah utama, iaitu Madinah, Makkah, Syam, Mesopotamia, Iran, Iraq,
Mesir dan Palestin.Setiap wilayah berkenaan mempunyai ibu negeri atau mempunyai pusat
pentadbiran masing-masing.
2. Untuk memastikan urusan pentadbiran berjalan dengan lancar, Khalifah Umar bin al-
Khattab telah membentuk sistem birokasi yang sistematik. Setiap wilayah akan diketuai
oleh Gabenor yang akan dibantu oleh pegawai-pegawai lain seperti setiausaha dan pengawai
tertentu di beberapa buah jabatan seperti setiausaha Tentera, Pegawai Cukai(Sahib al-Kharaj),
Pegawai Polis(Sahib al-Syurtah), Pegawai Perbendaharaan Neraga(Sahib Bait al-Mal) dan
seorang kadi.
3. Antara yang menjadi kerajaan wilayah dan zaman semasa pemerintahan ialah Khulafa’
al-Rasyidin berwilayah di Makkah, Baghdad dan Damsyik. Pada zaman pemerintahan Bani
Umaiyah berwilayah diMakkah, Madinah dan Baghbad. Manakala pada zaman pemerintahan
Bani Abbasiyah berwilayah diMakkah, Madinah dan Damsyik. Individu yang dilantik
memegang jawatan berkenaan wajib melaporkan harta sebelum dan setelah selesai menjalankan
tanggungjawab serta diperjelaskan mengikut bidang kuasa mereka agar tidak timbul kekeliruan
kelak. Malah, di setiap wilayah akan didirikan cawangan baitulamal bagi memudahkan urusan
pendapatan dan perbelanjaan negara.
4. Dalam pentadbiran, kerajaan wilayah mempunyai kuasa autonomi yang terhad. Namun,
Pemerintah tertinggi di kerajaan wilayah ialah gabenor yang dilantik oleh pemerintah tertinggi
kerajaan pusat, iaitu Khalifah.Gabenor kerajaan wilayah dibantu oleh pembesar seperti kadi dan
wazir yang dilantik oleh Khalifah. Pemerintah kerajaan wilayah sering bertukar mengikut
pertukaran khalifah dalam kerajaan pusat dan struktur bagi pemerintahan kerajaan wilayah
mencontohi struktur pemerintahan pusat dan tidak boleh bertindak sendiri tanpa kebenaran
kerajaan pusat.
5. Selain daripada itu, Pemerintah kerajaan wilayah bertanggungjawab untuk membantu
kerajaan pusat dalam semua perkara seperti pungutan cukai, bantuan ketenteraan untuk
menentang musuh, menjaga keselamatan dan sebagainya.Tetapi karajaan wilayah harus
mematuhi segala arahan daripada kerajaan pusat. Dalam pada itu, Kemajuan dan pembangunan
kerajaan wilayah tertakluk kepada peranan pemerintah kerajaan pusat.Tindakan akan dikenakan
ke atas kerajaan wilayah yang tidak mematuhi arahan kerajaan pusat, sebagai contoh, memecat
gabenor dan pegawai kerajaan.

Penutup

Sistem pemerintahan dan pentadbiran pusat dan wilayah telah dipraktikkan pada zaman Khulafa’
al-Rasyidin yang telah dikemaskinikan daipada apa yang pernah diamalkan pada zaman Nabi
Muhammad s.a.w.
Struktur pemerintahan dan pentadbiran pusat dan wilayah kian sistematik apabila khalifah Umar
bin al-Khattab menerajui pemerintahan negara Islam.
 Soalan 29: Huraikan sistem pemerintahan pusat dan wilayah pada zaman Kerajaan Turki
Uthmaniyah pada abad ke-16 dan 17 Masihi.

Pendahuluan

Kerajaan Uthmaniyah memerintah dari tahun 1281 hingga 1924 Masihi. Pada tahun 1453 Masihi,
pemerintahannya berpusat di Istanbul. Kerajaan ini ditubuhkan selepas tentera Mongol berjaya
menakluki kerajaan Abbasiyah di Baghdad.
Kerajaan Uthmaniyah diasaskan oleh Uthman bin Ertughrul. Setelah itu, pemerintahan kerajaan
ini diteruskan oleh 38 orang khalifah lagi. Antara pemerintah Uthmaniyah yang terkenal ialah
Urkhan, Muhammad II dan Sulaiman II.

Isi-Isi Penting :

1. Struktur Pemerintahan dan Pentadbiran Pusat

Sultan merupakan individu yang mempunyai kuasa tertinggi dalam bidang agama, politik,
pentadbiran dan kewangan. Pada peringkat awal, sultan terdiri daripada para amir yang menjadi
tuan tanah dalam kerajaan Saljuk. Sultan dibantu oleh Wazir Agung yang bertindak sebagai
ketua pentadbir dan penasihat sultan. Beliau merupakan ketua segala hal ehwal pentadbiran dan
juga memiliki cop mohor sebagai simbol wakil sultan. Wazir Agung dibantu oleh tiga orang
hakim tentera, dua orang Beylerbey (ketua turus tentera sultan), dua
orang Defterdar (bertanggungjawab dalam urusan pentadbiran kewangan), seorang Agha (wakil
tentera darat), seorang Laksamana, dan seorang Nishanji bagi monogram sultan.
Pada zaman pemerintahan Sultan Salim I, jawatan mufti (Shaykh al-Islam) telah diwujudkan.
Tugas utamanya ialah mengeluarkan fatwa dalam semua aspek agama termasuk keputusan
berperang sesama orang Islam. Mufti juga diberikan hak melantik pegawai-pegawai istana di
ibu kota Istanbul. Kadangkala sultan turut campur tangan dalam soal fatwa, misalnya ketika
menentang ajaran Syiah bagi tujuan menjaga keamanan negara.
Penubuhan kerajaan Uthmaniyah telah diasaskan mengikut sistem feudal yang ditiru daripada
Byzantine. Sistem pemerintahannya turut dibantu oleh golongan tentera yang dikenali
sebagai fief. Fief merupakan tentera asasi kerajaan Uthmaniyah. Fief yang berjasa dikurniakan
tanah. Tanah-tanah tersebut dikendalikan oleh para petani. Tanah kurniaan ini telah
menghasilkan antara 3000-20 000 asper. Asper ialah mata wang perak. Fief yang berkhidmat
secara peribadi dengan sultan diberikan tanah yang lebih luas (ziamet) dan hasilnya mencapai
100 000 asper. Tanah kurniaan yang lebih luas (khass) diberikan kepada gabenor wilayah.
Tanah kurniaan di Eropah menyediakan sebanyak 80 000 ekor kuda, sementara di Asia 50 000
ekor kuda. Senjata yang digunakan oleh fief ialah tombak, pedang, panah dan perisai. Pakaian
mereka ialah baju dan serban serta menunggang kuda.
Mereka ini dikelompokkan di bawah beberapa orang ketua yang membawa bendera (Sanjak
atauLiwa’). Ketua ini dipanggil bey. Antara bey, ada beberapa orang beylerbey; terbesar ialah
Beylerbey, Anatolia dan yang kedua Beylerbey Rumali di Eropah. Bey-bey ini juga memakai
gelaran Pasha. Beylerbey merujuk kepada ketua turus tentera sultan yang mempunyai kuasa
yang sangat luas, malah putera mahkota terpaksa tunduk kepadanya.
Sistem feudal runtuh setelah kerajaan Uthmaniyah bertambah luas dan sultan terpaksa
menyerahkan kuasa tanah fief kepada Beylerbey. Pihak Beylerbey telah menyalahgunakan
kuasa dengan bertindak memberikan tanah fief kepada mereka yang menyokongnya dan
merampas tanah fief daripada orang yang melakukan kesalahan kecil. Penyalahgunaan kuasa ini
 telah dihapuskan semasa pemerintahan Sulaiman al-Qanuni menerusi Kanunname (1530 M).
Walaubagaimanapun, sistem tanah fief ini diteruskan tetapi syarat-syaratnya diketatkan.
Lama-kelamaan tentera feudal telah digantikan dengan tentera upahan yang menggunakan
senjata yang lebih canggih termasuk meriam besar bermula pada akhir abad ke-16 M. Tentera
Uthmaniyah di peringkat awalnya terdiri daripada empat pasukan (skuadron menyamai 120-200
orang) yang diasaskan oleh Orkhan sendiri. Bilangannya kemudian bertambah sehingga 11 500
orang bagi setiap skuadron (1534 M).

2. Struktur Pemerintahan dan Pentadbiran Wilayah

Setiap wilayah ditadbir oleh gabenor wilayah yang bertanggungjawab mentadbir tanah kurniaan
yang agak luas yang akan dikendalikan oleh para petani.
Kadi merupakan ketua agama bagi setiap daerah. Tugasan utama pegawai berkenaan ialah
mengendalikan hukum jenayah dan sivil berdasarkan syariah Islam yang berpandukan Al-Quran
dan hadis.
Multezim pula bertanggungjawab untuk mengutip semua cukai dari kawasan-kawasan tertentu.
Sebahagian daripada hasil kutipan tersebut diserahkan kepada perbendaharaan negara. Pegawai
kerajaan diberikan kuasa untuk mengutip bayaran yang dikenali sebagai bakshish untuk
perkhidmatan yang diberikan kepada orang awam.
Golongan intelektual Muslim bertanggungjawab dalam pentadbiran keadilan, menguruskan
wakaf untuk menyokong perkembangan sekolah dan hospital serta pendidikan belia Muslim.
Ada kalanya, golongan ini berperanan sebagai orang tengah antara rakyat dan cabang-cabang
lain kelas pemerintah.

Penutup

Kerajaan Turki Uthmaniyah berjaya meluaskan kuasa dan pengaruhnya ke Eropah Timur.
Pada tahun 1924 M, tamatnya zaman pemerintahan kerajaan Uthmaniyah.

Soalan 30: Huraikan sistem pemerintahan kesultanan Andalusia pada abad ke-13

Pendahuluan

Pada abad ke-13 M menyaksikan kemunculan kerajaan Nasriyyah yang merupakan kemunculan
kerajaan islam terakhir yang memerintah Andalusia (635-897 H/1238-1492 M. Kerajaan ini
dikenali dengan nama Bani Nasr atau Bani al-Ahmar. Sebelum kemunculan kerajaan ini,
Andalusia mnjadi rebutan dalam kalangan pemerintahan islam. Antaranya ialah Abu Jamil
Zayyan bin Maddanish dengan Abu Abd Allah Muhammad bin Yusuf bin Hud al-Judhami atau
juga dikenali sebagai Ibn Hud.
Sebelum pengasasan kerajaan Nasriyyah, Andalusia berada dibawah pemerintahan kerajaan al-
Muwahhidun. Kerajaan al-Muwahhidun telah memerintah Andalus sehingga kerajaan ini
dikalahkan oleh tentera-tentera kristian pada tahun 1212 M.
 Isi-isi Penting:

1. Pemerintahan kerajaan al-Muwahhidun

Berjaya menguasai beberapa buah wilayah di Sepanyol seperti Granada dan Toledo. Namun
demikian ketika pemerintahan Muhammad al-Nasir, kerajaan ini menjadi lemah. Pemerintahn
yang terakhir iaitual-mustansir tidak berupaya mengembalikan semula kadaulatan wilayah-
wilayah kerajaan al-Muwahhidun yang ditawan oleh tentera Kristian.
Pemimpin al-Muwahhidun menggunakan gelaran yang mempunyai unsure-unsur Syiah seperti
al-Mahdi, al-Nasir dan al-Mansur. Walaubagaimanpun, penggunaan gelaran ini menimbulkan
rasa kurang senang dalam kalangan bangsa Arab yang mengharapkan kewujudan system
demokrasi islam.
Pentadbiran kerajaan ini di peringkat pusat dan wilayah diperintah berasaskan sumber
perundangan daripada mazhab maliki. Hal ini secara tidak langsung telah melemahkan golongan
yang tidak berpegang terhadap fahaman syiah.

2. Perjanjian damai

Bagi mewujudkan iklim politik yang stabil, pemimpin kerajaan pernah mengadakan perjanjian
damai dengan Raja leon dan Castile. Namun perjanjian damai ini hanya berkekalan selama 10
tahun sahaja. Semasa pemerintahan al-Nasir, Bainda terpaksa melepaskan wilayah kekuasaan
kepada tentera Kristian.

3. Murcia sebagai pusat pemerintahannya

Abu Abd Allah Muhammad bin Yusuf bin Hud al-Judhami ata Ibn Hud berusaha menerajui
pemerintahan Andalusia dengan menjadikan Murcia sebagai pusat pemerintahannya.
Pada tahun 1228 M, Ibn Hud yang dikenali juga dengan gelaran Amir al-Mukminin Sayf al-
Dawlah al-mutawakkil ‘Ala Allah Berjaya menawan Murcia daripada wakil kerajaan al-
muwahhidun. Kejayaan ini membolehkan Ibn Hud bertapak di Cardova, Seville, Granada,
Almeria, Ceuta Algeciras, Jaen, Merida dan Badajoz.

4. Melaksanakan syariah islam

Ibn Hud bertekad melaksanakan Syariah Islamiyah di setiap kawasan yang dikuasai. Beliau juga
telah memaklmkan kepada khalifah kerajaan Abbasiyah di Baghdad tentang kejayaan
penguasaannya terhadap Bandar-bandar tersebut.
Walaubagaimanapun, cabaran yang terpaksa dihadapi oleh Ibn Huda mat getir. Akibat tekanan
dan serangan daripada tentera-tentera Kristian, beliau mengalami kekalahan termasuk Di
Cardova

5. Saingan daripada al-Ahmar

Kerajaan al-Muwahhidun juga terpaksa hadapi saingan daripada al-Ahmar yang kemudiannya
Berjaya membentuk kerajaan Nasriyyah. Sebagaimana Ibn Hud, Ibn al-Ahmar juga berusaha
mendapatkan pengikhtirafan daripada kerajaan abbasiyah di Baghdad.
Implikasinya , pada tahun 1231 M, beliau Berjaya memperluaskan pemerintahannya dengan
menduduki wilayah-wilayah seperti Carmona, Cardova, dan Seville. Beliau juga telah
bekerjasama dengan pemimpin di Seville, iaituu al-Bajji bagi menewaskan Ibn Hud
6. Berjaya menyingkirkan al-Bajji

Sebagai seorang yang hebat berpolitik, beliau kemudiannya Berjaya menyingkirkan al-Bajji
dengan melakukan pembunuhan secara rahsiah. Bermula pada tahun 1232 M , beliau Berjaya
memperoleh kesetiaan penduduk jerz, Malaga dan kawasan sekitarnya.
Disebabkan pentadbiran kota Seville serta kota-kota lain di bahagian barat andalus di pegang
oleh pemimpin tempatan yang sedia memberikan ketaatan kepadanya, maka Ibn al-Ahmar telah
membentuk kuasa ketenteraan di kawasan-kawasan tersebut.

7. Mengamalkan pentadbiran yang zalim

Ibn al-Ahmar terlibat secara langsung di Granada bermula pada tahun 1238 M, iaitu apabila
beliau Berjaya menguasai kota tersebut daripada bekas gabenor Ibn Hud yang mengamalkan
pentadbira yang zalim. Di sebabkan kezaliman itu, penduduk Granada bersedia memberikan
kesetiaan kepada Ibn Al-ahmar
Pada tahun 1246 M, Ibn al-Ahmar telah menandataingani perjanjian dengan pihak Kristian.
Menurut perjanjian tersebut, Ibn al-Ahmar sanggup membayar ufti dan bersetuju menyerahkan
wilayah Jaen, Arjona, Porcuna, Priego, Higuera dan La Frontera kepada Castille yang ketika itu
berkhidmat dibawah pemerintahan Ferdinand III.
Beliau menandatangani perjanjian damai dengan pihak Kristian di Granada dan menjamin
penerusan pemerintahan kerajaan Nasriyyah berkekalan di Andalus.

Kesimpulan

Sepanjang penguasaan Ibn al-Ahmar, beliau telah Berjaya menguasai Granada dan wilayah-
wilayah di sekitarnya. Namun disebabkan tentangan-tentangan tentera Kristian,
Kekuasaan beliau hanya terhad di Granada. Pemerintahan kerajaan Nasriyyah diteruskan oleh 21
orang sultan berikutnya sehingga lah kerajaan ini berakhir pada tahun 1492 M.

Soalan 31: Huraikan sistem pemerintahan kesultanan Moghul di India pada abad ke-16
hingga 17 Masihi

Pendahuluan
Kerajaan Mughal diasaskan oleh Babur/Baber berikutan kejayaannya mengalahkan sultan
Ibrahim Lodi. Dalam perang panipat sekali gus Berjaya membentuk kerajaan Mughal.
Kerajaan ini mempunyai beberapa orang pemerintah yang berwibawa. Antaranya ialah Akbar
dan Aurangzeb. Kerajaan ini berakhir apabila pemerintah terakhirnya dibuang negeri ke
Myanmar oleh Britishpadapertengahan abad ke 17 M

Isi-isi Penting:

1. Pemerintahan kerajaan Moghul mengamalkan dasar pemusatan kuasa. Akhbar pemerintah

pertama yg merintis jalan mengasingkan urusan politik dan pemerintahan dengan agama. Beliau
juga menghapuskan perbezaan-perbezaan berasaskan agama dan bangsa. Melalui polisi ini
Akbar dapat mengekalkan kestabilan empayarnya. Akbar telah membentuk sistem
 ‘Mansabdar’(pegawai yg t’diri drpd golongan bangsawan) merupakan pegawai yang ditugaskan
memerintah dan melengkapkan satu pasukan tentera diraja serta bertanggungjawab
melaksanakan tugasan berhubung pentadbiran awam. ‘Mansabdar’ ini dibahagi kepada 33
peringkat yang setiap satunya memerintah satu batalion tentera berkuda. Tentera berjumlah
antara 10 hingga 10 000 orang dan mereka mendapat gaji secara tunai atau ‘jagir’.

2. Selain itu, Akbar telah membentuk kabinet. Beliau juga melantik Perdana Menteri yang
dipanggil wakil serta menteri-menteri yang digelar ‘wazir’. Menteri paling kanan selepas
Perdana Menteri ialah Menteri Kewangan. ‘Khan Qanan’ iaitu jawatan Ketua Turus Tentera
bertanggungjawab ke atas semua ‘mansabdar’. Jawatan ini dikhaskan kepada keluarga diraja
sahaja.

3. Pada zaman pemerintahannya india dibhagikn kpd 18 buah wilayah@ subas dan d’tmpatkan
seorang gabenor (subadar) yg merangkap ketua tentera. Jabatan lain yang turut ditubuhkan ialah
‘Diwan’ yang menguruskan hal kewangan, ‘Mir Bakhsi’ yang mengurus gaji tentera dan akaun
dan ‘Sadr-us-Sudur’ yang bertanggungjawab dalam aspek agama dan kebajikan. ‘Muhtasib’
pula menjaga moral awam manakala ‘Qadi al-Qudah’ mengurus hal kehakiman dan
perundangan. Pada peringkat bandar, ‘Kotwal’ akan menjaga keamanan, meronda, mengesan
pencuri dan orang asing serta menjadi pengintip dan menghalang penyembelihan lembu, kerbau
dan unta. Kadi dan mufti pula dilantik untuk menjalankan pengadilan bagi orang Islam dan
Hindu dengan diawasi seorang Hakim Besar.

4. Manakala pemerintahan Aurangzeb yg memerintah selama 50 thun dri tahun 1658-1707

sebagai maharaja berjaya menghadapi segala permasalahan yg berlaku di empayarnya dgan
berkesan krana beliau berpgang kuat pada agama. Beliau bercita-cita menjadikan seluruh india
mnjadi sebuah negara yg mengamalkan mazhab AHLI SUNNAH WAL JAMAAH . Mereka
menyakat pengaruh HINDU dan melarang org islam masuk ke sekolah hindu. Semasa
pemerintahan Aurangzeb, peranan golongan ulama amat penting dalam pentadbiran pusat
sekaligus menyingkirkan golongan bukan Islam di sisi pemerintah. Al Quran dan hadis
dijadikan asas perundangan negara. Aurangzeb juga menghidupkan semula dri pemerintahan
Aurangzeb ini membawa sedikit perubahan apabila ulama memainkan peranan mereka dalam
menasihati pemerintah dalam urusan pentadbiran dan pemerintahan. amalan syura dalam
pemerintahan.

5. Namun begitu, Golongan hindu terkilan dgn polisi Aurangzeb dan ingin menumpaskan
kerajaan mughal mnakala golongan syiah pula memberontak kerana Aurangzeb menganggap
syiah adalah golongan sesat yg hampir sama dgan hindu.

Kesimpulan

Amalan pemusatan kuasa dalam pemerintahan telah memastikan bahawa kedudukan pemerintah
tidak dapat dicabar individu lain.
Namun, sedikit perubahan berlaku ketika pemerintahan Aurangzeb apabila golongan ulama
memainkan peranan penting menasihati pemerintah.
 Soalan 32: Huraikan organisasi pentadbiran dalam pentadbiran pusat dan wilayah yang
dijalankan oleh Maharaja Akhbar.

Pendahuluan

Jalaluddin Muhammad Akhbar (Akhbar Agung)ialah anak kepada Humayun, iaitu pemerintah
empayar Moghul yang kedua (1556 – 1605M). Pada 14 Februari 1556, Akhbar menggantikan
ayahnya yang meninggal dunia. Akhbar menjadi pemerintah Moghul yang ketiga. Semamsa
menaiki takhta beliau berusia 13 tahun. Ketika pemerintahannya, Akhbar Berjaya
menghapuskan ancaman daripada Sher Shah
Berkahwin dengan seorang puteri Rajput. Dirundung malang pada tahun-tahun akhir
pemerintahannya akibat salah laku anak-anaknya. Akhbar meninggal dunia pada 15 Oktober
1605 dan disemadikan di Sikandra, berhampiran Agra.

Isi-isi Penting:

Pentadbiran Pusat dan Wilayah

Akhbar menjalankan system pemusatan kuasa dan pentadbiran wilayah. Telah mengasingkan
politik dengan agama dan menghapuskan perbezaan dari segi agama dan bangsa. Contohnya
orang bukan Islam mendapat kelonggaran persamaan hak dengan orang Islam bagi mengisi
jawatan dan pentadbiran
Pada tahun 1581M, baginda memperkenalkan agama baharu, iaitu Din Ilahi (gabungan agama
Islam, Hindu, Kristian dan Zoroster)
Telah meghapuskan amalan perhambaan dan disokong oleh rakyat. Turut menghapuskan
bayaran jizyah dengan alas an mewujudkan keadilan dan membekalkan kestabilan empayarnya
Kerajaan Akhbar berasaskan pewarisan dan baginda menjadi ketua Negara yang bergelar sultan
(maharaja). Sultan memerintah dan mempunyai kuasa mutlak serta dibantu oleh pegawai yang
dilantik seperti Bairam Khan (perdana Menteri) Navratnas (Sembilan Permata)

Organisasi Pentadbiran

Peringkat Pusat:

Mewujudkan Mansabdar yang dijalankan oleh pegawai yang dilantik untuk melakukan tugas-
tugas pentadbiran awam. Serta ditugaskan memerintah dan melengkapkan pasukan tentera diraja
Mansabdar dibahagikan kepada 33 peringkat. Di setiap peringkat, Mansabdar memerintah satu
batalion tenetra (antara 10 hingga 1000 orang)
Jawatan-jawatan utama yang lain, iaitu:

a) Wakil (perdana menteri)

b) Wazir (menteri) – Menteri kewangan ialah menteri paling kanan selepas perdana menteri
c) Ketua Turus Angkatan Tentera – dipanggil sebagai 'Khan Qanan'. Ia bertanggunjawab
terhadap semua Mansabdar dan dikhaskan untul keluarga diraja sahaja
d) Kadi besar – bertanggungjawab terhadap kehakiman
e) Muhtasib – menjaga moral awam
f) Diwan – mengurus hal-hal kewangan
g) Mir Bakshi – menjaga soal akaun dan gaji tentera
h) Sard-us-Sudur – bertanggungjawab tentang hal agama dan kebajikan
i) Kotwal – menjaga keamanan, mengadakan rondaan, menjadi pengintip dan mengesan pencuri

Peringkat Wilayah:

India dibahagikan kepada 18 wilayah(subas) ketika akhbar memerintah

Di setiap wilayah (subas) dibahagikan kepada beberapa daerah (sarkar)
Faudjar bertanggungjawab menguruskan pentadbiran diperingkat daerah
Di setiap sarkar dibahagikan kepada parganah (mukim) dan mahal (kampung)

Kesimpulan

Amalan pemusatan kuasa dalam pemerintahan telah memastikan bahawa kedudukan pemerintah
tidak dapat dicabar individu lain.
Pemerintahan kerajaan Moghul mengamalkan dasar pemusatan kuasa. Akhbar pemerintah
pertama yg merintis jalan mengasingkan urusan politik dan pemerintahan dengan agama. Beliau
juga menghapuskan perbezaan-perbezaan berasaskan agama dan bangsa. Melalui polisi ini
Akbar dapat mengekalkan kestabilan empayarnya.
1.7 PERTAHANAN DAN PEMBUKAAN WILAYAH

1.7.1 Jihad dalam Islam

Soalan 33: Huraikan jenis-jenis dan tujuan jihad dalam Islam.

Pendahuluan:

Perkataan jihad berasal daripada bahasa Arab,iaitu al-Jahdu dan al-Jihad yang bermaksud
pengerahan segenap tenaga manusia untuk mendapat sesuatu yang diingini atau menolak sesuatu
yang dibenci. Dari segi bahasa, bermaksud penumpuan segala tenaga dan usaha untuk mencapai
suatu cita-cita, iaitu menegakkan syiar Islam.Setiap mazhab mempunyai pandangan yang
berbeza tentang jihad.
Menurut Abu a’la al Maududi, jihad dalam Islam bukan sekadar perjuangan.Tetapi,satu
perjuangan di jalan Allah SWT dan fissabilillah merupakan syarat utama bagi jihad dalam Islam.
Jihad memperkukuhkan ketahanan dan pertahanan angkatan tentera Islam pada zaman awal
kebangkitan Islam. Menurut Mazhab Hanafi pula, jihad ialah mengajak orang kafir ke dalam
pelukan Dil al-Haqq dan memerangi mereka yang menolaknya. Menurut Mazhab Shafie, jihad
sebagai berperang di jalan Allah SWT dan mengerahkan segala kemampuan untuk memerangi
orang kafir.
Sesuai dengan maksud Islam yang bererti kesejahteraan, Islam tidak menggalakkan
peperangan.Namun peperangan dibenarkan untuk menyelamatkan manusia daripada jurang
kekafiran.

Isi-isi Penting:

a) Jenis-jenis jihad.

1. Jihad nyawa dan tenaga.

Jihad yang paling tinggi dalam Islam adalah melalui pengorbanan jiwa dan raga untuk agama
Islam.

Jihad sebegini adalah jihad di medan perang dan mereka yang terkorban dianggap mati syahid.
Contohnya,Saidina Hamzah telah gugur atau syahid di Perang Uhud.

2. Jihad harta.

Pengorbanan harta dan wang juga termasuk dalam jihad fisabilillah. Bagi golongan kaya,
mereka boleh berjihad dengan menyumbang dalam bentuk kewangan bagi menyokong golongan
yang berada di medan perang
Sebagai contoh,Abu Bakar al-Siddiq menyerahkan hartanya dengan perjuangan menegakkan
syiar Islam.

3. Jihad akal fikiran.

Sumbangan buah fikiran dan idea yang bernas serta memberi manfaat kepada masyarakat dan
negara tergolong dalam ciri-ciri jihad di jalan Allah SWT.
Sebagai contoh, Salman al-Farisi selain berjihad di medan perang beliau juga menyumbangkan
idea dalam pembinaan parit dalam Perang Khandak.

4. Jihad menuntut ilmu.

Menuntut ilmu adalah suatu jihad dalam Islam. Selain berjihad di medan perang,umat Islam jua
disyariatkan berjuang dalam bidang keilmuan. Bagi memastikan umat Islam tidak ketinggalan
dalam setiap lapangan.
Umat Islam digalakkan mempelajari segala ilmu yang bermanfaat sama ada fardu ain seperti
fikah dan tauhid atau fardu kifayah seperti sains,perubatan dan kejuruteraan. Tujuannya supaya
umat Islam tidak bergantung kepada bangsa lain,bahkan fardu kifayah boleh menjadi wajib
sekiranya tidak ada orang Islam yang mempelajarinya.

5. Jihad menentang golongan munafik.

Jihad dalam kategori ini bermaksud menentang golongan yang berselindung disebalik nama
Islam.
Terdapat banyak ayat al-Quran yang membicarakan mengenai golongan munafik ini. Antara
dalil al-Quran yang terdapat surah at-Taubah ayat 73 yang menyeru kepada jihad ke atas orang
kafir dan dan munafik ialah “Wahai Nabi,berjihadlah menentang orang-orang kafir dan orang-
orang munafik,dan bertindak keras terhadap mereka.”

6. Jihad menentang kemungkaran dan mempertahankan kebenaran.

Umat Islam juga digalakkan menentang kemungkaran dan kezaliman dalam sesebuah
pemerintahan. Segala kebatilan yang terdapat dalam masyarakat mestilah ditentang sama ada
melalui perbuatan,perkataan ataupun dengan hati.
Terdapat dalam dalil daripada al-Quran yang menggesa umat manusia melakukan kebaikan,iaitu
surah al-Baqarah ayat 112,”Tidak,barang siapa yang menyerahkan diri sepenuhnya kepada jalan
Allah dan dia berbuat baik akan mendapat pahala di sisi Tuhannya dan tidak ada rasa takut pada
mereka dan mereka tidak bersedih hati”.

7. Jihad melawan nafsu.

Berjihad melawan nafsu ialah jihad yang paling tinggi dalam darjatnya disisi Islam. Melaluinya
seluruh tenaga disalurkan supaya menurut jalan (manhaj) yang digariskan oleh Allah
SWT.Perjuangan melawan nafsu dalam diri setiap individu Muslim adalah fardu ain.
Mencari petunjuk agama yang benar atau mencari ilmu tergolong dalam jihad melawan
nafsu,iaitu berusaha tunduk dan patuh untuk beramal kepada ajaran Islam,menyebarkan dakwah
Islamiah serta sabar di atas segala ujian dan cabaran yang diterima.

8. Jihad menentang syaitan.

Syaitan ialah musuh manusia yang sebenar-benarnya.Buktinya banyak ayat al-Quran yang
menjelaskan permusuhan di antara syaitan dengan manusia. Misalnya,dendam Iblis kepada Nabi
Adam a.s. Terdapat dalil dalam suah al-Fatir ayat 6 yang membuktikan syaitan ialah musuh
manusia”Sesungguhnya syaitan itu seteru bagi mu maka jadikanlah dia atau layanilah sebagai
seteru”.
Jihad menentang syaitan juga tergolong sebagai jihad dalam kategori fardu ain kerana setiap
manusia Islam mestilah sentiasa berjihad menentang hawa nafsu dan syaitan. Ini kerana, kedua-
duanya menjadi musuh di dalam diri mereka sendiri.

b) Tujuan jihad dalam Islam:

1. Menjaga kesucian agama Islam.

Dapat dilihat dengan ketara pada zaman Khulafa’ al-Rasyidin. Khalifah Abu Bakar as-Siddiq
membentuk 11 pasukan tentera bagi menggempur golongan al-Riddah yang merosakkan
kesucian agama Islam yang mengaku menjadi nabi,enggan membayar zakat dan
mengisytiharkan diri keluar daripada agama Islam(murtad).

2. Menjaga keselamatan Negara Islam.

Tentera Islam digerakkan atau dibentuk sebaik sahaja ada ancaman. Pada zaman Nabi
Muhammad s.a.w,baginda sendiri terpaksa membentuk tentera tatkala menghadapi ancaman
Quraisy yang mencetuskan Perang Badar,Perang Uhud dan Perang
Ahzab.

Hal yang sama dilakukan apabila Rom mengancam di sempadan Ghassan,tentera Islam
digerakkan sehingga mencetuskan Perang Mu’tah dan Perang Tabuk.

3. Menjaga maruah umat Islam.

Pada zaman Nabi Muhammad s.a.w,apabila maruah seorang wanita Islam dihina oleh
Yahudi Bani Qainuqa’,tentera Islam dihantar dan bertindak mengepung perkampungan mereka
seterusnya menyebabkan Yahudi berkenaan diusir dari bumi Madinah.

4. Menghapuskan kezaliman.

Pada zaman pemerintahan Khalifah Umar bin al-Khattab, penduduk Mesir (kaum Qibti)
memohon bantuan agar tentera Islam membebaskan Mesir daripada kezaliman Rom, lalu
Khalifah Umar menghantar tentera yang dipimpin oleh Amru bin al-As yang membawa kepada
pertapakan Islam sepenuhnya di bumi Mesir.

Penutup:

Jihad merupakan elemen terpenting yang diterapkan dalam perjuangan setiap individu Muslim
khususnya di medan perang. Umat Islam akan berjihad di medan perang sekiranya agama,
negara dan maruah diri diancam oleh musuh.
Namun, umat Islam dilarang bertindak sewenang-wenangnya.Nabi Muhammad s.a.w telah
menggariskan tatacara peperangan yang merangkumi aspek sebelum, semasa dan selepas
peperangan.
 Soalan 34: Huraikan etika peperangan dalam islam.

Pendahuluan

Islam tidak menggalakkan peperangan, namun peperangan tidak dapat dielakkan seandainya
agama, negara dan maruah diri diancamoleh musuh. Hal ini bersesuaian dengan sifat agama
islam yang mementingkan kesejahteraan dan keamanan.
Walau bagaimanapun, ketika menghadapi musuh di medan perang, tentera Islam dikehendaki
mematuhi etika peperangan yang ditetapkan sama ada situasi sebelum, semasa atau selepas
peperangan.

Isi-isi penting

1. Memerangi musuh seandainya mereka diperangi terlebih dahulu. Islam hnaya

membenarkan umatnya mengangkat senjata seandainya mereka diperangi terlebih dahulu. Hal
ini dapat dilihat terutamanya ketika Perang Badar. Sewaktu itu, tentera Islam hanya menunggu
serangan musuh yang menceroboh, barulah peperangan secara besar-besaran dilaksanakan.

2. Membayar cukai jizyah. Pihak musuh yang enggan menerima Islam tetapi sanggup berada
di bawah naungan kerajaan Islam dikehendaki membayar cukai jizyah. Ia sebagai simbol
balasan kerajaan Islam melindungi harta dan nyawa mereka.

3. Mentaati arahan pemimpin atau ketua. Merupakan salah satu etika yang amat penting
tatkala peperangan berlaku. Hal ini bertujuan memastikan segala perancangan memberikan
impak yang positif. Contoh yang paling jelas ialah kekalahan tentera Islam dalam perang Uhud
pada tahun 3 H akibat daripada tentera Islam tidak akur dengan arahan (kecuaian pasukan
pemanah meninggalkan posisi yang ditetapkan)

4. Tidak boleh memerangi orang kafir yang tidak memiliki kekuatan dan daya
upaya. Dalam ekspedisi peperangan tentera Islam, golongan kanak-kanak, kaum wanita, orang
cacat, lumpuh, paderi atau pendeta tidak boleh diperangi. Berdasarkan etika inilah golongan-
golongan ini tidak dikenakan jizyah pada zaman Khulafa’ al-Rasyidin kerana dianggap tidak
mengancam keselamatan negara Islam.

5. Dilarang merosakkan harta benda, memotong pokok atau membakar rumah kecuali
dadrurat. Ini menunjukkan betapa Islam mementingkan keamanan serta kesejahteraan kepada
masyarakat seluruhnya. Ini terbukti ketika peristiwa Rasulullah s.a.w mengepung kota Ta’if,
harta-harta musuh Islam langsung tidak diusik.

6. Sebarang perjanjian damai yang dimeterai wajib ditaati oleh setiap individu muslim
yang terlibat dalam peperangan sama ada secara langsung atau tidak langsung. Contoh yang
paling ketara adalah kesetiaan umat Islam terhadap gencatan senjanta yang diputuskan dalam
perjanjian hudaibiyah.

7. Tawanan perang akan dilayan dengan baik. Ini merupakan salah satu kaedah berdakwah
yang diajar oleh Nabi Muhammad s.a.w kecuali bagi musuh yang benar-benar berbahaya.
Penutup:

Etika yang diamalkan oleh tentera Islam bukan sahaja menggambarkan tentera Islam
mempunyai disiplin yang tinggi malah ia merupakan strategi dakwah secara halus yang
dijalankan oleh para tentera di medan perang.

1.7.2 Peperangan dalam Islam

Soalan 35: Huraikan tujuan peperangan dalam Islam

Pendahuluan:

Islam ialah agama damai dan cinta akan keamanan dan kedamaian kerana perkataan Islam
sendiri membawa maksud aman (salam) dan kedamaian. Oleh itu, Islam tak menganjurkan
peperangan dan melarang sebarang pencerobohan ke atas wilayah atau negara lain tanpa alasan
dan sebab yang munasabah.
Peperangan yang diistilahkan dengan jihad ialah peperangan di jalan Allah atau Fi Sabillah, iaitu
sebagai tanda pengabdian individu Muslim hanya kepada Allah s.w.t.

Isi-isi penting :

1. Mempertahankan diri atau meneguhkan kedudukan.

Bagi mempertahankan diri dari sebarang serangan atau ancaman musuh, maka orang Islam dan
Nabi Muhammad sendiri terpaksa mengangkat senjata bagi mempertahankan diri. Sebagai
contoh, pencabulan orang Yahudi seperti Bani Qunaiqa’, Bani Nadir, dan Bani Quraizah
terhadap perlembagaan Madinah. Mereka sentiasa mengancam masyarakat Islam Madinah.
Persekutuan Yahudi Bani Nadir, Bani Quraizah dan Musyrikin Makkah juga telah mencetuskan
perang Azhab pada tahun ke-5 Hijrah. Kemenangan berpihak kepada orang Islam dan sebagai
akibat, semua lelaki dewasa Yahudi Bani Nadir dihukum bunuh bagi tujuan memberi pengajaran
kepada orang Yahudi.
2. Mempertahankan agama.

Peperangan berlaku dalam Islam adalah untuk menegakkan agama Allah (Islam) dan
memelihara kehormatan dan keutuhan agama Islam, masyarakat dan negara Islam.
Sebagai contoh, peperangan Badar yang berlaku pada tahun ke-2 Hijrah disebabkan oleh orang
Quraisy Makkah ingin menghapuskan Islam di Madinah. Musyrikin Makkah juga ingin
melemahkan penguasaan orang Islam di Madinah. Oleh itu, menjadi tanggungjawab bagi setiap
orang Islam mempertahankan Syiar dan agama Islam supaya terus berkembang.
3. Mempertahankan kedaulatan negara.

Allah s.w.t tidak mengizinkan orang Islam berperang melainkan setelah orang Islam diancam di
dalam negaranya sendiri seperti di Madinah. Dengan mempertahankan negara, maka kedaulatan
Islam akan dapat dipertahankan.
Imam Al- Ghazali menyatakan “Agama adalah asas, pemerintahan (negara) adalah pengawal.
Sesuatu yang tiada asas akan hancur, sememtara sesuatu yang tiada pengawal akan lenyap. “
 4. Mencari keamanan, keadilan dan melindungi hak asasi kehidupan.

Tujuan peperangan dalam Islam adalah untuk menyebarkan keamanan dalam kehidupan manusia.
Justeru , Islam hanya akan memerangi golongan yang melakukan kezaliman dan enggan
berdamai dengan umat Islam. Dengan menghapuskan golongan ini, kehidupan akan kembali
aman, keadilan akan tertegak dan hak asasi kehidupan seperti harta benda , maruah dan nyawa
akan terpelihara.
Islam mewajibkan umat Islam agar berkelakuan baik dan adil dengan golongan yang tidak
melakukan sebarang kezaliman atau mencetuskan permusuhan dengan umat Islam.
5. Melindungi rumah ibadat.
Islam amat menitikberatkan pegangan agama dalam kehidupan manusia. Secara prinsipnya,
Islam amat menghormati agama lain dan tidak mengenakan paksaan terhadap penganut agama
lain untuk memeluk islam.
Peperangan dalam Islam, antara lain ialah bertujuan untuk menjaga kepentingan Islam dan
kebebasan beragama seluruh manusia.
Penutup :

Kesimpulannya, Islam ialah agama yang damai dan cinta akan kedamaian dan juga keamanan.
Mereka terlibat dalam peperangan kerana ingin mempertahankan diri, meneguhkan kedudukan,
mempertahankan agama, mempertahankan kedaulatan negara, melindungi rumah ibadat,
mencari keamanan, menegakkan keadilan dan melindungi hak asasi kehidupan.

Soalan 36: Jelaskan strategi peperangan yang dipraktikkan oleh tentera Islam pada
zaman Nabi Muhammad SAW.

Pendahuluan:

Sesungguhnya Islam tidak menggalakkan peperangan, namun setelah turunnya wahyu yang
membenarkan umat Islam mengangkat senjata, Nabi Muhammad s.a.w telah membentuk
angkatan tentera Islam yang dianggotai oleh golongan Muhajirin dan Ansar.
Matlamat penubuhan angkatan tentera hanyalah untuk mempertahankan Negara, maruah serta
kesucian agama daripada dinodai oleh musuh khususnya golongan musyrikin, quraisy, Yahudi,
serta Rom dan Parsi.
Isi-isi penting:

1. Menguasai tempat strategik

Perang badar yang berlaku pada 2 H melibatkan umat Islam dengan Quraisy Makkah. Meskipun
bilangan tentera Islam hanya berjumlah 313 orang, namun mereka berjaya mengalahkan tentera
Quraisy yang berjumlah 1000 orang.
Faktor kemenangan tentera Islam ialah mereka bertindak pantas dengan menguasai tempat yang
stategik, iaitu menguasai kawasan punca air. Dengan demikian, pihak musuh keputusan bekalan
air sehingga memaksa mereka menceroboh benteng tentera Islam dan seterusnya mencetuskan
peperangan.
2. Kaedah bertahan/membuat benteng pertahanan dengan menggali parit

Kaedah ini mula dipraktikkan berikutan cadangan seorang sahabat iaitu Salman al-Farisi bagi
bagi melindungi kota Madinah daripada serangan musuh Islam.
Kejanggalan pihak musuh terhadap benteng pertahanan sedemikian rupa menyebabkan keadaan
pertahanan musuh menjadi huru-hara. Ribut taufan yang di turunkan Allah SWT telah
memecahbelahkan tentera musuh.

3. Menempatkan Pasukan Pemanah di Atas Bukit

Dalam Perang Uhud, Nabi Muhammad s.a.w telah merangka strategi perang. Tentera berjalan
kaki (infantri) akan disokong oleh pemanah-pemanah yang berada di tanah tinggi, iaitu di atas
Bukit Uhud. Ternyata kaedah ini telah berjaya mengalahkan musuh. Namun, disebabkan oleh
kecuaian para pemanah, Benteng pertahanan tentera Islam menjadi lemah.
Kekalahan ini berlaku kerana tentera Islam telah dikaburi harta musuh yang bertaburan hingga
menyebabkan mereka meninggalkan posisi masing-masing.

4. Kaedah penyamaran.
Ketika Perang Ahzab, seorang sahabat Nu’aim bin Mas’ud telah diarahkan memecahbelahkan
benteng pertahanan serta kekuatan tentera Quraisy dan Yahudi yang akhirnya menyebabkan
berlaku pertelagahan sesama mereka.
Begitu juga dengan tindakan Nabi Muhammad s.a.w yang hanya memakai pakaian biasa
menunjukkan bahawa baginda ingin kelihatan sebagaimana tentera biasa.

5. Memeterai Perjanjian Persahabatan dengan Musuh

Meskipun para sahabat mempertikaikan tindakan Nabi Muhammad s.a.w kerana menerima
syarat-syarat Perjanjian Hudaibiyah, baginda tetap menerima syarat perjanjian tersebut kerana
menjangkakan bahwa kemenangan pasti akan berpihak kepada Islam kelak.
Ternyata telahan baginda tepat berikutan pihak Quraisy Makkah telah mencabuli perjanjian
tersebut. Akibat syarat perjanjian dicabuli oleh Quraisy Makkah, maka Nabi Muhammad s.a.w
dan tentera Islam yang berjumlah 10 000 orang telah bertindak balas dan berjaya membuka kota
Makkah tanpa sebarang pertumpahan darah.

Penutup

Jihad merupakan elemen penting yang diterapkan dalam perjuangan setiap individu Muslim
khususnya medan perang.
Umat Islam akan berjihad di medan perang seandainya agama, Negara dan maruah diri diancam
oleh musuh.
Soalan 37: Huraikan kepimpinan Nabi Muhammad s.a.w dalam bidang ketenteraan
dengan memberikan contoh-contoh yang sesuai.

Pendahuluan

Latar belakang Nabi Muhammad secara ringkas. Dua jenis peperangan pada zaman Nabi.
Ghazwah – peperangan yang disertai oleh Nabi Muhammad s.a.w – sebanyak 28 ghazwah,
sembilan daripadanya telah membawa kepada pertempuran. Sariyyah – peperangan yang tidak
disertai oleh Rasulullah – sebanyak 47 sariyyah.
Kepimpinan Nabi Muhammad merupakan contoh utama (uswah hasanah) kepada kepimpinan
tentera Islam. Kesemua ekspedisi ketenteraan yang disertai oleh baginda mencapai kejayaan
yang menunjukkan kebijaksanaan baginda dalam merangka taktik dan strategi peperangan.

Isi-isi penting

1. Contoh kepimpinan yang terbaik

Nabi Muhammad sering memberikan contoh kepimpinan yang terbaik kepada umatnya. Oleh itu,
baginda semakin dihormati oleh pengikut-pengikutnya dan disegani oleh musuh-musuh.
Kepimpinan baginda menjadi contoh kepada para sahabat seperti Sayyidina Abu Bakar as-
Siddiq, Sayyidina Umar bin al-Khattab, Sayyidina Ali bin Abi Talib dan Khalid bin al-Walid.
Walaupun berusia 50-an, baginda memimpin sendiri peperangan-peperangan penting seperti
Perang Badar, Perang Uhud dan Perang Khandak bagi menentang musuh.

2. Menunjukkan akhlak yang mulia dan terpuji

Nabi Muhammad s.a.w membebaskan Malek bin Auf dan keluarganya serta seluruh harta
mereka selepas tamat Perang Taif sebagai memenuhi janjinya sekiranya Malek bin Auf
menyerah diri. Tindakan baginda yang berpegang pada janji telah menawan hati musuh-
musuhnya sehingga Malek bin Auf telah memeluk Islam.
Nabi Muhammad mematuhi disiplin peperangan seperti mematuhi undang-undang tradisional
yang tidak berperang dalam musim haji.

3. Sering berbincang dengan para sahabat

Dalam menghadapi musuh, Nabi Muhammad s.a.w sentiasa meminta pendapat sahabat-sahabat.
Bukti ketinggian peribadi seorang jeneral perang. Nabi Muhammad tidak menggunakan kuasa
secara mutlak.
Dalam Perang Khandak – Rasulullah menerima cadangan Salman al-Farisi untuk menggali parit
sebagai benteng pertahanan umat Islam di sekeliling Madinah.

4. Menyarankan tidak mengejar musuh yang lari

Nabi Muhammad telah menasihati tentera Islam supaya tidak mengejar musuh yang lari
meninggalkan medan peperangan – menunjukkan bahawa tentera Islam tidak ganas dan agresif
serta berperang secara adil iaitu menentang musuh yang melawan. Tindakan mengejar musuh
akan menjejaskan benteng pertahanan pasukan Islam di bahagian belakang.
Ini berkemungkinan pihak musuh sengaja melakukan taktik melarikan diri kerana ingin
memecahkan formasi pasukan tentera Islam. Contoh, Nabi tidak mengejar musuh yang lari
dalam Perang Taif.

5. Akal dan Ilmu Pengetahuan yang Sejajar sebagai seorang ketua perang

Nabi Muhammad s.a.w ialah seorang yang amat pintar dalam mengatur taktik dan strategi
ketenteraan. Baginda menyusun tentera berdasarkan sistem berbaris atau al-saf – contoh dalam
Perang Badar – Rasulullah menyusun tentera dalam dua barisan – barisan hadapan bersenjatakan
tombak dan perisai, barisan belakang – bersenjatakan panah dan perisai dan setiap barisan
didahului dengan pembawa bendera.
Baginda menerima cadangan Salman al-Farisi supaya menggali parit di sekeliling kota Madinah.

6. Menegaskan konsep Keadilan Terhadap Makhluk

Tanpa mengira pihak kawan ataupun pihak lawan. Contoh, Perang Taif, Nabi Muhammad
memulangkan harta rampasan perang setelah diminta oleh penduduk Taif.
Nabi Muhammad adil mengagihkan harta-harta rampasan kepada tentera Islam. Contoh, dalam
Perang Badar dan Perang Uhud.

7. Bijak mengatur taktik dan strategik yang berkesan

Menguasai takungan air dalam peperangan Badar– tentera musyrikin tidak mempunyai kekuatan
kerana dahaga. Menggunakan taktik menunggu – dalam perang Badar. Penyusunan barisan
tentera Islam – dalam perang Uhud
Taktik bertahan – perang Uhud dan Khandak dan Taktik menggali parit – perang Khandak

8. Memberi kefahaman tentang konsep jihad

Menerangkan kepada tentera Islam tentang tujuan berperang adalah untuk meninggikan syiar
Islam hanya kerana Allah. Menghormati peraturan-peraturan peperangan dan etika perang dalam
Islam. Mempraktikkan akhlak mulia kepada pihak kawan dan lawan
Menampilkan keberanian sebagai tentera Islam yang gagah berani. Mempraktikkan taktik dan
strategi dalam peperangan hingga beroleh kejayaan. Contoh, perang Ahzab, dll.

Kesimpulan

Kepimpinan Nabi Muhammmad sebagai seorang panglima yang agung sememangnya terserlah
melalui taktik dan strategi peperangan baginda.
Keadaan ini merupakan faktor kejayaan ekspedisi ketenteraan baginda dan faktor utama ialah
pertolongan dan bantuan Allah s.w.t.
 Soalan 38: Nabi Muhammad S.A.W. telah terlibat dalam beberapa siri peperangan
dan memperaktikkan taktik dan strategi peperangan. Bincangkan taktik dan
strategi yang dilaksanakan oleh baginda.

Pendahuluan

Islam hanya menggalakkan peperangan setelah turunnya wahyu. Peperangan hanyalah bertujuan
mempertahankan kedaulatan Islam daripada ancaman musuh. Pada zaman Nabi Muhammad
s.a.w., baginda telah menyertai dua jenis peperangan iaitu sariyah dan ghazwah.
Kejayaan dalam setiap peperangan disebabkan baginda menggunakan beberapa rancangan
strategi sebelum peperangan.

Isi-isi penting

1. Taktik Perang

a) Taktik Menunggu Musuh: Digunakan oleh nabi Muhammad s.a.w. dalam Perang Badar.
Cara, tentera Islam menunggu kedatangan musuh di tengah medan peperangan dan apabila
tentera musuh menghampiri tentera Islam menyerang balas.

b) Taktik al – Saf : Digunakan dalam Perang Badar. Cara, tentera dibahagikan kepada 2 barisan;
barisan pertama di hadapan bersenjatakan tombak dan perisai manakala barisan kedua
bersenjatakan panah dan perisai dan diketuai oleh pemegang bendera. Tentera Islam hanya
berjumlah 313 orang, musuh 3,000 orang.

c) Taktik Menggali Parit : Digunakan oleh Nabi Muhammad s.a.w. dalam Perang al-Ahzab.
Tentera musuh seramai 10,000 orang, tentera Islam seramai 3,000 orang. Parit digali
menghalang tentera musuh memasuki kota Madinah. Tentera Islam hanya bertahan di dalam
kota. Bantuan angin kencang turut melemahkan pihak musuh.

d) Taktik Kepungan : Digunakan sewaktu tentera Islam menyerang kota Taif. Tentera Islam
mengepung kota ini buat seketika sehingga berjaya memutuskan bekalan makanan. Tentera
Islam bertindak melancarkan serangan.

e) Taktik Membiarkan Musuh Tanpa Dikejar : Dilaksanakan oleh Nabi Muhammad

s.a.w.dan diikuti oleh Khulafa’ al-Rasyidin. Tentera Islam dilarang mengejar/memburu tentera
musuh yang berundur. Alasannya, tentera Islam hanya bersifat mempertahankan diri daripada
serangan dan untuk membuktikan tentera Islam tidak agresif serta mengelakkan tentera Islam
diperdaya oleh musuh.

f) Taktik Penyamaran : Digunakan sewaktu Perang Khandak. Nabi menghantar Naim bin
Masud untuk bertindak sebagai musuh Islam dan memecahbelahkan pakatan musyrikin Makkah
dan Yahudi. Musuh akhirnya tewas.
2. Strategi Perang

a) Menguasai tempat strategik – contoh Perang Badar(2H). Tindakan pantas tentera Islam
menguasai kawasan punca air yang menyebabkan musuh keputusan bekalan. Perang Uhud –
Nabi Muhammad s.a.w meletakkan tentera di atas Bukit Uhud.

b) Menanti kedatangan musuh atau bertahan- Perang Khandak, atas cadangan Salman al
Farisi, sebuah parit digali di sekeliling kota Madinah sebagai benteng.

c) Tidak mengejar musuh yang lari ke sempadan mereka- Perang Tabuk, kesinambungan
dari Perang Mu’tah(8H) berperang dengan tentera Byzantine yang besar jumlahnya. Tidak
mengejar musuh bagi mengelak tentera Islam dari terperangkap dengan strategi musuh. Ini
memberi kemenangan moral kepada tentera Islam

d) Mengepung dan menyerang secara bertubi-tubi - Perang Ta’if, ke atas benteng pertahanan
pihak musuh di bawah pimpinan Malik bin Auf. Nabi juga memberi amaran kepada Bani
Thaqif untuk membakar kebun seandainya mereka enggan menyerah atau tunduk di bawah
pemerintahan Islam. Strategi ini turut digunakan oleh Sultan Muhammad al-Fatih.
Kesimpulan :

Peperangan dalam Islam bertujuan untuk menegakkan agama Islam. Kejayaan tentera Islam
menonjolkan kepimpinan Nabi Muhammad s.a.w. dalam merencana dan merancang taktik dan
strategi peperangan.
Tentera Islam mementingkan akidah, akhlak dan syariat Islam.

Soalan 39: Huraikan strategi peperangan Zaman Nabi Muhammad s.a.w dan Khulafa' al-
Rasyidin.

Pendahuluan

Sesungguhnya Islam tidak menggalakkan peperangan, namun setelah turunnya wahyu yang
membenarkan umat Islam mengangkat senjata, Nabi Muhammad s.a.w telah membentuk
angkatan tentera Islam yang dianggotai oleh golongan Muhajirin dan Ansar.
Matlamat penubuhan angkatan tentera untuk mempertahankan negara, maruah serta kesucian
agama daripada dinodai oleh musuh khususnya golongan musyirikin Quraisy, Yahudi, serta
Rom dan Parsi. Pada zaman Rasullulah s.a.w, peperangan dalam Islam dapat dibahagikan
kepada dua iaitu sariyah dan ghazwah
 Isi-isi penting:

1. Menguasai Tempat Strategik

Perang Badar berlaku pada 2 H melibatkan umat Islam dengan Quraisy Makkah. Meskipun
bilangan tentera berjumlah 313 orang, namun mereka berjaya mengalahkan tentera Quraisy yang
berjumlah 1 000 orang.
Antara faktor kemenangan tentera Islam ialah mereka bertindak pantas dengan menguasai
tempat yang strategik, iaitu menguasai kawasan punca air. Dengan demikian , pihak musuh
keputusan bekalan air sehingga memaksa mereka menceroboh benteng tentera Islam dan
seterusnya mencetuskan peperangan.

2. Kaedah Bertahan/Membuat Benteng Pertahanan dengan Menggali Parit

Kaedah ini mula dipraktikkan berikutan cadangan seorang sahabat iaitu Salman al-Farisi bagi
melindungi kota Madinah Daripada serangan musuh Islam.
Kejanggalan pihak musuh terhadap benteng pertahanan sedemikian rupa menyebabkan keadaan
pertahanan musuh menjadi huru-hara. Ribut taufan yang diturunkan Allah SWT telah
memecahbelahkan musuh.

3. Menempatkan Pasukan Pemanah di Atas Bukit

Dalam Perang Uhud, Nabi Muhammad s.a.w telah merangka strategi perang. Tentera berjalan
kaki (infantri) akan disokong oleh pemanah-pemanah yang berada di tanah tinggi, iaitu di atas
Bukit Uhud.
Ternyata keadah ini telah berjaya mengalahkan musuh. Namun disebabkan kecuaian para
pemanah, benteng pertahanan tentera Islam menjadi lemah. Kekalahan ini berlaku kerana tentera
Islam telah dikaburi harta musuh yang bertaburan hingga menyebabkan mereka meniggalkan
posisi masing-masing.

4. Kaedah Penyamaran

Ketika Perang Ahzab, seorang sahabat Nu'aim bin Mas'ud telah diarahkan memecahbelahkan
benteng pertahanan serta kekuatan Quraisy dan Yahudi yang akhirnya menyebabkan berlaku
pertelagahan sesama mereka.
Begitu juga dengan tindakan Nabi Muhammad s.a.w yang hanya memakai pakaian biasa
menunjukkan bahawa baginda ingin kelihatan sebagaimana tentera biasa

6. Memeterai Perjanjian Persahabatan dengan Musuh

Meskipun para sahabat mempertikaikan tindakan Nabi Muhammad s.a.w kerana menerima
syarat-syarat perjanjian Hudaibiyah, baginda tetap menerima syarat perjanjian tesebut kerana
menjangkakan bahawa kemenangan pasti akan berpihak kepada Islam kelak.
Ternyata telahan baginda tepat berikutan pihak Quraisy Makkah telah mencabuli perjanjian
tersebut. Akibat syarat perjanjian dicabuli berikutan pihak Quraisy Makkah, maka Nabi
Muhammad s.a.w dan para tentera Islam yang berjumlah 10 000 orang telah bertindak balas dan
berjaya membuka kota Makkah tanpa sebarang pertumpahan darah.
 6. Tidak Mengejar Musuh Yang Lari Ke Sempadan Mereka

Tindakan Nabi Yang mengarahkan agar tidak mengejar musuh yang lari ke sempadan mereka
sewaktu Perang Mu'tah juga merupakan salah satu strategi yang digunakan oleh tentera Islam.
Tindakan ini dilakukan bagi mengelak tentera Islam terperangkap dengan strategi musuh.
Apatah lagi peperangan tersebut juga telah meragut ramai syuhada seperti Zaid bin Harithah,
Ja'afar bin Abi Talib dan Abdullah bin Rawahah.

Penutup

Etika yang diamalkan oleh tentera Islam bukan sahaja menggambarkan tentera Islam
mempunyai disiplin yang tinggi, malah ia merupakan strategi dakwah secara halus yang
dijalankan oleh para tentera di medan perang.

Soalan 40: Huraikan Peperangan yang berlaku Pada Zaman Nabi Muhammad SAW

Pendahuluan

Peperangan adalah bertujuan untuk mempertahankan maruah diri, agama dan negara. Islam
tidak menggalakkan peperangan dan pencerobohan ke atas negara-negara asing kerana ia adalah
agama yang cintakan perdamaian. Objektif dan matlamat utama peperangan dalam Islam adalah
untuk menegakkan ajaran agama Allah dan setelah diancam oleh musuh sama ada dalaman
mahupun luaran.
Perang zaman nabi terbahagi kepada ghazwah (disertai nabi) dan sariyah (wakil kepada
sahabat). Baginda telah menyertai 27 siri peperangan yang mana 9 drpnya membawa
pertempuran, manakala 38 sariyah diwakilkan kepada sahabat nabi.

Isi-isi penting:

1. Perang Badar

Perang Pertama yang berlaku pada 17 Ramadhan tahun 2 H / 624 M di antara orang Islam
Madinah dengan Musyrikin Mekah. Dikenali Badar kerana ia berlaku di pinggir telaga antara
Mekah dan Madinah yang dimiliki oleh Badr. Dikenali sebagai al-Furqan iaitu pemisah antara
hak dan batil.
Perlawanan peringkat awal melibatkan 3 orang pahlawan Islam iaitu Ali Abi Talib, Saidina
Hamzah dan Ubaydah yang berjaya membunuh al-Walid, Utbah dan Shaybah. Kemenangan
oleh Tentera Islam seramai 313 menentang seramai 1,000 tentera musyrikin yang diketuai oleh
Abu Sufyan dan Abu Jahal.

2. Perang Uhud

Berlaku pada tahun 3H / 625 M. Pertempuran di Bukit Uhud yang berpunca daripada kekalahan
puak Musyrikin Mekah dalam Perang Badar. Tentera musyrikin diketuai oleh Abu Sufyan
seramai 3,000 tentera yang terdiri daripada pelbagai suku Quraisy. Manakala Islam seramai
 1,000 tentera. Tetapi 1/3 tentera pimpinan Abdullah bin Ubay ketua munafik telah keluar
daripada barisan tentera Islam dan kembali ke Madinah.
Peringkat awal mencapai kemenangan namun disebabkan kelalaian tentera Islam, akhirnya
tewas oleh tentera Musyrikin.

3. Perang Khandak (al-Ahzab)

Tentera Yahudi dan Musyrikin seramai 10,000 telah melancarkan perang ke atas penduduk
Islam di Madinah. Tentera Islam seramai 3,000 orang hanya bertahan di Madinah dengan
menggunakan taktik Menggali Parit (al-Khandak) yang dicadangkan oleh Salman al-Farisi, di
sebelah utara Madinah dan dibahagian-bahagian lain dibentengi tamar dan bukit-bukau.
Tentera Musyrikin tidak berjaya menembusi benteng yang telah dibina mengelilingi Kota
Madinah. Pihak nabi memecahbelahkan musuh dengan menghantar Na’im bin Mas’ud yang
menyamar sebagai orang bukan Islam dan menemui musuh dengan tipu helah.

4. Perang Muktah

Berlaku pada 8H / 630M di antara Madinah dengan Syria di bawah pengaruh Byzantine. Utusan
nabi Harith bin Umayr al-Azdi untuk menyebarkan Islam ke Ghassan telah dibunuh.
Zaid bin Harithah dan seramai 3,000 tentera Islam dihantar menyerang Ghassan namun terpaksa
berpatah balik kerana tentera musuh yang ramai 200,000 orang tentera.

5. Perjanjian Hudaibiyah dan Pembukaan Mekah

Perjanjian Hudaibiyah berlaku pada tahun 6H / 628M iaitu atas dasar keinginan untuk
menziarahi Kaabah Rombongan Nabi yang diketuai oleh Uthman al-Affan telah diutus untuk
tujuan menyiasat kedudukan Kota Mekah dan memeterai perjanjian dengan Musyrikin Mekah.
Pada tahun 8H / 630M, nabi dan seramai 10,000 tentera telah ke Mekah dan tidak berlaku
pertempuran darah kerana pemimpin Quraisy Abu Sufyan dan tokoh-tokoh lain telah memeluk
Islam. Telah menguasai kota Mekah secara aman dan membuka kepada penyebaran Islam
dengan lebih meluas lagi.

6. Perang Hunayn dan Taif

Selepas 25 hari pembukaan Kota Mekah, kaum Musyrikin suku Hawazin dan Thaqih bertindak
menyerang Kota Mekah yang diketuai oleh Malek bin Arf. Pertempuran berlaku di Lembah
Hunayn dan memihak kepada tentera musuh walaupun bilangan tentera Islam yang ramai.
Pertempuran seterusnya berlaku di Bandar Taif. Namun, pihak Taif mengaku kalah kerana
ramai daripada mereka yang telah memeluk Islam disebabkan keperibadian baik yang
ditunjukkan oleh nabi.

7. Perang Tabuk

Berlaku pada 9H / 631M di Utara Madinah sambungan daripada Perang Muktah di mana tentera
Islam pimpinan Khalid al-Walid berundur ke Madinah. Nabi sendiri mengetuai peperangan
dengan membawa seramai 30,000 tentera menuju ke Tabuk. Perang terakhir yang diikuti oleh
nabi sebelum baginda wafat pada 12 Rabiulawal tahun 11 Hijrah.
 Nabi menghantar Khalid al-Walid Dumat al-Jandal dan berjaya menewaskan musuh. Tentera
Byzantine mengalami kekalahan dan terpaksa berundur ke Utara Syria.

Penutup

Nabi sendiri mengetuai sebagai Panglima Perang

Soalan 41: Bincangkan peristiwa dan implikasi Perang Uhud pada Tahun Ketiga Hijrah
kepada umat Islam dan Musyrikin Makkah.

Pendahuluan

Perang Uhud merupakan salah satu daripada siri peperangan yang berlaku pada zaman Nabi
Muhammad S.A.W bagi melaksanakan jihad dan mendaulatkan agama Allah. Peperangan yang
kedua dalam sejarah Islam ini berlaku di kaki Gunung Uhud pada pertengahan bulan Sya’ban
tahun 3 hijrah di antara 3000 tentera Quraisy dengan 700 tentera Islam. Tentera Quraisy
dipimpin oleh Abu Sufian manakala tentera Islam dipimpin Nabi Muhammad S.A.W sendiri.
Kaum Quraisy yang menerima kekalahan yang memalukan di Badar telah bertekad untuk
membalas dendam dan menebus kembali maruah mereka.

Isi-Isi Penting:

Peristiwa Perang Uhud

1. Keinginan untuk membalas dendam di kalangan kaum Musyrikin Makkah atas

kekalahan mereka semasa Perang Badar. Kekecewaan yang dirasakan itu bukanlah semata-
mata ramainya tentera mereka terbunuh atau nilai harta benda yang bernilai sebanyak 5000 dinar
yang dirampas oleh tentera Islam, tetapi yang lebih penting ialah kerana nama dan maruah yang
selama ini sentiasa bermegah dengan kekuatan dan kejaguhan telah jatuh.

2. Kemaraan Tentera Abu Sufian ke Kota Madinah. Untuk menghadapi tentera Islam , kaum
Musyrikin di bawah pimpinan Abu Sufian berjumlah seramai 3000 orang yang terdiri daripada
berbagai – bagai suku iaitu Quraisy , al – Ahabish ( Bani al – Harith , Kinanah dan Khuza’ah )
dan Arab Tihamah telah berlepas dari Kota Makkah pada bulan Sya’ban tahun 3 hijrah menuju
ke utara.

3. Berita ini telah disampaikan kepada Nabi Muhammad S.A.W , kemudian baginda
mengadakan perjumpaan. Dalam perjumpaan ini lahir dua pendapat, pendapat pertama
mencadangkan supaya pergi menyerang . Manakala pendapat kedua pula mengesyorkan supaya
bertahan sahaja di Kota Madinah. Pada mulanya baginda bersetuju dengan pendapat kedua,
tetapi majoriti mahukan berperang maka baginda bersetuju dengan pendapat kedua, tetapi
majoriti mahukan berperang maka baginda bersetuju pula dengan pendapat pertama. Seramai
1000 orang di bawah pimpinan baginda telah meninggalkan kota Madinah untuk menemui kaum
Musyrikin. Dalam pada itu , seramai 1/3 daripada jumlah tentera itu yang diketuai oleh Abdullah
bin Ubay , ketua munafik telah keluar daripada barisan tentera Islam dan kembali ke
Makkah.Tentera Islam dan Musyrikin Makkah telah bertemu di pinggir Bukit Jabal ( Uhud ) .
4. Nabi Muhammad S.A.W telah memilih kawasan Gunung Uhud sebagai medan pertahanan
dan menempatkan seramai 50 orang pemanah yang cekap di lereng – lereng gunung.Pasukan
pemanah ini diketuai oleh Abdullah bin Zubir. Strategi inilah yang telah menghancurkan barisan
tentera Quraisy sehingga mereka akhirnya lari dan meninggalkan kelengkapan senjata dan harta
yang banyak. Pasukan pemanah Abdullah bin Zubir menyangka bahawa peperangan telah tamat
lalu mereka meninggalkan lokasi masing – masing untuk turun merebut harta – harta rampasan.

5. Pada peringkat awal peperangan ini memperlihatkan kemenangan di pihak Islam, tetapi pada
akhirnyaramai tentera Islam terkorban. Hal ini berpunca daripada sikap sesetengah kaum
muslimin khususnya pasukan pemanah yang ditempatkan di kawasan tinggi sekitar Bukit Uhud
ini telah meninggalkan tempat tersebut kerana mengejar harta rampasan perang.
6. Peluang ini digunakan oleh Khalid Al –Walid untuk mengumpulkan semula pasukan berkudanya
dan mara dengan pantas untuk merampas kubu pertahanan pasukan pemanah tentera Islam.
Setelah kubu strategi umat Islam itu jatuh, Khalid Al-Walid menyerbu tentera Islam dari
belakang sehingga mereka bertempiaran lari.Akibatnya tentera Islam telah tertangkap dan
akhirnya tertewas di tangan Musyrikin di bawah pimpinan Abu Sufian dan Khalid bin Al Walid
Al – Makhzumi (Quraisy). Ramai antara sahabat –sahabat Nabi Muhammad S.A.W, termasuk
bapa saudara baginda, iaitu Hamzah r.a telah gugur syahid.

Implikasi peperangan

1. Kabilah – kabilah Arab yang lain mula memandang rendah kepada umat Islam. Mereka
mula cenderung untuk kembali memihak kepada kaum Quraisy Makkah. Malah ada yang berani
membunuh umat Islam sewenang – wenangnya seperti Bani Bakar yang membunuh seramai 70
orang utusan dakwah Islam di suatu tempat bernama Bir – Mauna.
2. Kabilah Hudhail pula memohon Nabi Muhammad S.A.W mengirimkan pendakwah
kepada mereka. Malangnya tiga orang daripada mereka telah dibunuh, manakala dua yang lain
dibawa ke Makkah untuk dijual dan dibunuh oleh kaum Qurasiy. Dua orang bersaudara bernama
Tulaihah dan Salama bin Khuwailid telah berura-ura hendak menyerang Madinah. Nabi
Muhammad S.A.W mendengar berita ini lalu mengirimkan pasukan tentera seramai 150 orang
untuk memerangi mereka terlebih dahulu.

3. Kaum Quraisy mula yakin dengan kekuatan mereka dan percaya bahawa kekuatan Islam
mulai lumpuh. Ini mendorong mereka untuk semakin bersemangat untuk berusaha mengalahkan
umat Islam pada peperangan yang seterusnya.

4. Umat Islam menerima ejekan dan provokasi dari golongan Yahudi dan Munafikin di
Madinah. Namun kekalahan umat Islam telah memberi pengajaran agar lebih patuh dan taat
kepada arahan pemimpin pada masa – masa akan datang.

5. Peperangan ini juga membuktikan bahawa kaum Quraisy Makkah memang sentiasa
berazam untuk menghancurkan umat Islam pada bila – bila masa sahaja dan tanpa diduga.
Oleh itu wajarlah bagi umat Islam untuk lebih berhati – hati dalam menghadapi serangan –
serangan yang bakal diterima daripada musuh – musuh mereka.
6. Bagi pihak umat Islam , mereka menerima pengajaran mengenai konsep ketaatan terhadap
pemimpin dengan bayaran yang sangat mahal. Kekalahan itu mengajar mereka betapa
pentingnya mematuhi arahan pemimpin. Sikap mereka telah membawa padah yang amat besar.

7. Namun umat Islam tidak bersedih selama- selamanya . Mereka mengambil iktibar daripada
kesilapan tersebut lalu menanam azam yang baru untuk lebih bersatu padu , berdisiplin , dan
taat kepada pemimpin dalam menghadapi musuh yang seterusnya.

8. Perang ini juga memberikan gambaran kepada umat Islam mengenai sifat-sifat dan bahaya –
bahaya yang ditimbulkan oleh golongan Munafik. Ini mengajar umat Islam untuk lebih berhati–
hatimenghadapi golongan tersebut yang hanya bersemangat di bibir tetapi bukan di hati.

Penutup

Etika yang diamalkan oleh tentera Islam bukan sahaja menggambarkan tentera Islam
mempunyai disiplin yang tinggi, malah ia merupakan strategi dakwah secara halus yang
dijalankan oleh para tentera di medan perang.

1.7.3 Kepemimpinan

Soalan 42: Huraikan kepemimpinan Khalifah Salahuddin al-Ayyubi

Pengenalan

Salahuddin al-Ayyubi dilahirkan pada 532 Hijrah bersamaan 1138 Masihi di Kota Tarkit iaitu
bahagian Tebing Barat Sungai Tigris, terletak di antara Mosul dan Baghdad. Beliau adalah anak
kepada seorang gabenor. Ayahnya bernama Najmuddin Ayub bin Shadhi adalah seorang anak
saudara kepada Sultan Nurudin Zenggi, berketurunan Kurdistan yang berasal dari Azerbaijan.
Selain sebagai panglima perang, beliau adalah pendakwah, mujahid dan tokoh pemimpin Islam
yang bukan daripada kalangan bangsa Arab.
Salahuddin al-Ayyubi meninggal dunia pada 27 Safar 589 Hijrah (1193 Masihi) pada usia 55
tahun di Damsyik, Syria slepas memerintah selama 25 tahun. Beliau sakit selama 14 hari
sebelum menghembuskan nafasnya yang terakhir. Beliau bergerak dari satu hujung medan
peperangan ke hujung yang lain untuk mengingatkan tenteranya supaya benar-benar berjihad di
jalan Allah. Beliau juga akan pergi ke seluruh pelosok tanah air dengan mata yang berlinangan
mengajak manusia supaya bangkit membela Islam.
Apa yang lebih mengharukan umat Islam pada ketika itu, beliau meninggal dunia tanpa
meninggalkan sebarang harta untuk diwariskan. Beliau dikatakan hanya memiliki 47 dirham
wang perak dan 1 dinar wang emas. Oleh itu, urusan penyelenggaraan jenazah ditanggung oleh
keluarga beliau, manakala kain kafannya diberikan oleh menteri.
Isi-isi Penting:

1. Menentang Tentera Salib

Semasa hayat Salahuddin Al-Ayyubi, beliau telah memberikan sumbangan yang sangat besar
kepada umat Islam pada ketika itu. Ketika berusia 17 tahun, Salahuddin al-Ayyubi mula
berkhidmat dengan Nur al-Din di Damsyik. Beliau adalah panglima tentera, pemimpin dan
pentadbir negara yang sangat berbakat dan sangat popular ketika zaman perang salib. Beliau
membabitkan diri dalam peperangan salib di kawasan Mesir, Palestin dan Syria.
Beliau mula terkenal pada 559 Hijrah (1164 Masihi) apabila menyertai ekspedisi bersama-sama
Shirkuh yang dihantar oleh Nur al-Din bagi menentang tentera Salib di Mesir. Beliau berjaya
mengusir Amaury dari Mesir pada 1 Rabiulakhir 564 Hijrah (Januari 1969 Masihi). Selepas
Shirkuh meninggal dunia, Salahuddin al-Ayyubi telah menggantikan tempatnya. Pada masa
sama, Nur al-Din melantik beliau sebagai panglima angkatan tentera Syria.

2. Membebaskan Kota Baitul Maqdis

Dalam bulan Zulkaedah 570 Hijrah (Mei 1175 Masihi), khalifah Abbasiyyah mengisytiharkan
Salahuddin al-Ayyubi sebagai Sultan Mesir dan menggelarkan dirinya sebagai Sultan Al-Islam
Wa Al-Muslimin. Pada tahun itu juga beliau membina kota pertahanan di Kaherah. Pada tahun
583 Hijrah (1187 Masihi) berlaku Perang Salib kedua, yang juga dikenali sebagai Perang Hittin.
Peperangan ini dipimpin sendiri oleh Salahuddin al-Ayyubi hingga membuka jalan mudah untuk
menawan kembali Baitulmaqdis.
Pada tahun 588 Hijrah (1192 Masihi) berlaku Perang Salib ketiga, hasil dendam dan
kekecewaan golongan pembesar Kristian. Mereka berusaha merampas semula Baitulmaqdis
daripada orang Islam. Walaupun perang Salib yang ketiga itu menggabungkan seluruh kekuatan
negara Kristian, mereka tidak mampu menggugat kekuatan tentera Salahuddin al-Ayyubi. Pihak
Kristian mengalami kekalahan dan ramai tentera terbunuh dan tertawan. Baitulmaqdis yang
dikuasai orang Kristian selama 88 tahun, dapat ditakluki semula oleh Salahuddin al-Ayyubi.
Sifat penyayang dan belas kasihan Salahuddin ketika peperangan sangat jauh berbeza daripada
kekejaman tentera Kristian. Ahli sejarah Kristian pun mengakui mengenai hal itu.

3. Mengamalkan dasar tolak ansur terhadap penganut Kristian

Lane-Poole, seorang penulis Barat mengesahkan mengenai kebaikan hati Salahuddin mencegah
rakyatnya daripada membalas dendam. Beliau menulis bahawa Salahuddin menunjukkan
ketinggian akhlaknya ketika orang Kristian menyerah kalah. Tenteranya sangat
bertanggungjawab, menjaga peraturan di setiap jalan, mencegah segala bentuk kekerasan
sehingga tidak ada kedengaran orang Kristian dianiaya.
Selanjutnya Lane-Poole menuliskan mengenai tindak-tanduk tentera Kristian ketika menawan
Baitulmaqdis kali pertama iaitu pada 1099. Tercatat dalam sejarah bahawa ketika Godfrey dan
Tancred menunggang kuda di jalan-jalan Jerusalem, jalan itu dipenuhi mayat, orang Islam yang
tidak bersenjata diseksa, dibakar dan dipanah dari jarak dekat di atas bumbung dan menara
rumah ibadat. Darah membasahi bumi yang mengalir daripada pembunuhan orang Islam secara
beramai-ramai. Ia juga mencemarkan kesucian gereja yang sebelumnya mengajar sifat berkasih
sayang. Orang Kristian sangat bertuah apabila mereka dilayan dengan baik oleh Salahuddin.
4. Memulih dan membangunkan negara

Memberikan tumpuan kepada pemulihan benteng kota Kaherah yang diawasi oleh arkitek yang
bertujuan untuk mengawal negara daripada pencerobohan musuh. Membangunkan Pulau al-
Raudah dan al-Gizah yang menyediakan kemudahan petempatan dan pasaraya.
Menubuhkan Diwaqn Armada yang bertanggungjawab menyelia urusan pembinaan kapal-kapal
perang dan armada perang yang besar.
Membina hospital Bimaristan al-Atiq dan bangunan gedung ubat-ubatan bagi membolehkan
ubat diagihkan kepada pesakit mengikut gred. Ruangan khas untuk wanita disediakan dan
pesakit mental.

5. Memajukan aspek pendidikan

Membina sekolah-sekolah dan menjemput golongan cerdik pandai dan ulama ke negaranya.
Memperkenalkan pendidikan prasekolah yang dikenali dengan nama sistem al-Katib yang
menjadi pusat pendidikan kanak-kanak mempelajarai al-Quran, menghadal hadis dll
Masjdi seperti Masjid Amru al-As, Masjid al-Azhar berperanan sebagai pusat pembelajaran
ilmu keagamaan seperti ilmu tafsir.

6. Kemajuan dalam bidang ekonomi

Sumber ekonomi negara daripada jizyah, fidyah (tawanan perang) dan kharaj. Menumpukan
kepaeda sektor ekonomi pertanian dengan memberikan tumpuan kepada penyediaan dan
penyelenggaraan sistem terusan dan teknik-teknik pertanian bagi tujuan meningkatkan
produktiviti pengeluaran negara.
Menggalakkan aktiviti perdagangan dan menjadi pusat pertemuan dai timur dan barat. Membina
banyak pasar-pasar di Mesir dan Syria selain membaik pulih serta meluaskan pasar yang sedia
ada.

Penutup:

Apa-apa yang berkaitan.

Soalan 43: Huraikan sumbangan Khalifah Salehuddin al-Ayyubi dalam Islam

Pengenalan

Nama penuh beliau ialah Salehuddin Yusof Bin Najmuddin Ayub.

Beliau digelar sebagai Saladin, berketurunan Kurdi dari kaum Quraisy suku Ruwaidhah.
Beliau dilahirkan di benteng Tikrit di wilayah Iran pada tahun 1138 M dan
meninggal dunia pada tahun 1193 M di Damsyik.
Merupakan seorang panglima tentera, pemimpin & pentadbir negara yang berbakat tinggi dan
masyhur pada zaman perang Salib.
 Isi-isi Penting:

1. Menentang Tentera Salib

Salehuddin mula menyertai peperangan pada tahun 1164 M apabila

menyertai ekspedisi ketenteraan Syria bersama bapa saudaranya, iaitu Shirkuh yg dihantar
oleh Khalifah Nur al-Din.
Dalam peperangan ini, tentera islam pimpinan Shirkuh telah
berjaya menewaskan tentera salib yg berada di bawah pimpinan Amaury I. Pada tahun 1169
M, tentera islam jg berjaya menumpaskan tentera salib di Mesir. Peperangan ini
berlaku disebabkan tentera Salib melanggar perjanjian damai yg dimeterai.

2. Dasar tolak ansur terhadap penganut Kristian

Meskipun tentera Islam telah berjaya menguasai Baitulmuqaddis, orang-

orang kristian tetap diberi peluang mengunjungi kota suci ini. Melalui perjanjian damai
yg dimeterai oleh Salehuddin dengan Richard The Lion Heart di Ramalah pada 2 November
1192 M, pihak Islam bersedia memberi kelonggaran kepada penganut Kristian mengunjungi
dan beribadat di Baitulmuqaddis.

3. Memulih dan membangunkan negara

Salehuddin memberi tumpuan kepada pemulihan benteng kota

Katherah. Usaha pemulihan diawasi oleh seorang jurutera bangunan, iaitu al-Tawasyi
Bahauddin. Benteng ini merangkumi 4 buah bandar yg membentuk kota
Katherah. Tujuan pembinaan & pemulihan ini adalah untuk mengawal
negara daripada pencerobohan musuh.
Salehuddin juga mengarahkan pembinaan kubu Qal’ah al-Jabal yg terletak di atas bukit
bagi membendung saki baki musuh yg masih berada di dalam kota Katherah. Beliau jg
membangunkan Pulau al-Raudah dan al-Gizah. Ibn Jubair pernah menjelaskan bahawa
pasar besar akan diadakan pada setiap hari Ahad.
Beliau juga menubuhkan Diwan Armada yg bertanggungjawab menyelia urusan
pembinaan kapal-kapal perang & armada perang yg besar. Salehuddin turut membina
hospital , beliau mengubah sebuah dewan yg terletak di dalam istana oleh Al-Aziz Bin Al-
Muiz untuk dijadikan sebuah hospital dan dinamakan Bimaristan al-Atiq. Sebuah
bangunan gedung ubat-ubatan jg disediakan bagi membolehkan ubat diagihkan kepada
pesakit.

4. Memajukan aspek pendidikan

Salehuddin banyak membina sekolah & menjemput

golongan ulama & cerdik pandai ke negaranya. Memperkenalkan sistem pendidikan
prasekolah yg dikenali sebagai sistem al-Katib. Kanak-kanak diajar mempelajari al-Quran,
menghafal hadis, kemahiran seni khat, ilmu matematik, syair, kata-kata hikmat & ibadat
seperti solat berjemaah.
Masjid berperanan sebagai pusat pembelajaran yg penting khususnya ilmu keagamaan se
perti ilmu tafsir. Masjid yg terkenal pada zamannya ialah Masjid Amru al-As, Masjid al-
Azhar, Masjid al-Alttarin. Beliau sanggup mewakafkan 32 buah kedai
 untuk dijadikan sekolah, malah turut membiayai gaji guru2x yg mengajar di
sekolah yg didirikan. Beliau
juga berusha mengutamakan pendidikan berasaskan mazhab Sunni.

5. Memajukan aspek ekonomi

Negara
pada zaman pemerintahannya memperoleh sumber pendapatan yg pelbagai seperti jizyah y
g dikenakan golongan bukan islam. Fidyah yg dibayar oleh tawanan perang utk menebus
diri, harta rampasan perang dan cukai tanah (kharaj). Cukai-cukai yang membebankan telah
dapat dilaksanakan sepenuhnya pada zaman kerajaan Fatimiyyah juga dihapuskan.

Beliau juga menumpukan perhatian terhadap sektor

pertanian dengan memberikan tumpuan kepada penyediaan dan
penyelenggaraan sistem terusan dan teknik-
teknik pertanian agar berlaku peningkatan produktiviti dan mengelakkan
kekurangan bekalan makanan. Beliau juga mengalakkan
aktiviti perdagangan. Mesir menjadi pusat pertemuan para pedagang dari Timur & Barat.

Penutup:

Apa-apa yang berkaitan.

Soalan 44: Huraikan kepemimpinan dan sumbangan Khalifah Sultan Muhammad al-
Fatih

Pendahuluan

• Nama sebenar baginda ialah Muhammad bin Murad bin Muhammad bin Bayazid lahir pada 29
Mac 1432 m di Adrianapolis dan meninggal pada 3 Mei 1481 ketika berumur 49 Tahun.
Baginda menaiki takhta seawal usia 19 tahun bagi menggantikan ayahandanya iaitu Sultan
Murad II.
• Dikenali dengan gelaran Muhammad al-Fatih kerana kejayaannya membebaskan kota
Konstantinople. Baginda memerintah empayar yang luas selama 30 tahun di antara 1451 hingga
1481 M. Dianggap sebagai negarawan yang ulung dan seorang penglima tentera yang agung
telah memimpin sebanyak 25 kempen peperangan.

Isi-isi Penting:

1. Menawan Konstantinople

Para ahli sejarah telah menjadikan tarikh pembukaan Constantinople pada 29hb Mei 1453M
sebagai arikh kepada sejarah moden. Ketika memasuki Bandar tersebut, Sultan Mummad al-
Fateh telah mengistiharkan bahawa dunia kuno telah terhapus dan dunia moden telah datang.
Kota Konstantinople kemudiannya telah ditukar kepada Istanbul. Ia telah dijadikan sebagai ibu
kota semasa pemerintahan Kerajaan Turki Uthmaniyyah.
2. Kebebasan Beragama

Ramai orang Yahudi dan Arab yang ditindas di Sepanyol telah berpindah ke Constantinople.
Sultan al-Fateh juga telah membenarkan agama Kristian untuk diamalkan dengan mengekalkan
gereja dan pengamalan mazhab Orthodoks mereka. Baginda telah meminta pihak gereja
berhimpun dan memilih seorang ketua paderi di kalangan mereka.
Mereka telah memilih anadius sebagai ketua yang kemudiannya berkata bahawa dia lebih suka
melihat serban Sultan daripada melihat topi latin (Katholik)kerana pihak Katholik Barat telah
menindas pihak Orthodoks. Sultan juga mengarahkan supaya gereja dan sinagog tidak
dimusnahkan atau diapa-apakan.

3. Pengembangan Kerajaan dan Pembangunan

Sultan al-Fateh dikurniakan kejayaan yang besar dalam menyempurnakan penyusunan negara,
kekemasan jentera pentadbiran dan membuat ikatan teguh di antara kawasan yang tunduk di
bawah penguasaannya serta menundukkan Serbia, Bosnia, kawasan pantai Laut Merah dan
semenanjung Crimea. Baginda telah meluaskan sempadan Negara dari hanya sekiar 600 km
persegi kepada keluasa 2,214,000 km persegi.
Matlamat Baginda dari perluasan negaranya adalah untuk menembusi Eropah dan
menyelamatkan umat Islam di Andalus daripada cengkaman Kristian.

4. Mendirikan masjid dan bangunan-bangunan lain

Bentuk peradaban telah berubah dengan pembukaan Islam tersebut kerana banyak masjid,
sekolah dan hospital yang telah dibina. Baginda amat mengambil berat terhadap pelajaran dan
pendidikan. Baginda juga telah menyusun pentadbiran, ketenteraan, politik dan pembangunan.
Baginda juga membina 11 buah masjid termasuk Gereja Besar St. Sophies dijadikan pusat ibadat
orang islam yang hari ini dikenali sebagai Masjid Aya Sofia.

5- Menambah bilangan penduduk Konstantinople

Mengarahkan orang Yunani yang meninggalkan kediaman mereka kembali semula ke kota
berkenaan. Baginda juga engarahkan negeri-negeri di bawah kekuasaannya menghantar wakil-
wakil untuk memakmurkannya.
Sifat baik dan pemurah baginda merupakan factor utama kepada pertambahan penduduk dari
luar.

6- Menyatukan Empayar di Utara Balkan

Tujuan penyatuan empayar adalah bagi mengelakkan serangan kaum Magyar dengan cara
mengambil alih pemerintahan Serbia dan Berjaya menawan Belgrade ekoran krisis istana.
Berjaya menghapuskan perikatan tentera kerajaan Albania yang berhasrat untuk menjatuhkannya.
kesannya,kekuasaan Kerajaan Uthmaniyah semakin berkembang di Eropah.
7- Menghapuskan kerajaan-kerajaan Kecil di Eropah

Pada tahun 1458, baginda Berjaya menjatuhkan kerajaan Trebizond iaitu kerajaan Yunani yang
terakhir di Asia Kecil.
Kerajaan Uthmaniyyah telah Berjaya mengalahkan tentera Venice pada 1462, membawa kepada
penyerahan wilayah Venice dan Albania.

Penutup:

Sutan Muhammad al-Fateh meninggal dunia pada 1471M (886H) ketika sedang berada di
kemuncak kemenangan dan kemuliaan. Ada pendapat mengatakan bahawa kematian Baginda
adalah kerana diracun melalui perantaraan doktornya yang menyembunyikan identitinya sebagai
seorang Yahudi.

Soalan 45: Bincangkan tindakan-tindakan yang diambil oleh Sultan Muhammad al-Fatih
dalam menawan Kota Konstantinople daripada Byzantine.

Pendahuluan:

Sultan Muhammad al-Fatih atau nama sebenar baginda, Muhammad bin Murad bin Muhammad
bin Bayazid merupakan seorang negarawan yang ulung dan seorang panglima tentera yang
agung kerana telah memimpin sebanyak 25 kempen peperangan sepanjang pemerintahannya.
Baginda dilahirkan pada 29 Mac 1432M di Andrianapolis dan meninggal dunia pada 3 Mei
1481M ketika berumur 49 tahun. Digelar Muhammad al-Fatih kerana kejayaan baginda
membebaskan Kota Konstantinople. Baginda menaiki takhta seawal usia 19 tahun bagi
menggantikan ayahandanya, Sultan Murad II dan memerintah empayar yang begitu luas selama
hampir 30 tahun, iaitu antara tahun 1451M hingga 1481M.

Isi-isi penting:

1. Meninjau dan mengkaji usaha yang dibuat oleh ayahandanya.

Sepenjang dua tahun pertama selepas menaiki takhta, baginda mengkaji pelan Kota
Konstantinople secara terperinci setiap malam bagi mengenal pasti sebarang faktor-faktor
kelemahan kota tersebut.
Baginda juga turut mengkaji sebab-sebab kegagalan kempen-kempen panglima Islam yang
terdahulu serta berbincang dengan panglima-panglima tenteranya tentang strategi-strategi terkini
yang sesuai untuk digunakan.

2. Menyediakan angkatan tentera yang besar dan canggih.

Angkatan tenteranya disertai para mujahidin seramai 265 000 orang dan kapal laut sebanyak 400
buah. Baginda mengarahkan pembinaan peralatan perang termoden seperti meriam gergasi yang
boleh menembak bom seberat 300 kilogram dengan jarak sejauh 1.5 kilometer. Kota Rumeli
dibina di tebing sebelah Eropah, iaitu lebih kurang 8 kilometer jaraknya dari Kota
Konstantinople bagi mengawal rapi kapal-kapal yang melintasi Selat Bosphorus.
Baginda mengikat perjanjian damai dengan pihak Wallachia, Serbia dan Hungary untuk
memencilkan Kota Konstantinople apabila mereka diserang. Menara bergerak yang mempunyai
ketinggian lebih tinggi daripada Kota Konstantinople serta boleh memuatkan ratusan tentera
Islam.

3. Menanam semangat jihad terhadap tenteranya.

Baginda membawa bersama-sama batalionnya dengan para ulama’ dan pakar motivasi ke medan
perang bagi membakar semangat jihad tenteranya, terutama ketika mereka akan menghampiri
dinding kubu Kota Konstantinople. Baginda mengarahkan agar azan dilaungkan dan solat
berjemaah disempurnakan sehingga tentera Byzantine begitu gementar melihat kira-kira 265 000
orang tentera Islam bersolat di belakang pemimpin mereka dengan laungan suara takbir yang
memecah kesunyian alam.
Tentera Islam diberi motivasi dan diterapkan semangat jihad oleh para ulama’ dan mengingatkan
agar tentera Islam sentiasa bermunajat kepada Allah SWT. Baginda menyampaikan pidato untuk
menaikkan kembali semangat jihad para mujahid Islam yang semakin turun setelah jemu
mengepung Kota Konstantinople selama 53 hari.

4. Mengepung Kota Konstantinople.

Baginda telah menghantar utusan supaya Maharaja Byzantine menyerahkan Kota

Konstantinople secara aman kepadanya, tetapi pemerintah Byzantine enggan. Kota
Konstantinople mula telah dikepung dan mula diserang pada 19 April 1453M bersamaan dengan
12 Rabiulakhir 857H bersama tentera Islam seramai 265 000 orang. Kota tersebut dihujani oleh
peluru daripada meriam raksasa selama 48 hari yang berjaya merosakkan sebahagian dinding
kota tersebut.
Menara bergerak yang mempunyai ketinggian lebih tinggi daripada Kota Konstantinople serta
boleh memuatkan ratusan tentera Islam digunakan dan berjaya menembusi dinding tengah kubu.
Namun, berjaya dimusnahkan oleh tentera Byzantine.

5. Menggunakan kaedah serangan luar biasa.

Angkatan tentera laut Byzantine diperkukuh dengan bantuan lima buah armada yang dihantar
oleh Vatican dan Eropah. Bagi mengatasi kekalutan tersebut, Sultan Muhammad al-Fatih
menggunakan satu kaedah luar biasa. Kapal-kapal perang dibawa melalui jalan darat ke atas
gunung sebelum meluncurkannya semula ke Teluk Goldern Horn. Kapal-kapal Byzantine
kemudiannya habis terbakar kerana dibedil oleh meriam tentera Islam dan pertahanan Byzantine
menjadi semakin lemah.
Tentera Islam memanjat dinding di dalam kubu dengan menggunakan tangga dan cuba
merobohkannya dengan lastik yang besar serta mengibarkan bendera kerajaan Uthmanniyah.
Namun, strategi tersebut berjaya dipatahkan dan mengakibatkan ramai tentera Islam syahid.
Tentera Islam mengorek terowong untuk memasuki kota tersebut. Akhirnya, baginda bersama
tenteranya yang hebat berjaya menawan Kota Konstantinople pada 29 Mei 1453M.
Penutup:

Sultan Muhammad al-Fatih telah menggunakan segala ilmu yang ada pada zamannya bagi
menjayakan usaha menawan Kota Konstantinople. Baginda telah dapat membuktikan tentang
kebenaran hadis Nabi Muhammad SAW melalui penawanan kota tersebut.
Nama Kota Konstantinople kemudiannya telah ditukar kepada Istanbul dan dijadikan sebagai ibu
kota semasa pemerintahan Uthmanniyah. Gereja Besar St. Sophies juga kemudiannya telah
ditukar menjadi Masjid Aya Sofia.
1.8. PERHUBUNGAN LUAR

Soalan 46: Bincangkan perkembangan hubungan diplomatik pada zaman Nabi

Muhammad SAW

Pendahuluan

Negara Islam Madinah terbentuk sebaik sahaja Nabi Muhammad SAW berhijrah berikutan
tentangan daripada kaum Quraisy Makkah dan jemputan daripada penduduk Madinah sendiri,
khususnya kaum Aus dan kaum Khazraj agar menyelesaikan masalah dalaman yang dihadapi
oleh mereka.
Berikutan penubuhan Negara Islam Madinah, Nabi Muhammad SAW berusaha menjalinkan
hubungan dengan negara-negara lain mengantaran utusan diplomatic dan dakwah, baik dalam
atau luar Semenanjung Tanah AAraPP

Isi-isi Penting:

1. Hubungan diplomatik terawal yang dijalinkan oleh Nabi Muhammad SAW sebenarnya telah
berlaku sejak baginda di Makkah lagi. Umpamanya, baginda pernah mengarahkan agar orang-
orang islam berhijrah ke Habsyah kerana baginda mendapati Raja Najasyi merupakan pemerinta
yang adil. Baginda merealisasikan hasrat tersebut dengan menghantar Ja’afar bin Abi Talib
mengetuai utusan dan ternyata orang-orang islam telah dilindungi daripada Quraisy Makkah
pada masa tersebut.
2. Kesan daripada peristiwa hijrah, baginda kini menjadi pemimpin tertinggi negara islam.
Sehubungan dengan itu, baginda telah menghantar utusan-utusan sama ada dalam dan luar
Semenanjung Tanah Arab yang secara tidak langsung dapat memperkenalkan dan menyearkan
agama islam di negara-negara berkenaan. Selain itu, baginda juga telah mengirim utusan-utusan
ke negara seperti Bahrain, Oman, Yaman, Mesir, Ghassan, Byzantine dan Parsi bagi
menjayakan misi dakwah dan politik.
3. Nabi Muhammad SAW telah mengutus surat kepada raja-raja dan ketua-ketua negara asing
untuk menyeru mereka memeluk islam. Surat-surat ini dibawa oleh wakil-wakil baginda ke
negar-negara yang bersikap pro islam ataupun anti islam. Antara utusan yang dihantar ialah
Amru bin Umayyah al-Damri ke Habsyah, Dihyah bin Khalifah al-Kalbi ke Byzantine, Abdullah
bin Hudhafah al-Sahmi menemui Kisra (Maharaja Parsi) dan Hatib bin Abi Balta’ah menemui
pemimpin Mesir, iaitu al-Muqawqis. Menurut sejarah, para utusan yang dihantar telah diberi
layanan yang baik oleh ketua-ketua negara dan raja-raja berkenaan. Ini membuktikan utusan
yang dihantar menggunakan cara-cara diplomasi yang sangat halus dan berkesan. Tujuan Nabi
Muhammad SAW menghantar utusan ke luar juga adalah untuk menunjukkan bahawa orang
islam pada ketika itu sudah mempunyai kedudukan yang kukuh dan dihormati.
4. Kemuncak kepada wujudnya hubungan diplomatik ialah pada tahun 9 H , iaitu selepas
kejayaan Nabi Muhammad SAW membuka kota Makkah. Tahun ini dikenali sebagai Tahun
Perutusan ( Am al-Wufud) kerana ramaidalam kalangan suku Arab yang dating atau menghantar
utusan kepada baginda untuk memeluk islam atau menyatakan taat setia mereka kepada kerajaan
islam pimpinan baginda.
 Kesimpulan

Kewujudan sesebuah negara tidak akan beerti seandainya negara berkenaan mengamalkan sikap
pasif atau memencilkan diri. Sehubungan dengan itu, apabila negara islam ditegakkan oleh Nabi
Muhammad SAW,
Baginda telah mengadakan hubungan luar dengan negara lain bukan sahaja untuk menyebarkan
agama islam malah yang penting negara yang berdaulat diiktiraf oleh negara-negara lain.
Hubungan boleh diwujudkan dengan menggunakan kaedah diplomatik.

Soalan 47: Perkembangan hubungan diplomatik pada zaman Khulafah al-Rasyidin

Pendahuluan

negara Islam terbentuk sebaik sahaja nabi Muhammad SAW berhijrah berikutan tentangan yang
hebat daripada kaum Quraisy Makkah dan jemputan daripada penduduk Madinah sendiri,
khususnya kaum Aus danKhazraj agar menyelesaikan masalah dalaman yang dihadapi oleh
mereka.
berikutan penubuhan negara islam Madinah, nabi Muhammad SAW berusaha menjalinkan
hubungan dengan negara-negara lain melalui penghantaran utusn diplomatik dan dakwah, baik
dalam atau luar Semenanjung Tanah Arab

Isi-isi penting

1. Dasar-dasar Nabi Muhammad SAW ini diteruskan oleh para sahabat pada
zaman Kulafah al-Rasyidindan responnya melalui hubungan diplomatik ada yang menganut
agama islam, sanggup membayarjizyah dan ada juga yang mengamalkan sikap anti islam
sebagaimana Byzentine dan Parsi hingga memaksa negara islam menggunakan senjata untuk
memmpertahankan kedaulatannya
2. Khalifah Abu Bakar al-Siddiq berjaya mempertahankan kerajaan islam di Madinah
daripada ancaman kuasa-kuasa tersebut, iaitu kerajaan Parsi disebelah timur dan kerajaan
Rom Timur atau Byzantine di sebelah barat yang kerap kali mengancam kerajaan islam
di Madinah. Ketika kewafatan rasulullah beliau menghantar Usamah bin Zaid ke Syam untuk
melindungi umat islam daripada ancaman Rom.
3. Perlantikan Khalid bin al-Walid untuk mengetuai 40 ribu tentera oleh Kalifah Abu Bakar al-
Siddiq. Beliauberjaya memimpin angkatan tersebut dalam peperang an Ajnadi pada tahun
13 Hijrah (634 Masihi)menewaskan tentera Byzantine dan menguasai kawasan timur dan
Utara Palestin.kerajaan islam Madinah terus menyebarkan sayap perhubungan dengan
negara-negara luar sama ada secara diplomatik atau penguasaan keatas negara-negara yang
enggan menjalinkan kerjasama.
4. Khalifah Umar bin Al-Khattab menjalinkan hubungan perdamaian dengan kerajaan
Baitulmuqaddis ekoran kebimbangan penduduk Baitulmuqaddis terhadap gereja agung
mereka akan dimusnahkan oleh orang islam. Petempuran tentera islam dalam Perang
Yarmuk menyaksikan tentera islam yang berjumlah 40 000 orang berjaya menumpaskan
tentera Byzantine yang berjumlah 120 000. Kejayaan ini mengakhiri pemerintahan Byzantine
di selatan Asia Kecil.
5. Semasa pemerintahan Khalifah Umar, empayar islam berkembang dengan pesat.
Bliau menawan Mesopotamia dan sebahagian kawasan Parsi daripada Empayar
Parsi sekaligus berjaya menamatkan hayat Empayar Parsi. Beliau juga menawan Mesir,
Palestin, Syam, Afrika Utara, dan Armenia daripada Byzantine (Rom Timur).

Penutup

hubungan diplomatik amat perlu dijalinkan oleh mana-mana kerajaan kerana secar tidak
langsung rakan diplomatik akan mengiktirafkan negara yang baharu dibentuk ini.
malah melalui hubungan yang dijalinkan ini sumber pendapatan negara kian meningkat
diperoleh daripada sumber zakat, jizyah, ghanimah dan sebagainya.

Soalan 48: Huraikan perkembangan hubungan diplomatik yang dijalankan pada zaman
Nabi Muhammd SAW dan Khulafa’ al-Rasyidin.

Pengenalan

Pada zaman Nabi Muhammad saw terdapat beberapa perjanjian ataupun jalinan hubungan
diplomatik yang dilaksanakan oleh Rasuullah S.A.W bersama dengan bangsa-bangsa dan
negara-negara yang lain.
Semua ini membuktikan bahawa Islam mengharuskan hubungan diplomatik tersebut dilakukan
untuk kebaikan secara bersama antara dua pihak yang terlibat dan tidak member sebarang
mudarat dan keburukan. Hubungan ini bermula selepas berlakunya perjanjian damai-Perjanjian
Hudaibiyah pada tahun keenam Hijrah.

Isi-isi

Perjanjian Damai-Perjanjian Hudaibiyah

Berlaku pada bulan Zulkaedah pada tahun keenam Hijrah. Berlaku disatu tempa tbernama
Hudaibiyah berhampiran Makkah. Umat Islam berasakan mereka berhak untuk menunaikan
ibadah di Masjidil al-Haram selepas kemenangan Islam ke atas Quraisy dan penyebaranIslam
semakin meluas bangsa. Rasulullah S.A.W telah bermimpi melakukan ibadah umrah di Makkah
dan berita itu telah dsiambut dengan gembira oleh sahabat-sahabat.
Isnin, 1 Zulkaedah tahun ke-6H, Rasulullah S.A.W memulakan perjalankan ke Makkah bersama
1400 orang Islam.Umat Islam keluar membawa pedang yang tersimpan dalam sarungnya dengan
tujuan mempertahankan diri seandainya diserang sahaja. Dalam perjalanan, sesampai di Zi
Tuwa, rombongan Rasulullah dihalang oleh Khalid bin al-Walid yang ditugaskan oleh Quraisy
bersama-sama 200 orang tentera berkuda untuk menyekat Rasulullsh saw.
Namun, Rasulullah dan rombongan berjaya melepaskan diri daripada pasukan Khalid dengan
melalui jalan yang tidak digunakan orang untuk menuju ke Makkah. Sampai di Hudaibiyah,
rombongan Rasulullah saw berhenti dan baginda menghantar Uthman bin Affan sebagai duta
Islam kepada Quraisy. Uthman ditugaskan menyampaikan kepada Quraisy Makkah bahawa
tujuan rombongan Rasulullah saw bukan untuk berperang tetapi untuk menunaikan ibadah
umrah
 Berita kematian Uthman tersebar luasdan Rasulullah saw telah mengambil ba’iah daripada
rombongannya iaitu sumpah setia dan mereka sanggup berjuang hingga ke titisan darah yang
terakhir kerana membela Uthman. Ba’iah ini dinamakan Ba’iah al- Ridwan dan menyebabkan
kaum Quraisy telah menghantar Suhail bin Amru untuk membawa mesej perdamaian.
Perbincangan antara Rasulullah saw dan Suhaik bin Amru mengasaskan Perjanjian Hudaibiyah
berdasarkan beberapa ciri. Rasulullah menerima perjanjian ini kerana perjanjian tersebut amat
menguntungkan umat Islam dalam jangka panjang walaupun ada sahabat yang tidak bersetuju.
Perjanjian ini menjadi pengiktirafan terhadap kekuatan umat Islam

Surat Diplomatik

Rasulullah mengutuskan beberapa utusan kepada raja-raja dan pemerintah yang mempunyai
kekuasaan di beberapa wilayah. Kandungan surat mengajak pemimpin, wakil kepada raja, ketua
negara serta kaum dan rakyat lain untuk memeluk agama Islam. Surat-surat ini ditandatangani
dengan cop mohor berupa cincon perak yang berukiran kalimat ‘Muhammad Rasulullah’.
Sesetengah mereka menerima seruan Rasulullah dan memeluk Islam, namun terdapat beberapa
yang lain menunjukkan sikap biadap dan angkuh menerima utusan tersebut. Baginda
menggunakan segala cara untuk menyampaikan Islam ke merata dunia termasuklah pemerintah
di Damsyik, pemerintah di Yamamah, Raja Iskandariah, Maharaja Rom, Raja Parsi dan
beberapa pemerintah dan ketua negara yang lain.

a. Surat untuk Raja Habsyah melalui utusan Amru bin Umaiyah

Nabi Muhammad saw mengutuskan Amru bin Umaiyah sebagai wakil menemui Raja Habsyah
Raja Habsyah ialah raja beragama Kristian yang bernamaAsyam bin al- Jabr atau lebih dikenali
sebagai Raja Najasyi memeluk Islam selepas menerima surat Rasulullah saw dan kemudiannya
membalas surat baginda.

b. untuk Surat Raja Bahrain melalui utusan Ala’ bin Hadrami

Al’a bin Hadrami dihantar sebagai wakil membawa surat kepada Raja Bahrain
Raja Bahrain ketika ituMunzir bin Sawa(S’adi). Raja Munzir berbesar hati menerima utusan itu
dan memeluk Islam.

c. Surat untuk Raja Oman melalui Amr’ bin Al-‘As

Amr’ bin Al-‘As diutuskan menemui pemerintah Oman dengan membawa sepucuk
surat. Kedua-dua raja Oman, iaitu Jayfar dan Abbed bin Julundi memeluk Islam

d. Surat untuk pemerintah Damsyik dan Gabenor Syam melalui utusan Shuja’ bin
Wahb al-Asadi

Rasulullah saw mengutuskan Shuja’ bin Wahb al-Asadi dengan membawa surat menemui
pemerintah Damsyik dan Gabenor Syam yang bernama Munzir bin Abi Shamsir al-Ghassani.
Sambutan yang diberi adalah kurang sopan dengan mengugut untuk menyerang
Madinah. Namun, pujukan Shuja’ berjaya menenangkan mereka dan melayan utusan ini dengan
penuh hormat dan sopan. Namun mereka tidak memeluk Islam.
e. Surat untuk pemerintah Yamamah melalui utusan Salit bin ‘Amr

Salit bin Amr’dihantar sebagai wakil Rasulullah menemui pemerintah Yamamah iaitu Hauzah
bin Ali yang beragama Kristian
Beliau menyatakan persetujuan memeluk Islam namun dengan syarat dijadikan pemerintah
sebagai separuh negara Islam. Walau bagaimanapun, beliau meninggal dunia beberapa hari
setelah beliau menyatakan syaratnya.

f. Surat untuk Raja Iskandariah melalui utusanBatib bin abi Balta’ab

Hatib diutuskan sebagai wakil Rasulullah untuk menemui pemerintah Iskandariah (penguasa
Mesir) Jarih bin Matthew (dikenali sebagai Raja Muqauqis).
Beliau berjanji akan mempertimbangkan perkara ini dan menyimpan surat Rasulullah dengan
penuh hormat. Beliau juga mengirimkan hadiah kepada Rasulullah sebagai tanda persahabatan.

g. Surat untuk Maharaja Rom melalui utusan Dihiyah al-Kalbi

Dihiyah bin Khalifah bin al-Kalbi dihantar sebagai wakil menemui Maharaja Rom,
Heraclueus. Surat daripada Rasulullah menyeru Heracleus memeluk Islam diterima ketika
mereka meraikan kemenengan ke atas Parsi. Walau bagaimanapun Heracleus menerima surat
daripada Rasulullah dan ingin mengetahui kebenaran kenabian MuhammadS.A.W.
Abu Sufyan yang sedang mengetuai kafilah perdagangan Quraisy diminta memberi pendapat
mengenai keperibadian, kedudukan social dan kejujuran Rasulullah untuk membuktikan
kenabian Muhammad S.A.W. Heracleus mengakui kenabian Muhammad S.A.W dan melayan
wakil baginda dengan penuh hormat tetapi beliau tidak memeluk agama Islam.

h. Surat untuk Raja Parsi melalui Abdullah bin Huzaifa

Abdullah bin Huzaifah membawa Raja Parsi, Khasroe Pervez Raja Parsi begitu marah selepas
membawa surat tersebut lalu mengoyakkan kerana berasa terhina kerana menganggap salah
seorang ‘rakyatnya’ iaitu Rasulullah berani menulis namanya sebelum nama Raja Parsi.
Abdullah kembali ke Madinah dan memaklumkan tindakan Raja Parsi mengoyakkan surat
tersebut. Rasulullah menyatakan bahawa kerajaan dan empayar Kharoe Pervez akan musnah
sebagaimana beliau mengoyak surat baginda.
Hal ini terbukti apabila Parsi kalah dalam peperangan dalam peperangan dengan Rom.
Seharusnya kerajaan Parsi telah jatuh dan hancur sehingga akhirnya ditakluki oleh tentera Islam
pada zaman Khalifah Umar bin Al-Khattab.

i. Surat untuk Amir, pemimpin dan pemerintah yang lain

beberapa pemerintah lain yang diberi hidayah oleh Allah SWT untuk menerima seruan
Rasulullah saw ialah: Ferda bin Umro al-Khizai memeluk Islam pada tahun kelima Hijrah.
Walau bagaimanapun beliau dibunuh atas arahan daripada pemerintah Rom. Thumamah dari
Najdyang memeluk Islampada tahun keenam Hijrah. Jablin, pemerintah Ghassan memelik Islam
pada tahun ketujuh Hijrah. Kedar, pemerintahDaunataul Jandal memeluk Islam pada
tahunkesembilan Hijrah. Dzul Kala bin Himyar, Raja Himyar memeluk Islam, baginda telah
membebaskan 18,000 orang hamba dalam satu hari.
 Dengan risalah-risalah ini bermakna Rasulullah saw telah menyampaikan dakwahnya kepada
sebahagian besar raja-raja di dunia. Ada antara mereka yang beriman dan ada sebahagian yang
kufur dengannya. Namun mereka yang kufur tetap memikirkan tentang risalah ini setelah kenal
dan mengetahui nama ‘Muhammad’dan agamanya Islam.

Hubungan diplomatik zaman Khalifah al-Rasyidin

a) Pada zaman Khulafa’ al-Rasyidin, hubungan negara Islam dengan negara luar khususnya
kuasa-kuasa besar dunia adalah agak tegang. Khalifah Abu Bakar al-Siddiq berjaya
mempertahankan kerajaan Islam di Madinah daripada ancaman kuasa-kuasa tersebut, iaitu
kerajaan Parsi di sebelah timur dan kerajaan Rom Timur atau Byzantine di sebelah barat yang
kerap kali mengancam kerajaan Islam di Madinah. Beliau meneruskan perancangan Rasulullah
S.A.W yang tergendala kerana kewafatan baginda iaitu menghantar tentera pimpinan Usamah
bin Zaid ke Syam untuk melindungi umat Islam daripada ancaman Rom. Beliau melantik
panglima perang, Khalid bin al-Walid untuk mengetuai 40 ribu tentera yang dipecahkan kepada
empat battalion tentera seperti yang berikut: Batalion pertama dipimpin oleh Yazid bin Abi
Sufian ; Batalion kedua Dipimpin oleh Shurahbil bin Hasanah ; Batalion ketiga dipimpin oleh
abu Ubaidah al-Jarrah ; dan Battalion keempat dipimpin oleh Amru bin al-As. Khalid berjaya
memimpin angkatan tersebut dalam peperangan Ajnadin pada tahun 13 Hijrah (634M)
menewaskan tentera Byzantine dan menguasai kawasan Timur dan Utara Palestin. Siasah
hubungan luar pada zaman Khalifah Abu bakar diteruskan oleh Khalifah-khalifah selepas beliau.

b) Kerajaan Islam Madinah terus menyebarkan sayap perhubungan dengan negara luar sama
ada secara diplomatik atau penguasaan ke atas negara-negara yang enggan menjalinkan
kerjasama. Semasa pemerintahan Khalifah Umar al-Khattab, empayar Islam berkembang
dengan pesat. Beliau menawan Mesopotamia dan sebahagian kawasan Parsi daripada empayar
Parsi sekaligus menamatkan hayat Empayar Parsi. Beliau juga menawan Mesir, palestin, Syam,
Afrika Utara dan Armenia daripada Byzantine (Rom Timur). Kota Baitulmuqqadis telah berjaya
ditakluki tentera Islam pada 637 M

c) Pada zaman Khalifah Uthman, wilayah Islam juga telah diperluaskan lagi hingga ke
Afghanstan, Samarkand, Cyprus dan Tripoli

d) Pada zaman Khalifah Ali, hubungan diplomatic tidak dapat diperluaskan kerana sibuk
dengan pergolakan dalaman.

Kesimpulan :

Hubungan diplomatik dari zaman Rasulullah S.A.W hingga ke zaman Khulafa al-Rasyidin
memperlihatkan usaha penyebaran Islam secara aman dan perdamaian.
Walaupun terdapat penentangan daripada kuasa-kuasa besar seperti Rom dan Parsi namun
hubungan diplomatik tetap dijalankan sebagai alternatif terbaik untuk menyebarkan Islam ke
seluruh pelosok dunia.
 Soalan 49: Bincangkan bentuk hubungan luar, iaitu naungan melalui bayaran jizyah
semasa zaman Khulafa’ al-Rasyidin dan Khalifah Bani Umaiyah.

Pendahuluan

Jizyah ialah ufti yang dibayar oleh Negara bukan Islam kepada Negara Islam. Boleh dianggap
sebagai cukai politik dan dikenakan ke atas golongan pembayar jizyah yang digelar sebagai
Zimmi. Perlu dibayar secara tahunan mengikut kadar yang berpatutan sesuai dengan kedudukan
dan kemampuan individu tersebut.
Orang bukan Islam atau Zimmi yang dikenakan jizyah ialah individu yang sihat, waras, tidak
cacat, sudah mencapai akil baligh, orang lelaki yang merdeka dan orang yang tidak menderita
penyakit berpanjangan. Orang miskin dan orang tua dikecualikan.
Pembayaran jizyah membolehkan mereka diberi hak yang sama seperti orang Islam dan dapat
berlindung di bawah pemerintahan kerajaan Islam. Jizyah yang dikenakan terbahagi kepada dua
kategori iaitu, secara baik-jizyah dibayar atas kerelaan serta persetujuan antara orang bukan
Islam dengan pemerintah Islam dan secara paksaan-pemerintah Islam akan menentukan kadar
jizyah yang perlu diberi apabila berlakunya hubungan antara mereka dengan pemerintah Islam

Isi-isi Penting

A. Zaman Khulafa’al-Rasyidin

Pembayaran jizyah dimulakan sejak zaman Nabi Muhammad SAW.

Pada zaman Khulafa’ al-Rasyidin, jizyah menjadi lebih signifikan kerana dasar peluasan kuasa
yang dilaksanakan oleh khalifah. Melalui pembayaran jizyah, hubungan diplomatik dan naungan
antara Madinah dan kerajaan lain dapat dibentuk. Sebagai contoh, Khalifah Abu Bakar al-
Siddiq telah memberi pilihan kepada kerajaan Iraq dan Syria sama ada ingin diserang,
membayar jizyah atau memeluk Islam. Iraq dan Syria bersetuju membayar 19 ribu dirham
setahun sebagai jizyah.
Melalui jizyah juga, telah banyak kerajaan yang menjadi wilayah naunan kerajaan
Madinah. Contohnya,pada zaman Khalifah Abu Bakaral-Siddiq, kerajaan al-Anbar dan ‘Ain al-
Tamartelah menjadi naunan kerajaan Madinah setelah panglima Khalid al-Walid berjaya
menawan kedua-dua kerajaan tersebut.
Kerajaan-kerajaan tersebut telah melakukan pembayaran jizyah kepada Madinah dan
menjadikan mereka berada di bawah naungan kerajaan Islam Madinah. Melalui pembayaran
jizyah dan naungan pengaruh serta kedudukan kerajaan Madinah semakin kukuh sekali gus
membantu Islam untuk tersebar dengan meluas.

Zaman Khalifah Umar al-Khattab, sistem jizyah masih diguna pakai dan
dimantapkan. Khalifah Umar al-Khattab menugaskan para Gabenor untuk

bertanggungjawab dalam urusan urusan pembayaran jizyah oleh wilayah-wilayah taklukan Islam.
Sebagai contoh, gabenor-gabenor bagi wilayah taklukan Islam seperti Baitulmuqqadis, Babylon
dan Byzantine bertanggungjawab untuk menguruskan hal ehwal pembayaran jizyah oleh
wilayah tersebut. Lebih banyak kerajaan yang menjadi wilayah naungan kerajaan Islam
Madinah pada zaman pemerintahan Khalifah Umaral-Khattab berikuan dasar perluasan yang
dilaksanakan oleh khalifah. Kebanyakan kerajaan-kerajaan wilayah ini membayar jizyah kepada
 pemerintah Islam dengan tujuan untuk mendapatkan perlindungan. Antara wilayah tersebut ialah
Tripoli, Nabawan, dan Qairawan.
Semasa Khalifah Uthman bin Affan, wilayah-wilayah tersebut masih kekal sebagai negeri
naungan kerajaan Islam Madinah dan hasil pungutan jizyah menambahkan lagi hasil pendapatan
negara. Namun, akibat daripada perpecahan dan perang saudara yang tercetus semasa
pemerintahan Khalifah Ali bin Abi Talib, banyak negeri yang asalnya wilayah naungan Islam
tidak membayar jizyah dan membebaskan diri daripada menjadi wilayah naungan kerajaan
Islam Madinah.

B. Zaman Khalifah Bani Umaiyah

Para khalifah Bani Umaiyah masih lagi mengamalkan sistem jizyah tetapi konsep dan sistem
pelaksanaannya berbeza antara khalifah-khalifah Bani Umaiyah mengikut falsafah masing-
masing. Namun, melalui pembayaran jizyah, negeri-negeri tersebut menjadi negeri naungan
kerajaan Islamyang berpusat di Damsyik.
Pada zaman Khalifah Abdul Malik bin Marwan, jizyah dikenakan ke atas golongan Mawali,
iaitu orang bukan Islam berketurunan Arab, namun jizyah ini ditentang oleh puak Syiah kerana
dianggap sebagai penindasan.
Pungutan jizyah juga pada masa itu bertujuan untuk membiayai perbelanjaan kerajaan naungan
Islam, iaitu Byzantine yang telah berjanji untuk melindungi keselamatan kerajaan Bani Umaiyah
di samping untuk menambah pendapatan negara.

Pembayaran jizyah pemerintahan Khalifah al-Walid bin Abdul Malik,

oleh kerajaan naungan digunakan untuk meluaskan syiar Islam dan menambah pendapatan
Negara. Khalifah al-Walidbin Abdul Malik melakukan penaklukan dan menjadikan wilayah
yang ditakluk sebagai naungan kerajaan Islam Bani Umaiyah dan dalam masa yang sama
mengembangkan syiar Islam.
Pada zaman Khalifah Umar bin Abdul Aziz, jumlah pembayaran jizyah oleh wilayah-wilayah
naungan Islam berkurangan. Hal ini diakibatkan oleh dasar dan konsep yang diamalkan oleh
Umar bin Abdul Aziz dalam hal pungutan jizyah.
KhalifahUmar bin Abdul Aziz menggunakan sistem yang diperkenalkan oleh Khlifah Umar al-
Khattab dan tidak menjalankan peluasan kuasa sekali gus menyebabkantiada kerajaan-kerajaan
baharu yang menjadi naungan pemerintahan beliau.
Khalifah Umar bin Abdul Aziz turut menggalakkan perkahwinan campur antara golongan bukan
Arab dengan golongan Arab.
Apabila Khalifah Yazid bin Abdul Malik memerintah, beliau mengamalkan semula sistem jizyah
para khalifah terdahulu dan menaikkan kadar bayaran jizyah sebanyak 20% yang menyebabkan
tercetusnya pemberontakan oleh golongan petani.

Kesimpulan

Jizyah yang dibayar oleh golongan Zimmi digunakan untuk pembangunan dan menjamin
keselamatan serta kesejahteraan mereka.
Layanan dan hak yang sama diberikan kepada orang bukan Islam dan orang Islam. Syiar Islam
dapat dikukuhkan, banyak kerajaan yang menjadi wilayah naungan Islam
 Soalan 50: Huraikan pelaksanaan sistem naungan pada zaman khulafa al-Rasyidin dan
kerajaan Bani Umaiyah pada abad ke-7 hingga 8

Pendahuluan;

Kewujudan sesebuah negara yang dinaungi oleh kerajaan islam berkait rapat dengan cukai jizyah.
Jizyah merupakan cukai politik yang dikenakan ke atas golongan kafir dhimmi. Tujuan
pelaksanaan cukai ini ialah sebagai balasan kerajaan Islam melindungi harta dan nyawa orang-
orang bukan Islam.
Sumber jizyah ini sebenarnya telah pun dipratikkan pada zaman Nabi Muhammad SAW, namun
pelaksanaannya lebih formal pada zaman khulafa' al-Rayidin.

Isi-isi penting;

Sistem naungan zaman Khulifah' al-Rasyidin:

1. Pelaksanaan cukai ini sememangnya amat ketara pada zaman khulifah' al-Rasyidin berikutan
banyak ekspedisi dakwah dan ketenteraan dijalankan sama ada dalam mahupunluar
semenanjung tanah Arab. Melalui ekspedisi yang dijalankan ini, golongan kafir yang enggan
menerima agama Islam diwajibkan membayar jizyah sebagai simbol berada di bawah nanguan
kerajaan Islam.
2. Sewaktu pemerintahan kalifah Abu Bakar al-siddiq, kejayaan mengalahkan beberapa buah
kawasan diperintah oleh parsi di Iraq telah menyebabkan penduduk seperti di Hirah, Anbar, dan
Ain al-Tamar sanggup membayar jizyah sebagai simbol berada di bawah nanguan kerajaan
islam Madinah.
3. Zaman khalifah umar bin al-khattab menyaksikan semakin banyak negara menyatakan
kesanggupan berada dibawah naungan kerajaan islam. Mesir contohnya, sanggup berada di
bawah naungan kerajaan Islam setelah Amru al-As menghapuskan penjajahan Byzantine di sana.
Penduduk Baitulmuqaddis melalui pemimpinnya telah menandatangani perjanjian damai dengan
khalifah dengan khalifah umar bin al-kattab dengan menyatakan kesanggupan membayar jizyah
dengan syarat kerajaan Islam memberi jaminan keselamatan jiwa, nyawa, harta benda, jaminan
kebebasn beragama serta amalan ibadat bagi semua penduduk di Baitulmuqaddis di samping
bersedia menyerahkan segala masalah yang tidak dapat diselesaikan oleh penduduk
Baitulmuqaddis kepada pemerintah Islam. Selain itu, Syam, Palestin dan Jordan turut sama
menyatakan kesanggupan membayar jizyah berikutan kejayaan tentera islam di bawah pempinan
Khalid bin al-Walid dan Abu Ubaidah al-Jarrah mengalahkan Byzantine dalam beberpa siri
peperangan.
4. Pada zaman pemerintahan Khalifah Uthman bin Affan pula, beberapa buah kawasan di utara
Afrika menyatakan kesanggupan berada di bawah naungan kerajaan Islam serta sanggup
membayar jizyah. Umpamanya, penduduk di kawasan Qairawan, Tripoli dan Nubah.

Pelaksanaan sistem nanguan zaman kerajaan Umayyah:

5. Pada zaman kerajaan Umayyah terutama sewaktu pemerintahan khalifah al-walid bin abdul
Malik, kejayaan ekspidisi ketenteraan merentasi benua Asia, Afrika dan Eropah telah
menyebabkan beberapa buah kawasn menyatakan kesanggupan berada dibawah naungan
kerajaan Islam. Kempen ketenteraan di india di bawah pempinan Muhammad al-Qasim, bukan
sahaja telah berjaya mengalahkan Raja Dhaha, iaitu pemerintah sind, malah kemarahan tentera
 Islam ke Multan telah menyebabkan pendudukanya menyerah diri dan bersetuju membayar
jizyah dengan kadar tertentu.
6. Begitu juga dengan kejayaan ekspedisi ketenteraan di Asia Tengah, Marw, Karminiyah dan
Bukhara. Penduduknya yang enggan menganut agama islam sanggup membayar jizyah sebagai
balasan atau jaminan keselamatan daripada kerajaan Umayyah melalui Gabenornya, Qutaibah
bin Muslim dan saudaranya, Bahar bin Muslim. Di Afrika Utara pula, kejayaan panglima Musa
bin Nusair mengalahkan bangsa Barabar dan Zeutes membolehkan beliau menguasai Tangier
dan Ceuta sekaligus membolehkan kerajaan Islam memungut cukai jizyah dan menjadi batu
loncatan kemaraan tentera islam ke Andalus.

Kesimpulan:

Naungan yang diperoleh daripada kerajaan Islam amnya akan membawa kepada pengiktirafan
negara-negara lain termasuk Parsi dan Byzantine meskipun kerajaan ini mempunyai sikap anti
Islam.
Melalui hunbungan yang dijalankan ini, legasi atau keunggulan kerajaan Islam telah
terserlahmelangkaui sempadan geografi.

Soalan 51: Huraikan hubungan luar yang melibatkan kerajaan Abbasiyah dengan
kerajaan-kerajaan lain.

Pendahuluan

Pada zaman Abbasiyah berlaku perluasan kuasa dan hubungan diplomatic dengan Negara luar.
Namun hubungan ini lebih kepada menjaga pengaruh kekuasaan dan kedudukan kerajaan
Abbasiyah ke atas Negara wilayahnya.
Isi-isi Penting

1. Hubungan Kerajaan Umaiyah di Andalusia

Hubungan kerajaan Abbasiyah dengan kerajaan Umawiyah sentiasa tegang disebabkan

permusuhan. Hal ini menyebabkan ABDUL RAHMAN BIN MU’AWIAH cuba melarikan diri
daripada kerajaan Abbasiyah. Beliau Berjaya menubuhkan kerajaan Umawiyah di Andalusia
dan menjadikan Qurtubah dan Cordova sebagai ibu negeri. Kerajaan abbasiyah berjaya
mengepung sebahagian kawasan Andalusia dan berjaya menewaskan kerajaan Umawiyah.
Khalifah Abu Ja’afar Al-Mansur membuat revolusi untuk menjatuhkan Al-Ala Bin Mughias Al-
Jazami di kota Bajah pada tahun 763(m). Abdul Rahman berusaha untuk memisahkan syam
daripada jajahan Abbasiyah. Oleh itu, Abdul Rahman telah menulis kepada pengikutnya di syam
untuk melantik anaknya Sulaiman sebagai pemerintah Andalusia selepas kematiannya.

2. Hubungan Kerajaan Karolonji

Kerajaan yang kuat terletak di laut anriatik iaitu di selatan Perancis pada zaman sekarang.
Pemimpin kerajaan ini ialah Raja Perancis yang bernama Raja Charlemagne dan telah menjalin
hubungan diplomatik dengan kerajaan Abbasiyah. Kedua-dua kerajaan ini bertukar-tukar duta
masing-masing khususnya pada zaman khlaifah Harun Al-Rashid. Pemerintahan kerajaan Raja
Charlemagne. Beliau menjalin hubungan baik dengan negara islam seperti sering bertukar-tukar
hadiah.
Kerjasama antara Sharlaman dengan khalifah Harun Al-Rashid dibuat dengan 2 tujuan. Iaitu
memudahkan jalan untuk memerangi kerajaan Umawiyah bagi berdiri di Andalusia sesuatupun
disebabkan kerajaan Umawiyah memiliki kekuatan yang cukup besar dan secara politik,
Sharlaman memperoleh beberapa faedah dari Baghdad terutmanya dalam keilmuan. Hal ini
kerana Eropah dan orang kristian pada ketika itu dalam zaman kegelapan ilmu.

3. Hubungan Kerajaan Byzantine

Merupakan musuh tradisi karajaan islam sejak zaman berzaman. Permusuhan terhadap islam
bertambah hebat sejak islam tersebar di Negara-negara dibawa jajahan Byzentine seperti Syam,
Mesir dan Maghribi. Sejak era pertama kerajaan Abbasiyah lagi, telah berlaku pertempuran
antara kerajaan Abbasiyah dengan kerajaan Byzentine di sempadan utara Syam. Kerajaan
Byzentine juga berusaha untuk menggagalkan pembentukan kerajaan Abbasiyah pada awal
penubuhannya dengan mengutuskan bala tentera berkuda untuk memerangi islam.
Keadaan yang berlaku memaksa khalifah Abu al-Abbas mengutuskan gabenornya di syam bagi
mematahkan serangan tersebut. Namun,hasratnya menemui kegagalan kerana beliau
meninggalkan dunia terlebih awal. Apadila al-Mansur dilantikmenjadi khalifah, beliautelah
berusaha untuk menguasai kembali kawasan yang dirampas leh kerajaan Byzentine. Usaha ini
telah menyebabkan beribu-ribu nyawa terkorban.
Beliau juga telah membina kekuatan di beberapa kawasanutama. Kawasan ini telah dibahagikan
kepada 2 kawasan, iaitu: Kubu al-Jazariah, iaitu kawasan yang dikhaskan untuk
mempertahankan kepulauan Furat dan utara Iraq. Antara kawasan yang terpentingdi dalam
kawasan ini ialah Maltiah,Masisah dan Kubu syam yang terletak di barat kubu al-Jazariah. Kubu
ini berfungsi untuk mempertahankan syam. Kekuatan terpentingnya ialah Tarsus dan Adnah.

Kesimpulan

Pemerintah Abbasiyah sibuk dengan kekacauan dalam negari dan ketidakstabilan politik
menyebabkan Byzentine mengambil peluang dan menduduki kembali wilayah-wilayah meraka
yang pernah diduduki oleh kekeuasaan Abbasiyah mulai dari masa pemerintahan khalifah al-
Mansur hingga khalifah al-Mutawakkil.

Soalan 52: Huraikan kesan perjanjian ke atas hubungan luar pemerintahan kerajaan
Abbasiyah dengan kerajaan-kerajaan lain

Pendahuluan:

Selepas pemerintahan Khalifah Umar bin Abdul Aziz iaitu khalifah yang kelapan Kerajaan
Umayyah muncullah pula kerajaan baru iaitu Kerajaan Abbasiyah yang diperintah oleh Khalifah
Harun al-Rasyid bin Muhammad al-Mahdi.
selama hampir 23 tahun, iaitu dari tahun 786 hingga 809 masihi. Beliau juga merupakan seorang
yang berani, warak , bijak, gagah dan meminati ilmu pengetahuan. oleh itu, terdapat beberapa
kesan perjanjian ke atas hubungan kerajaan Abbasiyah dengan kerajaan-kerajaan yang lain.
 Isi-isi Penting:

a) Mengeratkan hubungan dan hentikan konflik yang berlarutan.

Semasa pemerintahan zaman kerajaan Abbasiyah,khususnya sewaktu pemerintahan khalifah

Harun al-Rasyid,terdapat beberapa perjanjian telah ditandatangani dengan beberapa buah
kerajaan lain atas matlamat tersebut.
Hal yang sama juga berlaku berlaku semasa peemerintahan kerajaan Uthmaniyah, terutamanya
pada zaman kegemilanganya

b) Usaha menguasai Asia kecil

sebagaimana yang diketahui, hubungan antara kerajaan islam dengan kerajaan Byzantine
sentiasa berada dalam keadaan tegang sewaktu zaman pemerintahan khalifah Harun al-Rasyid.
Oleh disebabkan itu, untuk mengelakkan peperangan dengan kerajaan islam berlaku,wakil Raja
Byzantine, iaitu Maharani Irene IV telah memeterai perjanjian damai dengan Khalifah Harun al-
Rasyid dengan menyatakan kesanggupan membayar ufti sebanyak 90 000 dinar setiap tahun dan
membenarkan perkembangan agama islam serta aktiviti perdagangan orang islam di Byzantine
di lakukan. Perjanjian ini juga memutuskan gencatan senjata selama tiga tahun.

c) Maharani Irene IV melanggar perjanjian

Dengan tindakan maharani tersebut Khalifah Harun al-Rasyid bertindak menyerang dan
menawan beberapa buah Bandar seperti Heraclea, Tyans, Iconium, Emphesus dan seterusnya
mara ke pulau Cyprus. Kemaraan ini menyebabkan Nicephorus membuat perjanjian damai
sekali lagi dan sanggup membayar ufti tahunan kepada kerajaan islam.

d) Jalinan hubungan yang baik

Kerajaan Abbasiyah pada zaman Khalifah Harun al-Rasyid menjalinkan hubungan baik dengan
Perancis. Kedua-dua kerajaan ini mewujudkan perjanjian kerjasama disebabkan mereka
menghadapi musuh yang sama iaitu Kerajaan Umayyah di Andalus. Keakraban kedua-dua buah
Negara ini dapat dilihat dengan adanya pertukaran hadiah. Umpamanya, Khalifah Harun al-
Rasyid pernah mengirimkan sebuah jam yang menggunakan kuasa air bagi menandakan waktu
kepada Raja Charlemagne, Perancis.

Penutup:

Dengan kebijaksanaan dan kewarakan khalifah Harun al-Rasyid iaitu khalifah yang memerintah
kerajaan Abbasiyah kebaikan telah dapat diwujudkan melalui perjanjian dan kerajaan-kerajaan
yang lain juga dapat memupuk semangat persaudaraan dan menjalinkan hubungan tanpa
menyebabkan peperangan di antara satu sama lain. seperti hubungan baik di antara perancis
dapat di wujudkan kerana kerajaan Perancis tidak mahu kerajaan Abbasiyah berbaik-baik
dengan kerajaan Umayyah, Sepanyol (Andalus).
Namun, kerajaan Abbasiyah dan Byzantine pula adalah genting dan sering bermusuhan. Selepas
pemerintahan kerajaan Abbasiyah, kerajaan Fatimiyyah akan muncul dan berakhir dengan
pemerintahan kerajaan Uthmaniyah.
 Soalan 53: Huraikan hubungan luar dan perjanjian-perjanjian yang melibatkan kerajaan
Uthmaniyyah dengan kerajaan lain antara abad ke-17 - 19.

Pendahuluan;

Kerajaan Uthmaniyah memerintah dari tahun 1281 hingga 1924 M. Pada tahun1453 M,
pemerintahannya berpusat di Istanbul. Kerajaan ini ditubuhkan selepas tentera Mongol berjaya
menakluk kerajaan Abbasiyah di Baghdad. Kerajaan Uthmaniyah diasaskan oleh Uthman bin
Ertughrul.
Selepas pemerintahan Sultan Muhammad al-Fatih, kerajaan ke-17 M hingga abad ke-19 M.
Kerajaan Uthmaniyah mula menghadapi beberapa tekanan kuasa-kuasa Barat termasuk
menandatangani beberapa perjanjian bagi manamatkan konflik yang timbul.

Isi-isi penting;

1. Perjanjian Radsin

Telah ditandatangani oleh Sultan Muhammad IV pada tahun 1681 M dengan Rusia setelah
kalah dengan teruk dalam peperangan. Melalui perjanjian ini, kerajaan Uthmaniyah terpaksa
menyerahkan Ukraine kepada Rusia dan membuka perniagaan Cossack di Laut Hitam.
Ini bermakna orang Turki telah kehilangan kuasa mereka di Laut Hitam setelah berjaya
menguasai laluan tersebut untuk beberapa abad.

2. Perjanjian Karlowitz

Sewaktu pemerintahan Sultan Ahmad III (1703 M), baginda terpaksa menghadapi masalah dari
luar dan juga dalam negeri. Di luar Negara, baginda terdedah kepada serangan tentera kristian
di bawah pimpinan Tsar Peter yang sebelum ini berperang dengan Kerajaan Uthmaniyah pada
zaman SultanMustafa II.
Peperangan ini berakhir dengan termeterainya Perjanjian Karlowitz. Kesan daripada perjanjian
tersebut, sebahagian besar daripada wilayah Kerajaan Uthmaniyah di Hungary dan kawasan
Laut Hitam, temasuk Azou diserahkan semula kepada Habsburg dan Poland.

3. Perjanjian Passarowit

Turki telah kehilangan Timsuar, Belgrade, sebahagian besar Serbia dan Romania. Manakala,
Venice pula menduduki kawasan pantai Dalmatia. Pada abad ke-18 M merupakan tempoh yang
paling buruk yang pernah berlaku dalam sejarah Kerajaan Uthmaniyah.
Serangan demi serangan yang dilancarkan oleh Venice dan Austria akhirnya telah berjaya
mengalahkan tentera kerajaan Uthmaniyah pada tahun 1716 M.

4. Perjanjian Jassy

Termeterai antara Kerajaan Uthmaniyah dengan Rusia sewaktu pemerintahan Sultan Salim III.
Ini kerana keadaan Kerajaan Uthmaniyah semakin parah apabila wujud jalinan kerjasama antara
Rusia dan Austria yang berusaha mewujudkan semula Kerajaan Greek-Byzantine.
Ini terbukti apabila perikatan ini berjaya merampas Moldovia dan Wallachia daripada kerajaan
Uthmaniyah.Kemudian termeterailah perjanjian tersebut yang menyerahkan kembali Wilayah
 seperti Moldovia dan Wallachia diserahkan semula kepada Kerajaan Uthmaniyah manakala
Sungai Dnister diisytiharkan sebagai kawasan sempadan.

5. Perjanjian San Stefeno

Pada tahun 1876 M, kerajaan Uthmaniyah diperintah oleh Sultan’Abd al-Hamid II. Setahun
selepas itu, Rusia telah mengistiharkan perang ke atas kerajaan Uthmaniyah. Konflik ini
diselesaikan melalui pada tahun 1878 M. Namun, perjanjian ini hanya menguntungkan Rusia
sedangkan kerajaan Uthmaniyah semakin mengecil ekoran pembebasan wilayah kekuasaanya
yang kini berpindah milik kepada Rusia.
Kehilangan kuasa dan kerugian besar yang dialami oleh kerajaan Uthmaniyah ini telah
membawa kepada kebangkitan golongan Turki Muda yang menuntut agar kuasa sultan dihadkan
sebaliknya mengamalkan prinsip demokrasi.

Kesimpulan;

Hubungan boleh diwujudkan melalui perjanjian persahabatan. Kaedah sebeginilah yang

digunakan oleh kerajaan-kerajaan Islam tatkala menjalinkan hubungan luar dengan negara-
negara lain. Melalui perjanjian-perjanjianyang termeterai, kerajaan Uthmaniyah bukan sahaja
telah kehilangan wilayah, bahkan yang paling teruk ia telah menyumbang kepada kejatuhan
kerajaan ini ekoran kemunculan gerakan Turki Muda.
Keengganan Sultan Abd al-Hamid II melayan permintaan perjuangan Gerakan Turki Muda yang
mendapat sokongan tentera telah menyebabkan baginda digulingkan. Bermulanya era
pemerintahan sekular di bawah kekuasaan Mustafa Kamal Attatartuk di Turki Uthmaniyyah.
2.1 SISTEM DAN INSTITUSI EKONOMI

Soalan 54: Huraikan konsep asas dan prinsip ekonomi dalam islam

Pendahuluan

Menurut pandangan islam, ekonomi merujuk kepada suatu ilmu yang mengkaji
kegiatan manusia selaras dengan tuntutan syariat, sama ada di peringkat perolehan,
penggunaan atau pengurusan sumber untuk kebaikan diri, masyarakat dan Negara dari segi
rohani dan jasmani bagi mendapat keredhan Allah SWT.
Ekonomi Islam sebenarnya berasaskan konsep tauhid bagi melahirkan manusia yang beriman,
beramanah dan bertanggungjawab.

Isi-isi Penting

Asas-asas ekonomi Islam

Konsep uluhiyyah yang menjelaskan tentang sifat Allah SWT sebagai penguasa yang membuat
peraturan-peraturan bagi menjaga dan menampung kehidupan makhluk bagi mencapai
kesempurnaan islam
Konsep rububiyyah yang menjelaskan tentang hubugan manusia dengan pencipta-NYA dan
hubungan manusia sesama manusia berasaskan konsep tauhid.
Konsep tazkiyyah yang menjelaskan tentang pembentukan atau penyucian jiwa melalui amalan
seperti zakat dan sedekah.
Konsep manusia sebagai khalifah yang menjelaskan tentang manusia sebagai pemegang
amanah yang bertanggungjawab memakmurkan muka bumi berdasarkan hukum syarak dan
tidak melakukan sebarang kerosakan.
Konsep persaudaraann dan pengorbanan yang merupakan amalan yang menandakan
keimanan seseorang melibatkan kasih saying,hormat-menghormati,bertanggungjawab dan rela
berkorban.
Konsep al-Falah yang merujuk kepada kejayaan ataupun kebahagian yang diperoleh sama ada
di dunia dan di akhirat berlandaskan amalan-amalan yang berteraskan syarak.
Prinsip-Prinsip ekonomi Islam

Hak milik individu. Pemegang hak milik sebenar ialah Allah SWT. Manusia hanya diberikan
hak mengurus dan mengambil manfaat daripada harta yang di anugerahkan oleh Allah
SWT.Hak milik dalam islamadalah tidak mutlak tetapi terikat dengan hokum dan peraturan
islam.
Hak milik umum ini pada kebiasaannya di urus oleh pihak pemerintah dan di agihkan secara
adil dan saksama kerana ia merupakan hak milik bersama
Aktiviti ekonomi yang di uruskan. melibatkan aktiviti pengeluaran dan penggunaan.Barang
pengeluaran mestilah yang diharuskan oleh islam iaitu yang bersih,suci,berguna dan tidak
membahayakan
 Penutup

Ringkasnya, dapatlah dikatakan ekonomi menurut perspektif islam merupakan suatu bidang
ilmu yang melibatkan aspek fizikal (lahiriah) dan spiritual.Selain itu, ekonomi islam berasaskan
konsep tauhid bagi melahirkan manusia yang beriman,beramanah,dan bertanggungjawab.

Soalan 55: Huraikan ciri-ciri sistem ekonomi Islam

Pendahuluan.

Menurut pandangan islam,ekonomi merupakan suatu ilmu yang mengkaji kegiatan manusia
selaras dengan tuntutan syariat islam, sama ada di peringkat perolehan, penggunaan atau
pengurusan sumber untuk diri, masyarakat dan negara, dari segi rohani dan jasmani.
Pada zaman nabi muhammad saw,sumber wahyu merupakan asas kepada penggubalan dan
pelaksanaan segala kegiatan ekonomi yang melibatkan umat islam khasnya dan umat manusia
amnya.

Isi-isi penting

1. Aktiviti ekonomi bertujuan untuk beribadah kepada Allah.

Dalam sistem islam, tujuan utama setiap aktiviti perniagaan, pelaburan, perusahaan dan
seumpamanya adalah untuk beribadah kepada allah swt. Dalam kontek ini, tiada sebarang
aktiviti ekonomi islam dilaksanakan selain dasar ini.
Aktiviti ekonomi haruslah di lakukan berkhemah, bertanggungjawab dan tidak mengetepikan
aspek nilai dan kebajikan.

2. Matlamat jangka panjang diutamakan.

Matlamat sistem ekonomi adalah untuk memberi kemakmuran dan kesejahteraan kepada rakyat
Bagi individu yang mengushakan perniagaan,matlamat jangka dalam aktiviti yang diletakkan
adalah untuk mencapai kesejahteraan hidup di akhirat.

3. Memberi kemakmuran kepada masyarakat.

Tujuan aktiviti pernigaan dan ekonomi adalah untuk memberi kemakmuran dan kesenangan
kepada masyarakat Produk atau perkhidmatan yang dikeluarkan adalah untuk maningkatkan
nilai dan tahap hidup masyarakat.
Perkhidmatan pelacuran,perjudian,dan seumpamanya tidak ada sama sekali dalam senarai
aktiviti ekonomi islam Sebagaimana yang di amalkan masyarakat jahiliah dan kaum yahudi di
madinah,kerana ia membawa kepada kerosakan dan kesengsaraan kepada kehidupan masyarakat.

4. Keuntungan dunia dan akhirat.

Perniagaan dan aktiviti ekonomi adalah untuk mendapat keuntungan meterial dan pahala
daripada aktiviti yang dilakukan nabi muhammad s.a.w. menjelaskan bahawa,"peniaga yang
amanah berada di bawah naungan arash pada hari pengadilan." Hadis menjelaskan bahawa
peniaga yang menjalankan urusan perniagaan dengan amanah dan tidak menipu timbangan serta
sukatan akan dimasukkan ke dalam golongan yang diberi keistimewaan.
Semakin banyak pahala yang diperoleh daripada aktiviti ekonomi, semakin tinggi usaha yang
dilaksanakan. Seterusnya, aktiviti ekonomi akan mengutamakan sifat tolong- menolong, jujur dn
mengutamakan golongan yang lemah kerana matlamatnya adalah untuk mendapat pahala dan
ganjaran Allah s.w.t.

Penutup.

Sistem ekonomi islam sebenarnya berasaskan konsep tauhid bagi melahirkan manusia yang
beriman,beramanah
bertanggungjawab dan sumber wahyu merupakan asas kepada penggubalan dan pelaksanaan
segala kegiatan ekonomi yang melibatkan umat islam.

Soalan 56: Huraikan prinsip ekonomi Islam yang berkaitan dengan pemilikan harta dan
aktiviti ekonomi yang dilarang oleh Islam.

Pengenalan

Ekonomi menurut pandangan Islam ialah suatu ilmu yang mengkaji kegiatan manusia selaras
dengan tuntutan syariah Islam sama ada diperingkat perolehan, penggunaan atau pengurusan
sumber untuk kebaikan diri, masyarakat dan negara dari segi rohani dan jasmani bagi
mendapatkan keredhaan Allah SWT. Ekonomi Islam merupakan sebahagian daripada cara hidup
Islam yang menyeluruh merangkumi aspek rohani dan jasmani
Kerangka pemikiran Islam jelas mengatakan tidak ada pemisahan antara agama dan ekonomi
kerana asas ekonomi Islam berbentuk segi tiga iaitu Allah S.W.T. sebagai pencipta dan
penguasa, manusia sebagai hamba dan harta kekayaan yang mesti dimanfaatkan menurut hukum
dan peraturan yang ditetapkan oleh Allah S.W.T. Umat Islam dibenarkan menjalankan kegiatan
ekonomi bagi memperoleh pendapatan selagi cara yang digunakan tidak melanggar peraturan-
peraturan yang telah ditetapkan oleh Al-Quran dan Al-Sunnah

Isi-isi
Prinsip asas ekonomi Islam
Konsep uluhiyyah yang menjelaskan tentang sifat Allah SWT. sebagai Penguasa yang membuat
peraturan-peraturan bagi menjaga dan menampung kehidupan makhluk untuk mencapai
kesempurnaan Islam.
Konsep rububiyyah yang menjelaskan tentang hubungan manusia dengan pencipta-Nya dan
hubungan manusia sesama manusia berasaskan konsep Tauhid.
Konsep tazkiyyah yang menjelaskan tentang pembentukan atau penyucian jiwa melalui amalan
seperti zakat dan sedekah.
Konsep manusia sebagai khalifah yang menjelaskan tentang manusia sebagai pemegang
amanah yang bertanggungjawab memakmurkan muka bumi berdasarkan hukum syarak dan
tidak melakukan sebarang kerosakan.
Konsep persaudaraan dan pengorbanan yang merupakan amalan yang menandakan keimanan
seseorang melibatkan kasih sayang, hormat menghormati , bertanggungjawab dan rela bekorban.
Konsep al-Falah yang merujuk kepada kejayaan atau pun kebahagian yang diperoleh sama ada
di dunia dan di akhirat berlandaskan amalan-amalan yang berteraskan syarak
Dalam Islam, hak milik terbahagi kepada dua iaitu hak milik individu dan hak milik
masyarakat atau negara (umum).

Hak milik individu :

Pemegang hak milik sebenar ialah Allah SWT. Manusia hanya diberikan hak mengurus dan
mengambil manfaat daripada harta yang dianugerahkan Allah SWT. Hak milik dalam Islam
adalah tidak mutlak tetapi terikat kepada hukum dan peraturan Allah.
Islam mengiktiraf pemilikan harta secara individu. Pada masa yang sama Islam mensyaratkan
pemilik harta supaya menjaga dan memelihara agama, jiwa, kehormatan dan keselamatan harta
serta melarang memperoleh harta secara haram.
Pemilikan harta individu yang tidak terkawal dan terarah boleh mendatangkan gangguan
terhadap orang lain dan kebajikan umum. Demi kesejahteraan dan keharmonian hidup
masyarakat, Islam telah menentukan cara-cara pemilikan harta. Dalam agihan harta hendaklah
dielakkan daripada berlaku jurang pendapatan yang terlalu besar atau melakukan pembaharuan
harta sehingga orang lain tidak dapat menikmati hasil daripada pengembangan harta yang
banyak.
Umat Islam diingatkan supaya perolehan harta yang banyak boleh mendatangkan kecintaan
yang berlebihan terhadap harta dan seterusnya melalaikan manusia daripada melakukan ibadat
dan mengingati Allah SWT. serta boleh terjerumus ke lembah kehinaan dan kekufuran.
Pemilik harta juga harus membelanjakan harta ke jalan Allah SWT. dengan
menderma,membuat amal jariah dan mengeluarkan zakat. Jika seorang hartawan tidak
mengeluarkan zakat,nasib orang miskin tidak akan terbela dan mereka akan terus berada dalam
kemiskinan dan kemelaratan.

Hak milik umum :

 Harta yang dikhususkan kepada kepentingan umum atau masyarakat merangkumi harta
umum yang sedia ada atau ciptaan Tuhan dan harta hasil usaha manusia seperti pembinaan jalan
raya, talian air paip, tempat rekreasi dan seumpamanya. Harta ini perlu dipelihara dan
dikongsi bersama.
 Harta milik umum ini pada kebiasaannya diurus oleh pihak pemerintah dan diagihkan
secara adil dan saksama kerana ia merupakan hak milik bersama.
 Melibatkan aktiviti pengeluaran dan penggunaan. Barangan pengeluaran mestilah
yangdiharuskan oleh Islam iaitu yang bersih, suci, berguna dan tidak membahayakan.
 Dalam proses pengeluaran mestilah dengan cara yang betul tanpa sebarang penipuan,
penganiayaan, penindasan serta menjaga hak dan kebajikan pekerja.
 Mesti dielakkan sifat boros, pembaziran dan bakhil. Sebaliknya digalakkan sifat berjimat
cermat, berhemat dan bantu membantu serta menggunakannya dalam perkara-perkara yang
diharuskan sahaja.
Aktiviti ekonomi yang diharamkan
: Riba
 Islam mengharamkan aktiviti perniagaan atau ekonomi yang berasaskan riba.
Pengamalan riba yang bermaksud pembayaran kembali kepada peminjam yang dilakukan oleh
individu atau berkumpulan terhadap modal kewangan dengan melibatkan tambahan nilai
melebihi daripada asal sesudah selesai tempoh pembayaran yang dipersetujui bersama.
 Riba jelas diharamkan di dalam Islam berdasarkan firman Allah SWT. dalam surah al-
Baqarah yang bermaksud “…Allah telah menghalalkan jual beli dan mengharamkan riba”.
Oleh itu, riba jelas hanya akan menyusahkan peminjam dan dianggap sebagai penindasan
kepada golongan yang benar-benar memerlukan.

Rasuah
 Islam turut mengharamkan amalan rasuah kerana akan melibatkan unsur penipuan dan
dapat meruntuhkan nilai moral sehingga menjatuhkan nilai agama dan kestabilan negara. Kesan
pengamalan rasuah amat ketara iaitu melibatkan penyalahgunaan kuasa, melemahkan
pentadbiran dan ekonomi negara akan turut terjejas.

Judi
 Islam juga mengharamkan judi kerana mendatangkan kerosakan akhlak dan moral
manusia. Orang yang mengusahakan perjudian dan melibatkan diri dalam perjudian akan
menanggung dosa. Allah SWT. telah berfirman dalam surah “ al-Maidah yang bermaksud “…
Sesungguhnya (minum) arak ,berjudi,….adalah perbuatan keji daripada perbuatan syaitan.”
Malahan , judi boleh menyebabkan seseorang itu bersikap malas dan sentiasa mengharapkan
belas ihsan daripada orang lain sahaja.

Pelacuran :
 Kegiatan pelacuran juga adalah sumber ekonomi yang diharamkan oleh Islam. Kegiatan
ini melibatkan perkhidmatan untuk mendapatkan wang menerusi penzinaan. Jelasnya, amalan
ini akan merosakkan masyarakat, merendahkan moral serta menjejaskan keturunan.

Mencuri dan merompak :

 Kegiatan mencuri dan merompak juga merupakan aktiviti ekonomi yang diharamkan oleh
Islam. Allah SWT. telah berfirman dalam surah al-Maidah yang bermaksud “ Lelaki dan wanita
yang mencuri potonglah tangannya sebagai balasan kejahatan yang dilakukannya dan seksaan
daripada Allah. Dan Allah Maha Perkasa lagi Maha Bijaksana”.
 Hal ini membuktikan bahawa Islam amat tegas dalam hukum mencuri kerana kegiatan ini
bukan sahaja meruntuhkan moral individu malahan turut mengancam keharmonian masyarakat
dan negara.

Kesimpulan :
prinsip ekonomi Islam lebih mementingkan pemilikan harta untuk dikongsi bersama dan
mengharamkan ekonomi yang menjurus kepada kemusnahan diri, agama, masyarakat dan
negara
pihak berkuasa atau pemerintah wajib melaksanakan sistem ekonomi yang adil dan membanteras
sebarang penyelewengan demi mewujudkan keadilan dan keseimbangan dari segi agihan harta
antara individu di satu pihak dan masyarakat dipihak yang lain

Soalan 57: Bincangkan kegiatan dan sumber pendapatan ekonomi Islam pada zaman Nabi
Muhammad SAW pada abad ke-7 Masehi.

Pendahuluan

Madinah merupakan sebuah kawasan yang asalnya sebuah oasis. kawasan yang subur dan kaya
dengan kegiatan ekonomi terutama perdagangan dan pertanian.
Apa-apa yang berkaitan.

Isi-isi Penting:

Kegiatan ekonomi

Kegiatan ekonomi utama adalah perdagangan dan pertanian. Tanaman seperti anggur,barli,dan
gandum. tamar adalah tanaman yang penting dan memberi faedah kepada penduduk madinah.
Barangan yang di perdagangkan ialah kurma, bijirin, emas, zamrud dan arak. Ekonomi di
Madinah di monopoli oleh golongan yahudi. Mereka merupakan Usahawan, petani dan peniaga
yang mengamalkan riba. Manakala Puak Aus dan kharaj mengusahakan tanah yang kering
kontang dan hidup dalam kemiskinan.
Aktiviti perniagaan di madinah terbukti apabila wujud pasaran harian dan bermusim.
Muhammad bin habib al-Bagdadi mencatatkan bahawa terdapat sekurang-kurangnya sebelas
pasar bermusim sebelum kedatangan islam dan terus berkembang pada zaman islam seperti ukaz,
majannah, Zu al-majaz dan hubashah

Sumber pendapatan ekonomi

Derma

Merupakan sumber kewangan utama umat islam di madinah yang mencabar sehingga mencapai
kemuncak kegemilangannya. Rasulullah pernah meminta umat islam supaya memberikan
sumbangan kepada kebajikan satu kabilah yang baru memeluk islam. Contoh; makanan, pakaian,
sementara orang ansar mendermakan wang.
Orang islam sentiasa menghulurkan pelbagai bentuk derma kepada tabung bersama. contohnya;
dalam perang khandak, sa’ad bin ubadah, jabir bin Abdullah menderma kan makanan dan kurma
kepada tentera islam. Abu bakar mendermakan seluruh wang yang di milikinya berjumlah 4 000
dirham dan umar mendermakan separuh daripada kekeyaannya. Selain derma dalam bentuk
wang, masyarakat islam juga menderma dalam bentuk hartanah.
Orang yahudi yang percaya dengan keikhlasan nabi Muhammad s.a.w juga turut
menyumbang.contohnya; mukhairiq daripada bani nandhir yang nabi memeluk islam sebelum
perang uhud telah mewasiatkan tanaman kurma iaitu tujuh buah dusun kepada nabi Muhammad
s.a.w

Rampasan Tunai dan harta benda

Umat islam di wajib berjihad atau berperang untuk agama sekiranya mereka di perangi oleh
musuh yang berniat untuk menghalang penyebaran islam. Nabi Muhammad s.a.w bersama
tentera islam menentang tentera Quraisy pada 623 M. Dengan kekuatan tentera islam seramai
313 orang telah memenangi Perang Badar mengalah kan tentera Quraisy seramai 1000 orang.
Merupakan kemenangan pertama dan menghasilkan rampasan seperti senjata, 150 ekor unta,10
ekor kuda,tikar kulit,dan pakaian.
Selain daripada harta rampasan, sumber kewangan islam daripada bayaran tebusan tawanan
perang yang membayar sejumlah wang untuk membebaskan mereka. Sumber pendapatan
berdasarkan harta rampasan perang di nikmati oleh orang islam selepas menyertai peperangan,
Antaranya; perang khandak, al-kurd, muraisi, khaibar, pertempuran di dumat al-jandal, serangan
abu salamah ke Qatan, pertempuran wadi al-Qura.

Rampasan hartanah

Menurut Muhammad bin Habib, hartanah pertama di peroleh daripada puak yahudi, iaitu Bani
Fityun yang di usir keluar dari Madinah. Seterusnya, amwal Bani Qunaiqah; iaitu kubu serta
pasar mereka di ambil oleh orang islam yang telah di urus kan oleh Abu Rafil yang di lantik oleh
Nabi Muhammad s.a.w.. Bagi amwalKhaibar. Meliputi kebun kurma yang luas dan ladangnya
telah di isytiharkan oleh Nabi Muhammad s.a.w sebagai al-fai’ atau safiy yang membiarkan di
miliki oleh petani dengan syarat menyerahkan 50% hasilnya.
Tanah khaibar yang di bahagikan kepada orang islam dan Negara islam , iaitu tanah khumus di
urus oleh 2 orang pegawai. Fadak ialah kawasan Yahudi yang di takluk oleh pejuang islam tanpa
pertempuran. Nabi Muhammad s.a.w melantik Muhaiyisah bin Mas’ud sebagai wakil untuk
berbincang dengan orang Yahudi.

Jizyah

Merupakan cukai politik yang dikenakan keatas orang bukan Islam yang digelar
golongan zimmi bagi perlindungan yang diberikan oleh Negara islam keatas keselamatan jiwa
dan harta benda mereka. Jizyah boleh di bayar secara tunai atau barangan. Mereka yang enggan
membayar Jizyah akan di kenakan hukuman berat. Nabi Muhammad s.a.w mengesyorkan kadar
bayaran ditetapkan satu dirham setiap kepala.
Satu lagi warkah Baginda kepada al-Munzir bin Sawa ialah mengutip sebanyak 4 dirham dan
sepasang jubbah setiap lelaki. Jizyah juga di kutip daripada orang kristian Najran dengan
bayaran sebanyak 2 000 pakaian yang perlu diserahkan setiap tahun pada bulan rejab dan 1 000
pada bulan safar.

Saqadat

Saqadat ialah istilah yang digunakan bagi cukai agama yang dikenakan ke atas umat islam.
Zakat diperkenalkan oleh Nabi Muhammad s.a.w keatas setiap orang islam, tiadk kira lelaki atau
 perempuan.zakat dikenakan keatas oemilikan tunai,barang kemas,hasil pertanian,dan binatang
ternakan. Nabi Muhammad s.a.w mewajibkan mereka membayar zakat atau ushr bagi hasil
kurma dan nisf al-ushrbagi hasil gandum mereka.
Beberapa warkah yang di tandatangani oleh nabi Muhammad s.a.w menunjukkan perintah
membayar zakat ternakan bagi orang islam,misalnya, Bahilah diwajibkan
membayar fariz (lembu tua) dalam sekumpulan 40 ekor dan saqhiyah (unta tua) sebanyak 5 ekor.
Penduduk Dumah dan Kalb kena membayar zakat yang sama,selain ushr atau separuh daripada
hasil pertanian mereka.

Penutup

Ringkasnya, dapatlah dikatakan ekonomi menurut perspektif islam merupakan suatu bidang
ilmu yang melibatkan aspek fizikal (lahiriah) dan spiritual.
Selain itu, ekonomi islam berasaskan konsep tauhid bagi melahirkan manusia yang
beriman,beramanah,dan bertanggungjawab.

Soalan 58: Bincangkan kegiatan ekonomi pada zaman kerajaan Bani Abbasyiah abad ke-
11 hingga ke-12.

Pendahuluan

Kegiatan ekonomi utama kerajaan Abbasiyah ialah pertanian, perdagangan dan

perindustrian. Antara faktor yang mendorong perkembangan kegiatan ekonomi ketika itu ialah
peranan pemerintahan yang mengambil berat tentang penyediaan sumber ekonomi. Contohnya,
dengan menyediakan kemudahan asas bagi pengeluaran untuk mencapai hasil yang ekonomi
yang tinggi.
Antara tanaman yang diusahakan ialah tanaman bijirin seperti gandum dan barli serta buah-
buahan seperti anggur, limau, kurma, epal, pisang dan tembikai.
Isi-isi penting

1. Bagi memajukan sektor pertanian, kerajaan Abbasiyah telah mengambil beberapa langkah.
Antaranya adalah dengan melebarkan sungai dan terusan bagi mengairi kawasan
pertanian,membina empangan dan menggalakkan penerokaan tanah-tanah baharu untuk aktiviti
pertanian.
2. Usaha-usaha penyelidikan juga telah dilakukan untuk meningkatkan jumlah pengeluaran.Ini
mendorong kepada kemunculan ramai cendekiawan Islam yang telah berjaya mencetuskan idea-
idea bagi memajukan aktiviti pertanian pada zaman itu.
3. Antara wilayah yang banyak menyumbangkan hasil pertanian ialah Mesir, Syam, Iraq, Yaman,
Maghiribi dan Khurasan.Ladang-ladang pertanian dan ternakan serta pasar yang dikenali
sebagaisuq al-baqar juga telah diwujudkan.Selain pertanian,perdagangan juga merupakan
kegiatan ekonomi kerajaan Abbasiyah.
4. Pelbagai tindakan juga telah dilakukan oleh kerajaan Abbasiyah bagi memajukan sektor
perdagangan.Antaranya adalah dengan membina dan menyediakan kemudahan yang mencukupi
di tempat-tempat yang menjadi tumpuan para pedagang,di samping mengetatkan lagi kawalan
keselamatan untuk mengelak berlakunya aktiviti rompakan dan pelanunan.
5. Antara pelabuhan yang terkenal dan menjadi tumpuan para pedagang pada zaman tersebut
adalah seperti Baghdad, Basrah, Amman, Aden, Kaherah dan Iskandariah.
6. Sektor perindustrian juga merupakan aktiviti ekonomi pada zaman kekuasaan kerajaan
Abbasiyah.Kilang-kilang di Baghdad,Syiraz dan Isfahan di Parsi terkenal dengan hasil produk
tenunan,hamparan dan permaidani.
7. Barangan kulit dan senjata pula turut dikeluarkan oleh Mesir,Andalus dan maghiribi,
manakala oleh Yaman, Khurasan, Bahrain dan Lubnan.
Penutup

Kesan daripada kegiatan-kegiatan ekonomi yang dijalankan ini secara tidak langsung telah
dapat menjadikan umat Islam menikmati taraf hidup yang tinggi.
Malah, melalui pendapatan yang diperoleh oleh kerajaan, ia telah disalurkan untuk
menyediakan kemudahan prasanara seperti tali air,masjid dan sekolah.

Soalan 59: Bincangkan Kegiatan ekonomi Kerajaan Kesultanan Melaka abad ke-15
Masehi

Pendahuluan

Ekonomi menurut pandangan islam ialah mengkaji aktiviti manusia yang selaras dengan
tuntutan syariah dari segi perolehan, penggunaan, pengurusan sumber untuk kebaikan diri,
masyarakat dan negara bagi mendapatkan keredhaan Allah s.w.t. Ini menjelaskan bahawa
ekonomi islam adalah menyeluruh yang merangkumi aspek rohani dan jasmani.
Kegiatan ekonomi utama bagi Kerajaan Kesultanan Melaka adalah ekonomi sara diri dan
perdagangan sehingga menjadi pusat entrepot utama perdagangan di Nusantara pada abad ke-15.
Isi-isi penting

Aktiviti Ekonomi Sara Diri

Masyarakat Melaka masih terikat dengan aktiviti ekonomi yang bersifat sara diri. Masyarakat
melayu tradisional Melaka menjalankan pelbagai aktiviti ekonomi untuk mendapatkan
keperluan harian atau barangan bagi menyara diri sendiri dan keluarga. Antara aktiviti ekonomi
yang dilakukan ialah pertanian menanam pokok buah-buahan, menternak binatang, berburu,
mengutip hasil hutan dan sebagainya.
Kegiatan pertanian merupakan aktiviti utama apabila wujudnya tanah bendang,sawah dan lading.
Seterusnya, kelaziman orang melayu Melaka adalah membuat dusun selai mengerjakan sawah
padi.
 Masyarakat Melayu Melaka juga menjalankan kegiatan menangkap ikan. Ikan menjadi sumber
protein utama bagi masyarakat melayu. Mereka ke laut mengunakan sampan yang diperbuat
daripada sebatang kayu bulat bertebuk.
Aktiviti berburu juga merupakan salah satu kegiatan ekonomi sara diri. Masyarakat melayu
mencari hasil hutan seperti rotan,damar dan getah jelutung di samping perburuan binatang.
Masyarakat melayu juga menternak binatang. Binatang juga diternak ialah kerbau, lembu dan
kambing.

Aktiviti Ekonomi Perdagangan

Aktiviti perdagangan bukanlah satu aktiviti ekonomi baharu bagi masyarakat melayu Melaka.
Aktiviti perdagangan telah menjadi warisan dan merupakan penerusan tradisi kegiatan ekonomi
peribumi yang telah berlangsung sejak zaman awal kerajaan melayu Langkasuka dan Srivijaya
iaitu dari abad ke-17 hingga awal abad ke-13. Pelbagai kemudahan dan keistimewaan Melaka
yang membolehkan Melaka menjadi pusat perdagangan yang terkenal.
Perkahwinan antara pemerintahan Melaka juga meningkat dan memajukan perdagangan Melaka.

Penutup

Masyarakat melayu Melaka telah melakukan pelbagai aktiviti ekonomi pada zaman
pemerintahan kerajaan islam di Melaka.
Kemakmuran Melaka membolehkan penyebaran islam turut berkembang di Melaka.

Soalan 60: Bincangkan faktor-faktor kemunculan Melaka sebagai pelabuhan entrepot

pada abad ke-15 masihi

Pendahuluan

Ekonomi berasaskan perdaganagan merupakan kegiatan ekonomi utama kerajaan Kesultanan

Melayu Melaka pada abad ke-15. Hal ini disebabkan kejayaan Parameswara mengubah landskap
Melaka daripada sebuah perkampungan nelayan menjadi sebuah kerajaan yang berorientasikan
perdagangan
Kemuncak kegemilangan kerajaan Kesultanan Melayu Melaka sebagai pusat perdagangan
antarabangsa berlaku setelah raja Melaka Islam iaitu sewaktu zaman pemerintahan Sultan
Muzaffar Syah. Terdapat faktor-faktor yang menyebabkan Melaka muncul sebagai pusat
perdagangan pd abad ke-15

Isi-isi Penting:

1. Kedudukan geografi yang straegik

Menjadi tumpuan pedagang dari kawasan Asia Tenggara,Timur dan Barat Membolehkan
pedagang singgah berdagang, mendapatkan makanan,minuman serta membaiki kapal yg rosak.
Perlabuhannya terlindung daripada tiupan angin monsoon olh Banjaran Titiwangsa dan
Kepulauan Sumatera. Muaranya yg dalam mmbolehkan kapal brlabuh dgn mudah.
 Kawasan bbrbukit mnjdi panduan kpd pedagang dan Paya bakau menjadi banteng pertahanan
semula jadi

2. Kemunculan pemimpin dan pentadbir yg berwibawa

Parameswara, Sultan Muzaffar Shah, Sultan Mansur Shah serrta Bendahara Tun Perak tlh
Berjaya memajukan Melaka menjadi pusat perdagangan yg terkenanl di serata dunia.
Para pemimpin menjadi tulang belakang yg membawa kpd keagungan politik dan ekonomi
Kesultanan Melayu Melaka.

3. Peranan dan pengaruh agama

Empayar Melaka merupakan Empayar Islam. Pengislaman parameswara lh mnyebabkan ramai
pedagang Islam memindahkan kegiatan perdagangan mereka dari Sumatera Utara ke Melaka.
Saudagar-saudagar Islam merupakan pedagang utama di Alam Melayu

4. Hubungan persahabatan Melaka dengan China

Mendapat pengiktirafan dan perlindungan China daripada ancaman musuh. Melaka terselamat
dari siam
Suasana yg aman dan damai membolehkan perdagangan berjalan lancar. China telah
menggalakkan pedagangnya dtang berdagang ke Melaka sekaligus membolehkan berlakunya
perkembangan perdagangan dua hala

5. Dasar imprealisme Melaka

Berjaya menguasai kawasan yg luas dan sekaligus menguasai ekonomi dan hasil pengeluaran
tempatan. Hasil-hasi tempatan dibawa ke pelabuhan untuk dniagakan
Penguasaan Melaka ke atas pinggir laut Sumatera tlh menyebabkan Melaka memperoleh emas
dari Siak dan lada hitam dari Kampar dan Rokan

6. Peranan orang laut

Dilantik menjadi tentera untuk mengawal laluan perdagangan di Selat Melaka daripada
ancaman lanun
Mengetahu selok-belok imlu kelautan khususnya di sepanjang perairan Selat Melaka
 Kesimpulan.

Melaka telah muncul sebagai pusat perdagangan yang terkenl pada abad ke-15.Perkembangan
ini disebabkan beberapa faktor seperti kedudukan yang strategik.kedudukan Melaka di Selat
Melaka berseuaian dengan laluan kapal-kapal untuk berdagang.
Melaka menjadi pelabuhan entrepot atau telah mencapai kemuncak kegemilangan semasa
pemerintahan Sultan Muzaffar Shah. Iaitu sewaktu Islam mula berkembang di Alam Melayu.

Soalan 61: Jelaskan sumber dan peranan Baitulmal pada zaman Khulafa al-Rasyidin.

Pendahuluan

Baitulmal merupakan sebuah institusi kewangan yang berfungsi untuk mengurus harta-harta
umum atau menjadi tempat menyimpan barang-barang berharga seperti emas, perak, batu
permata dan seumpamanya.
Baitulmal telah bermula pada zaman Rasulullah s.a.w dan berterusan ke zaman Khulafa al-
Rasyidin dan selepasnya dan diperkemaskan perlaksanaannya sepanjang zaman Khulafa al-
Rasyidin. Sumber Baitulmal diperoleh daripada 3 sumber utama; Harta Masyarakat - Sumber
yang diperoleh daripada golongan kaya dan diagihkan kepada golongan yang berhak
menerimanya. Harta Negara-Sumber yang diperoleh daripada harta rampasan perang, cukai
kharaj, jizyah dan harta tanpa waris. Harta Umum-Terdiri daripada hasil perniagaan, pertanian
dan sebagainya.
Tujuan penubuhan Baitulmal ialah untuk meningkatkan perkembangan ekonomi negara,
menyediakan keperluan asas dan membasmi kemiskinan. Pembahagian harta Baitulmal
ditentukan mengikut keperluan secara adil dan saksama berdasarkan prinsip ekonomi Islam.

Isi-isi Penting.

1. Sumber Baitulmal

Zakat.

Sebahagian harta yang dikeluarkan untuk diagihkan kepada mereka yang berhak menerimanya.
Terdapat beberapa jenis zakat iaitu zakat fitrah, zakat harta, zakat ternakan dan pertanian, zakat
emas dan perak.

Kharaj.

Kharaj ialah cukai tanah yang perlu dibayar oleh semua pemilik di wilayah taklukan kerajaan
Islam dengan kadar 10 peratus.
 Jizyah.

Jizyah merupakan cukai perlindungan yang dikenakan ke atas orang bukan Islam yang berada di
bawah naungan negara Islam atau mempunyai perjanjian damai dengan negara Islam iaitu orang
kafir Zimmi.
Jizyah dikenakan dengan beberapa syarat tertentu iaitu lelaki yang merdeka, baligh, masih
bidup dan berupaya. Kadar cukai yang dikenakan ialah sebanyak 12 hingga 48 dirham.

Ghanimah dan Al-fay.

Ghanimah merupakan harta rampasan perang. al-fay ialah harta rampasan tanpa perang, harta
peninggalan orang mati yang tidak ada pewaris dan harta karun.
Satu perlima daripada harta ghanimah dan al-fay diperuntukkan kepada perbelanjaan pusat di
Madinah. Harta yang selebihnya dibahagikan kepada tentera yang terlibat dalam peperangan.

Usyur.

Usyur merupakan cukai perniagaan yang dikenakan kepada peniaga Islam dan bukan Islam.
Bagi kafir Harbi, iaitu kafir yang tidak ada perjanjian damai dengan negara Islam dikenakan
usyur sebanyak 10%. Bagi kafir Zimmi yang bernaung dibawah pemerintahan kerajaan Islam
hanya dikenakan sebanyak 5 %.
Cukai usyur yang dikenakan apabila cukup nisabnya iaitu sebanyak 200 dirham.

2. Peranan Baitulmal

Membantu perkembangan ekonomi Islam.

Membantu golongan miskin dan kurang bernasib baik. Dapat mengurangkan jurang perbezaan
antara golongan kaya dengan golongan miskin.
Bentuk bantuan seperti makanan, tempat tinggal dan sebagainya.

Sumber utama memperkukuhkan angkatan tentera.

Penting bagi menjamin negara islam daripada ancaman musuh yang memiliki kekuatan tentera.
Pada zaman pemerintahan khalifah Uthman, sumber baitulmal digunakan untuk
memperkukuhkan angkatan tentera islam yang menghadapi ancaman daripada tentera Byzantine.

Menyalurkan sumber kewangan bagi perbelanjaan kerajaan pusat.

Melibatkan kos pentadbiran dan memberi elaun kepada angkatan tentera. Pada zaman
pemerintahan Saidina Umar, Baitulmal telah mengeluarkan elaun kepada angkatan tentera
sebagai ganti kepada larangan memiliki tanah di negeri yang baru ditakluki.
Ini dapat membantu memakmurkan negara daripada berlakunya perselisihan untuk memiliki
tanah.

Menyelaraskan kutipan dan agihan harta berasaskan syariat islam.

Harta Baitulmal tidak boleh digunakan sesuka hati. Pengagihannya mestilah adil dan saksama.
Semasa pemerintahan Saidina Ali, beliau tidak pernah menggunakan harta Baitulmal ketika
menghadapi tentangan daripada Muawiyah walaupun mendapat desakan daripada para sahabat.

Menyimpan harta negara.

Kesimpulan

Pelaksanaan Baitulmal pada zaman Khulafa al-Rasyidin adalah berlandaskan syariat Islam dan
tidak berlaku penyelewengan.

Soalan 62: Huraikan perlaksanaan sumber-sumber Baitulmal pada zaman Khalifah al-
Rasyidin abad ke-7 hingga abad ke-8 M.

Pendahuluan

Baitulmal merupakan institusi kewangan yang berperanan menyelenggara segala sumber

pendapatan dan perbelanjaan Negara. Menjadi tempat penyimpanan barangan yang berharga
seperti emas, perak, batu permata, barang perhiasan dan harta-harta amanah seperti harta wakaf.
Institusi baitulmal wujud pada zaman pemerintahan Khalifah Abu Bakar al-Siddiq. Buktinya,
dinyatakan Abu Ubaidah adalah pemegang kunci baitulmal pada zaman tersebut. Ketika
Khalifah Abu Bakar al-siddiq hampir meninggal dunia, beliau berpesan kepada Umar bin al-
Khattab supaya mengambil hartanya sebanyak 800 dirham untuk dikembalikan kepada baitulmal.

Isi-isi penting:

Peranan institusi ini menjadi penting pada zaman Khalifah Umar bin al-khattab, disebabkan
harta Negara Islam kian bertambah berikutan kejayaan ekspedisi. Antara sumber pendapatan
ialah zakat, fay’, jizyah, sedekah, kharaj, usyur dan ghanimah. Kota Madinah telah dijadikan
pusat pentadbiran baitulmal.
Pada peringkat awal, Khalifah Umar bin la-Khattab telah melantik Uqail bin Abi Talib,
Makramah bin Naufal dan Jubair bin Mut’im untuk mengendalikan institusi yang sebelumnya
ini dikenali sebagai Diwan atauKhazanah.
Antara kepentingan atau peranan institusi baitulmal ialah bertanggungjawab secara langsung
dalam menentukan pendapatan Negara dan mengagihkannya secara adil kepada mereka yang
berhak dan untuk pembangunan Negara seluruhnya.
Matlamat penubuhannya untuk memberikan kemakmuran kepada umat Islam. Membina
infrastruktur dan pelaburan dalam aktiviti-aktiviti social, perdagangan dan perindustrian.
Kepentingan yang seterusnya ialah menyediakan keperluan-keperluan asas bukan sahaja untuk
tujuan pembangunan Negara, bahkan ia merupakan tanggungjawab dari sudut kebajikan.
Sumber daripada baitulmal juga digunakan untuk membayar gaji pegawai kerajaan dan
golongan tentera yang tetap ataupun secara sukarela.
Sumber-sumber Baitulmal

Zakat

Zakat daripada segi bahasa berasal daripada kata dasar zaka, iaitu bereti penambahan atau
penyucian. Pada zaman Khulafa’ al-Risyidin, amil dilantik untuk melaksanakan urusan
pemungutan dan pengagihan daripada pihak yang layak berzakat mengikut ukuran dan kadar
nisab tertentu. Zakat disalurkan kepada lapan golongan asnaf.
Antara peranan serta kepentingan ialah mendatangkan kesyukuran dan penyuburan pahala,
mensucikan jiwa daripada kekotoran dan serta memperoleh keberkatan. Zakat juga dapat
mendamaikan dan mewujudkan kedamaian, dapat menyemai semangat bertanggungjawab serta
tolong-menolong antara satu sama lain.

Cukai

Kharaj

Hanya diperkenalkan sewaktu pemerintahan Khalifah Umar bin al-Khattab. Pada zaman nabi
Muhammad SAW, tanah-tanah yang dikuasai diberikan kepada pemilik asal dengan syarat
membayar cukai dan bagi kawasan penganut Islam wajib mengeluarkan zakat. Pada zaman
pemerintahan Khalifah Umar bin al-Khattab, tanah yang dikenakan kharaj terdiri daripada tanah
yang ditakluki terutama di Iraq.
Tanah lain yang dikenakan kharaj ialah tanah rampasan perang yang dimiliki oleh tentera Islam
dan pengusahanya terdiri daripada bukan orang Islam. Kharaj pada zaman Khalifah Umar bin
al-Khattab dibahagi kepada dua iaitu kharaj wazifah/masahah dan kharaj
muqasamah. Antara factor yang menentukan kadar kharaj ialah kualiti tanah, disiram air hujan
atau menggunakan penyiram, jenis dan kualiti benih tanaman dan lokasi kawasan tanaman
dengan Bandar.
Hasil yang diperoleh daripada daripada sumber kharaj ini disimpan di dalam baitulmal dan akan
dimanfaatkan untuk memperbaiki infrastruktur, prasarana, rancangan memajukan kegiatan
pertanian, mewujudkan keamanan, memperbaiki sistem perhubungan, mengadakan rancangan
pengairan dan memperbaiki saliran sedia ada.

Jizyah

Jizyah merupakan cukai politik yang dikenakan oleh kerajaan Islam terhadap orang
kafir dhimmi sebagai balasan terhadap perlindungan atau jaminan keselamatan jiwa dan harta
benda mereka. Orang kafirdhimmi yang wajib menbayar jizyah ialah orang yang sihat fizikal
dan mental, akil baligh, berkemampuan, merdeka serta bukan ahli agama seperti paderi atau
pendeta.
Jizyah dibahagi kepada dua kategori iaitu jizyah yang kadarnya ditetapkan secara persetujuan
bersama dan jizyah yang kadarnya ditetapkan oleh kerajaan Islam. Biasanya jizyah dibayar
setiap tahun, paling minima kadarnya ialah 1 dirham.bagi sesetengaj mazhab seperti mazhab
Hanafi dan Hambali, kadarnya ialah antara 12 hingga 14 dirham bergantung kepada status
seseorang individu.
Kewajipan membayar jizyah akan gugur seandainya sesorang itu menganut agama Islam atau
kerajaan Islam gagal membayar jaminan keselamatan nyawa atau harta benda orang-orang
kafir dhimmi.
Penutup

Baitulmal telah membawa perubahan kepada dari segi pendapatan umat Islam melalui pinjaman
subsidi dan mengeluarkan biasiswa untuk keperluan pelajar Islam.
Zakat juga dapat menyemai semangat bertanggungjawab serta tolong-menolong antara satu sama
lain.

Soalan 63: Huraikan perkembangan institusi Baitul Mal pada zaman pemerintahan
khualafa al-Rasyidin.

Pengenalan

Baitul mal dapat didefinisikan sebagai perbendaharaan negara atau institusi yang bertanggung
jawab menyelengarakan pendapatan dan perbelanjaan negara. Institusi ini berperanan
menguruskan harta umum, tempat menyimpan barangan berharga dan barangan amanah seperti
harta wakaf
sejarah penubuhan baitul mal dikatakan bermula sejak zaman Nabi Muhamad SAW tetapi pada
masa itu, pendapatan negara sedikit iaitu hanya diperoleh melalui, zakat, sedekah, dan harta
rampasan perang. Oleh itu, Nabi Muhamad SAW mengagihkannya kepada sesiapa yang layak
menerimanya. Oleh itu, peranan baitul mal ketika itu tidak ketara. sumber baitul mal boleh
dibahagikan kepada tiga bahagian, iaitu harta masyarakat, harta negara dan harta umum

Isi-Isi

Khalifah Abu Bakar al-Siddiq

pada zamanKhalifah Abu Bakar telah wujud baitul mal. Buktinya ada dinyatakan bahawa Abu
Ubaidah merupakan pemegang kunci baitul mal pada zaman tersebut
ketika Khalifah Abu Bakar al-Siddiq hampir meninggal dunia, beliau berpesan kepada Umar al-
Khattab supaya mengambil hartanya sebanyak 8000 dirham untuk dikembalikan kepada baitul
mal. namun, apa yang dapat dikatanya, pelaksanaanya ketika itu agak terhad dan tidak
menyeluruh

Khalifah Umar bin al-Khattab

ramai sejarawan berpendapat bahawa institusi baitul mal ditubuhkan secara rasmi pada zaman
beliau kerana berlaku perluasan kuasa dan kejayaan dalam ekspedisi ketenteraan. Antara sumber
pendapatan negara Islam ketika itu ialah zakat, al-fay’, jizyah, sedekah, kharaj, usyur dan
ghanimah. beliau melaksanakan pengurusan baitul mal secara sistematik. Beliau telah
menyediakan buku kira-kira negara bagi mengetahui aliran wang keluar dan masuk dari segi
pendapatan dan perbelanjaan negara. Beliau melantik Uqail bin Abu Talib, Makhramah bin
Naufal dan Jubair bin Mut’am untuk mengendalikan institusi baitul mal yang dikenali sebagai
Diwan atau Khazanah. Kota Madinah telah dijadikan pusat pentadbiran baitul mal. Cawangan
baitul mal kemudiannya telah ditubuhkan di setiapwilayah Islam. Pegawai-pegawai akan
dilantik secara khusus dan bertanggungjawab kepada baitul mal peringkat pusat
 Beliau melaksanakan fungsi baitul mal sebagai wakil dalam mengurus segala harta dan
membelanjakan demi kepentingan rakyat dan negara dengan bersandar akidah, syarak dan
akhlak Islam. Khalifah al-Rasyidin dan para sahabat tidak membenarkan kemasukan sesuatu ke
dalamnya dan pengeluarannya yang bertentangan dengan syarak dan mengharamkan sebarang
tindakan untuk kepentingan peribadi kerana harta berkenaan merupakan amanah Allah SWT
Beliau telah mengisytiharkan peraturan iaitu para tentera tidak dibenarkan memiliki tanah dan
rumah sebagai rampasan perang sebaliknya membiarkan tanah-tanah di negeri yang ditaklukinya
diusahakan oleh pemilik asalnya. sebagai balasan, tentera Islam mendapat elaun atau gaji
daripada baitul mal. Perkara ini dilakukan bagi mengelakkan timbulnya perselisihan faham
sesama anggota tentera Islam yang boleh mengugat kestabilan negara di samping menurunkan
disiplin anggota tentera berkenaan
pada masa beliau juga, wang baitul mal dikhaskan kepada jaminan sosial bukan hanya kepada
masyarakat Islam sahaja tetapi juga kepada bukan Islam. Contohnya seseorang yang uzur dan
berusia lanjut sehingga tiada upaya menyara hidupnya akan diberikan elaun sara hidup dari
baitul mal

Khalifah Uthman bin Affan

pada zaman beliau, timbul kontroversi mengenai baitul mal. beliau dituduh menyalahgunakan
harta baitul mal untuk kepentingan diri dan keluarganya kerana mengerah rakyatnya membayar
cukai yang lebih, tidak mengagihkan harta rampasan perang, dan berbelanja boros
sebenarnya apa yang dituduh itu tidak tepat dan merupakan pandangan orentalis. Hal ini kerana
beliau memang terkenal dengan kekayaan dan sifatnya yang dermawan. Malahan bagi
menambah harta baitul mal, beliau sebenarnya telah menyerahkan perdagangan yang besar
kepada kaum keluarganya dan menjadikan rumahnya sebagai baitul mal sebelum kerajaan Islam
menubuhkan baitul mal yang sebenarnya

Khalifah Ali bin AbiTalib

beliau meneruskan sistem baitul mal sebagai perbendaharaan untuk menyimpan harta. Beliau
meneruskan kehidupanya yang sederhana dan dibayar gaji yang sama seperti yang diterima oleh
Khalifah Abu Bakar dan Khlaifah Umar. ketika peperangan, pengikutnya menggesa agar
mengambil sebahagian daripada harta baitul mal untuk menguatkan tenteranya bagi menangani
tentera Mu’awiyah. Namun beliau menolak dengan alasan harta berkenaan adalah amanah Allah
SWT
beliau juga menunjukkan kejujurannya apabila enggan mematuhi permintaan saudaranya, iaitu
Aqil bin Abi Talib supaya meminta sedikit sumber daripada baitul mal kerana kesederhanan
hidupnya, beliau menolak dengan menyatakan ‘Adakah engkau mengkehendaki agar Allah swt
membakar diriku di neraka jahanam kerana memberimu sesuatu daripada harta milik kaum
muslimin’

Kesimpulan

penubuhan baitul mal pada zaman Khulafa al-Rasyidin dapat menjamin pembangunan ekonomi
negara dan wilayah Islam serta membantu golongan yang tidak bernasib baik di samping
memastikan harta yang dimiliki dijaga sebaik mungkin berdasarkan syariat yang ditetapkan
Kewujudan institusi ini juga menggambarkan kehebatan kerajaan Islam dalam mengurus
‘amanah’ Allah SWT dan memanfaatkan sumber yang ada untuk digunakan bagi menjana
ekonomi umat Islam

Soalan 64: Terangkan pelaksanaan Baitulmal pada zaman Khalifah Abasiyyah abad ke-9
hingga ke-11 M

Pendahuluan

Baitulmal merupakan institusi kewangan yang berperanan menyelenggara segala sumber

pendapatan dan perbelanjaan negara serta menjadi tempat penyimpanan barangan yang berharga
seperti emas, perak, batu permata, barang perhiasan dan harta-harta amanah seperti harta wakaf.

Isi-isi penting

Zaman Khalifah Abu Bakar al-Siddiq

Telah wujud institusi baitulmal ,buktinya ada dinyatakan bahawa Abu Ubaidah adalah
pemegang kunci Baitulmal ketika itu
Walau bagaimanapun,pelaksanaannya masih tidak formal dan sisitematik

Zaman Khalifah Umar bin al-Khattab

Peranan institusi ini menjadi penting.Harta negara Islam kian bertambah dan pelbagai, antaranya
ialah zakatfay, jizyah, sedekah, kharaz, usyur dan ghanimah. Kota Madinah telah dijadikan
pusat pentadbiran baitulmal yang kemudiannya ditubuhkan di setiap wilayah Islamsebagai
cawangannya. Pegawai-pegawai akan dilantik secara khusus dan bertanggungjawab kepada
baitulmal peringkat pusat.
Khalifah Umar al-Khattab juga telah menyediakan buku kira-kira bagi mengesan perbelanjaan
dan pendapatan secara sistematik.Beliau tidak membenarkan kemasukan sesuatu ke dalamnya
atau pengeluarannya sekiranya bertentangan dengan syarak.
Mengharamkan sebarang tindaka untuk kepentingan peribadi kerana harta berkenaan adalah
amanah Allah SWT

Zaman Khalifah Uthman bin Affan

Timbul kontroversi mengenai baitulmal.Khalifah Uthman bin Affan telah dituduh

menyalahgunakan harta baitulmal untuk kepentingan diri dan keluarganya. Beliau juga
dipercayai menorah rakyat membayar cukai yang lebih dan tidak mengagihkan harta rampasan
perang di samping dituduh berbelanja dengan boros
Tuduhan bahawa beliau telah mengambil harta baitulmal adalah tidak tepat kerana Khalifah
Uthman terkenal dengan kekayaan dan sifat dermawannya.Malah bagi menambahkan harta
baitulmal,beliau telah bertindak menyerahkan perdagangannya yang besar kepada kaum
keluargannya yang menjadikan rumahnya sebagai baitulmal sebelim kerajaan Islam
menubuhkan baitulmal yang sebenarnya
 Zaman Khalifah Abi bin Abi Talib

Baitulmal masih dilaksanakan walaupun menghadapi masalah dalaman. Walaupun digesa oleh
pengikutnya agar mengambil sebahagian daripada harta baitulmal untuk menguatkan tenteranya
bagi menangani tentera Mu’awiyah beliau telah menolak dengan alasan harta berkenaan adalah
amanah Allah SWT
Beliau juga menunjukkan kejujurannya apabila enggan memenuhi permintaan saudaranya,iaitu
Aqil supaya memeberikan sedikit sumber daripada baitulmal

Penutup

Penubuhan baitulmal pada zaman Khulafah’ al-Rasyidin sesungguhnya dapat menjamin bukan
sahaja pembangunan ekonomi negara dan wilayah Islam bahkan ia dapat membantu golongan
yang tidak bernasib baik serta memastikan harta yang dimiliki dijaga dengan sebaiknya
berdasarkan syariat yang ditetapkan

Soalan 65: Terangkan peranan dan pelaksanaan cukai Kharaj pada zaman khalifah al-
Rasyidin abad ke-9 hingga ke-8M.

Pendahuluan

Kharaj ialah cukai tanah yang diperoleh sewaktu penaklukan,sama ada secara berperang atau
secara damai.Kharaj dikenakan ke atas pemilik-pemilk tanah tersebut yang beragama Islam atau
bukan Islam.
Kharaj hanya diperkenalkan sewaktu pemerintahan khalifah Umar al-Khattab.

Isi-isi penting

Tanah yang dikenakan cukai Kharaj

Tanah-tanah yang dikenakan cukai Kharaj terdiri daripada tanah yang ditakluki terutama di
Iraq.Tanah bertuan tidak dikenakan cukai sekiranya pemilik memeluk agama Islam.
Selain itu,cukai Kharaj juga dikenkan ke atas tanah rampasan perang yang dimiliki tentera Islam
dan pengusahanya terdiri dari golongan Dhimmi dengan kebenaran pemerintah Islam,tanah
terbiar yang dikerjakan oleh orang Islam dan tempat tinggal golongan Dhimmi yang diubah
menjadi kawasan pertanian.

Golongan Ahl al-Ayyam (Pemegang Amanah)

Bagi tanah yang tidak bertuan, Khalifah Umar memutuskan untuk dijadikan milik bersama dan
akan diusahakan oleh petani tempatan di bawah pengawasan dan pentadbiran badan induk yang
dinamakan Pemegang Amanah atau golongan Ahl al-Ayyam.
Golongan ini bertanggungjawab memungut cukai tanah berkenaan dan 1/5 daripada hasilnya
dihantar kepada kerajaan pusat sementara bakinya diagihkan kepada mereka yang terlibat dalam
penaklukan Iraq.
Kadar Kharaj

Kharaj wazifah/ masahah dikenakan mengikut keluasan kawasan tanah atau jumlah pokok yang
ditanam, dikenakan sekali dalam setahun. Contohnya, tanah di Iraq telah ditetapkan untuk setiap
jarib anggur dikenakan Kharaj sebanyak 10dirham.
Kharaj muqasamah yang merupakan cukai yang dikenakan berdasarkan jumlah hasil yang
diperoleh daripada tanaman.Penentuan kadar cukai dibuat berdasarkan banyak perkara bagi
mengelakkan penganiayaan kepada petani.Dikenakan setiap kali hasil pertanian diperoleh.
Kadar Kharaj adalah berdasarkan kemampuan dan tidak membebankan. Kadar maksimum ialah
½ daripada keseluruhan hasil dibayar dalam bentuk mata wang yang diusahakan.
Pelaksanaan cukai kharaj

Dikenakan kepada pemilik tanah penduduk dhimmi sahaja,Kharaj tdak akan dikenakan
sekiranya hasil pertanian dimusnahkan oleh bencana alam. Kharaj tetap dikenakan ke atas
pemiliknya walaupun mereka tidak mengerjakan tanah tetapi mempunyai keupayaan untuk
mengerjakannya.Sekiranya pemilik tidak berupaya,kerajaan akan menyerahkan tanah tersebut
kepada orang lain.
Pengutipan cukai dijalankan secara adil.Jika Kharaj tidak dapat dibayar disebabkan masalah
kewangan,mereka akan dibenarkan menangguhkan pembayaran sehingga dia
mampu.Sebaliknya jika seseorang itu mampu tetapi enggan membayar tindakan boleh diambil
menerusi undang-undang atau dijual oleh kerajaan.

Penutup

Pelaksanaan dasar ini diteruskan oleh para Khulafa ar-Rasyidin tetapi semasa akhir
pemerintahan khalifah Uthman bin Affan golongan Ahl al-Ayyam tidak lagi diberi kuasa untuk
menguruskan cukai di Iraq sebaliknya diserahkan kepada pentadbiran gabenor.
Hasil cukai Kharaj disimpan di dalam Baitulmal dan dimanfaatkan untuk memperbaiki
infrastruktur,rancangan memajukan pertanian, keamanan dll.

Soalan 66: Terangkan perlaksanaan Cukai Kharaj pada zaman Khalifah Abbasiyah abad
ke-7 hingga ke-11 Masihi

Pendahuluan

Perkataan Kharaj dipinjam daripada bahasa Byzantine bermaksud ufti. Dalam konteks sejarah
Islam, Kharaj bukan bermaksud ufti tetapi bermaksud cukai tanah. kharaj ialah cukai tanah yang
diperoleh sewaktu penaklukan, sama ada secara berperang atau secara damai. Kharaj dikenakan
ke atas pemilik-pemilik tanah tersebut sama ada orang Islam atau bukan Islam.
kharaj merupakan satu daripada sumber kewangan negara yang penting dan dimulakan secara
sistematik pada zaman Khalifah Umar Bin Al-Khattab (13-23H / 634-644M).
 Isi-isi penting

1) Pada zaman Khalifah Abu Jaafar al-Mansur

Khalifah Abu Jaafar telah mengadakan beberapa perubahan untuk meningkatkan ekonomi
negara dan melengkapkan pusat pentadbiran Baghdad. Bagi menjayakan rancangannya,
Khalifah Abu Jaafar telah mengenakan cukai tanah atau kharaj kepada para petani.
Kaum pendatang dikenakan cukai perdagangan atau Usyur dengan kadar yang berpatutan
mengikut hasil pendapatan mereka. Pengutipan cukai-cukai tersebut telah menambah
pendapatan perbendaharaan Negara.

2) Pada zaman pemerintahan Khalifah Al-Makmun (813-833M)

Amalan kharaj ini diteruskan pada era pemerintahan Khalifah Al-Makmun (813-833M) hingga
Khalifah Al-Muktamid (870-892M) dan kerajaan Tahiriyah yang diasaskan oleh Tahir Bin
Hussain, panglima Khalifah Al Makmun.
Jasa Tahir Bin Hussain dalam membantu Khalifah Al-Makmun menewaskan saudaranya, Al-
Amin menyebabkan Khalifah Al-Makmun memberi kemerdekaan kepada Khurasan dan
mengiktiraf pemerintahan Tahir Bin Hussain. Kerajaan Tahiriyah telah menghantar Ufti atau
Kharaj setiap tahun ke Baghdad.

3) Pada zaman pemerintahan Al-Muqtadir (908-932M)

Pendapatan utama ialah dari hasil cukai daripada wilayah-wilayah yang ditakluki. Wilayah-
wilayah ini perlu membayar cukai tahunan dalam bentuk wang perak atau emas. Hasil cukai
tanah atau kharaj, cukai pendapatan, cukai air, cukai tol dan cukai pasir di Iraq berjumlah 1 547
734 dinar.
Hasil dari wilayah Adharbayyah dan Armania ialah 226 370 dinar dan pendapatan lain ialah 1
768 015 dinar. Kesemua ini disimpan di dalam Baitulmal dan dapat menampung perbelanjaan
negara pada zaman Al-Muqtadir.

4) Pada zaman pemerintahan Khalifah Al-Radni (934-940M)

Kerajaan Bani Abbasiyah mengalami zaman kemerosotan. Orang Turki mula menguasai hampir
seluruh pentadbiran. Wilayah terpencil tidak lagi menaruh kepercayaan kepada pemerintahan
pusat dan mengisytiharkan kemerdekaan dan bebas daripada pentadbiran Bani Abbasiyah.
Misalnya, kerajaan Touloniyah (868-905M) mengisytiharkan kemerdekaan dan segala hasil
negeri tidak lagi dihantar ke Baghdad.
Pada masa ini perbendaharaan negara merosot dan tidak lagi dapat mengutip Kharaj sehingga
Khalifah sendiri tidak mempunyai sumber pendapatan dan tidak mampu membayar gaji tentera.

Penutup

Hasil yang diperoleh daripada sumber Kharaj ini akan disimpan di dalam Baitulmal dan akan
dimanfaatkan untuk memperbaiki infrastruktur, prasarana, rancangan memajukan kegiatan
pertanian, mewujudkan keamanan, memperbaiki sistem perhubungan, mengadakan rancangan
pengairan dan memperbaiki saliran sedia ada.
 Soalan 67: Terangkan perlaksanaan cukai jizyah pada zaman khalifah al-Rasyidin abad
ke-7 hingga ke-8

Pendahuluan:

Jizyah merupakan cukai politik yang dikenakan oleh kerajaan Islam terhadap orang-oramg kafir
dhimmi sebagai balasan terhadap perlindungan atau jaminan keselamatan jiwa dan harta .
Secara amnya, jizyah terbahagi kepada dua kategori; Jizyah yang kadarnya ditetapkan secara
persetujuan bersama dan Jizyah yang kadarnya ditetapkan oleh kearajaan islam.

Isi-isi penting

1. Bukan semua orang kafir dhimmi yang dikenakan jizyah, sebaliknya meraka wajib membayar
jizyah mestilah sihat fizikal dan mental, akil baligh, berkemampuan, merdeka serts bukan ahli
agama paderi atau pendeta. Biasanya jizyah dibayar setiap awal tahun , paling minima kadarnya
ialah satu dirham, namun bagi sesetengah mazhab seperti mazhab Hanafi dan Hambali,
kadarnya ialah antara 12 hingga 48 dirham bergantung kepada status seseorng individu.
2. Kewajipan membayar jizyah akan gugur seandainya seseorang itu menganut Islan atau
kerajaan islam gagal memberikan jaminan keselamatan nyawa dan harta benda orang-orang
kafir dhimmi. Selain itu, amalan pungutan jizyah ini diteruskan pada zaman khalifah Abu Bakar
al-Siddiq. Buktinya ketika menghantar ekspedisi bagi menyaingi Byzantine dan Parsi sebelum
peperang, panglima Islam telah menawarkan tiga tuntutan, iaitu menerima Islam,berperang
ataupun membayar jizyah.
3. Sumber pendapatan dari jizyah semakin meningkat pada zaman khalifah Umar bn al-Khattab
berukutan banyak kejayaan dicapai dalam ekspedisi ketenteraan sama ada di Iraq, Syam, Mesir
dan sebagainya. Pemimpin Baitulmauqaddis sendiri telah mengadakan perjanjian dengan
khalifah Umar bin a-Khattab dengan menyatakan persetujuan membayar jizyah selagi kerajaan
islam mampu memberikan jaminan keselamatan ke atas harta dan nyawa.
4. Penduduk Qibti menjemput Amru al-As untuk menghalau orang Rom dengan persetujuan
membayar jizyah sebanyak 2 dinar setahun, di Syam pula dikenakan 1 hingga 4 dinar
bergantung kepada status individu. Sementara penduduk Adzerbaijian pula, walaupun diberikan
kelongaran membayar jizyah pada tahun 22 H,namun tahun berikutnya dikenakan dengan kadar
tertentu.
5. Pada zaman pemerintahan khalifah Uthman bin Affan pula, Jizyah dikanakan ke atas
wilayah-wilayah yang dikuasai seperti Tripoli, Nubah, Qairawan setelah termeterainya perjajjian
damai.

Penutup:

Kesimpulanya, Perlaksanaan system jizyah pada zaman Abbassiyah, adalah sama seperti pada
zaman khulafah al-Rasyiddin dengan beberapa perubahan kecil.
 Soalan 68: Huraikan pelaksanaan jizyah pada zaman khulafa al-Rasyidin.

Pengenalan

jizyah merupakan cukai politik yang dikenakan oleh kerajaan Islam terhadap orang-orang kafir
dhimmi sebagai balasan terhadap perlindungan atau jaminan keselamatan jiwa dan harta benda
mereka
walau bagaimanapun, bukan semua orang kafir dhimmi yang dikenakan jizyah, sebaliknya
mereka yang wajib membayar jizyah mestilah sihat fizikal dan mental, akil baligh,
berkemampuan, merdeka serta bukan ahli agama seperti paderi atau pendeta

Isi-Isi

1. Zaman Khalifah Abu Bakar al-Siddiq

pada zaman Khalifah Abu Bakar al-Siddiq, jizyah dilaksanakan sebagaimana zaman Nabi
Muhammad s.a.w. Buktinya, ketika menghantar ekspedisi ke Byzantine dan Parsi, Sebelum
berperang panglima Islam telah menawarkan tiga tuntutan, iaitu menerima Islam, berperang
ataupun membayar jizyah
pemimpin kawasan Hirah telah bersetuju membayar 19 000 dirham setahun, manakala penduduk
kawasan Anbar serta Ain al-Tamar bersetuju membayar satu dinar per individu sewaktu
ekspedisi ke Daumat al-Jandal

2. Zaman Khalifah Umar bin al-Khattab

sumber pendapatan daripada jizyah semakin meningkat pada zaman khalifah Umar bin al-
Khattab berikutan banyak kejayaan dicapai dalam ekspedisi ketenteraan. pemimpin
Baitulmuqaddis sendiri telah mengadakan perjanjian dengan khalifah Umar bin al-Khattab
dengan menyatakan persetujuan membayar jizyah selagi kerajaan Islam mampu memberikan
jaminan keselamatan harta dan nyawa mereka
penduduk Qibti di Mesir menjemput Amru Bin al-As menghalau orang-orang Rom dan mereka
bersetuju membayar jizyah dua dinar per individu setahun, di Syam pula dikenakan 1 – 4 dinar
per individu bergantung kepada status individu. penduduk Azerbaijan pula walaupun diberikan
kelonggaran membayar jizyah pada tahun 22H, namun pada tahun berikutnya dikenakan dengan
kadar tertentu

3. Zaman Khalifah Uthman bin Affan

susulan kejayaan menguasai Mesir, beberapa kawasan di Utara Afrika berjaya dikuasai pada
zaman ini
jizyah dikenakan ke atas wilayah-wilayah yang dikuasai seperti Tripoli, Nubah dan Qairawan
setelah termeterainya perjanjian damai

4. Zaman Khalifah Ali bin Abi Talib

Walaupun berlaku kegawatan politik, jizyah tetap dilaksanakan. Buktinya, surat Ali kepada al-
Asytar al-Nakhai supaya beliau tidak menolak perjanjian damai yang dihulurkan oleh orang
kafir dhimmi yang bersetuju membayar jizyah
Kesimpulan

Peningkatan sumber jizyah yang dikumpul pada zaman ini telah dimanfaatkan untuk memajukan
negara seperti penyediaan infrastruktur dan juga membantu golongan yang tidak bernasib baik
sekaligus berjaya mewujudkan iklim politik yang stabil.

Soalan 69: Terangkan peranan dan pelaksanaan cukai Jizyah pada zaman Khalifah
Abbasiyah abad ke-9 hingga abad ke-11 Masihi.

Pendahuluan

Kamus Dewan mentakrifkan jizyah sebagai satu pemberian ufti yang dibayar oleh individu atau
negara bukan Islam kepada negara Islam yang di bawah pememerintahnnya. Kamus Bahasa
Arab menyatakan bahawa jizyah ialah cukai perlindungan. Perkataan jizyah berasal daripada
perkataan jaza yang membawa maksud ganti rugiatau balasan terhadap kebaikan atau keburukan.
Kata jamaknya ialah jizan.
secara amnya, jizyah terbahagi kepada dua kategori, iaitu, jizyah yang kadarnya ditetapkan
secara persetujuan bersama dan jizyah yang kadarnya ditetapkan oleh kerajaan Islam

Isi-isi Penting

Peranan cukai Jizyah

Jizyah merupakan cukai politik yang dikenakan oleh kerajaan Islam terhadap orang- orang kafir
dhimmi sebagai balasan terhadap perlindungan atau jaminan keselamatan jiwa dan harta benda
mereka.
Sebagai Perlindungan yang diberikan oleh negara Islam keatas keselamatan jiwa dan harta benda
orang bukan Islam yang menetap atau bernaung di bawah pemerintahan Islam ini memberikan
tanggungjawab kepada orang bukan Islam mempertahankan negara dan patuh kepada undang-
undang negara yang melindunginya.
Malahan, orang bukan Islam diberikan kebebasan beragama dan dikecualikan daripada bertugas
dalam tentera serta mendapat hak yang sama seperti orng Islam. Walau bagaimanapun, bukan
semua orang kafir dhimmi yang dikenakan jizyah, sebaliknya merek yang wajib membayar
jizyah mestilah sihat fizikal dan mental, akil baligh, berkemampuan, merdeka serta bukan ahli
agama seperti paderi atau pendeta.

Perlaksanaan cukai jizyah

Umumnya, jizyah dibayar setiap awal tahun, di bayar dalam bentuk tunai atau barangan atau
kedua-duanya sekali. Bayaran jizyah secara tunai ialah satu dinar atau kain senilai dengannya.
Jika bayaran dalam bentuk barangan, ia mungkin sampai satu daripada hasil pertanian. Mereka
yang enggan membayar jizyah dianggap tidak setia kepada negara Islam dan boleh dikenakan
hukuman berat.
Kewajipan membayar jizyah akan gugur seandainya seseorang itu menganut agama Islam atau
kerajaan Islam gagal memberikan jaminan keselamatan nyawa dan harta benda orang-orang
kafir dhimmi.
Konsep dan sistem jizyah mengikut sistem jizyah yang diamalkan pada zaman pemerintahan
Khalifah al-Rasyidin. Pemerintahan Bani Abbasiyah telah menghapuskan perbezaan yang wujud
antara keturunan Arab dan bukan Arab atau golongan mawali yang diamalkan pada zaman
pemerintahan Bani Umayyah.
Hal ini adalah kerana pemerintahan Bani Abbasiyah banyak dipengaruhi oleh bangsa-bangsa
asing.

(a) Zaman pemerintahan Khalifah Harun al-Rasyid (786 - 809 M)

Khalifah Harun memimpin angkatan tentera memerangi tentera Rom. Berlaku peperangan antara
Baghdad dengan Constantinople kerana pemerintah Byzantine telah menyerang sempadan di
Asia Minor. Tentera Islam berjaya mengalahkan tentera Rom dan Khalifah Harun
mengemukakan tiga pilihan seperti yang pernah dibuat oleh Khalifah al-Rasyidin, iaitu memeluk
agam Islam, membayar jizyah, atau terus berperang.
Maharani Irene Leo IV, wakil utusan pemerintah Byzantine telah bersetuju membayar jizyah
kepada Khalifah Harun. Setelah kematian Maharani Irene Leo IV, Raj Nicephorus I
menunjukkan sikap biadap apabila enggan meneruskan perjanjian yang ditandatangani oleh
Maharani Irene Leo IV dan merasakan dirinya gagah dan dapat melawan tentera Islam. Malah,
beliau menuntut Khalifah Harun membayar balik segala jizyah yang telah dibuat oleh Maharani
Irene Leo IV.
Permintaan tersebut menyebabkan Khalifah Harun menghantar tentera untuk menemui raja
tersebut. Angkatan tentera ini terus mara dan menawan bandar Heraclea, Tyans, Iconium, dan
Emphesus. Seterusnya mara dan menawan Pulau Cypus pada tahun 805 M. Dengan kejayaan ini,
Raja Nicephorus I bersetuju berdamai dan menyambung semula pembayaran jizyah.

(b) Zaman pemerintahan Khalifah al-Muqtadir (908-932 M.)

Memperlihatkan pendapatan utama daripada hasil cukai daripada wilayah seperti Iraq, Khuzistan,
Parsi, Jazirah, Syiria, Mesir, wilayah Oman, Adharbayyah, dan Armania. Wilayah-wilayah ini
membayar cukai tahunan dalam bentuk wang perak atau emas. Hasil cukai tanah, cukai
pendapatan, cukai air, cukai tol, cukai pasir di Iraq berjumlah 1,547,734 dinar.
Hasil dari wilayah Adharbayyah dan Armania pula ialah 226, 370 dinar, dan pendapatan lain
ialah 1,768,015 dinar. Kesemua ini disimpan di dalam baitulmal dan dapat menampung
perbelanjaan negara pada zaman al-Muqtadir. Wang yang diperoleh ini digunakkan untuk:
Menampung perbelanjaan menjaga kota Makkah dan Madinah, Menyediakan jalan pergi haji
atau pertahanan di perbatasan dan Membayar gaji tentera istana.

(c ) Zaman pemerintahan Khalifah al-Qadir (991-1074 M.)

Khalifah al-Qadir berjaya memenangi peperangan Turki, Wasit, dan Basrah. Kemenangan ini
membolehkan banyak harta pampasan perang diperoleh. Malahan, serangan ke atas Batihah dan
Basrah juga mencapai kejayaan.
Mereka yang tewas bersetuju membayar cukai jizyah sebanyak 1 000 dinar setahun kepada
kerajaan pusat Abbasiyah.
Penutup

Pada zaman Bani Buwayh, khalifah tidak mempunyai kuasa dan hanya menjadi lambang sahaja,
kerana yang berkuasa ialah pegawai kerajaan yang terdiri daripada orang Buwayh.
Ketika Bani Saljuk (1055-1242 M.) mengambil alih pamerintahan, kerajaan Abbasiyah berada
dalam keadaan yang aman dan ini menyumbang kepada peningkatan kewangan negara.
Khalifah-khalifah Abbasiyah seperti al-Gaim, al-Muqtadi, al-Muqtazhir hinggalah al-Mutansir
hanya menerima bayaran tertentu sahaja. Ketika Abbasiyah diserang oleh tentera Moghul,
pemerintahan Abbasiyah telah berakhir dan perbendaharaan negara diambil alih oleh orang
Moghul.
Pelaksanaan sistem jizyah pada zaman Abbasiyah, adalah sama seperti pada zaman Khulafa' al-
Rasyidin engan beberapa perubahan kecil.

Soalan 70: Terangkan peranan dan pelaksanaan zakat pada zaman khalifah al-Rasyidin
abad ke-7 hingga abad ke-8M.

Pendahuluan

Zakat merupakan pembayaran atau cukai ke atas harta apabila sampai nisab dan genap setahun
(haul). Zakat akan di berikan kepada orang yang berhak memilikinya dengan syarat yang khusus.
Zakat harta benda di wajibkan oleh allah s.w.t sejak permulaan islam lagi,iaitu sebelum hijrah
Nabi Muhammad s.a.w ke madinah
Kewajipan zakat ketika itu hanya bertaraf pilihan (ikhtiar) tanpa di hadkan kadar nisab dan jenis
harta benda yang hendak dikeluarkan zakat. Pada tahun kedua hijrah (632M),zakat difardukan
secara ijabari (kuat kuasa) atau ilzumi (wajib) antara bulan syaaban hingga bulan syawal .Mulai
tahun itu , keengganan membayar zakat boleh membawa hukuman bunuh atau dipaksa
membayar oleh pemerintah

Isi-isi penting

Peranan Zakat

Mendatangkan kesyukuran dan penyuburan pahala , mensucikan jiwa daripada kekotoran dan
dosa serta memperoleh keberkatan
Dapat mendamaikan dan mewujudkan kedamaian. Umpamanya , ia dapat
mengeratkanhubungan antara golongan kaya dan miskin serta merapatkan jurang social
Dapat mengikis sifat tamak dalam pemilikan harta
Dapat menyemai semangat bertanggungjawab serta tolong-menolong antara satu sama lain

Pelaksanaan Zakat

Pada zaman khulafah al-rasyidin, amil dilantik untuk melaksanakan urusan pemungutan dan
pengagihan daripada pihak yang layak berzakat mengikut ukuran dan kadar nisab tertentu. Zakat
terbahagi kepada dua, iaitu zakat fitrah dan zakat harta benda. Khalifah abu bakar al-siddiq
bertindak tegas dengan memerangi orang yang enggan membayar zakat
Zakat di salurkan kepada lapan asnaf,iaitu orang fakir, hamba yang hendak memerdekakan
dirinya, orang miskin ,orang yang berhutang, orang yang berjihad, mualaf, musafir, dan amil
Kutipan zakat bertambah meningkat kesan dasar perluasan kuasa yang dijalankan pada zaman
khalifah umar bin al-khattab serta para khalifah berikutnya
Khalifah uthman memperkenalkan zakat ternakan kepada pemilik-pemilik kuda .pengenalan
zakat ternakan kuda initidak pernah dilakukan sebelumnya pada zaman nabi Muhammad s.a.w
Namun, khalifah uthman menjelaskan bahawa perkembangan ekonomi yang dinikmati oleh
masyarakat islam sehingga berupaya memiliki binatang seumpama itu wajar dikenakan zakat
sejajar dengan zakat yang dikenakan keatas binatang unta

Penutup

Pelaksanaan zakat memberi banyak kepentingan

Dengan pengeluran zakat berdasarkan kaedah yang ditetepkan, ia membuktikan sifat mentaati
hukum Allah S.W.T

Soalan 71: Terangkan peranan dan perlaksanaan zakat pada Zaman Khalifah Abbasiyah
abad ke 9 hingga abad ke 11 Masihi

Pengenalan

Zakat merupakan salah satu daripada rukun Islam yang kelima dan fardu ain ke atas tiap- tiap
orang yang cukup syaratnya . Kewajipan mengeluarkan zakat ini disebut dalam surah an-
Nisa,ayat 77 iaitu , ‘dirikanlah sembahyang serta berikanlah zakat hartamu .’
Pemerintahan kerajaan Khalifah Abbasiyah telah meneruskan dan mengukuhkan lagi dasar dan
perlaksanaan zakat .Bagi memastikan kelancaran kutipan zakat pada zaman ini , kadi yang pakar
dalam bidang syariah telah dilantik oleh pemerintahan pusat.

Isi- Isi Penting

Peranan zakat

Mendatangkan kesyukuran dan penyuburan pahala , mensucikan jiwa daripada kekotoran dan
dosa serta memperoleh keberkatan
Dapat mendamaikan dan mewujudkan kedamaian. Umpamanya , ia dapat
mengeratkanhubungan antara golongan kaya dan miskin serta merapatkan jurang social
Dapat mengikis sifat tamak dalam pemilikan harta
Dapat menyemai semangat bertanggungjawab serta tolong-menolong antara satu sama lain

Perlaksanaan zakat Khalifah Abbasiyah

Khalifah-khalifah Bani Abbasiyah menjadi penaung kepada perkembangan ilmu pengetahuan.

Para khalifah meggalakan kebebasan berfikir dan bertukar-tukar pendapat bagi mewujudkan
suasana perkembangan ilmu dalam negara islam.Suasana keilmuan ini telah melahirkan mazhab-
mazhab awal dalam Islam. Antaranya, Mazhab Hanafi,Mazhab Maliki, Mazhab Shafi’e, dan
Mazhab Hambali yang telah membawa tafsiran zakat yang berbeza –beza dan kemudiannya
telah memperanguhi urusan pentadbiran dan pelaksanaan zakat pada zaman pemerintahan untuk
Khalifah Abbasiyah dan pemerintahan Islam seterusnya.
Pemerintahan Bani Abbasiyah telah membahagikan zakat kepada dua iaitu zakat fitrah dan
zakat harta.Zakat fitrah ialah zakat yang wajib ditunaikan selepas selesai mengerjakan puasa
pada bulan ramadandan tujuannya adalah untuk menyucikan orang yang berpuasa daripada
ucapan dan perbuatan yang sia-sia. Orang yang berhak menerima zakat fitarh ialah hamba atau
orang merdeka tidak kira jantina dan klasifikasinya . Selain itu juga , zakat fitrah juga harus
diberikan sebelum solat Aidilfitri .Masa pemberian ini telah dipersetujui oleh para ulama.
Dalam mazhab hanafi menyatakan bahawa zakat fitrah tidak semestinya disegerakan kerana
perintah menunaikan zakat tidak ada batasan waktunya. Sebaliknya, mazhab syafi’e pula
menyatakan bahwa zakat fitrah bolrh ditunaikan dalam bulan Ramadan kerana pada dasarnya
puasa dan fitri iaitu berhentinya puasa. Mazhab syafi’e dijadikan asas bagi pemberian zakat
fitrah. Oleh itu, zakat fitrah harus diberikan sebelum solat hari raya aidilfitri kerana jika
diberikan selepasnya akan dikira sedekah biasa. Hal ini telah dijelaskan oleh Abu Daud dan Ibn
Majah. Zakat fitrah dikelurkan oleh seseorag islam, kaum keluarganya atau
tanggungannya yang beragama islam,iaitu isteri dan anak-anaknya. Manakala, Mazhab Maliki
pula lebih mengutamakan kedua ibu bapa sebelum anak-anaknya.
Zakat harta merupakan harta benda yang diwajibkan zakat seperti binatang
ternakan,emas,perak,barang perdagangan,dan biji-bijian. Zakat hasil ternakan mempunyai
syarat-syarat yang harus diikuti ialah cukup nisab,haul,binatang peliharaan dipelihara dalam
padanh rumput yang bebas dan tidak digunakan untuk berkerja.
Zakat emas dan perak ialah zakat yang wajib diberikan jika mencapai syarat seperti cukup
hisab,haul (iaitu setahun) dan milik yang sempurna.Wanita yang memiliki ems dan perak
dijadikan perhiasan tidak wajib berzakat keran wanita dikehendaki berhias untuk suaminya.
Namun, jika sekiranya emas dan perak dikumpul untuk menjadi harta kekayaan, maka wajib
dikeluarkan zakat kerana ianya bertujuan untuk barang simpanan.
Zakat barang dagangan dan pertanian. Syarat-syarat yang telah ditetapkan untuk
mengeluarkan zakat barang dagangan ialah niat untukmendapatkan keuntungan dan
menceburkan diri dalam bidang perniagaan. Selain itu , cukup nisab dan haul.
Manakala, bagi zakat pertanian mazhab syafi’e,hanafi dan maliki bersependapat bahawa
waktu wajib mengeluarkan zakat tanaman dan buah-buahan ialah apabila sudah boleh dimakan.

Kesimpulan

Pemerintahan kerajaan Khalifah Abbasiyah telah meneruskan dan mengukuhkan lagi dasar dan
perlaksanaan zakat .Bagi memastikan kelancaran kutipan zakat pada zaman ini , kadi yang pakar
dalam bidang syariah telah dilantik oleh pemerintahan pusat.
Masyarakat islam yang berharta perlu mengeluarakan zakat kerana dua sebab iaitu zakat
merupakan suatu sebab yang diharap akan mendatangkan kesyukuran atau penyuburan pahala.
Selain itu, zakat merupakan suatu kenyataan kesucian jiwa daripada kekotoran dosa.
 2.2 PENDIDIKAN

Soalan 72: Bincangkan falsafah dan ciri-ciri pendidikan dalam Islam

Pendahuluan :

Pendidikan dapat didefinasikan sebagai usaha menyerapkan ilmu pengatahuan , sama ada secara
teori atau praktikal bagi membentuk peribadi atau watak seseorang individu bagi menempuh
kehidupan yang semakin kompleks. Pendidikan islam dikaitkan dengan beberapa istilah khusus
antaranya tarbiyah , ta’lim , tadris , ta’dib dan irsyad.
pendidikan merupakan satu proses abadi yang membawa perkembangan mental dan fizikal serta
kesedaran manusia terhadap Tuhan. Pendidikan Islam dikaitkan dengan beberapa istilah seperti
tarbiyah iaitu proses pembentukan peribadi seseorang individu, ta’lim iaitu proses pemindahan
ilmu, ta’dib iaitu proses pembentukan sahsiah sebagimana yang kehendaki oleh Islam dan irsyad
iaitu petunjuk berasaskan syariah

Isi-isi penting :

Falsafah Pendidikan Islam

Proses Pendidikan Sepanjang Hayat

tiga falsafah yang kaitkan dengan pendidikan Islam ialah akidah, ilmu dan amal
Bermula dari dalam buaian hingga ke liang lahad. Kebebasan kepada semua orang untuk
mendapatkan pendidikan tanpa mengira jantina , kekayaan , dan warna kulit.
Menuntut ilmu merupakan suatu kewajipan atau fardhu , sama ada kepada kaum lelaki
mahupun wanita. Oleh itu , menjadi tanggungjawab kepada setiap individu untuk mencari ilmu
kerana agama islam sendiri memandang tinggi dan menghormati orang yang menuntut ilmu.
Ciri-ciri Pendidikan Islam

Sumber utama berlandaskan al-Quran dan Sunnah

Sumber yang sah dan hakiki , diikuti sunnah atau hadis Rasulullah SAW. Selain itu,
berpandukan sumber akal dalam bentuk ijtihad dan qias bagi menjelaskan parkara-perkara yang
tidak dapat diterangkan secara jelas oleh sumber al-quran dan sunnah.
Focus utama ialah memenuhi keperluan kerohanian , menanamkan kepercayaan dalam
pemikiran dan hati , pemulihan akhlak dan membangunkan jiwa merdeka Menurut ibn khaldun,
matlamat pendidikan islam ialah mempersiapkan seseorang dari segi keagamaan iaitu
mengajarnya tentang syiar-syiar agama menerusi al-Quran dan sunnah.

Mempertingkatkan daya pemikiran

Tahap pemikiran yang tinggi , seseorang itu dapat membuat pelbagai pekerjaan dan
menambahkan daya kreativitinya.
Memperlengkapkan akhlak manusia sesuai dengan fungsi kejadian manusia sebagai khalifah
dan hamba Allah SWT yang wajib mengamalkan nilai-nilai akhlak bertunjangkan amal ma’ruf
nahi munkar.
Pembangunan seimbang antara aspek Naqliah dan Aqliah

Membolahkan manusia mengenali pencipta-Nya dan mentaati segala perintah dan suruhan-Nya.
Bersifat dinamis , melibatkan proses pendidikan sepanjang hayat , iaitu bermula daripada
buaian hingga ke liang lahad.

Memenuhi keperluan kerohanian

Menanamkan kepercayaan dan pemikiran dan hati, Pemulihan akhlak

Membangunkan jiwa merdeka dan Menekankan nilai dan keikhlasan manusia yang bekerja atau
melakukan sesuatu kerana Allah SWT.

Melengkapkan keperluan sosio-budaya

Seseorang individu akan dapat melengkapkan sosiobudaya kehidupannya dengan membekalkan

kemahiran , kesenian , termasuk muzik , syair , khat , seni bina dan lain-lain.

Merupakan satu proses sepanjang hayat dan bersifat dinamis

setiap individu diberi kebebasan untuk mendapatkan ilmu pengetahuan tanpa mengira jantina,
warna kulit, kedudukan atau kekayaan. sebagai satu proses sarwajagat pendidikan mestilah
dibiarkan mengalir tanpa sekatan
sehubungan dengan itu, sememangnya menjadi kewajipan setiap individu untuk menuntut ilmu
kerana Islam memandang tinggi dan menghormati orang yang berilmu

Sumber utama ialah al-Quran dan sunnah

al-Quran dan sunnah merupakan sumber dalam falsafah pendidikan Islam. Sumber al-Quran
ialah sumber yang sah dan hakiki diikuti oleh sunnah. selain itu pendidikan Islam juga
berpandukan sumber akal, iaitu ijtihad dan qias. Sumber ini dapat menerangkan perkara-perkara
yang tidak dapat diterangkan secara jelas oleh sumber al-Quran dan sunnah.
sumber-sumber ini telah menonjolkan prinsip-prinsip yang ideal demi membentuk insan
sempurna yang mengabdikandiri kepada Allah SWT untuk mendapat keredaanNya

Mewujudkan pembangunan yang seimbang

pembangunan yang seimbang ialah dari aspek naqliah dan aqliah supaya dapat mengenali
penciptaNya dan seterusnya mentaati segala perintahNya. penekanan diberi kepada semua aspek
pertumbuhan manusia agar sentiasa seimbang supaya dapat melaksanakan tugas-tugas sebagai
khalifah Allah di bumi ini.
pembelajaran yang diterima oleh seseorang individu dapat membawa kesedaran kepadanya
tentang tujuan dia dicipta. Kesedaran ini akan mendorongnya membangunkan dunia mengikut
ajaran agama Islam

Menekankan nilai dan keikhlasan manusia

Pendidikan akan merangsang seseorang untuk berusaha bersungguh-sungguh. Pendidikan dapat

memimpin manusia ke arah kemajuan hidup yang lebih ideal
Pendidikan juga merupakan penilaian bagi kejayaan atau kegagalan seseorang dalam
kehidupannya

Melahirkan golongan pelajar yang bersikap positif

Pendidikan dapat mempertingkat daya pemikiran dan kreativiti seorang individu agar dapat
menjalankan pelbagai pekerjaan

Menjadi teras kepada pembentukan insan soleh

falsafah pendidikan bertujuan melahirkan insan yang beriman dan beramal. Insan seperti ini
akan bersifat takwa, memiliki sifat-sifat kemanusian yang tinggi dan berkeperibadian mulia.
dengan kekuatan akhlak yang terpuji dan ilmu yang mendalam, seseorang individu akan
mengetahui baik dan buruk tindakannya

Kesimpulan

Secara amnya, pendidikan Islam bertujuan untuk mendapatkan keredaan Allah supaya merasai
kehidupan yang bahagia di dunia dan akhirat. Menurut al-Farabi, objektif utama falsafah Islam
adalah untuk mendapatkan ilmu demi mentauhidkan Allah SWT. Pendidikan islam adalah untuk
mendapatkan keredaan Allah SWT , membentuk akhlak terpuji , menyedarkan manusia tentang
hubungan dan tanggungjawabnya serta sebagai persediaan menghadapi kehidupan di dunia dan
akhirat.
Tujuan khasnya , mengharapkan perubahan-perubahan yang berlaku , khususnya tingkah laku
melalui penurunan ilmu yang dilaksanakan secara sistematik.

Soalan 73: Huraikan faktor-faktor perkembangan pendidikan kerajaan Khalifah

Umaiyah abad ke-8

Pendahuluan

Pada zaman pemerintahan Bani Umayyah, terdapat banyak kemajuan yang telah disumbangkan
menjadi tapak tamadun Islam yang telah diasaskan Nabi Muhammad s.a.w dan pemerintahan
Khulafa ar-Rasyidin.
Kemajuan yang telah disumbangkan oleh kerajaan Bani Umayyah termasuklah bidang
pendidikan.

Isi-isi penting :

Faktor kemajuan yang dinikmati dalam bidang pendidikan didorong oleh:

1. Perkembangan kerajaan Bani Umayyah

Khalifah-khalifah Bani Umayyah melakukan perluasan kuasa untuk meluaskan syiar Islam dan
seterusnya mengembangkan pendidikan Islam
Contohnya, khalifah Muawiyah bin Abu Sufyan (661-681M) telah Berjaya menakluk Rom,
Bukharan, Samarkhand, Sind, Kabur, Khyber, Afghanistan, Tiensan (Siankiang, China) dan
Afrika Utara seperti Tripoli.

2. Perkembangan ilmu pengetahuan

Khalifah-khalifah Bani Umayyah memainkan peranan penting dalam perkembangan ilmu

pengetahuan. Mereka sendiri berminat tentang pencarian ilmu pengetahuan. Al-Mas’udi
menyatakan bahawa Khalifah Muawiyah akan membaca sepertiga malam untuk mempelajari
cerita-cerita bangsa Arab, dan peperangan serta cerita-cerita bangsa asing.
Usaha perkembangan ilmu dapat dilihat apabila Khalifah al-Walid menjadikan Bandar Khufah
sebagai pusat perkembangan ilmu. Masjid dan sekolah dibina dengan menekankan pengajaran
ilmu al-Quran, hadis, bahasa, geografi, sains, matematik, perubatan dan sebagainya. Ketika
inilah lahir bebrapa imam terkemuka seperti Imam Abdul Malik di Hijaz dan Imam Hanifa di
Iraq.

3. Perkembangan masyarakat Islam

Perluasan kuasa turut membawa perkembangan masyarakat Islam. Mereka bukan lagi terdiri
daripada orang Arab, tetapi berkembang meliputi bangsa Eropah, India dan China. Oleh itu,
perkembangan ini membawa kepada keperluan pendidikan Islam.
Selain itu, terdapat faktor lain yang turut menyumbang kepada perkembangan pendidikan pada
zaman pemerintahan Bani Umayyah, iaitu :

4. Gerakan agama

Memainkan peranan penting dalam menyebarkan ilmu agama.

Berlaku dengan luasnya pada zaman Khalifah Umar bin Abdul Aziz. Para ulama bersemangat
melihat Islam gemilang di persada dunia telah memperkembangkan ilmu keagamaan.

5. Gerakan falsafah

Kemunculan ilmu falsafah sebagai satu bidang ilmu yang banyak menggunakan akal untuk
berhujah. Diwujudkan untuk melawan fahaman Yahudi dan Nasrani yang telah meresap ke
dalam masyarakat pada zaman pemerintahan Bani Umayyah.
Cendikiawan Islam telah menggunakan ilmu falsafah bagi menyampaikan hujah yang lengkap
dan mantap serta bukti yang kukuh.

6. Gerakan sejarah

Perkembangan ini sejajar dengan perkembangan ilmu keagamaan seperti ilmu al-hadis, sejarah
Islam dan lain-lain.
Perkembgan ini penting dalam menyediakanputera-putera khalifah memahami ilmu
ketatanegaraan, sistem pemerintahan dan pentadbiran bagi mentadbir Negara.
 Penutup

Kemajuan pendidikan yang dicapai pada zaman Bani Umayyah ialah dari segi penambahan
institusi pendidikan dan perkembangan ilmu sains, ilmu perubatan, ilmu falsafah, ilmu sejarah,
ilmu geografi, ilmu bahasa dan sastera, qira’at (cara-cara membaca al-Quran), ilmu tafsir, hadis
dan lain-lain.

Soalan 74: Huraikan perkembangan pendidikan kerajaan Khalifah Abbasyiah abad ke-11
hingga ke-12

Pendahuluan

Zaman pemerintahan Bani Abbasiyyah dikenali sebagai zaman keemasan dan kegemilangan
pendidikan Islam. Dasar pendidikan berteraskan wahyu al-Quran dan hadis manakala sumber
pendidikan berasal dari al-Quran dan hadis serta sumber ilmu dari luar seperti India, Parsi dan
Greek. Selain daripada ilmu keagamaan, ilmu lain ialah sains, perubatan, fizik, kimia, matematik,
geografi, falsafah, astronomi, falak dan sebagainya.
Pengajian pada zaman Bani Abbasiyyah terbahagi kepada 3 peringkat iaitu: Peringkat
permulaan atau rendah, Peringkat menengah dan Peringkat tinggi

Isi-isi penting :

Institusi pendidikan

1. Masjid
Dijadikan tempat atau sekolah utama bagi mempelajari al-Quran, hadis dan fiqah. Selain itu,
diadakan juga Majlis muzakarah, iaitu majlis perbincangan dan perbahasan antara para ulama,
sarjana, ahli fikir dan lain-lain.

2. Istana

Khalifah telah menggunakan sebagai salah satu institusi pendidikan pada masa itu. Istana
khalifah dipenuhi dengan golongan cendikiawandan bijak pandai dan khalifah sendiri
merupakan seorang yang berpengetahuan dan cinta kepada ilmu pengetahuan.

3. Madrasah

Satu institusi pendidikan baru dalam era Bani Abbasiyyah. Namun merupakan lanjutan daripada
institusi sebelumnya dalam pelbagai bentuk. Madrasah juga dikenali sebagai sekolah-sekolah
tinggi yang ditubuhkan pada zaman pemerintahan Nizam al-Mulk.

4. Perpustakaan

Didirikan untuk membantu masyarakat Islam menuntut ilmu terutamanya di pusat pengajian
seperti masjid dan sekolah. Fungsi utama ialah tempat membaca, membuat rujukan, menyelidik
dan belajar secara halaqah.
 Perkembangan ilmu

1. Ilmu hadis

Pada abad ke-3 H, menyaksikan perkembagan ilmu mustalah hadis, iaitu satu ilmu yang
menyaring hadis-hadis sahih dan palsu dengan memeriksa peribadi perawi-perawi hadis sejak
mula meriwayatkan hadis sehingga ke akhirnya. Perkembangan ini membawa kepada penulisan
kitab-kitab musnad.

2. Ilmu kalam

Ilmu kalam ialah ilmu yang membicarakan kepercayaan keagamaan dengan bukti yang
meyakinkan. Di dalam ilmu ini dibahas tentang cara ma’rifat atau mengetahui secara mendalam
tentang sifat-sifat Allah dan para Rasul dengan menggunakan dalil-dalil yang sah.

3. Ilmu tasawuf

Pada zaman pemerintahan Bani Abbasiyyah yang ke-3, lahir tokoh tasawuf seperi Rabiyah al-
Adawiyah yang mempopularkan fahaman hudd atau cinta kepada Allah. Pada peringkat ke-4,
Abu Mansur al-Hajjaj telah dijatuhkan hukuman mati kerana fahaman pantheisme.

Pertumbuhan ilmu sekular

1. Ilmu falsafah

Pengajian falsafah sebagai satu ilmu dalam Islam yang dipelopori oleh Abu Ishak al-Khindi
yang mengarang berates-ratus buah kary meliputi aspek mantik, falsafah, muzik, matematik dan
lain-lain. Ibn Maskawaih terkenal sebagai ahli falsafah akhlak, melalui bukunya tahzibul akhlak.
Keraguan terhadap ilmu falsafah menyebabkan al-Ghazali beralih kepada ilmu tasawuf dan
Berjaya menguasai sebahagian besar pemikiran umat Islam dan Berjaya menggugat pengaruh
falsafah Yunani pada zamannya.

2. Ilmu sains dan perubatan

Ilmu sains dan perubatan turut mengkaji bidang biologi, zoology, fizik, geologi, matematik, serta
kimia yang banyak membantu dalam bidang perubatan pada zaman tersebut.

3. Ilmu sejarah

Kemahiran dalam ilmu hadis telah memberi manfaat yang besar dalam melahirkan ulama sejarah
yang Berjaya menghasilkan kajian yang teliti berasaskan fakta yang benar.

4. Ilmu alam dan geografi

Umat Islam tidak ketinggalan dalam ilmu geografi. Berasakan karya terjemahan Ptolemy oleh
Thabit bin Qurrah lahirlah buku Suratul Ard oleh Khawarizmi. Hasil daripada pengembaraan
ilmiah, umat Islam telah menghasilkan kitab geografi yang sangat bernilai.
5. Kesenian

Perkembangan ilmu seni dan budaya juga dapat dilihat pada zaman pemerintahan Bani
Abbasiyyah. Misalnya Firdausi menghasilkan karya epic yang agung iaitu Shah Nameh. Epic ini
mengambil masa lebih 30 tahun untuk disiapkan dengan pelbagai gambar raja dan pahlawan.

Penutup

Pada keseluruhannya, perkembangan ilmu pengetahuan semasa zaman Bani Abbasiyyah bukan
sahaja dalam bentuk keagamaan tetapi meliputi pelbagai ilmu lain seperti sains dan perubatan.

Soalan 75: Huraikan perkembangan dan faktor-faktor perkembangan Pendidikan pada

zaman khalifah umayyah pada abad ke-7 hingga ke 8

Pendahuluan

Pada zaman pemerintahan bani umayyah , terdapat banyak kemajuan yg telah di sumbangkan
menjadi tapak tamadun islam yg telah diasaskan oleh nabi Muhammad s.a.w dan pemerintahan
khulafa al-Rasyidin. kemajuan yang disumbangkan oleh kerajaan bani umayyah termasuklah
bidang pendidikan.
Isi-isi penting:

Perkembangan pendidikan kerajaan bani umayyah

Khalifah-khalifah bani umayyah melakukan perluasan kuasa untuk meluaskan syiar islam dan
seterusnya mengembangkan pendidikan Islam. Contohnya , khalifah Muawiyah bin abu sufyan
( 661-681M) telah berjaya menakluk Rom, Bukharan , Samarkhan , Sind , Kabur , kyber ,
Afghanistan , Tienshan (Sinking , China) dan Adrika utara seperti Tripoli .
Manakala khalifah abdul malik bin marwan (685-705M) berjaya menakluki negeri-negeri timur
seperti Khujah , Fhurukush , dan Khatal .
Khalifah al-walid bin abdul malik (705-715M) yang terkenal sebagai Balk, Sugh , Supania ,
Fargharah, Khawarizam atau Uzbekistan , India seperti Sind, Afrika utara sperti Mesir dan
pergunungan atlas, andalus seperti cordova dan teledo hingga ke china .
Khalifah-khalifah bani umayyah memainkan peranan penting dlm perkembangan ilmu
pengetahuan. mereka sendiri berminat tentang pencarian ilmu pengetahuan. Al-Mas’udi
menyatakan bhw khalifah Muawiyah akan menbaca smpai sepertiga malam untuk mempelajari
cerita-cerita bangsa arab , dan peperangan, serta cerita2 bangsa asing .
Usaha perkembangan ilmu pengetahuan dpt dilihat apabila khalifah al-walid menjadikan
Bandar kufah sebagai perkembangan ilmu . pada zaman khalifah umar bin abdul aziz (717-
702M) . kota kufah , Damsyik , dan basrah muncul sebagai pusat perkembangan ilmu
pengetahuan islam.
Malahan, masjid dan sekolah dibina sebagai institusi perkembangan islam dengan menekankan
pengajatan ilmu al-quran , hadis , bahasa , geografi , sains , matematik , perubatan , dan
sebagainya .
Ketika inilah , lahir beberapa imam terkemuka spt imam abdul malik di hijjaz dan imam hanifa
di Iraq .
Faktor-faktor perkembangan pendidikan bani umayyah
Gerakan agama

Memainkan peranan penting dalam menyebarkan ilmu agama . Proses ini berlaku dgn luasnya
pda zaman khalifah umar bin abdul aziz.
Para ulama yg bersemangat melihat islam gemilang di persada dunia telah memperkembangkan
ilmu keagamaan .
Gerakan falsafah

Kemunculan ilmu falsafah sbgai satu bidang ilmu yg banyak menggunakan akal untuk berhujah .
Gerakan falsafah ini diwujudkan untuk melawan fahaman yahudi dan nasrani yg telah meresap
ke dalam msyarakat pda zaman pemerintahan bani umayyah.
Para cendiakawan islam telah menggunakan ilmu falsafah bagi menyampaikan hujah yg
lengkap dan mantap serta bukti yg kukuh .
Gerakan sejarah

Perkembangan ini sejajar dhn perkembangan ilmu keagamaan spt ilmu al-hadis , sejarah
islam dan lain2 .
Perkembangan ini penting dalam menyediakan putera-putera khalifah memahami ilmu
ketatanegaraan , sistem pemerintahan , dan pentadbiran bagi mentadbir negara .
Penutup

Pemerintahan bani umayyah yg mementingksn pendidikan telah mempelbagaikan mata

pelajaran yg diajar di institusi pendidikan . Selain drpd ilmu agama spt fiqah , tauhid , tafsir al-
quran dan hadis , mata pelajaran lain yg diajar ialah ilmu hisab, sejarah, sastera , ilmu perubatan,
kesenian dan falsafah .
Walaupun kerajaan bani umayyah telah ditumbangkan dalam revolusi abbasiyah, namun sistem
pendidikan terus kekal dan dijadikan contoh utk perkembangan seterusnya .

Soalan 76: Huraikan faktor-faktor perkembangan pendidikan pada zaman kerajaan

Abbasiyah.

Pengenalan

Pendidikan merupakan suatu keperluan bagi segenap lapisan masyarakat dan menjadi
asas untuk menggerakkan ketamadunan bangsa. Pendidikan dalam perspektif Islam merupakan
suatu proses yang berlaku sepanjang hayat
Kerajaan Abbasiyah (750-1258M) ditubuhkan melalui revolusi yang dilancarkan terhadap
pemerintahan kerajaan Umayyah. Pendidikan telah berkembang pesat di zaman kerajaan
Abbasiyah sama ada ilmu agama mahupun ilmu-ilmu keduniaan
Isi-Isi

1. Usaha dan galakan para khalifah

Khalifah mendirikan pusat-pusat pengajian. Khalifah Harun al-Rasyid membina perpustakaan

yang ulung iaitu Baitul Hikmah di Baghdad. Khalifah al-Makmum menghimpunkan setiap kitab
dari daerah taklukannya seperti Syria, Afrika dan Mesir untuk diterjemahkan ke dalam bahasa
Arab. Khalifah al-Mukhtadid Billah menyelia sudut-sudut dan tempat tertentu di istananya untuk
majlis ilmu
Khalifah memberi pelbagai kemudahan untuk menetap di Baghdad, perbelanjaan tetap dan
kedudukan istimewa kepada golongan cerdik pandai. Khalifah Abu Jaafar al-Mansur, Harun al-
Rasyid dan al-Makmum menggalakkan kegiatan penterjemahan

2. Aktiviti penterjemahan pelbagai ilmu

Bidang penterjemahan bermula dengan ilmu mantik sehingga tertubuhnya Sekolah Tinggi
Penterjemahan yang pertama di dunia. Penterjemahan dipimpin oleh Hunain bin Ishak dan 90
orang murid-muridnya. Penterjemah lain seperti Ishak bin Hunain, Hubaisy dan Thabit Qurrah
Buku-buku falsafah, sains, matematik, perubatan dan astronomi daripada pelbagai bahasa
diterjemah ke dalam bahasa Arab. Kesannya lahirlah pelbagai ilmu pengetahuan dan tokoh-
tokoh dalam bidang tersebut

3. Kemunculan golongan ulama/tokoh ilmu

Lahirnya tokoh-tokoh atau golongan ulama yang menjadi tenaga pengajar. Abul Ali al-Hussein
ibn Abdullah ibn Sina atau dikenali sebagai Ibn Sina menghasilkan berpuluh-puluh karya dalam
bidang falsafah dan perubatan. Abu Hamid al-Ghazali atau dikenali sebagai al-Ghazali yang
mengarang lebih kurang 300 buah buku merangkumi falsafah, keagamaan, dan politik
Maskuih yang menghasilkan buku sejarah yang menyentuh hal-hal kemasyarakatan khususnya
bidang ekonomi. Beliau menulis dengan lengkap sejarah permulaan Bani Buwayh dan hal
ehwal pemerintahan Bani Abbasiyah. Tokoh-tokoh lain seperti al-Kindi, al-Farabi, Abu Hanifah,
Malik bin Anas, Ahmad bin Hanbal al-Bukhari dan lain-lain pakar dalam hadis dan fikah

4. Kewujudan prasarana pendidikan yang baik

Terdapat institusi pendidikan seperti masjid, surau, kuttab dan istana yang dijadikan sebagai
pusat perkembangan ilmu pengetahuan dan pendidikan. Pusat pengajian yang lengkap dan
moden didirikan di seluruh negara seperti di Baghdad, Madinah, Kufah, Kaherah, Balk dan lain-
lain. Pusat pengajian yang terkenal ialah madrasah yang mencakupi pengajian peringkat rendah,
menengah, dan tinggi. Masjid dijadikan tempat utama bagi mempelajari al-Quran, hadis, fikah,
tafsir dan kesihatan. Di masjid diadakan majlis perbincangan dan perbahasan antara para ulama,
sarjana, ahli fikir dan lain-lain berkenaan isu semasa
Istana khalifah dipenuhi golongan cendekiawan dan cerdik pandai. Istana lebih berfungsi
sebagai gedung ilmu pengetahuan daripada pusat pemerintahan . Madrasah menyediakan
kemudahan fizikal pembelajaran. Madrasah an-Nizamiyah dianggap sebagai institusi pengajian
tinggi yang pertama bertaraf universiti. Pembinaan perpustakaan yang berperanan sebagai
tempat membaca, membuat rujukan, menyelidik, dan belajar secara halaqah. Antara
perpustakaan terkenal ialah Baitul Hikmah, Dar al-Hikmah, dan Khizanat sabur (Dar al-Ilm)
 5. Sistem pendidikan yang tersendiri

Terdapat tiga peringkat pengajian iaitu rendah, menengah dan tinggi. Peringkat permulaan atau
rendah yang bertempat di kuttab atau pondok. Kurikulum peringkat rendah ialah mempelajari al-
Quran, sirah Rasulullah s.a.w. , membaca, menulis, puisi dan ilmu hisab. Di peringkat menengah,
ilmu yang diajar ialah ilmu tafsir, hadis, kalam, tasawwuf, bahasa, usul fiqah, sejarah, geografi
dan sebagainya
Peringkat tinggi ialah pengajian di universiti yang memberi tumpuan kepada pengkhususan
ilmu. Antaranya ialah matematik, astronomi, geometri, kimia, zoologi dan perubatan

6. Kestabilan politik dan kewangan kerajaan Abbasiyah

Keadaan politik yang stabil membolehkan prasarana pendidikan disediakan

Sumber kewangan untuk pembinaan kebanyakan pusat pengajian ketika itu diambil daripada
hasil tanah-tanah wakaf atau perbendaharaan negara

Kesimpulan

Sistem pendidikan pada zaman Abbasiyah merupakan titik peralihan penting ke arah
mewujudkan sistem pendidikan yang lebih tersusun. Kedudukan guru mula mendapat tempat
dengan disediakan segala kemudahan dan kemudiannya dibayar gaji. Seterusnya murid-murid
telah ditempatkan di sekolah mengikut aras pembelajaran masing-masing
Pada zaman pemerintahan al-Makmum, kota Baghdad dikatakan telah mencapai puncak
kegemilangannya serta mendapat jolokan sebagai pusat kebudayaan antarabangsa

Soalan 77: Huraikan institusi Pendidikan pada zaman khalifah umayyah pada abad ke-7
hingga ke 8

Pendahuluan

Kemajuan pendidikan yg dicapai pda zaman pemerintahan bani Umaiyyah ialah dri segi
penambahan institusi pendidikan dan perkembangan sains , ilmu perubatan , ilmu falsafah ,
ilmu sejarah , ilmu geografi , ilmu bahasa, dan sastera , qira’at (cara-cara membaca al- Quran)
Pada zaman pemerintahan bani umayyah, terdapat pelbagai institusi pendidikan untuk
membolehkan perkembangan pendidikan dilaksanakan. Antara institusi pendidikan tersebut
ialah masjid, istana, kuttab dan halaqah.

Isi-isi penting

1. Istitusi Masjid

Merupakan institusi pendidikan utama yg bermula sejak permulaan islam . pemerintahan bani
umayyah telah mendirikan bnyk masjid spt masjid amawiyin (umawi) di damsyik , masjid di
kufah , basrah , dan fustat yg menjadi pusat oendidikan .
 Pda zaman pemerintahan khalifah Khalid al-walid (705-715M) , beliau berusaha
mengembangkan ilmu pengetahuan dan menghapuskan buta huruf dalam kalanagn umat islam
dengan mendirikan masjid dan kuttab sbgai pusat pendidikan dan pusat ibadat di seluruh
wilayah islam .
Khalifah Khalid al-walid telah membina masjid amawiyin di damsyik yg mengambil masa
selama 8tahun . masjid ini telah dijadikan tempat ibadat dan tempat belajar kaum muslimin . di
dalam masjid ini terdapat halaqah atau kelompok2 yg dipenuhi dgn pelajar2 yg terdapat drpd
pelbagai mazhab.
Guru-guru diberi gaji dan ada yang berkhidmat secara sukarela. Kurikulum yang diperkenalkan
ialah ilmu fardhu ain dan ilmu fardhu kifayah seperti bahasa , kesusasteraan , ilmu hisab , dan
ilmu falak .

2. Institusi Istana

Pda masa pemerintahan bani umayyah , istana khalifah turut dijadikan pusat kegiatan
pendidikan . istana khalifah yg menjadi pusat pembelajaran ialah di damsyik , Syria . istana
khalifah dijadikan pusat pembelajaran dan tempat penyimpanan bahan2 bacaan yg ditulis dalam
bahasa yunani . bahan2 bacaan ini kemudiannya diterjemah ke dalam bahasa arab .
Khalifah muawiyah bin abi sufyan sering mengundang para ulama dan cendiakawan ke
istananya bgi membicarakan ilmu sejarah bangsa arab, sejarah peperangan dan sejarah raja2
parsi , sistem pemerintahan dan pentadbiran .
Pendidikan di istana memberi tumpuan kpda putera2 khalifah dan anak2 pembesar diajar mata
pelajaran sejarah , kesusasteraan , ilmu pidato , tatasusila . dan moral , cara2 bergaul dgn
msyarakat dan rakyat jelata . kesemua mata pelajaran yg diajar ini adlah sebagai pengetahuan
dan pengalaman serta persediaan untuk menghadapi kehidupan bermsyarakat serta mjadi
pemimpin .

3. Institusi Kuttab

Terdapat 2jenis kuttab, iaitu untuk orang awam yg dikenakan yuran pengajian dan kuttab al-
sabil untuk kanak2 miskin dan yidak dikenakan bayaran yuran pengajian .
Pengajian di kuttab memfokuskan kpd pengajian al-quran dan asas2 ilmu agama bagi
persediaan untuk melangkah ke peringkat yg lebih tinggi yg lebih dikenali sbgai halaqah .

4. Halaqah

Pengajian halaqah diadakan di masjid. halaqah ialah satu sistem pengajian tradisional di mana
murid-muird berkumpul dlm bentuk bulatan mengelilingi guru dgn menadah kitab yg diajar .
jangka waktu pengajian tdk di tentukan tetapi semakin lama belajar , semakin tggi ilmu
seseorang itu . Pada kebiasaannya , pengajian halaqah dilaksanakan di peringat tinggi di mna
murid2 nya sudah mempunyai asas2 ilmu yg kukuh .
Pendidikan halaqah telah berkembang di negara2 islam yg lain termasuk nusantara .

5. Guru-guru yang Mengajar

Guru-guru yang mengajar diberi kepercayaan menyebarkan ilmu pengetahuan di institusi

pendidikan mempunyai pengetahuan yg berbeza-beza mengikut tahap pendidkan . Kuttab bagi
Guru-guru yang kurang pengalaman. Istana bagi Guru2 bnyk pengalaman dan ilmu
 pengetahuan berbanding guru2 di masjid yang digelar muaddib. Mereka mengajar putera2
khalifah dan anak2 pembesar ilmu pengetahuan dan mendidik mreka dri segi budi bahasa ,
moral , dan sahsiah . Masjid tenaga Pengajar terdiri drpd golongan ulama yg terkenal.
Antaranya , Abdullah bin abbas , khatib al-baghdadi , dan Hassan al-basri, Abdullah bin abbas
merupakan ahli dalam bidang tafsir , hadis , fiqah , dan sastera. Beliau pernah menjdi guru
dimasjid al-haram pda zaman khalifah abdul malik bin marwan . Khatib al-baghdadi telah
berkhidmat di masjid amawiyin di damsyik pd tahun 456H. sebagai guru mata pelajaran al-
hadis . Hassan al-basri merupakan ulama fiqah dan usuluddin yg terkenal di Iraq . antara yg
pernah mjadi muridnya ialah wasil bin ‘Ata yg mrupakan pengasas mazhab Mu’tazilah .

Penutup

Pemerintahan bani umayyah yg mementingksn pendidikan telah mempelbagaikan mata pelajaran

yg diajar di institusi pendidikan . Selain drpd ilmu agama spt fiqah , tauhid , tafsir al-quran dan
hadis , mata pelajaran lain yg diajar ialah ilmu hisab , sejarah , sastera , ilmu perubatan,
kesenian , dan falsafah .
Walaupun kerajaan bani umayyah telah ditumbangkan dalam revolusi abbasiyah , namun sistem
pendidikan terus kekal dan dijadikan contoh utk perkembangan seterusnya .

Soalan 78: Huraikan institusi pendidikan kerajaan Khalifah Abbasiyyah abad ke-11
hingga ke-12 .

Pendahuluan

Zaman pemerintahan Kerajaan Abbasiyyah 750-1258M dikenali sebagai zaman keemasan dan
kegemilangan pendidikan Islam. Dasar pendidikan Islam berteraskan wahyu (al-Quran) dan
hadis, manakala sumber pendidikan berasal daripada sumber al-Quran dan hadis serta sumber
ilmu dari luar seperti dari India, Parsi, dan Greek. Selain daripada ilmu keagamaan, ilmu lain
ialah ilmu sains, perubatan, fizik, kimia, matematik, kimia, geografi dan sebagainya.
Pada zaman pemerintahan Bani Abbasiyyah, institusi pendidikan ialah masjid, surau, kuttab dan
istana yang dijadikan sebagai pusat pemerintahan ilmu pengetahuan dan pendidikan.

Isi-isi penting

1. Masjid

Masjid dijadikan tempat atau sekolah utama bagi mempelajari al-Quran, hadis dan fiqah. Selain
itu, di masjud juga diadakan majlis muzakarah, iaitu majlis perbincangan dan perbahasan antara
para ulama, sarjana, ahli fikir, dan lain-lain yang berkenaan dengan isu semasa. Contohnya,
Masjid al-Mansur yang didirikan oleh Khalifah Abu Jaafar al-Mansur pada 145H di Baghdad
dan diperluaskan serta diperbaharui oleh Khalifah Harun al-Rasyid. Mata pelajaran yang
disampaikan ialah ilmu hadis dan syair.
Pada tahun 383H/993M , Khalifah al-Qadir telah melantik seorang imam untuk memimpin solat
jumaat. Tenaga pengajar yang bertugas di masjid jamek akan dipilih dan dibayar gaji oleh
pemerintah. Bidang pengajian juga hendaklah mendapat kelulusan pemerintah. Khalifah al-
Qadir telah melantik Abu n-Najm Badr menjadi gabenor jajahan timur islam. Semasa
 pemerintahannya, beliau telah membina 3000 kompleks masjid-khan atau kolej masjid
berasrama bagi menyediakan tempat tinggal untuk para pelajar. Institusi yang dibina
membolehkan penyebaran pengajian falsafah tabiie dan sains.

2. Istana

Khalifah telah menggunakan istana sebagai salah sebuah institusi pendidikan pada masa
itu. Istana khalifah dipenuhi dengan golongan cendekiawan dan bijak pandai dan khalifah
sendiri merupakan seorang yang berpengetahuan dan cinta kepada ilmu pengetahuan. Bagi
memperlihatkan cinta khalifah kepada ilmu pengetahuan, golongan cendekiawan dan bijak
pandai diberi pelbagai kemudahan menetap di Baghdad dan diberi perbelanjaan tetap dan
kedudukan istimewa. Contohnya, Khalifah al-Makmun yang merupakan seorang khalifah yang
cintakan ilmu pengetahuan tertarik dengan pengajian ilmu dan pengajaran sastera.
Beliau telah menghimpunkan setiap kitab dari daerah-daerah takhluknya seperti Syria, Afrika,
dan Mesir. Kitab-kitab yang dikumpul dan bermutu tinggi telah diterjemahkan ke dalam bahasa
Arab. Oleh itu, istana kerajaan lebih berfungsi sebagai gedung ilmu pengetahuan daripada pusat
pemerintahan. Baghdad terkenal di seluruh pelusukdunia bukan sahaja sebagai ibu kota Dau-lah
‘Abbasiyyah dan kemegahan istana diraja malah menjadi pusat ilmu pengetahuan dan
kebudayaan yang termasyhur pada masa itu.

3. Madrasah

Merupakan institusi pendidikan yang baharu dalam era Bani Abbasiyyah. Namun institusi ini
merupakan lanjutan kepada institusi pendidikan yang sebelumnya dalam pelbagai bentuk. Faktor
pembentukan madrasah sebagai salah satu institusi pendidikan dan terpisah daripada bangunan
masjid ialah kerana suasana pengajian di masjid yang dipenuhi dengan perdebatan dan
perbincangan yang seringkali menyebabkan suasana bising dan menggangu peribadatan orang
lain. Selain itu, ketidakmampuan masjid untuk menampung jumlah pelajar yang besar dalam
bentuk halaqah yang ramai.
A. Shalaby menyatakan bahawa madrasah pada awalnya belum mempunyai kurikulum yang
seragam.kurikulumnya bergantung kepada kepakaran guru-guru, pandangan tentang
kepentingan sesuatu ilmu, dan hubungan dengan pihak yang membangunkan madrasah.
Madrasah merupakan institusi pendidikan yang menyediakan kemudahan fizikal pembelajaran
untuk para penuntut ilmu serta menjadi model kepada institusi pengajian tinggi yang muncul
kemudiannya. Madrasah juga dikenali sebagai sekolah-sekolah tinggi yang ditubuhkan pada
zaman pemerintahan Nizam al-Mulk (456H-485H)

4. Perpustakaan

Perpustakaan juga memainkan peranan yang penting dalam memantapkan perkembangan ilmu
pengetahuan pada zaman pemerintahan Bani Abbasiyyah. Perpustakaan didirikan bagi
membantu masyarakat islam menuntut ilmu terutamanya di pusat pengajian seperti masjid dan
sekolah. Fungsi utama perpustakaan ialah tempat membaca, membuat rujukan, menyelidik, dan
belajar secara halaqah.
Antara perpustakaan yang terkenal pada zaman Bani Abbasiyyah ialah perpustakaan awam,
perpustakaan separa-awam dan perpustakaan persendirian. Perpustakaan awam adalah seperti
Baitul Hikmah yang merupakan perpustakaan pertama yang dibina di dunia islam. Perpustakaan
ini dibina oleh Khalifah Harun al-Rasyid. Perpustakaan Baitul Hikmah menjalankan pelbagai
aktiviti seperti pengkajian buku-buku, pengkajian ilmiah, dan disediakan sebuah tempat khas
untuk majlis perbincangan dan syarahan. Beberapa tokoh saintis termasuklah al-Khawarizmi dan
Hanayn bin Ishaq pernah berkhidmat di perpustakaan ini.
Manakala perpustakaan separa awam pula dimiliki oleh golongan khaifah dan raja.perpustakaan
ini bertujuan mencari kemasyhuran dan minat mendalam terhadap ilmu pengetahuan. Keahlian
perpustakaan ini diterhadkan kepada gollongan berpangakat tinggi dan terkenal. Contohnya,
Ibnu Sina, tokoh perubatan yang terkenal dan dihormati dibenarkan memasuki perpustakaan
Sanianid setelah mendapat kebenaran khas. Contoh perpustakaan separa awam ialah
Perpustakaan al-Nasir Lidnilah, Perpustakaan al-Musta’sim billah, dan sebagainya.
Perpustakaan persendirian pula adalah seperti Perpustakaan Ibnu al-Khasysyab dan
perpustakaan sekolah.

Penutup

Kesimpulannya, pada zaman pemerintahan Bani Abasiyyah, institusi pendidikan terbahagi

kepada beberapa jenis iaitu masjid, surau, madrasah, perpustakaan dan sebagainya.yang moden
dan lengkap didirikan di seluruh negara terutama di Baghdad, Madinah, Kufah, Kaherah dan
lain-lain.
Di samping institut tersebut, pusat pengajian yang terkenal ialah madrasah yang mencakupi
pengajian di peringkat rendah, menengah dan tinggi.

Soalan 79: Huraikan perkembangan pendidikan dan institusi pendidikan Islam di Mesir
abad ke-8

Pendahuluan :

Pada zaman pemerintahan Khalifah Umar al-Khattab, beliau telah didatangi oleh Amr bin al-As,
salah seorang pemimpin yang diarah oleh Khalifah Abu Bakar al-Siddiq untuk memasuki dan
membuka negeri-negeri Syria dan Palestin untuk meminta izin membuka Mesir. Khalifah Umar
al-Khattab mementingkan ilmu pengetahuan yang berbentuk kerohanian dan fizikal. Beliau
mengingatkan Amr bin al-As agar mengajar anak-anak di Mesir berenang, menunggang kuda,
dan riwayat yang baik serta syair yang indah.
Hasil daripada arahan Khalifah Umar ini telah mengembangkan ajaran Islam serta keilmuan di
Mesir. Namun begitu, gerakan keilmuan di Mesir hanya tertumpu di kota Fustat dan kota
Iskandariah. Para sahabat nabi hanya memilih daerah Fustat (Kaherah) dan Iskandariah sebagai
tempat tinggal mereka. Selepas zaman sahabat dan tabiin, barulah orang Islam mendirikan
tempat tinggal di daerah lain dan tidak mendirikan masjid.
Hanya selepas Khalifah al-Makmun berjaya menghapuskan orang Kibti dalam pemberontakan
pada tahun 216H, barulah orang Islam menguasai Mesir sepenuhnya dan membawa ilmu
pengetahuan bercorak agama dan bahasa.
 Isi-isi penting :

1. Perkembangan pendidikan

pemerintah Mesir mendapat idea untuk menubuhkan sekolah yang mana guru-guru terdiri
daripada para sahabat. Sekolah ini menggunakan buku-buku hadis yang diriwayatkan oleh para
sahabat. Para pelajar akan mempelajari ilmu hadis dengan menggunakan kaedah hafalan dan
menulis kembali hadis-hadis tersebut. Selain itu, mereka akan mengkaji al-Quran dan hadis serta
mengeluarkan hukum-hukum daripadanya. Dari sekolah ini, muncul beberapa ulama yang
terkenal seperti Sulaiman bin Aiter Al-Tujaibi dan Abdul Rahman bin Juhirah Abu Abdullah Al-
Khaulani.
Perkembangan ilmu semakin terserlah semasa pemerintahan Khalifah Umar bin Abdul Aziz.
Khalifah Umar merupakan seorang yang cintakan ilmu pengetahuan. Pada zaman
pemerintahannya, beliau menggalakan kegiatan penulisan dan penyusunan dalam bidang ilmu
kalam, ilmu hadis dan usul fiqah. Malahan falsafah Yunani mulai meresap ke dalam bahasa
Arab dan kesusasteraan pada zaman pemerintahannya.
Di samping perkembangan ilmu bercorak agama, terdapat juga perkembangan ilmu bercorak
sastera. Perkembangan ini bermula selepas orang Arab tiba di Mesir. Kata-kata yang bernas dan
bernilai akan diambil seperti ucapan dan perutusan daripada Amr bin al-As. Masyarakat Mesir
juga diperkenalkan dengan syair dan puisi apabila penyair Arab mengunjungi Mesir
terutamanya pada zaman pemerintahan Abdul Malik bin Marwan. Walaupun mendapat
pendedahan daripada penyair Arab, namun tidak ditemui penyair-penyair ulung dalam kalangan
orang Mesir sendiri. Sajak-sajak yang dihasilkan sama ada pada zaman Bani Umayyah dan
zaman Bani Abbasiyah oleh orang Mesir hanya ada dalam beberpa rangkap sahaja.
Kedai buku juga berfungsi sebagai tempat terpancarnya ilmu pada zaman pemerintahan Bani
Abbasiyah. Banyak kedai buku muncul di Mesir. Di kedai buku ini, para ilmuwan akan dating
berkumpul dan berbincang sesama mereka. Sekiranya terdapat buku-buku yang baik dalam
bahasa asing, mereka akan menterjemahkannya dan dijual kepada orang ramai degan harga yang
murah. Aktiviti ini telah menyemarakkan lagi perkembangan ilmu di Mesir.

2. Institusi pendidikan (masjid)

Masjid menjadi pusat kegiatan agama di Mesir. Kegiatan agama ini dijalankan secara meluas di
Masjid Amru Ibnul al-As di Kota Fustat. Kegiatan ini telah dipelopori oleh para sahabat yang
mengunjungi Mesir. Para sahabat berkumpul dan membincangkan serta mencatatkan hadis-hadis
mereka. Malah, ada hadis-hadis tersebut hanya diketahui oleh mereka sahaja.
Masjid Amru Ibnul al-As dijadikan pusat pengajian dan dikatakan terdapat sehingga 40
kelompok majlis pengajian yang sentiasa dipenuhi oleh pelajar untuk menimba ilmu
pengetahuan dan membuat kajian. Secara umumnya, kelompok pengajian yang berada di Masjid
Amru al-As bukanlah dikhususkan kepada pelajaran ilmu fardu ain sahaja seperti al-Quran,
hadis, tauhid, fiqah, dan lain-lain. Bahkan semua bidang ilmu kifayah seperti ilmu hisab, ilmu
bintang, dan perubatan turut dipelajari. Antara 8 kelompok majlis pengajian yang terdapat d
masjid ini ialah Kelompok Imam Shafi’e, Kelompok Al-Majdiah dan Kelompok Al-Shibiah.

3. Institusi pendidikan (kuttab)

Selain masjid, kuttab juga dijadikan sebagai pusat pengajian di Mesir. Kuttab ialah tempat
belajar yang merupakan bangunan yang berasingan daripada masjid. Kuttab menjadi tempat
 bagi kanak-kanak untuk belajar pada peringkat permulaan. Mata pelajaran yang diajar ialah al-
Quran dan menulis ayat-ayat yang hendak dibaca dan dihafaz diatas luh (papan batu). Guru-guru
akan membaca ayat-ayat al-Quran kepada kanak-kanak dan kanak-kanak itu akan menulisnya
atas luh. Setelah itu, guru akan melihat tulisan mereka dan membetulkan sekiranya terdapat
kesalahan. Murid-murid akan membaca dan menghafaz ayat-ayat al-Quran tersebut. Setelah
dapat menghafaz dengan fasih, mereka akan dating semula kepada guru dan menghafaznya di
hadapan guru.
Selain itu, kanak-kanak di kuttab juga diajar tatabahasa Arab, kesusasteraan dan sejarah. Di
kuttab, ilmu pengetahuan akan diberi secara percuma kepada semua golongan tidak kira kaya
atau miskin dan sama ada lelaki atau perempuan. Pembelajaran di kuttab dilakukan secara
berasingan antara kanak-kanak lelaki dengan kanak-kanak perempuan.

Penutup :

Kesimpulannya, perkembangan ilmu pengetahuan di Mesir adalah dalam bentuk keagamaan dan
fardu ain. Namun, ilmu fardu kifayah seperti prosa dan puisi, falsafah, ketuhanan dan perubatan
turut berkembang.

Soalan 80: Huraikan perkembangan institusi pendidikan di Mesir pada abad ke-8 Masihi.

Pengenalan

Pendidikan dalam Islam mempunyai kedudukan yang suci dan penting sekali. Pendidikan
menjadi sebahagian yang tidak dapat dipisahkan dari Islam dan merupakan satu ibadat yang
penting. Pertapakan Islam di Mesir bermula pada zaman pemerintahan Khalifah Umar bin al-
Khattab. Atas permintaan penduduk Mesir sendiri, Amru bin al-As telah dihantar bagi
menamatkan pemerintahan Rom yang kejam. Kejayaan Amru al-As memulakan era pertapakan
dan perkembangan agama Islam.
Terdapat beberapa institusi pendidikan yang dijadikan sebagai pusat pengajian Islam di Mesir.

Isi-Isi Penting
1. Masjid

Menjadi pusat kegiatan agama di Mesir. Khalifah Umar bin al-Khattab telah mengarahkan Amru
bin al-As, supaya mendirikan masjid dalam kawasan yang dikuasai kerajaan Islam. Peranan
masjid sebagai pusat ibadat, pusat kemasyarakatan dan institusi pendidikan. Masjid terawal
ialah Masjid Amru al-As, berkembang sehingga terdapat 40 buah kelompok majlis pengajian
yang sentiasa dipenuhi pelajar bagi menimba ilmu pengetahuan dan membuat kajian. Pengajian
tertumpu kepada pelajaran ilmu fardu ain (al-Quran, hadis, tauhid, fiqah) dan ilmu kifayah (ilmu
hisab, ilmu bintang dan perubatan). Antara kelompok utama ialah kelompok Imam Shafie yang
dikenali juga sebagai ‘Zawiyah’. Terdapat juga kelompok yang dikenali sebagai al-Majdiah,
yang diwujudkan oleh Majduddin Abu al-Asybal. Beliau telah menempatkan Abdul Wahab al-
Bahnasi di Mesir.kelopok al-Shibiah pula diusahakan oleh al-Sahib Muhammad Bin Fakhruddin.
Beliau telah menempatkan dua orang tenaga pengajar yang masing-masing daripada Mazhab
Shafie dan Maliki.
 Masjid Ahmad bin Tolun, ramai ulama dan ahli fikah berkhimat sebagai guru. Kurikulum
merangkumi ilmu tafsir, hadis, fikah, membaca, ilmu hisab dan perubatan. Masjid awal yang
menjadi asas kepada terdirinya masjid tersohor di Mesir ialah Masjid al-Azhar, didirikan oleh
Jauhar al-Siqili. Masjid ini mempunyai ruang khas untuk mengajar al-Quran kepada anak-anak
yatim.kemudahan penginapan juga disediakan. Pembelajaran dan pengajaran yang berlangsung
di masjid disampaikan dalam bentuk halaqah serta dalam bentuk kuliah, para guru membaca,
menghurai dan menjelaskan isi kandungan sesuatu kitab. Mana-mana permasalahan yang timbul
diajukan kepada seseorang guru dalam majlis halaqah. Para pelajar juga digalakkan menghafal
sesuatu pelajaran kerana melalui halafan pengukuhan ilmu pengetahuan dapat dimilki dengan
mudah.

2. Kuttab

Tempat belajar yang merupakan bangunan yang berasingan daripada masjid. Tempat bagi
kanak-kanak belajar pada peringkat permulaan. Mata pelajaran yang diajar ialah al-Quran dan
menulis ayat-ayat yang hendak dibaca dan dihafaz di atas luh atau papan batu.
Turut diajar tatabahasa Arab, kesusasteraan dan sejarah. Ilmu pengetahuan diberi percuma dan
secara berasingan antara kanak-kanak lelaki dengan perempuan.

3. Sekolah

Guru-guru terdiri daripada para sahabat. Menggunakan buku-buku hadis yang diriwayatkan oleh
para sahabat.
Pelajar mempelajari ilmu hadis menggunakan kaedah hafalan dan menulis kembali hadis.
Kesimpulan

Tidak dinafikan masjid merupakan institusi pendidikan Islam terpenting bagi umat Islam Mesir.
Contohnya kewujudan Masjid al-Azhar yang kemudiannya telah berkembang menjadi Universiti
al-Azhar
Pada keseluruhannya perkembangan ilmu pengetahuan di Mesir adalah dalam bentuk ilmu fardu
ain dan ilmu fardu kifayah

Soalan 81: Huraikan Perkembangan Pendidikan dan Institusi Pendidikan Islam Di Acheh
Abad Ke- 16 hingga Ke-17 Masihi

Pendahuluan

Selepas kejatuhan Melaka di tangan Portugis pada tahun 1511, Acheh mengambil alih peranan
Melaka sebagai pusat perdagangan di Alam Melayu. Acheh turut memainkan peranan sebagai
pusat pengajian Agama Islam yang utama di Nusantara.. Institusi pendidikan islam di Acheh
merupakan institusi yang tersususn & terancang..
Pendidikan asas bermula di madrasah @ meunasah, diikuti dengan pendidikan menengah di
Rangkang ,dan seterusnya pendidikan tinggi dijalankan di bale. Pengajian islam berkembang
dengan pesat merangkumi fiqah,usuluddin, dan tasawwuf. Pendidikan di acheh terbahagi
kepada lima peringkat :
Isi-isi Penting:

1. Madrasah atau meunasah

Merupakan institusi pendidikan awal yang biasanya didirikan di setiap kampung. Para pelajar
diajar membaca Al-Quran, membaca & menulis huruf Arab ,dan belajar perkara asas dalam
islam. Selain itu, pelajar turut mempelajari ilmu fardu ain seperti Rukun Iman, Rukun Islam,
fiqah, ibadat ,dan akhlak.
Para pelajar dilatih bernasyid yang berhubung dengan agama, iaitu Dinakan dike(zikir) atau
seulaweut(selawat) pd setiap malam jumaat. Kanak-kanak yg khatam al-Quran diajar beberapa
kitab agama yang di tulis dalam bahasa jawa dan acheh seperti kitab perukunan dan risalah
masail al-muhtadin. Sejarah islam diajar dengan cara bercerita.

2. Masjid

Berfungsi sebagai pusat pendidikan dan pusat kegiatan umat islam. Merupakan pusat pendidikan
yang bersangkutan dengan pendidikan menengah pertama
Beberapa masjid di naik taraf menjadi pusat pendidikan tinggi seperti masjid baiturrahman.

3. Rangkang

Untuk melanjutkan pelajaran agama yang lebih tinggi, pelajar akan belajar di rangkang atau
disebut pondok,pasantren, atau madrasah. Para pelajar mendirikan pondok-pondok kecil
mengelilingi masjid yang dijadikan asrama . Terdapat beberapa tahap rangkang yang bergantung
kepada tahap ilmu yang dimiliki olh guru yg mengajar.. Pelajar yang pintar pada kebiasaannya
berpindah dari satu rangkang ke rangkang yang lain untuk mengikuti pelajaran daripada guru
yang lebih mahir. Ada antara pelajar yang melanjutkan pelajaran ke makkah , india , dan mesir.
Rangkang yg terkenal ialah terletak di banda acheh barussalam. Banyak ulama terkenal dari luar
Negara datang mengajar di situ dan pelajar-pelajarnya datang dari pelbagai daerah. Mata
pelajaran yang di ajar ialah fiqah ,ibadat ,tauhid, tasawwuf, sejarah islam, dan bahasa Arab.
Pelajar menggunakan buku-buku yg di tulis dalam bahasa melayu selain daripada buku bahasa
Arab. ilmu umum turut diajar seperti geografi, sejarah, dan matematik.

4.Dayah

Di Acheh, dayah disamakan dengan sekolah menengah atas di Indonesia atau madrasah Aliyah.
Hampibr setiap daerah Nanggore(negeri) terdapat dayah. Terdapat dayah yang berpusat di
masjid bersama rangkang tetapi kebanyakkan dayah berdiri sendiri di luar lingkungan masjid
dengan menyediakan sebuah balai utama,iaitu aula yang di gunakan sbagai tempat belajar
sembahyang. Pusat pengajian Tinggi Dayah Cot Kala merupakan pusat pendidikan islam tinggi
yang pertama di Asia yang melahirkan banyak ulama yang menjadi pendakwah islam di
nusantara. Kesemua mata pelajaran diajar dalam bahasa Arab dengan menggunakan kitab-kitab
dari Arab
Dua jenis dayah,iaitu dayah bersifat khusus dan dayah bersifat umum. Dayah bersifat khusus
seperti dayah untuk wanita sahaja, dayah yang khusus untuk mengajar dalam bidang pertanian,
ilmu pertukangan, ilmu perniagaan, dan sebagainya menurut syariat islam. Antara dayah yang
terkenal ialah dayah cot kala dan dayah teungku chik.
Mata pelajaran yang diajar di dayah teungku chik ialah bahasa Arab, fiqah, jinayat( hukum
pidana ) , fiqah munakahat( hukum perkhawinan ) ,fiqah duali( hukum tatanegara ) , sejarah
islam, sejarah Negara-negara, ilmu mantik, tauhid/filsafat, tasawwuf, akhlak, ilmu falak, tafsir,
hadis, dan sebagainya. Menurut Beaulieu (pengembara perancis ) yang mengunjungi Acheh
pada abad ke-17, menyatakan bahawa ajaran islam yang berkembang sejak sekian lama telah
dapat membasmi buta huruf dan buta ilmu.

5. Jamiah/universiti baiturrahman

Masjid baiturrahman dinaik taraf menjadi jamiah / universiti baiturrahman. Sultan Iskandar
Muda Makhota mendirikan masjid baiturrahman yang digunakan khas untuk dijadikan tempat
menuntut ilmu. Terdapat 17 dar ( fakulti ) seperti fakulti ilmu tafsir dan hadis, fakulti ilmu
kedoktoran, fakulti ilmu kimia, fakulti pertanian,fakulti peperangan, dan lain-lain.
Tenaga pendidik terdiri daripada ulama atau sarjana dari Acheh dan Negara islam yng lain
seperti Arab, Turki, Parsi, India, dan lain-lain. Pada zaman pemerintahan Sultan Alaidin Muda
Darma Wangsa Perkasa Alam Syah (1607-1636), terdapat 44 orang guru besar di Jamiah
baiturrahman.

Penutup

Kewujudan institusi pendidikan ini telah melahirkan golongan ulama dan intelektual islam
seperti syeikh Nuruddin Al-Raniri, Abdul Ra’uf Singkel, Hamzah fansuri, dan lain-lain
Kesannya telah membantu perkembangan agama islam di nusantara.

Soalan 82: Huraikan Faktor-faktor kemunculan Acheh sebagai pusat ilmuan Islam pada
abad ke-16M

Pendahuluan

Pendidikan dapat didefinisikan sebagai usaha menyerap ilmu pengetahuan sama ada secara teori
atau praktikal bagi membentuk peribadi atau watak seseorang imdividu dalam menempuh
kehidupan yang semakin kompleks.Pendidikan dalam perspektif Islam merupakan suatu proses
yang berlaku sepanjang hayat iaitu bermula daripada dalam buaian hingga ke liang lahad.
Islam memberikan kebebasan kepada semua orang untuk mendapatkan pendidikan tanpa
mengira jantina,kekayaan dan warna kulit.Acheh berkembang menjadi pusat ilmuan selepas
kejatuhan Melaka di tangan Portugis pada tahun 1511.Terdapat beberapa faktor yang
menyebkan Acheh muncul sebagai Pusat Keilmuan/Pendidikan Islam pada abad ke-16.

Isi-isi penting
Peranan pemerintah

Mempunyai inisiatif mengembangkan ilmu pengetahuan. Istana dijadikan Pusat pengajian Islam
terutamanya untuk keluarga diraja dan golongan bangsawan. Memberikan galakan dalam bidang
intelektual Islam seperti menubuhkan Balai Gadang yang dianggota oleh para ulama.
Antara sultan yg trkenal ialah Sultan Iskandar Muda Mahkota Alam dan Sultan Iskandar thani
Kestabilan politik dan kemakmuran ekonomi

Peluasan wilayah membolehkannya muncul sebagai perdagangan

Pemerintah memberikan tumpuan kpd perkembangan system penddikan dan intelektual
Hubungan diplomatik

Hal ini telah membawa kpd kemasukan kitab agama dan para ulama
Kemudahan dan perlindungan kpd para ulama luar yg menetap di Acheh spt Muhammad al-
Yamani
Kewujudan pelbagai system pendidikan

Kewujudan tiga peringkat pendidikan yg sistematik

Ia menjadi tumpuan penduduk di Nusantara sehingga digelar ‘serambi makkah’
Peranan ulama luar

Sheikh Abdul Qadir,Nuruddin al-Raniri bnyk membantu prkembangan pndidikan dan intelektual
di Acheh.
golongan ini mnjadi tnaga pengajar di Jamiah Bait al-Rahman dan mnghasilkan karya yg brmutu
trmasuk karya sastera brcorak tasawuf
Kelahiran ulama tempatan

kesan daripada prkmbangan system pendidikan di Acheh mghasilkan penulisan brcorak

keagamaan,politik dan sejarah
antara tokoh yg trkenal ialah Hamzah Fansuri,Shamsuddin al-Sumaterani dan Bukhari al-Jauhari
Peranan bahasa Melayu

Berfungsi sebagai bahsa penulisan intelektual dan mencapai tahap ligua franca
Ia menjadi asas perkembangan tulisan jawi srta membolehkan karya dari Asia Barat
diterjemahkan ke dalam bahasa Melayu
Iklim intelektual yg bebas

Ia telah menggalakkan polemic dan menyuburkan ilmu pengetahuan

Berlakunya polemic antara fahaman Wahdatul Wujud dgn Wahdatul Syuhud
Kejatuhan Melaka

Membolehkan Acheh mengambil alih peranan Melaka bukan shj pusat perdagangan ttp pusat
pendidikan Islam
Kesimpulan

Perkembangan Acheh sebagai pusat pendidikan bermula Portugis menjajah Melaka pada tahun
1511,hal ini menyebabkan Pusat pendidikan Melaka telah diambil alih oleh kerajaan Acheh.
Munculnya Acheh sebagai Pusat Ilmuan disebabkan beberapa faktor. Faktor-faktor ini telah
menyebabkan Acheh semakin berkembang sebagai pusat pendidikan Islam malah pusat
Perdagangan yang telah mengantikan Kerajaan Melaka.
 2.3 PERKEMBANGAN INTELEKTUAL

Soalan 83: Bincangkan perkembangan ilmu naqli pada zaman kerajaan Abbasiyah abad
ke-11 hingga abad ke-13 M.

Pendahuluan

Ilmu-ilmu dalam tamadun islam secara umumnya terbahagi kepada dua cabang yang jelas, iaitu
ilmu naqli(revealed sciences) yang juga disebut sebagai ilmu wahyu dan ilmu aqli (rational
sciences). Namun, ilmu naqli merupakan kumpulan ilmu tertinggi kerana ilmu ini datang
daripada sumber-sumber yang boleh dipercayai dan sentiasa benar. Ilmu naqli merupakan ilmu
yang diwahyukan kepada Nabi Muhammad s.a.w yang kemudiannya diperturunkan kepada para
sahabatnya. Ilmu ini lebih dikenali sebagai ilmu syar’iyyah yang mana meliputi tafsir al-Quran,
ilmu hadis, ilmu usuluddin, ilmu fiqah, ilmu tasawwuf, ilmu bahasa Arab dan ilmu sirah.
Pada zaman Nabi Muhammad s.a.w, ilmu naqli seperti ilmu tafsir al-Quran hanya layak di
jelaskan oleh baginda sahaja. Tidak ada orang yang berani dan boleh mentafsir al-Quran semasa
Nabi Muhammad masih hidup. Namun selepas kewafatan baginda, tugas mentafsir al-Quran
telah disandang oleh sahabat baginda yang alim dan dipercayai seperti Ibnu Abbas. Selepas
zaman sahabat nabi, tugas tersebut telah di ambil alih oleh golongan tabi’in dan seterusnya para
ulama. Ilmu naqli pada zaman kerajaan abbasiyah berkembang pada abad ke- 11 hingga abad
ke-13 masihi.

Isi-isi Penting:

1. Pada zaman kerajaaan bani abbasiyah, para ulama merupakan nadi perkembangan ilmu naqli
pada masa itu. Golongan pemerintah pada masa itu jarang sekali membantu para ulama dalam
usaha untuk membangunkan ilmu ini kerana mereka lebih memberi perhatian kepada
pembangunan ilmu aqli.
2. Zaman kerajaan Saljuk, seoarang wazir kepada pemerintahan Abbasiyah zaman Saljuk
bernama Nizam al-muluk yang sangat berminat dalam bidang ilmu. Beliau sangat berjasa dalam
penyebaran ilmu pengetahuan. Beliau telah mendirikan Madrasah Nizamiyah di Baghdad pada
tahun 1067 m. Madrasah ini merupakan institusi pengajian tinggi yang pertama.
3. Antara guru yang mengajar di sini ialah Imam al-Ghazali dan Abu Ishaq al-Syirazi.
Kedua-dua tokoh ini merupakan guru kepada Nizam al-Muluk.
4. Muncul Ibn Maskawaih (936-1030 M.) yang terkenal sebagai ahli falsafah akhlak.
Terutamanya melalui karyanya Tahzibul-Akhlak.
5. Kemunculan al-Ghazali (1058-1111 M.) dalam suasana ketika pemujaan terhadap falsafah
Yunani telah mencapai kemuncaknya, hingga menggoncang akidah masyarakat islam. Di
peringkat awal, al-Ghazali turut berkecimpung dengan falsafah Yunani, tetapi akhirnya beliau
menyerang ilmu falsafah dan ahli-ahli falsafah.
6. Pada zaman ini juga, muncul seorang tokoh matematik iaitu Umar Khayyam. Beliau
merupakan ahli dalam bidang algebra. Beliau Berjaya menyelesaikan masalah cubic equation
(persamaan isi padu) dan mengenal pasti sebanyak 13 jenis. Beliau juga terkenal dalam bidang
geometri. Beliau telah diperintahkan oleh pemerintah Saljuk memperbaiki sistem takwim.
 Penutup

Kesimpulannya, ilmu naqli telah berkembang pada zaman abbasiyah pada abad ke-11 hingga
abad ke-13 lagi.

Soalan 84: Bincangkan perkembangan ilmu aqli pada zaman kerajaan Abbasiyah abad
ke-11 hingga ke-13 M.

Pendahuluan

Kerajaan Abbasiyah telah muncul sebagai pusat perkembangan ilmu sejak pemerintahan
Khalifah Abu Jaafar al-Mansur dan mencapai zaman kemuncaknya ketika pemerintahan
Khalifah al-Ma’mun. Meskipun kerajaan ini melalui era kemerosotan pada zaman pemerintahan
Bani Buwaih dan Bani Saljuk, namun peranannya dalam bidang ilmu tetap utuh.
Pada zaman pemerintahan kerajaan Abbasiyah, ilmu akli (bukan agama) telah mengalami
perkembangan yang membanggakan berikutan kelahiran ramai tokoh ilmuan yang unggul dalam
bidang-bidang tertentu.

Isi-isi penting

1. Pada tahap ketiga pemerintahan kerajaan Abbasiyah, ia berada di bawah kekuasaan Bani
Buwaih. Pada zaman ini, telah muncul ahli-ahli fikir terkenal seperti al-Farabi, Ibn Sina, al-
Biruni, Ibn Miskawayh dan golongan pelajar Ikhwan al-Safa. Al-Farabi, Ibn Sina dan al-Biruni
merupakan ilmuwan terkenal dalam bidang falsafah. Manakala Ibn Miskawayh pula bukan
sahaja dapat menguasai ilmu falsafah tetapi juga merupakan seorang ahli sejarah yang
berwibawa.
2. Menjelang abad ke-11 M, al-Istakhri merupakan tokoh falsafah yang turut terlibat dengan
aktiviti pelayaran, di samping juga merupakan seorang ahli ilmu bumi. Sementara a-Nasawi
pula menyumbangkan kemahirannya dalam bidang matematik dengan memperkenalkan huruf
(angka) India ke wilayah Arab.
3. Pada zaman kekuasaan Bani Saljuk (1055-1199 M) pula, perkembangan kedua-dua ilmu ini
agak ketara dengan terdirinya Universiti Nizamiyah dan Hanafiah serta cawangan-cawangan
Universiti Nizamiyah pada setiap kota Iraq dan Khurasan. Penubuhan institusi ini penting kerana
ia telah Berjaya melahirkan ramai cendekiawan Islam dalam ilmu akli.
4. Hujjat al-Islam yang terkenal, iaitu Imam al-Ghazali merupakan individu yang pakar dalam
ilmu akli. Beliau telah menghasilkan karya Tahajut al-Falsafah. Beliau juga merupakan antara
ahli falsafah yang unggul dalam sejarah perkembangan falsafah islam.
5. Umar al-Khayyam pula bukan sekadar seorang ahli falsafah, malah beliau juga mahir dalam
bidang algebra dan geometri. Kehebatannya dalam bidang matematik menyebabkan Malik Shah
Jalal memerintahkannya supaya memperbaiki sistem takwim.

Penutup

Perkembangan pesat dalam ilmu aqli ini pada zaman kekuasaan Bani Saljuk bukan sahaja
disebabkan oleh kemunculan tokoh ilmuan, tetapi turut dibantu oleh peranan pentadbir seperti
Nizam al-Mulk (Perdana Menteri), yang sentiasa bersama dengan pemerintah seperti sultan
 Malik Shah (Jalal al-Daulah Malik Shah I) dan khalifah al- Qa’im bagi menaungi kegiatan ilmu
pengetahuan di samping sikap mereka yang amat gemar mendampingi para ulama.

Soalan 85: Bincangkan perkembangan ilmu naqli pada zaman kerajaan Umaiyah di
Andalus abad ke-11 hingga ke-13 masihi.

Pendahuluan

Ilmu naqli merupakan kumpulan ilmu tertinggi kerana ilmu ini datang dari sumber yang
sentiasa benar dan tidak diragui. Ilmu naqli juga merupakan ilmu yang diwahyukan kepada Nabi
Muhammad s.a.w kemudian diperturunkan kepada para sahabatnya.ilmu ini lebih dikenali
sebagai ilmu syar’iyyah meliputi tafsir al-quran, ilmu hadis, ilmu usuluddin, ilmu fiqah, ilmu
tasawwuf, ilmu bahasa arab dan ilmu sirah.
Pada zaman Nabi Muhammad s.a.w, ilmu naqli seperti ilmu tafsir al-quran hanyalah layak
dijelaskan oleh baginda sahaja. tidak ada orang yang boleh dan berani untuk mentafsir al-quran
semasa Nabi Muhammad s.a.w masih hidup. namun selepas kewafatan baginda,tugas mentafsir
al-quran disandang oleh para sahabat baginda yang alim lagi dipercayai seperti ibnu abbas.
selepas zaman sahabat nabi, tugas ini dipikul pula oleh golongan tabi’in dan seterusnya para
ulama.
Isi-isi penting:

1. Pada zaman pemerintahan Khalifah Umayyah di Andalusia, ilmu naqli berkembang subur di
wilayah islam sebelah timur yang lain. ramai sarjana islam yang lahir di bumi Andalusia semasa
800 tahun pemerintahan kerajaan Khalifah Umayyah. sarjana-sarjana tersebut berkecimpung
dalam bidang fiqah, hadis, tasawwuf dan qiraat.
2. Pemerintah yang bertanggungjawab mengembangkan ilmu naqli ialah Abdul Rahman III dan
anaknya, al-Hakam II yang memerintah pada abad ke-10 masihi. Mereka mendirikan sekolah-
sekolah agama dan menjemput para ulama dari timur mengajar di Andalusia. usaha mereka telah
diteruskan oleh pemerintah-pemerintah islam seterusnya. dalam tempoh ini juga, muncul ramai
tokoh agama yang terkemuka di andalusia khususnya pada abad ke-11 dan abad ke-12 masihi.
3. Dalam bidang fiqah, sarjana-sarjana terkemuka seperti; Abu al-Qasim Abdullah dari
Granada, menghasilkan kitab al-Tashil li Ulum al-Tanzil dan kitab al-Anwar al-Saniyyah fi al-
Alfaz al-Saniyyah. Ibn Hazm (994-1065 M.) dianggap imam dalam ilmu fiqah. antara kitab dan
syariah yang beliau hasilkan ialah Masa’il Usul al-Fiqh,al-Ahkam fi Usul al-Ahkam dan Ibtal al-
Qiyas wa al-Ra’y wa al-Istihsan wa al-Taqlid. Karya Ibn Hazm paling penting ialah al-Fasl fi al-
Milal wa ‘i-ahwa’ wa ‘i-nithal’.karya ini merupakan sebuah buku kajian tentang sejarah para
nabi,perbincangan segala agama,pendapat ahli falsafah, dan hujah yang menolak golongan anti-
Tuhan khasnya penentang Islam.

4. Perkembangan bidang hadis pula dapat diukur dengan kemunculan tokoh terkemuka seperti
Ibn Abd al-Barr (978-1070 M.) Ibn Abd al-Barr merupakan seorang ulama hadis yang terkenal
di Sepanyol dan Afrika Utara. Beliau mendalami sejarah para sahabat nabi Muhammad s.a.w.
dan ilmu Mustalah Hadis.karya beliau paling agung ialah al-Istiab li Sahabah. Beliau juga
 pernah dilantik menjadi kadi di Lisbon, Portugal. Ibrahim al-Ansari pula menghasilkan kitab al-
Arbain Hadithan al-Buldaniyyah dan kitab fi Tabyin al-Mushkilat al-Hadithah.

5. Kejatuhan kerajaan Bani Umayyah pada tahun 1031 M. tidak menjejaskan perkembangan
aktiviti keilmuan di Andalusia. Hal ini kerana pemerintah al-Muwahiddun yang berkuasa
selepasnya turut mengambil terhadap perkembangan ilmu. Pemerintah al-muwahiddun berusaha
gigih mengumpul para cendekiawan dari seluruh dunia bagi mengisi keperluan tenaga pengajar
di institusi pengajian tinggi yang mereka dirikan.

6. Pemerintah al-muwahiddun juga bertanggungjawab dalam perkembangan ilmu tafsir di

andalusia. sarjana islam digalakkan membuat tafsir bukan sahaja mengikut ayat tetapi juga
membuat pelbagai ulasan dan pendapat tentang ayat yang dibaca.mereka juga menghuraikan
maksud sesetengah ayat secar mendalam dan terperinci berbanding sebelumnya.

7. Pada abad ke-12 masihi, Qadi Iyad yang berasal dari Ceuta merupakan tokoh agama dan
seorang pakar dalam bidang hadis, fiqah, dan sejarah dan menghasilkan lebih 20 kitab dalam
bidang-bidang tersebut. Beliau pernah bertugas sebagai tokoh agama mahzab Maliki dan
menjadi penasihat kerajaan al-Murabitun.

Penutup:

Sementara dalam ilmu tasawwuf,lahir tokoh seperti Abu Hasan Ali bin Farhun,Ibrahim bin
Muhammad Ibrahim bin Ubaidus yang menulis kitab Manahib al-Uqul wa Haqaiq al-
Ma’qul,dan Abu Abdullah Muhammad al-Ansari yang mengarang Baghiyah al-Salik fi Ashraf
al-Masalik.
Bidang seperti qiraat dan cabang-cabang kecil ilmu naqli turut melahirkan ramai tokoh ternama
seperti Abu Amru al-Dani,Ibn Abd Barr,Abu al-Walid al-Baji,dan al-Shatibi.

Soalan 86: Bincangkan perkembangan ilmu aqli pada zaman kerajaan Umaiyah di
Andalus abad ke-11 hingga ke-13 M

Pendahuluan

Perkembangan ilmu aqli lebih berkembang pesat pada zaman Khalifah Umaiyah kerana
mendapat galakan dan insentif daripada pemerintah. Ilmu aqli merupakan ilmu yang
bersumberkan akal manusia yang boleh dipengaruhi oleh pelbagai faktor dan ada kalanya benar
atau salah.
Ilmu aqli terbahagi kepada tiga pecahan besar, iaitu ilmu kemanusian, ilmu sains sosial dan
ilmu sains tulen. Ilmu aqli mula berkembang selepas Islam berjaya menakluk wilayah Parsi dan
jajahan Rom.

Isi-isi penting:

1. Golongan intelektual Islam di Andalusia berjaya menggabungkan ilmu falsafah Yunani

dengan ilmu falsafah Islam. Ilmu falsafah berkembang pesat di Andalusia ketika masyarakat
Kristian di Eropah berada dalam Zaman Gelap. Terdapat beberapa tokoh falsafah yang terkenal
 di Andalusia seperti Ibn Rushd, Ibn Bajjah, Ibn Tufail, Ibn Maimon, Said Ibn Fattuh dan Ibn
Hazm.

2. Selain itu, bidang astronomi berkembang pesat di Andalusia apabila ahli astronomi
berjaya mencipta alat astrolab bernama Safihah dan membolehkan orang Eropah
menentukan saiz bumi dengan lebih tepat berbanding pengiraan yang dilakukan oleh ahli
astronomi Greek. Abu Ishaq Ibrahim bin Yahya yang dikenali sebagai al-Zarqali (Arzachd)
merupakan ahli astronomi pertama yang mengemukakan teori bintang, pergerakan planet dan
kedudukan matahari. Beliau membina sebuah jam air yang menunjukkan masa pada waktu siang
dan malam serta menyusun nama-nama hari dalam setiap bulan.

3. Perkembangan Ilmu matematik berkait rapat dengan bidang astronomi iaitu matematik
tulen dan matematik gunaan. Antara ahli matematik terawal ialah Abu Habbah bin Ubaidah
Manakala, Abu Ayyub merupakan sarjana terkenal dalam bidang geometri. Kemunculan ilmuan
Islam yang memperkenalkan teknologi dalam bidang kimia membolehkan mereka mencipta
banyak ubat baharu serta menghasilkan pharmacopoeia iaitu daftar buku ubat-ubatan dan
menubuhkan kedai-kedaiapotekaris atau farmasi.

4. Ilmu perubatan di Andalusia sangat memberangsangkan malah pencapaian mereka

lebih tinggi berbanding pencapaian ahli perubatan di sebelah Timur. Abu al-Qassim al-
Zahrawi telah menulis sebuah ensiklopedia perubatan lengkap berjudul Kitab al-Tasrif yang
membincangkan tentang pembedahan seperti pemotongan anggota badan, pembedahan gigi dan
mata serta rawatan anggota yang luka dan parah. Abu Marwan Ibn Zuhr menerangkan tentang
penyakit tumor mediastinal dan penanahan di dalam ruang paru-paru. Ibn Zuhr dianggap doktor
Muslim yang pertama kerana berjaya memberi penjelasan tentang penyakit barah dalam perut
dan rawatan penyakit buah pinggang.

5. Ilmu geografi iaitu Abu Ubaid Abdullah bin Abd. Aziz al-Bakhri merupakan tokoh
geografi yang terkenal di Andalusia. Beliau menghasilkan Kitab al-Masalik wa al-Mamalik
dan sebuah kamus geografi bertajuk Mu'jam ma isti'jam. Selain itu, Abu Abdullah Muhammad
bin Muhammad bin Abdullah bin Idrisi al-Sharif merupakan orang pertama yang menghasilkan
peta dunia seperti peta glob yang diperbuat daripada perak. Penguasaan dalam pelbagai ilmu,
menyebabkan sarjana Islam menggembangkan idea yang mengatakan bumi ini berbentuk sfera
dengan menggabungkan ilmu geografi, astronomi dan matematik.

Penutup

Berdasarkan bukti yang dinyatakan, jelaslah bahawa tamadun Islam di Andalusia banyak
membantu perkembangan ilmu yang menjadi asas ilmu pengetahuan moden.
 Soalan 87: Huraikan faktor-faktor perkembangan ilmu pada zaman kerajaan Umaiyah di
Andalus abad ke-11 hingga ke-13 M

Pendahuluan

Pemerintah memainkan peranan yang penting dalam kemajuan intelektual di Andalusia.

pemerintah-pemerintah Bani Umayyah di Andalusia berminat dengan ilmu pengetahuan dan
menjemput serta mengumpulkan ramai golongan intelektual dari pelbagai tempat. Dibentuk
melalui sistem pelajaran yang intensif,membawa masuk buku-buku, guru-guru dan sarjana-
sarjana dari timur bagi mempelajari pelbagai bidang ilmu pengetahuan.

Andalusia berjaya menghasilkan golongan ulama yang terkenal dalam bidang termasuk sains
dan teknologi hasil daripada sekolah, perpustakaan dan universiti di bandar cordova.

Isi-isi penting:

1. Peranan pemerintah dalam menekankan kemajuan intelektual di Andalusia kerana

minat mereka dengan ilmu pengatahuan. Khalifah menjemput serta mengumpulkan ramai
intelektal dari pelbagai tempat di Andalusia. Kegiatan ilmu pengetahuan dibentuk melalui sistem
pelajaran yang intensif, membawa masuk buku-buku, guru-guru dan sarjana-sarjana dari timur
ke Andalusia di samping menghantar pelajar-pelajar ke timur bagi mempelajar pelbagai bidang
ilmu pengetahuan. Khalifah mendirikan sekolah, perpustakaan dan universiti di bandar Cordova.
Kesannya, Andalusia berjaya menghasilkan golongan ulama yang terkenal dalam pelbagai
bidang termasuk sains dan teknologi.

2. Pemerintah Andalusia membari penghargaan dan penghormatan yang tinggi terhadap

golongan sarjana yang dianggap sebagai teras negara. Sumbangan mereka dalam sesuatu
bidang dianggap oleh pemerintah melebihi sumbangan para pentadbir.

3. Masyarakat Andalusia yang berlainan agama berminat dengan ilmu

pengetahuan. mereka sanggup mengembara ke dalam negeri atau luar negara untuk mendalami
pelbagai ilmu pengetahuan. Golongan wanita turut terlibat dalam kegiatan keilmuan
terutamanya bagi golongan yang miskin sebagai menyalin al-Quran dan buku. Aktiviti ini
dilakukan di kedai-kedai buku.

4. Masyarakat Andalusia cuba menguasai bahasa arab dengan menghafal al-

Quran, membaca dan menulis dengan menggunakan bahasa al-Quran, mempelajari puisi, dan
perkara-perkara yang membantu mereka menguasai bahasa arab.

5. Kota cordova menjadi pusat keilmuan yang termasyur di Eropah. pasarnya yang
terkenal dengan aktiviti penjualan buku. Penjual dan pembeli datang dari pelbagai tempat di
Andalusia.

6. Perpustakaan menjadi pemangkin kepada perkembangan institusi pengajian dan

intelektual.perpustakaan merupakan tempat untuk mengumpul bahan atau sumber ilmu zaman
lalu dan kini yang digunakan oleh sesiapa sahaja untuk mendapatkan ilmu. Tumpuan ini
diberikan untuk melahirkan pemimpin yang berkemampuan dan bertanggungjawab,amanah,dan
bertaqwa. pembangunan manusia merujuk kepada pembangunan berdasarkan agama.
Penutup

Berdasarkan bukti yang dinyatakan, jelaslah bahawa tamadun Islam di Andalusia banyak
membantu perkembangan ilmu yang menjadi asas ilmu pengetahuan moden.

Soalan 88: Huraikan sumbangan al-Khawarizmi dalam perkembangan intelektual Islam

Pendahuluan

Nama sebenar beliau ialah Muhammad bin Musa al-Khawarizmi / Abu Abdullah / Al-
Goritmi, Al-Cowarizmi atau Al-Gorism (kalangan orang Barat), al-Khawarizmi (sempena nama
tempat kelahirannya Khwarizmi atau Khuway yang sekarang dipanggil Republik Uzbekistan).
Berbangsa Parsi, lahir pada tahun 780 M dan berhijrah ke Baghdad (meninggal disana pada
tahun 846 M) .
Seorang tokoh dan ulama yang warak dalam Islam. Rajin dalam menuntut ilmu sehingga
sanggup berulang alik ke negara India untuk menimba ilmu daripada seorang tokoh metematik
India pada masa itu Karkah, membuatkan beliau tekenal sebagai seorang intelektual Islam
berjasa besar

Isi-isi Penting:

1. Menyandang Jawatan Penting

Semasa pemerintahan Khalifah Al-Makmun (Zaman Abbasiyah) , beliau pernah dilantik

menyandang jawatan-jawatan penting iaitu Penasihat Bidang Astronomi , Pengawas Khalifah ,
Pengurus Marsod ( bilik pemerhati bintang ) . Beliau juga pernah berkhidmat di bawah
penyeliaan Hunayn bin Ishaq di Baitul Hikmah (pusat penterjemahan buku-buku asing kepada
bahasa Arab) .
Beliau sangat penting kepada negara dalam meningkatkan ilmu pengetahuan dan berjasa dalam
menterjemah , memudahkan dan menambahbaik buku-buku dari luar untuk kegunaan ilmuan
Islam .
2. Bapa Matematik Moden

Melalui kitabnya Al-Mukhtasar fi Hisab Al-Jabr Wal-Muqaba , beliau

memperkenalkan algebra iaitu salah satu kaedah dalam matematik dan berguna dalam setiap
bidang astronomi . Menyelesaikan masalah masyarakat pada masa itu dalam urusan
pembahagian zakat , harta pusaka, wasiat dan lain-lain .
Algebra bermaksud mengubah nombor atau nilai kepada bentuk huruf dan tanda yang lebih
ringkas dan mudah difahami . Sumbangan beliau dalam bidang algebra memang tidak dapat
disangkal , kitab beliau ini dicetak semula oleh Dr.Ali Musthafa Musyarrafah dan
Dr.Muhammad Mursi Ahmad ke dalam Bahasa Arab berdasarkan naskhah asal tulisan tangan
yang disimpan rapi di Pepustakaan Bodlein, Oxford . Al-Gorithm(satu istilah dalam metematik
moden ) dipetik sempena nama beliau al-Khawarizmi .
3. Peneroka Ilmu Geometri & Astronomi

Terdapat ramai tokoh Greek yang menerokai bidang geometri , namun terdapat 1 bab dalam
kitab Al-Mukhtasar tulisan al-Khawarizmi yang menceritakan secara lebih terperinci tentang
ilmu geometri tanpa ada unsur-unsur pengaruh Greek dari segi istilah mahupun unsur-unsur
Euklid (Sarjana Geometri Greek terkenal) , yang membuatkan tokoh-tokoh Greek terdahulu
kagum dengan beliau. Sebelum kegemilangan Tamadun Islam , Tamadun Yunani adalah
pelopor ilmu astronomi dan geometri namun masih kurang berkembang .
Kedatangan al-Khawarizmi kedalam bidang ini mengangkat Tamadun Islam, lalu
memperkenalkan algebrauntuk digunakan dalam kaedah mengira astronomi. Al-Khawarizmi
memperkenalkan juga pengiraan segi 3 tegak, segi 4 selari, teorem dan luas setiap bentuk dalam
bab sukatan luasnya al-Misahah . Dalam sebuah buku yang berjudul Zaij Al-Sindhind
(Astronomical Tables of Sind and Hind) al-Khawarizmi ada membincangkan tentang peredaran
matahari, bulan dan 5 planet yang diketahui pada ketika itu . Beliau orang pertama yang
menghitung jadual astronomi dan memperkenalkan sifir trigonometri .

4. Ahli Geografi Islam

Beliau satu-satunya tokoh ilmuan Islam yang pernah menghitung Garisan Khatulistiwa bumi
pada tahun 830 M , dengan mendapati ukurannya ialah 40.248 km berbanding penemuan masa
sekarang iaitu 40.070 km . Dalam sebuah bukunya yang berjudul Kitab Surat al-Ard (The
Image of Earth) beliau mengemukakan beberapa koordinat tempat di Lautan Medditeranean,
Asia dan Afrika berdasarkan karya Ptolemy .
Pada Zaman Khalifah al-Makmun , al-Khawarizmi telah melakar peta dunia serta menjalankan
pemantauan dan kajian terhadap bumi bersama 70 ahli geografi yang lain . Beliau kemudian
menulis sebuah buku bertajuk Taqwiinul Buldaan dimana beliau menerangkan secara terperinci
buku penulisan Bethmulus (tokoh ilmu Barat) dengan berpandukan buku-buku beliau yang lama
seperti Kitab Surat al-Ard (The Image of Earth) .

Penutup

Al-Khawarizmi merupakan seorang tokoh ilmu yang mengharumkan agama Islam dalam
menyebarkan pelbagai ilmu bukan sahaja dalam kalangan orang Islam juga kepada seluruh
masyarakat dunia . Ilmu algebra yang beliau perkenalkan digunakan sehingga sekarang dalam
dunia Metemarik Moden, berjaya menyelesaikan permasalahan masyarakat dalam pelbagai
bidang .
Mengangkat martabat orang Islam dalam kalangan tokoh Greek dan Barat. Kitab-kitab dan
buku-buku peninggalan beliau berguna kepada seluruh masyarakat dunia dan menjadi rujukan
sehingga ke hari ini .
Soalan 89: Huraikan sumbangan al-Khawarizmi dalam bidang matematik

Pendahuluan :

Nama sebenar al-khawarizmi ialah Abu Abd Allah Muhammad Ibn Musa al-khwarizmi . Di
kenali sebagai al-Khwarizmi , al-Cowarizmi , al-Ahawizmi , al-Karismi , al-Goritmi dan al-
Gorismi . Dilahirkan pada tahun 780 M dan meninggal dunia pada tahun 850 M . Beliau juga
merupakan seorang yang berpengetahuan luas dalam bidang falsafah , logik , aritmetik ,
geometri , muzik , kejuruteraan , sejarah islam dan kimia .
Beliau juga dinobatkan sebagai Ahli Falak Diraja atas sumbangan dan kajian beliau . Beliau
lebih dikenali sebagai sebagai al-Khwarizmi dalam kalangan ahli sains dan merupakan seorang
yang ahli sains islam yang terulung dalam bidang matematik .

Isi-isi penting :

1. Kepakarannya dalam matematik diiktiraf oleh Khalifah Abbasiyah

Khalifah Harun al-Rashid telah melantik beliau sebagai pakar matematik dan ahli akademi
matematik di Baitul Hikmah .
Beliau dilantik sebagai Pengarah Arkib Buku di perpustakaan istana khalifah oleh khalifah al-
Ma’mun . Malah , Baginda juga sering ke Baitul Hikmah untuk menemui ilmuwan di sana ,
termasuk al-khwarizmi .

2. Memperkenalkan sistem nombor

Menggunakan simbol-simbol tertentu yang mewakili nilai-nilai tertentu

Merupakan orang pertama yang memperkenalkan angka sifar (kosong) dalam ilmu matematik.
Melalui penggunaan angka sifar , akan terbitkan nombor yang mencapai infiniti .

3. Pengenalan sistem angka yang sistematik

Membolehkan operasi pengiraan matematik diperluaskan meliputi operasi kuasa , log , kosinus
dan sebagainya. Malah , membolehkan ilmu sains dan teknologi berkembang dengan lebih
pesat .
Angka yang diperkenalkan oleh al-Khwarizmi dipinjam oleh bahasa-bahasa Eropah dengan
sebutan CIFRE, CHIFFRE dan ZERO .

4. Pengenalan sistem al-Jabar (Algebra)

Memperkenalkan jurusan aritmetik, iaitu al-Jabar. Melalui kaedah ini , penggunaan simbol yang
mewakili nombor , nilai atau pemboleh ubah membolehkan banyak masalah pengiraan dapat
diselesaikan .
-Buku yang memperkenalkan kaedah aritmetik al-Jabar ini turut diterjemahkan ke bahasa latin
dan menjadi rujukan di university-universiti di Eropah mulai abad ke-12 hingga abad ke-16 M .

5. Pengenalan istilah baharu

 Istilah-istilah baharu tentang ilmu matematik diperkenalkan dan digunakan sehingga kini ,iaitu
pemboleh ubah , pemboleh ubah kuasa dua dan pemalar.
Dalam kitab tersebut mengandungi bab-bab yang meliputi pelbagai topic seperti pengiraan
darab , campur tolak dan bahagi, persamaan , timbangan dan ukuran , keluasan bulatan dan segi
tiga dan isi padu piramid dn kon .

6. Pengiraan pembahagian harta pusaka

Menghasilkan al-Kitab al-Mukhtasar Fi Hisab al-Jabr wa al-Muqabalah.

Ilmu yang diperkenalkan dapat membantu mengatasi masalah pengiraan yang lebih rumit dan
kompleks yang tidak dihuraikan dalam al-Quran dan hadis dan ianya tidak bertentangan dengan
kedua-duanya .

Penutup :
Sesungguhnya kewibawaan al-Khwarizmi dalam bidang matematik terbukti bukan sahaja beliau
disanjung oleh umat islam , bahkan karyanya telah diguna pakai oleh sarjana-sarjana barat .
Apa yang lebih menarik lagi ialah kepakaran beliau dalam bidang ini turut sama digunakan
dalam kajiannya dalam bidang astronomi dan geografi .

Soalan 90: Huraikan sumbangan Ibnu Sina dalam perkembangan intelektual Islam

Pendahuluan

Nama sebenar beliau ialah Abu Ali al-Hussayn bin Abd Allah bin al-hasan bin Ali bin Sina dan
berketurunan Turki. Beliau dikenali sebagai Ibnu Sina di Timur dan Aviceanna di Barat. Beliau
dilahirkan pada tahun 980 M di Bukhara, Turkestan. Ibnu Sina merupakan seorang yang tekun
dalam mempelajari ilmu umpamanya, beliau pernah membaca buku membaca buku metafizik
karangan Aristotle sebanyak 40 kali.
Beliau Berjaya menguasai pelbagai cabang ilmu Naqli (agama) ketika berusia 18 tahun dan
seorang yang berinovatif. Beliau juga seorang penganut agama yang taat dan beliau serig kali
berdoa kepada Allah SWT ketika menghadapi kebuntuan untuk menyelesaikan sesuatu
permasalahan. Semasa beliau berusia 16 tahun, beliau telah dapat menguasai ilmu perubatan.
Berkat daripada usaha dan kesungguhan, beliau telah muncul sebagai seorang pakar perubatan
yang terkemuka.
Isi-isi Penting:

1. Sumbangan dalam Bidang Perubatan

Ibnu Sina merupakan seorang tokoh perubatan yang terkemuka pada abad ke 11 M. Pada usia 12
tahun, ketika berada di Kawarazm, beliaumula menulis karnya yang pertama, iaitu Al-
Majnu yang mengandungi pelbagai ilmu pengetahuan yang lengkap diikuti dengan buku-buku
lain. Buku-buku yang dihasilkan termasuklah risalah yg berukuran kecil, telah dihimpunkan dan
dimuatkan dalam satu buku besar yg berjudul Essai de BibliogaraphieAvicenna yg dihasilkan
oleh Pater Dominican di Cairo. Antara buku yg amat terkenal berjudul al-Qanun fi al-Tibb.
Karya teragungnya, al-Qanun fi al-Tibb merupakan khazanah perubatan yang amat bernilai dan
menjadi sumber rujukan utama di universiti-universiti di Eropah. Segala rumusan yg terdapat
dalam buku itu masih diterima dalam dunia perubatan moden masa kini. Gerard Cremona telah
menterjemahkan buku Ibnu Sina ke BahasaLatin. Buku ini menjadi rujukan utama di kalangan
university Eropah pada tahun 1500M. Buku tersebut telah dicetak sebanyak 16 kali. Sebanyak
15 edisi dalam bahasa Latin dan sebuah edisi dalam bahasa Yahudi (Hebrew). Selain itu, buku
tersebut juga turut diterjemahkan ke bahasa Inggeris, Perancis, Sepanyol dan Itali.
Beliau juga merupakan individu terawal yg mengemukakan teori Anatomi dan Fisiologi yang
mnggambarkan analogy manusia terhadap Negara dan mikro kosmos (dunia kecil) terhadap
alam semesta sebagai makro kosmos(dunia besar). Penulis Barat telah menganggap Ibnu Sina
sebagai ‘Bapa Doktor’ kerana menyatupadukan teori Perubatan Yunani seperti Hippocrates dan
Galen dan pengalaman daripada ahli-ahli perubatan dari India dan Parsi, di samping pengalaman
beliau sendiri. Ibnu Sina pernah diberi gelaran sebagai “Medicorum Principal” Raja Diraja
Doktor oleh kaum Latin. Antara gelaran lain ialah “Raja Ubat”. Malahan dalam dunia islam ia
dianggap telah mencapai tahap kemuncak kecemerlangan. Ia puncak tertinggi dalam ilmu
kedoktoran.
Ibnu Sina pernah menjadi Doktor Diraja kepada Sultan Nuh II bin Mansur di Bukhara pada
tahun 997M bersamaan ketika beliau berusia 17 tahun. Tidak adseorang doctor pun yg Berjaya
mengubati Sultan,, akan tetapi dengan berkat pertolongan Ibnu Sina, baginda dapat kembali
sihat.
Al-Qanun fi al-Tibb telah membincangkan serta mengetengahkan mengenai penyakit saraf. Buku
tersebut juga telah mengajar tentang cara-cara pembedahan dan penekenan tentang pembersihan
luka. Malhan buku itu menjelaskan keterangan di samping gambar hisan sekaligus
menampakkan ilmu anatomi Ibnu Sina yg luas.
Beliau sering melakukan penyelidikan. Impaknya, beliau menemui penyakit baharu sera
puncanya. Pengaruh kuman dalam penyakit, jangkitan virus seperti tibi, rubella, alahan (allergy),
cacar (smallpox) dan penyakit jiwa. Beliau mendedahkan bahawa penyakit batuk kering
merupakan sejenis penyakit berjangkit. Beliau juga mengenal pasti bahawa air juga salah satu
punca penularan kepada kebanyakan penyakit. Penyelidikan dan penemuan dalam bidang
farmasi telah menghasilkan ubat dan preskripsi yang mujarab untuk pelbagai jenis
penyakit. Sebagai individu yg giat melakukan penyelidika, beliau telah menemui dan
menjelaskan kepentigan ubat bius Selain itu, beliau juga telah mencipta benang khusus untuk
menjahit luka pembedahan, picagari dan lain-lain.
2. Bidang Falsafah

Bidang falsafah Ibnu Sina yg terpenting dapat dibahagikan kepada tiga aspek utama iaitu
logic,psikologi dan metafizik. beliau telah menghasilkan karya falsafahnya dengan memuatkan
bersama sama persoalan lain dalam karya yang bercorak ensiklopedia, iaitu Kitab al-Shifa’.
Pandangannya itu mewakili tradisi Aristotle yang diperkemas oleh idea neo-Plato dan pada
masa yang sama dikawal oleh ilmu kalam. Beliau cuba mengharmonikan antara falsafah dengan
agama. Beliau menjelaskan dogma-dogma agama dengan menggunakan akal dan yakin bahawa
roh tidak pernah musnah.
3. Bidang Geografi

Ibnu Sina merupakan seorang ahli geografi yang mampu menerangkan bagaimana sungai-
sungai berhubungan dan berasal dari gunung-ganang dan lembah-lembah. Beliau juga mampu
mengemukakan suatu hipotesis atau teori pada waktu itu yang gagal dilakukan oleh ahli
Geografi Yunani dan Romani sejak daripada Herodotus, Aristotle sehinggalah Protolemaious.
Menurut Ibnu Sina, kesan daripada aliran sungai terhadap kawasan bergunung-ganang telah
menyebabkan terbentuknya kawasan lembah sungai yang amat produktif.
4. Bidang Geologi dan Kimia

Sumbangan Ibnu Sina ,kesan dalam bidang geologi, kimia serta kosmologi memang tidak dapat
disangsikan lagi. Menurut A.M.A Shushtery, karangan Ibnu Sina menngenai ilmu mineral yang
menjadi sumber geologi di Eropah.
Dalam bidang kimia, ia meninggalkan penemuan-penemuan yang bermanfaat. Menurut Reuben
Levy, Ibnu Sina telah menerangkan bahawa benda-benda logam sebenarnya berbeza antara satu
dengan yang lain. Setiap logam terdiri daripada pelbagai jenis. Penerangan tersebut telah
memperkembangkan ilmu kimia yang telah dirintis sebelumnya oleh Jabir bin Hayyan, iaitu
‘Bapa Kimia Muslim’.
5. Bidang Psikologi

Ibnu Sina telah memperkembangkan ilmu psikologi dalam perubatan dan membuat beberapa
penemuan dalam ilmu yang dikenali hari ini sebagai ilmu
perubatan psikosomatics atau“psychosomatics”
Beliau memperkembangkan ilmu diagnosis melalui denyutan jantung (pulse diagnosis) untuk
mengenal pasti dalam masa beberapa detik sahaja. Dengan perkataan lai, Ibnu Sina menyedari
kepentingan emosi dalam pemulihan.
Beliau sangat berminat dalam bidang mengenai kesan akal (mind) atas jasad dan telah banyak
menulis berkenaan gangguan psikologi.
Kesimpulan

Sesungguhnya kewibawaan Ibn Sina dalam bidang perubatan adalah terbukti . Beliau bukan
sahaja disanjung oleh umat Islam , bahkan karyanya telah diguna pakai oleh sarjan-sarjana Barat.
Lebih menarik lagi ialah kepakaran dan kehebatannya bukan sahaja terhad dalam bidang
perubatan malah merangkumi bidang-bidang lain seperti falsafah dan geografi .

Soalan 91: Bincangkan sumbangan Ibn Sina dalam bidang perubatan

Pendahuluan

Nama sebenar beliau ialah Abu Ali al-Husayn bin Abd Allah bin al-Hasan bin Ali bin Sina ,
berkuturunan Turki. Beliau dikenali sebagai Ibn Sina di Timur dan Avicenna di Barat. Beliau
dilahirkan pada tahun 980 di Bukhara , Turkestan. Merupakan seorang yang berinovatif. Sifat ini
terbukti apabila beliau banyak melakukan penyelidikan dan menghasilkan karya dalam pelbagai
ilmu terutama dalam bidang perubatan .
Semasa berusia 16 tahun, beliau telah menguasai ilmu perubatan . Berkat kesungguhan yang
tidak mengenal jemu, beliau telah muncul sebagai seorang pakar perubatan yang terkemuka .

Isi-isi Penting

1 . Menghasilkan karya perubatan , iaitu al-Qanun fi al-Tibb

Karya tersebut merupakan khazanah perubatan yang amat bernilai dan menjadi sumber rujukan
utama di university-universiti di Eropah . Segala rumusan yang terdapat dalam karya tersebut
masih diterima dalam dunia perubatan moden hingga ke hari ini .
Buku ini menjadi buku rujukan utama di universiti-universiti Eropah hingga tahun 1500 . Buku
ini telah dicetak sebanyak 16 kali . Sebanyak 15 edisi dalam bahasa Latin dan sebuah edisi lagi
dalam bahasa Yahudi (Hebrew) . Selain itu , buku tersebut juga turut diterjemahkan ke bahasa
Inggeris , Perancis , Sepanyol dan Itali .

2 . Mengemukakan Teori-teori Anatomi dan Fisiologi .

Menggambarkan analogi manusia terhadap negara dan mikro kosmos (dunia kecil) terhadap
alam semester sebagai makro kosmos (dunia besar). Misalnya , digambarkan bahawa syurga
kayangan adalah bulat dan bumi adalah persegi dan dengan demikian kepala itu bulat dan kaki
itu empat persegi .

3 . Menyatukan dengan teori perubatan Yunani

Penulis-penulis Barat telah menganggap Ibn Sina sebagai “Bapa Doktor Perubatan” kerana
beliau telah menyatukan teori perubatan Yunani seperti Hippocrates dan Galen dan pengalaman
daripada ahli-ahli perubatan dari India dan Parsi dengan pengalaman beliau sendiri .
4 . Menyembuhkan pemerintah Bukhara

Diberi gelaran “Medicorum Principal” atau Raja Doktor Diraja oleh kaum Latin Skolastik
Gelaran lain yang diberikan diberikan kepadanya adalah sebagai “Raja Ubat” . Malahan dalam
dunia Islam, beliau dianggap telah mencapai tahap kemuncak kecermelangan (zenith), iaitu
puncak tertinggi dalam ilmu kedoktoran setelah berjaya menyembuhkan penyakit pemerintah
Bukhara

5 . Membincangkan kaedah pembedahan

Karya beliau , iaitu Qanun fi al-Tibb telah mengajar tentang cara-cara pembedahan serta
menekankan keperluan terhadap pembersihan luka .
Dinyatakan juga tentang keterangan-keterangan dengan lebih jelas , di samping hiasan gambar-
gambar dan sketsa-sketsa yang sekaligus menunjukkan pengetahuan anatomi Ibn Sina yang luas .

6 . Kerap melakukan penyelidikan

Menemui penyakit baharu serta puncanya dan pengaruh kuman dalam penyakit . Jangkitan virus
seperti tibi, rubella, alahan (allergy), cacar (smallpox) dan penyakit jiwa. Mendedahkan bahawa
 penyakit batuk kering merupakan sejenis penyakit berjangkit . Beliau juga mengenal pasti
bahawa air merupakan pembawa segala kuman yang berbahaya dan menganggap ia menjadi
punca penularan kebanyakan penyakit .
Penyelidikan dan penemuan dalam bidang farmasi . Menghasilkan ubat dan preskripsi yang
mujarab untuk pelbagai jenis penyakit . Menemui dan menjelaskan kepentingan ubat bius dan
mencipta benang khusus untuk menjahit luka pembedahan, picagari dan lain-lain .

Kesimpulan

Sesungguhnya kewibawaan Ibn Sina dalam bidang perubatan adalah terbukti . Beliau bukan
sahaja disanjung oleh umat Islam , bahkan karyanya telah diguna pakai oleh sarjan-sarjana Barat.
Lebih menarik lagi ialah kepakaran dan kehebatannya bukan sahaja terhad dalam bidang
perubatan malah merangkumi bidang-bidang lain seperti falsafah dan geografi .

Soalan 92: Huraikan sumbangan al-Ghazali dalam perkembangan intelektual Islam.

Pendahuluan

Nama sebenar al-Ghazali ialah Muhammad bin Muhammad bin ahmad. Dilahirkan pada tahun
450 hijrah bersamaan 1058 masihi dan dikenali sebagai ‘al-ghazali’ bersempena dengan nama
kampung kelahirannya Ghazala. al-ghazali berasal daripada keluarga yang miskin. Bapanya
seorang yang soleh dan bekerja sebagai penenun benang. Beliau ingin melihat anaknya menjadi
orang yang alim dan soleh. Selain itu, Al-ghazali seorang yang bijaksana, kuat ingatan,
berpegang teguh, kepada syariat islam, tekun belajar, dan bijak berhujah. Beliau juga kuat
beribadat, warak dan tidak meyukai kemewahan. Disamping itu, Beliau juga digelar sebagai
(Hujjatun islam) kerana kepetahan, kemasyhuran dan kekuatannya dalam membela
islam. Imam al-ghazali adalah seorang ulama, ahli fikir dan ahli falsafah islam yang terkemuka.
Pada peringkat awalnya, beliau mendapat pendidikan secara percuma daripada beberapa orang
guru kerana kemiskinanya. Beliau juga belajar di sekolah yang didirikan oleh perdana menteri
Nizam Al-mulk di thus dan melanjutkan pelajaran di thus ke jarjan dan naisabur. selain itu,
beliau belajar pelbagai ilmu fikah, ilmu kalam, ilmu falsafah daripada imam Al-Harmain di
Naisabur. Beliau dilantik sebagai tenaga pengajar kanan di Baghdad.
Beliau menghembuskan nafas terakhir di thus pada hari isnin 14 jamadilakhir tahun 505 hijrah
bersamaan 1111 masihi.

Isi-isi penting

1. Bidang Falsafah

Al-Ghazali lebih terkenal dalam bidang falsafah bermula dengan penulisan kitab Muqasid ul-
Falasifah (Tujuan Ilmu Falsafah) yang membincangkan teori falsafah. Kitab Tahafut al-
Falasifah yang membincangkan penyelewengan falsafah barat tentang fizik dan metafizik dari
sudut pandangan Islam yang dihasilkan di Baghdad dan memaparkan kritikan dan kecaman
hebat terhadap ilmu falsafah Barat. Contohnya, beliau menegur falsafah Aristotle berkenaan
kewujudan dunia yang berasal daripada keadaan tidak ada dan diciptakan oleh Tuhan.
2. Bidang Kegamaan

Sumbangan beliau seterusnya ialah dalam bidang keagamaan. Karya beliau iaitu kitab Ihya’
Ulumuddin (Menghidupkan Ilmu-ilmu agama) telah dihuraikan oleh ramai ulama selepasnya,.
Oleh kerana keraguannya yang tinggi terhadap aspek ketauhidan yang diperolehnya, al-ghazali
pernah melibatkan diri dalam pelbagai aliran pemikiran semata-mata untuk memahami dengan
terperinci tentang ajaran islam serta membangunkan kembali ajaran islam. Kitab ini menjadi
pegangan umat Islam masa kini dan diterjemahkan ke dalam bahasa melayu, Turki, Jerman dan
Urdu

3. Bidang Sains Politik

Beliau turut dikaitkan dengan bidang sains politik. Terdapat bukti yang nyata bahawa al-
ghazali pernah belajar ilmu sains politik daripada gurunya, Imam juwaini yang pernah bertugas
sebagai imam masjidil Haram, Makkah, Masjid Nabawi dan Madinah. Buku penulisan beliau
dibahagikan kepada teori kenegaraan dan teori pemerintahan. Antara buku-buku yang dihasilkan
ialah Mustazh-hiri danal-Munqiz. Karyanya berjudul al-iqtiad fil-Itiqad membincangkan tentang
soal kepimpinan bagi sesebuah negara Islam. Beliau juga menyatakan cara memperbaiki urusan
politik seseorang pemimpin seperti mana terkandung dalam karyanya al-Tik al-Masbuk Fi
nasihat al-Muluk.

4. Bidang pendidikan.

Berdasarkan pengalaman al-Ghazali sebagai pelajar, guru dan ketua di Universiti Nizamiyah,
beliau banyak memberikan pandangan dalam bidang pendidikan. Kitab beliau yang berjudul
Ayyuha al-Walad (Aduhai Anakku) menjelaskan tentang kewajiban ibu bapa terhadap anak-
anak dan kewajiban seorang murid dan guru. Kitab ini dianggap penting kerana mengandungi
nasihat beliau kepada muridnya tentang ilmu terbaik yang terdiri daripada 8 perkara dan telah
diterjemahkan ke dalam banyak bahasa.

Penutup

Imam al-Ghazali seorang yang tabah dan bersemangat kuat untuk menuntut ilmu dan berjaya
menghafal al-quran dalam usia yang muda.
Selain itu, beliau dapat menguasai pelbagai bahasa seperti bahasa arab dan parsi. Disamping itu,
beliau juga menguasai hadis, usuluddin, tasawuf dan falsafah serta sanggup mengembara untuk
mendapatkan ilmu ALLAH.

Soalan 93: Bincangkan peranan Ibnu Khaldun dalam bidang pensejarahan.

Pengenalan

nama sebenarnya Wali al-Din Abd al-Rahman bin Muhammad bin Abu Bakar Muhammad bin
al-Hasan. beliau dilahirkan di Khalduniyah, Tunisia pada 1 Ramadan 732H atau 1332M.
berketurunan Arab Hadramaut @ Arab Yaman. meninggal dunia pada 808H atau 1406 M di
Kaherah,Mesir ketika berumur 87 tahun. mempunyai perwatakan yang tekun sejak kecil, kuat
ingatan, berjiwa pemimpin, kreatif dan bijak berpidato
 Ibn Khaldun mendapat pendidikan dalam pelbagai ilmu Islam seperti al-Quran, al'Hadith,
perundangan Islam, kesusasteraan, falsafah, bahasa, dan mantik serta ilmu aqli seperti falsafah,
matematik dan sejarah. beliau pernah memegang jawatan sebagai ahli persuratan di Istana Faz,
Hajib di Bougie dan Hakim mahkamah-mahkamah Raja di Mesir. sarjana Barat seperti G.Sarton
menyatakan bahawa Ibnu Khaldun merupakan ahli sejarah dan falsafah agung sepanjang zaman

Isi-Isi

1. Kitab al-Ibar

kitab ini merupakan sumbangan utama beliau. kitab agung dalam bidang pensejarahan. kitab ini
merupakan ensiklopedia sintesis tentang metodologi sains kebudayaan
terbahagi kepada 3 bab dan diasingkan dalam tujuh bab terdiri daripada bahagian asasi
dan bukan asasi. kitab ini banyak membantu ahli-ahli sejarah menghasilkan karya atau kajian
yang benar dan berbentuk ilmiah

2. Muqaddimah Ibnu Khaldun

merupakan pengenalan kepada kitab Al-Ibar. mengandungi 700 muka surat yang membahaskan
isu-isu tentang sejarah dan pensejarahan dalam pendahuluan beliau membincangkan aspek
sejarah,tema-tema dan kesalahan dalam meriwayatkan peristiwa sejarah. kitab ini cuba
memahami pola perubahan kepada organisasi politik dan sosial manusia. kitab ini turut
menjelaskan peristiwa sejarah harus dikaji dan difahami
merupakan sumbangan agung dalam bidang pensejarahan. kitab ini diterjemahkan ke dalam
pelbagai bahasa seperti Perancis,Turki,Jerman, Inggeris, Sepanyol dan Melayu. hasil
pemikirannya dijadikan asas panduan kepada perkembangan ilmu sosiologi di Eropah. menjadi
rujukan semua pelajar di dunia dan rujukan utama sehingga kini

3. Bidang pengkajian sejarah

beliau mengutarakan beberapa konsep dan prinsip pengkajian sejarah. beliau menekankan
konsep sejarah yang merangkumi keseluruhan kegiatan manusia. beliau telah meluaskan ruang
lingkup kajian sejarah, iaitu aspek geografi dan sosiologi
prinsip utama yang beliau kemukakan ialah prinsip hubungan antara sebab dan akibat. sejarah
manusia ditentukan oleh manusia sendiri kecuali jika melanggar hukum Tuhan

4. Mengkaji sejarah daripada perspektif sosiologi

pendekatan ini digunakan untuk mengumpulkan maklumat berhubung dengan kehidupan sosial
umat Islam. menurutnya ,sejarah menentukan peristiwa-peristiwa luaran manakala ilmu
sosiologi
menerangkan aspek dalaman iaitu sifat-sifat semula jadi

5. Penekanan kepada aspek-aspek dalaman

kaedah penyelidikan beliau mirip kepada kaedah sosiologi. beliau menghasilkan sejarah khas
yang mengandungi dua kualiti,zahir dan batin
penjelasan dan pengetahuan yang mendalam tentang sesuatu peristiwa dan sebabnya diberikan
dalam aspek batin. sejarah berkait rapat dengan latar belakang masyarakat
6. Bidang teori dan pendekatan sejarah

beliau memperkenalkan pendekatan multidisciplinary dalam pengkajian sejarah. disiplin ilmu

lain seperti geografi dan sosiologi digunakan
penggabungan ilmu atau disiplin ini membantu dalam memberikan satu penilaian yang kritis
terhadap peristiwa sejarah

7. Menjelaskan sebab-sebab berlakunya sikap berat sebelah

tokoh sejarah yang dapat menjelaskan sebab ahli-ahli sejarah berat sebelah dan tidak ada tafsiran
yang jujur. ini disebabkan wujud semangat kepartian yang menghalang pertimbangan yang
waras
selain itu ahli sejarah juga gagal dalam memahami sumber kerana tidak mengesahkan sumber
tersebut. ahli sejarah juga gagal menempatkan seuatu kejadian dalam hubungan yang sebenarnya

8. Perkara yang perlu dilakukan untuk menganalisis laporan sejarah

Ibnu Khalidun menegaskan pentingnya perbandingan peristiwa sejarah berdasarkan kaedah dan
sebab musabab. kajian terhadap peristiwa lalu harus dilakukan lalu untuk dijadikan iktibar
kepada peristiwa yang sedang berlaku
Ibnu Khaldun juga mengambil kira iklim dan alam sekitar terhadap apa yang berlaku. beliau
juga mengambil kira kedudukan ekonomi dan budaya terhadap peristiwa yang berlaku

Kesimpulan

peranan dan sumbangan Ibnu Khaldun tidak ternilai ketokohannya dalam bidang pensejarahan
juga tidak dapat dinafikan hasil karyanya memberikan sumbangan besar kepada peradaban
manusia
beliau merupakan pelopor kepada pemikiran moden khususnya dalam bidang pensejarahan Ibnu
Khaldun telah meletakkan asas bagi perkembangan sejarah bercorak saintifik.

Soalan 94: Huraikan sumbangan Ibnu khaldun dalam perkembangan intelektual Islam.

Pendahuluan

Nama sebenar ibnu khaldun ialah Abdul ar-Rahman bin Muhammad bin khaldun al-
Hadrami.Mana khaldun berasal dari nasab keturunan Khalid bin uthman, seorang tentera yaman
yang pernah bergabung dengan tentera Andalusia. Semasa di Andalusia,nama Khalid berubah
menjadi khaldun.Selain itu, Beliau berketurunan Hadramaut, yaman tetapi di lahirkan di
tunisiapada 1331masihi/732 hijrah dan meninggal dunia pada 1404 masihi./808 hijrah di mesir.
Ibnu khaldun merupakan seorang sarjana islam dalam bidang
sejarah,sosioiogi,politik,agama.Semasa kecil,beliau dididik oleh bapanya dan berguru dengan
ramai sarjana islam yang hebat di Tunisia.
Zaman mudah beliau banyak di habiskan merantau dan berkerja serta terlibat dengan bidang
politik sehingga pernah di penjarakan beberapa kali kerana difitnah orang sekeliling yang iri hati
 meelihat beliau sering berdamping dengan pemimpin.Di samping itu,beliau juga telah banyak
memegang jawatan penting semasa berada di Tunisia magribi,dab mesir. Beliau pernah dilantik
sebagai Ahli Persuratan di istana faz,menjadi Hajib (sama taraf dengan Perdana Menteri) di
bougie,menjadi orang tengah antara perang perebutan kuasa kerabat diraja,dan Hakim
Mahkamah-Mahkamah Raja di Mesir.
Setelah menunaikan fardhu haji pada tahun 749 Hijrah, beliau telah memberikan sepenuh
tumpuan dalam bidang penulisan. Penulisaannya merupakan himpunan daripada pembelajaran
dan pengalaman yang diperolehinya dalam bidang ilmu tradisional dan ilmu pengetahuan
semasa terutama dalam bidang politik.

Isi-isi Penting:

1. Karya teragung Ibnu Khaldun yang mengangkat beliau sehingga diberi gelaran (Bapa
Ketamadunan) ialah kitab Al-Ibar. Dalam kitab ini, yang paling menonjol ialah pengenalan
pada kitab yang diberi nama Muqaddimah Ibnu khaldun setebal lebih kurang 700 helai muka
surat. Dalam kitab Muqaddimah, Ibnu khaldun membahagikan kepada pendahuluan dan enam
bab utama. Dalam pendahuluan, beliaumembicarakan tentang sejarah, tema-tema,dan
kesalahan dalam meriwayatkan peristiwa yang terjadi.Bab pertama memuatkan kajian
pertumbuhan umat manusia.Bab kedua menceritakan kehidupan desa dan kaum Badwi
manakala bab ketiga membahaskan tentang Negara,institusi Khalifah,dan sesebuah kerajaan.
2. Di dalam bab 4,ibnu khaldun menyatakan kajiannya tentang perkembangan negeri-negeri
dan kota-kota serta bagaimana untuk membezakan antara satu kota dengan kota yang lain
melalui bentuk bangunan, social, ekonomi, dan bahasa.Bab kelima menerangkan tentang
kehidupan ekonomi penduduk sesuatu tempat dan bab keenam dimuatkan tentang cara
mempelajari ilmu pengetahuan.Melalui Muqaddimah,ahli sejarah cuba memahami pola
perubahan yang berlaku pada organisasi politik dan sosial manusia.

3. Menurut ibnu khaldun, sesebuah tamadun dapat disamakan dengan usia seorang manusia
yang akan melalui tempoh kanak-kanak, remaja, dewasa dan tua. Beliau menganggarkan kadar
tempoh sesebuah peradaban terbahagi kepada empat generasi, iaitu generasi pengamal, generasi
pengikut, generasi pemelihara, dan generasi pemusnah tradisi.

4. Ibnu Khaldun turut memperbaharui kaedah penyelidikan sosiologi. Beliau menekankan

sifat-sifat semula jadi dan sebab-sebab sejarah. Menurut beliau, jika pengkaji hanya mengkaji
sesuatu peristiwa tanpa mengetahui latar belakangnya, maka pengkaji hanya menghasilkan
sejarah am. Sebaliknya, jika seseorang pengkaji itu menitikberatkan dekua-duanya, maka
sejarah itu dianggap sejarah khas. Sejarah khas terbahagi kepada dua,iatu zahir dan batin.zahir
yang di maksudkan ialah kejadian sesuatu peristiwa seperti berita-berita perang, jatuh
bangunnya sesebuah kerajaan, atau kemajuan sesebuah masyarakat. Batin pula bermaksud
tinjauan dan penyelidikanserta keterangan yang nyata tentang kehidupan manusia dan
pengetahuan yang mendalam tentang sesuatu kejadian dan sebab musababnya.

5. Kajian Ibnu khaldun memberi penekanan dalam aspek-aspek dalaman bagi sesuatu
peristiwa kerana sejarah berhubung rapat dengan latar belakang masyarakat. Para pengkaji
sebelum ibnu khldun kurang mengetahui tentang sosiologi masyarakat dan mereka menulis
berdasarkan maklumat yang diberikan tanpa mengetahui tentang asal-usul, sifat semula jadi,atau
sebab-sebab berlakunya sesuatu kejadian.
6. Ibnu khaldun juga merupakan ahli ekonomi Islam yang melihat kepentingan tenaga kerja
dan kaitannya dengan penawaran dan permintaan.Bagi beliau, kehidupan perekonomian sentiasa
menghala ke arah pelaksanaan keseimbangan antara penawaran dan permintaan.Menurut Ibnu
khaldun, buruh merupakan factor pengeluaran utama walaupun terdapat faktor-faktor lain untuk
menghasilkan pengeluaran.
Penutup

Ibnu Khaldun seorang yang kuat untuk menuntut ilmu dan berjaya menghasilkan karya-karya
yang amat berguna kepada perkembangan ilmu khususnya ilmu sosiologi dan sejarah. Sarjana
Barat seperti Toynbee dan R. Nicholson menganggap beliau sebagai ahli fikir dan tokoh
intelektual yang tiada bandingnya
Ibnu khldun merupakan ahli sejarah dan ahli falsafah agung sepanjang zaman yang bermula
dari zaman ahli sejarah klasik sehinggalah zaman Machiavelli, Bodin dan Vico.
2.4 PENEROKAAN

Soalan 95: Huraikan sumbangan al-Mas’udi dalam bidang penerokaan.

Pendahuluan

Al-Mas’udi atau nama sebenarnya ialah Abu al-Hasan Ali bin Husayn bin Ali al-Mas’udi
merupakan seorang tokoh pelayar yang berasal dari Iraq. Beliau dilahirkan di Baghdad, Iraq
pada akhir abad ke-9 M.
berketurunan Arab, iaitub dari keturunan Abdullah al-Mas’ud, yang juga merupakan sahabat
Nabi Muhammad SAW. meninggal di Fustst pada 345 H/956 M.

Isi-isi Penting:

Faktor beliau belayar dan menyelidik:

Faktor persekitaran - keadaan kawasan tanah arab yang dikelilingi padang pasir yang luas
memerlukan mereka menguasai ilmu astronomi, ilmu mengesan air, ilmu meramal cuaca, ilmu
mengesan kedudukan dan sebagainya.
Faktor budaya – factor pekerjaan(perdagangan), adat istiadat seperti haji yang memerlukan
pengetahuan tentang kaji bintang bagi tujuan mengetahui arah dan keperluan untuk hidup di
padang pasir yang juga memerlukan kemahiran.
Faktor nilai dan sikap – semasa zaman Islam, aktiviti pelayaran dan geogafi mencapai
kemajuan berbanding semasa zaman peradaban Yunani yang berada pada tahap. Islam itu
sendiri menggalakkan penyelidikan dan perkaa ini banyak dinyatakan dalam al-Quran.

Ringkasan Pelayaran dan Penyelidikan al-Mas’udi

Al-Mas’udi mula belayar antara tahun 914 hingga 915 M. Di India, beliau juga melakukan
penyelidikan berkenaan flora dan fauna di persisiran laut Bombay.
Beliau meneruskan pelayaran bersama dengan pelayar lain ke Deccan, Sri Lanka, Indochina dan
China.
Beliau juga mengunjungi pantai Laut Kaspia dan menyusuri Turkimenistan (Asia Tengah),
Tiberis dan Gujerat.

Sumbangan al-Mas’udi dalam Bidang Geografi

Sumbangan beliau tidak terbatas dalam satu bidang sahaja tetapi dalam banyak bidang termasuk
astonomi, sejarah, geografi kemanusiaan dan fizikal.
Karyanya Muruj al-Dhahab wa Ma’adin al-Jawahir dianggap sebagai ensiklopedia geografi
yang terawal. Kajiannya menggabungkan ilmu geografi dan dislipin sejarah agar ia menjadi
lebih menarik.
Beliau membuat kajian tentang tanah fay’ dan mengkaji perbezaan aspek wilayah. Beliau juga
pernah mengkaji flora dan fauna.
Beliau juga Berjaya mengupas secara terperinci kawasan-kawasan di India seperti Makram,
Sind dan Pantai Barat India standing dengan apa yang dihasilkan oleh Ibn Kurdabih dan Istakri.
Sumbangan al-Mas’udi dalam Bidang pelayaran
 Beliau juga memberi sumbangan dalam bidang pelayaran. Al-Mas’udi menjelaskan tentang
laluan pelayaran bagi bangsa Arab melalui pantai Afrika yang dinyatakan dalam buki
beliau, Muruj al-Dhahab.
Al-Mas’udi telah dapat menyelesaikan masalah yang dihadapi oleh pelaut-pelaut dan ahli-ahli
pelayaran tentang kekeliruan mereka dengan nama-namasungsi yang dilalui oleh mereka dalam
pelayaran.

Penutup

Beliau wajar dianggap sebagai tokoh ilmuan berikutan kemampuannya mengemukakan dan
melontarkan idea-idea yang berkaitan bidang geografi dan pelayaran.

Soalan 96: Al-Mas’udi telah memberikan sumbangan yang besar dalam bidang intelektual
dan pelayaran. Bincangkan pernyataan tersebut.

Pengenalan

nama sebenarnya Abu al-Hassan Ali bin Husayn bin. Ali al-Masudi. dilahirkan pada 283 Hijrah
dan beliau berketurunan Arab. ajaran Islam sememangnya menggalakkan umatnya menjelajah
dengan tujuan untuk menambahkan keimanan, menyebarkan dakwah dan menambahkan ilmu
pengetahuan
penjelajahan yang dilakukanoleh al-Masudi telah memberikan sumbangan yang yang besar
dalam bidang intelektual dan pelayaran

Isi-Isi

1. Hasil karya al-Masudi

pelayaran al-Masudi meliputi China, India, Sri Lanka, Alam Melayu dan Indocina. hasil
pelayarannya telah dibukukan dalam karya Muruj al-Dhahab dalam 9 jilid. catatan-catatan yang
terdapat dalam buku ini telah memberikan sumbangan yang besar kepada perkembangan bidang
geografi. beliau telah berjaya menggabungkan disiplin geografi dengan sejarah dalam karya ini
beliau berjaya menjelaskan kejadian gempa bumi dan perairan Laut Mati. hasil karya lain ialah
akhbar al-Zaman sebanyak 30 jilid dan kitab al-Tanbihwa al-Ishraf. hasil-hasil karya ini telah
berjaya meningkat keintelektualan Islam dan perkembangan tamadun dunia

2. Teori Determinisme Alam Sekitar

iklim dan persekitaran mempengaruhi perkembangan tingkah laku manusia. hasil

penyelidikannya adalah mendalam sehingga dapat mengaitkan penduduk di kawasan lintang
tinggi dipengaruhi oleh bulan dan penduduknya dikatakan panjang umur
perwatakan dan gaya hidup orang Badwi ada kaitan dengan persekitaran padang pasir yang
memerlukan ketegasan, kearifan dan kecergasan tubuh badan

3. Bidang Geografi
 beliau menekankan nama-nama tempat dan kedudukannya, jarak antara satu dengan yang lain
dan keadaan tempat tersebut. maklumat ini amat berguna kepada peneroka lain dan memberikan
pengetahuan yang lengkap kepada sesiapa sahaja tentang sesuatu tempat
di India pula, beliau menganalisa fauna dan flora. Nama diberikan kepada pelbagai binatang
yang terdapat di India. Antaranya gajah, burung kakak tua dan burung merak. catatan ini sangat
berguna kepada bidang keintelektualan

4. Bidang Pelayaran

beliau telah menjelaskan dengan tepat arah dan haluan pelayaran. beliau telah menyelesaikan
masalah-masalah yang dihadapi oleh para pelaut dan ahli pelayaran tentang kekeliruan mereka
dengan nama-nama sungai yang mereka lalui dalam pelayaran beliau juga membetulkan
kesilapan pelaut-pelaut yang menyatakan setiap laut adalah berasingan. Sebenarnya setiap laut
adalah bersambungan seperti Lautan Hindi, Laut China, Laut Parsi
beliau telah memperbetulkan tanggapan orang Arab Bahasa Laut Kaspia dan Laut Hitam
bersambungan. Kedua-dua laut ini tidak bersambungan. beliau telah berjaya menganggarkan
jarak di antara benua Eropah dengan benua China iaitu bersamaan dengan separuh daripada
lingkungan bumi. penemuan-penemuan ini telah memberikan maklumat yang berguna kepada
pelaut-pelaut yang melakukan pelayaran

Kesimpulan

sememangnya hasil-hasil penerokaan al-Masudi telah memberikan sumbangan besar dalam

bidang intelektual dan pelayaran
penyelidikan yang dilakukannya telah berjaya memperkenalkan kepada penduduk di Tanah Arab
kepada dunia luar. Seterusnya dapat menambahkan keimanan umat Islam

Soalan 97: Huraikan sumbangan Ibn Majid dalam bidang penerokaan

Pendahuluan

Nama penuh beliau ialah Shihab al-Din Ahmad bin majid al-Nadji. Beliau dilahirkan di Julphar
(Oman) dan merupakan pelayar Arab termuka pada abad ke-15 M. Datuk dan bapanya mahir
dalam bidang pelayaran dan menjadi guru ilmu pelayaran serta arif dengan Laut Merah.
Ibn Majid digelar “Singa Laut” kerana kemahirannya berlayar di Lautan Hindi.
Isi-isi Penting:

1. Ibn Majid dianggap tokoh Islam terawal yang menulis tentang ilmu Kelautan.Buku beliau
yang paling ialah al-Fawaid fi usul ilmi al-Baha wa al-Qawaid (kaedah dan faedah ilmu
laut).Buku bertarikh 1490 M.Ini dihasilkan dalam bentuk prosa dan mengandungi 12 bab.
2. Buku in mengandungi teori dan praktikal yang diperlukan oleh pemandu kapal laut di Laut
Merah,dan Lautan China.Beliau telah menulis maklumat tentang kedalaman laut,kawasan
pantai,batu karang,pulau pelabuhan,angin,dan semua data yang diperlukan oleh pemandu kapal.
3. Di dalam buku ini, Ibn Majid menulis tentang permulaan pelayaran, jarum magnet,dan angin
monson yang sesuai bagi melakukan pelayaran mengikut perkiraan orang parsi.
4. Ibn Majid menghasilkan Hawiyat al-ikhtisar fi Usul ‘Ilm Al-Bihar’ berkaitan tanda
hampirnya barat,ilmu bintang,ilmu astronomi.
5. Hasil karya Ibn Majid dalam bidang pelayaran berjumlah 25 buah dan diiktiraf sebagai buku
penting dalam bidang astronomi dan geografi nautika pada Zaman Renaissans dan
sebelumnya.Keadaan ini membuktikan bahawa umat Islam telah mencapai kemajuan tinggi
dalam bidang nautika dan pelayaran sehingga abad ke-15 M.
6. Ibn Majid menjadi jurupandu kepada Vasco da Gama yang belayar dari Malindi (pantai
timur Afrika) hingga ke Kalikat, India. Orang Portugis menggelarnya sebagai Malemo
Canaqua. Dengan bantuannya, ekspedisi tersebut berjaya mengharungi Lautan Hindi dengan
mudah. Namun, semasa pasukan tersebut balik semula ke Malindi tanpa bantuan Ibn Majid,
mereka memerlukan masa berbulan-bulan untuk tiba sehingga mengalami kebuluran
Penutup

Ibn Majid telah memberikan sumbangan yang besar dalam ilmu penjelajahan dan penerokaan

Soalan 98: Huraikan sumbangan Ibnu Battutah terhadap perkembangan tamadun

manusia.

Pengenalan

nama sebenar beliau ialah Muhammad bin Abdullah al-Lawati. dilahirkan pd tahun 730 Hijrah
(1304 Masihi) di Tanjah, Maghribi. bapa dan datuknya terdiri daripada ulama. beliau menerima
pendidikan agama Islam sejak kecil. sumbangan terpenting dalam bidang pelayaran melalui
karyaTuhfat al-Nazar.
pengembaraan beliau meliputi 4 peringkat iaitu:- peringkat 1 : merentasi Afrika Utara ke
Makkah, peringkat 2 : dari Makkah ke selatan Iraq (Baghdad) dan balik semula ke Makkah,
peringkat 3 : dari Makkah menuju ke Yaman, Oman, Bahrain, Syria, Sudan dan Turki dan
peringkat 4 : dari Makkah ke selatan Rusia, India, Jawa, Sumatera, China dan Andalusia. sarjana
Barat menggelarkan Ibnu Battutah sebagai The Prince of Muslim Travelers

Isi-Isi

1. Hasil karya menjadi sumber sejarah abad pertengahan

beliau seorang tokoh pengembara dan sejarawan Islam yang terkenal pada abad pertengahan.
terkenal dalam kalangan masyarakat antarabangsa. hasil pelayaran beliau banyak memberikan
pendedahan kepada masyarakat dunia dalam pelbagai aspek seperti politik, ekonomi, sosial,
agama dan kebudayaan
di India : beliau memfokuskan tentang: kepelbagaian kepercayaan masyarakat Hindu seperti
adatsuttee (adat membakar diri oleh balu-balu yang beragama Hindu)dan kepentingan Sungai
Ganges kepada masyarakat di India untuk upacara penyucian diri. dari aspek yang lain : beliau
 mengupas isu kedudukan dan perkembangan agama Islam di beberapa negara di Asia Tenggara,
China dan lain-lain

2. Gambaran umum tentang negara Islam

beliau banyak membuat catatan sejarah negara India semasa pemerintahan Muhammad Tughliq
(era Kesultanan Delhi), Anatolia, Afrika Timur dan Barat serta negara Maldives. catatan
pengembaraan beliau juga menyentuh kota-kota terkenal seperti Iskandariah, Damsyik, Makkah,
Konstantinople, Syiraz dan Isfahan
beliau turut mencatat sejarah perkembangan tempat yang dilawati di Makkah seperti Masjidil
Haram, Kaabah, makam para imam. hasil pelayaran ini memberikan gambaran perkembangan
yang berlaku di negara-negara Islam

3. Kepentingan karya al-Rihlah

beliau telah merekodkan pengembaraannya dalam kitab Tuhfat al-Nazar. kitab ini lebih dikenali
sebagai al-Rihlah Ibnu Battutah. hasil catatan beliau telah mendapat perhatian dan menjadi
rujukan oleh sarjana sejarah di seluruh dunia
karya ini diterjemah ke dalam pelbagai bahasa asing seperti bahasa Inggeris, Perancis, Belanda,
Jerman dan sebagainya. karya beliau yang diterjemah dalam bahasa Inggeris oleh Profesor
H.A.R. Gibb dikenali sebagai The Travels of Ibn Battutah

4. Motivasi kepada pelayar lain

kejayaan beliau dalam pelayaran telah menjadi dorongan kepada pelayar Islam yang lain untuk
mengikut jejak langkahnya. hasilnya : muncul beberapa tokoh baharu seperti Ibnu Hawqal dan
Sulayman al-Mahri
contoh : pada tahun 947 – 973 Masihi : Ibnu Hawqal telah belayar ke Afrika Utara, Sepanyol,
selatan Sahara, negara-negara Arab, Armenia, Azerbaijan dan Sicily

5. Sumbangan dalam bidang geografi

sumbangan beliau juga meningkatkan pengetahuan dalam disiplin ilmu geografi. beliau gemar
mencatat keadaan geografi kawasan yang dilawati
antara catatan beliau yang penting ialah keadaan iklim khatulistiwa yang tidak sepanas iklim di
Afrika Utara. catatan ini dapat mempengaruhi saudagar ketika memilih pangkalan pelabuhan
untuk disinggahi oleh mereka

6. Sumbangan dalam bidang sejarah

beliau banyak menulis kisah pensejarahan sesebuah negara yang dilawati. ketika sampai di
negara tersebut : beliau berjumpa dengan pemerintah, wazir dan pegawai tinggi
dalam catatan beliau : banyak dimasukkan fakta yang sahih dan tepat serta disokong dengan
sumber-sumber lain yang berkaitan. di Kota Konstantinople : beliau mencatat keindahan kota itu
yang dilengkapi dengan pasar, jalan raya yang dibina daripada batu, kewujudan gereja besar
seperti St Sophies. di Pasai, Sumatera pula beliau gambarkan sebagai kawasan yang amat subur
dan dipenuhi dengan pokok kelapa, cengkih dan gaharu
Kesimpulan

kejayaan beliau selama 28 tahun yang merentasi sejauh 120 000 km telah meletakkan beliau
sebaris dengan ahli pelayaran yang terkemuka seperti Marco Polo. yang paling penting ialah
catatan beliau telah menjadi sumber rujukan ilmuwan yang berikutnya
sumbangan beliau telah membantu mencorakkan perkembangan intelektual sejagat

Soalan 99: Huraikan sumbangan Ibn Batuttah dalam bidang penerokaan.

Pendahuluan

Nama sebenarnya Muhammad bin Abdullah al-Lawati,dilahirkan pada tahun 1304M di Tanger,
maghribi. Sejarah pengembaraannya bermula ketika berusia 21 tahun.Beliau meninggalkan
kampung halamannya untuk mengerjakan ibadat haji di Makkah dan mendalami ilmu agama
Islam.Pengembaraan beliau melalui kawasan-kawasan seperti Maghribi,Palestin,Mesir,Syam
dan Madinah.
Beliau dikatakan seorang yang berperibadi mulia,berwibawa,pandai berdiplomasi, tegas, gigih
dan pandai berkomunikasi dalam bahasa asing. Contohnya: bahasa Parsi dan Turki. Sarjana atau
orientalis barat menamakannya sebagai The Prince of Muslims Travellers.
Isi-isi penting

1. Karya dan catatan pengembaraan Ibn Battutah

Karya atau sumbangan beliau menjadi sumber sejarah bagi pelbagai Negara yang dilawatinya.
Melalui karya al-Rihlah,pembaca didedahkan kepada pelbagai aspek kehidupan seperti
agama,politik,sosial,ekonomi dan kebudayaan masyarakat khususnya di negara-negara seperti
Afrika barat dan India.
Contohnya di India, catatannya berkisar tentang pelbagai kepercayaan masyarakat agama Hindu,
kepentingan sungai Ganges khususnya untuk penyucian diri.

2. Catatan menggambarkan Negara Islam

Berkaitan dengan sejarah islam di India semasa pemerintahan Muhammad Tughluq. Ibn battutah
juga menulis tentang kota-kota seperti Iskandariah, Damsyik, Makkah,Konstantinople dll. Di
samping iitu,catatan tentng tempat-tempat yang pernah dilawati di Makkah seperti Masjidil
Haram,makam Imam dan Kaabah.
Catatan beliau mendapat tumpuan para sarjana Barat di seluruh dunia. Karya ini kemudian
diterjemahkan dalam bahasa asing,termasuk bahasa Inggeris,Perancis,Belanda dan Jerman.
Terjemahan karyanya dalam bahasa Inggeris diusahakan oleh prof.H.A.R Gibb bertajuk “The
Travels of Ibnu Battutah”.
3. Menjadi pendorong kepada para pelayar Islam

Para pelayar Islam mengikut jejak langkah beliau. Sebagai contoh Ibn Hawqal telah berlayar ke
Afrika Utara, Sepanyol, Sahara dan Negara-negara Arab dari tahun 947 hingga 973M.
Sementara Sulayman al-Mahri Berjaya merentasi lautan antarabangsa seperti lautan
pasifik,lautan Artik dan lautan Atlantik.

4. Karya Ibn Battutah meningkatkan ilmu geografi dan persejarahan

Karyanya mencatatkan tentang kedudukan geografi dan iklim. Sebagai contoh, beliau menulis
tentang iklim khatulistiwa tidak sepanas iklim Afrika. Hal ini dapat menentukan pemilihan tapak
bagi sebuah pangkalan perdagangan.
Di Konstantinople beliau mencatat akan keindahan kota tersebut, berkaitan seni bina seperti
kewujudan Gereja Besar St. Sophies.

Penutup

Kejayaan Ibn Battutah telah meletakkan beliau setaraf dengan pelayar terkenal seperti Marco
Polo. Keperibadian dan kemahiran beliau berkomunikasi dalam bahasa asing telah
menyebabkan beliau diberi layanan yang baik oleh pemerintah atau masyarakat setiap negara
yang dikunjungi.

Soalan 100: Bincangkan Kepentingan pelayaran yang dilakukan oleh Ibn Battutah
terhadap perkembangan tamadun manusia .

Pendahuluan :

Ibnu Battutah atau nama sebenarnya Muhammad bin Abd Allah al-Lawati dilahirkan pada tahun
1304 M di Tanger, Maghribi . Sumbangan Terpenting beliau dalam bidang pelayaran ialah
kemampuannya menghasilkan karya yang berjudul Tuhfat al-Nazar Atau lebih dikenali
sebagai al-Rihlah.
Sarjana atau orientalis Barat menyifatkan Ibn Battutah sebagai The Prince of Muslim Travellers

Isi-isi penting :

1. pengembaraannya Menjadi sumber sejarah abad pertengahan

Khalayak pembaca didedahkan kepada pelbagai aspek kehidupan seperti agama, polotik, social,
ekonomi dan Kebudayaan masyarakat di Afrika Barat dan di India.
Di India, catatannya berkisar tentang pelbagai kepercayaan yang diamal oleh masyarakat Hindu,
malah beliau turut menyatakan khususnya untuk upacara penyucian diri.

2.Gambaran tentang Negara islam

Catatan sejarah India sewaktu pemerintahan Muhammad Tughluq, Anatolia, Afrika Timur dan
barat serta Maldives.
 Ibn Battutah juga menulis catatan tentang kota-kota seperti Iskandariah, Damsyik, Makkah,
Konstantinople, Syiraz dan sifahan. Di samping itu, Terdapat juga catatatan tentang tempat-
tempat yang dilawati di Makkah seperti Masjidil Haram, Makam Imam dan Kaabah.

3.Kepentingan karya al-Rihlah

Mendapat tumpuan para sarjana barat di Seluruh dunia. Karya ini kemudian telah diterjemahkan
ke dalam pelbagai bahasa asing termasuk bahasa Inggeris, Perancis, Belanda dan Jerman.
Terjemahan Keryanya dalam bahasa Inggeris diusahakan oleh Profesor H. A. R. Gibb dikenali
sabagai The travels of Ibnu Batuttah.

4.Rangsangan Kepada Pelayar lain

Pendorong kepada para pelayar Islam yang lain untuk mengikut jejak langkahnya. Kemunculan
beberapa orang tokoh lain sperti Ibn Hawqal dan Sulayman al-Mahri
Ibn Hawqal umpamanya tlah memulakan pelayaran ke Afrika Utara, Sepanyol, Selatan Sahara,
Negara-negara Arab , Armenia, Azerbaijan dan Sicily dari tahun 947 hingga 973 M

5.Bidang Geogarafi

Meningkatkan pengetahuan ilmu geografi. Mencatatkan keadaan geografi sesebuah Negara.

Antara catatan terpenting ialah tentang iklim khatulistiwa tidak sepanas iklim di Afrika Utara.
Catatan seumpama ini dapat menentukan pemilihan tapak bagi sesebuah pangkalan perdagangan.

6.Bidang Sejarah dan Persejarahan

Menggarap penulisan dalam bidang persejarahan apabila Berjaya menemui ramai

pemerintahan,wazir dan pegawai-pegawai tinggi kerajaan yang majoritynya bolh dipastikan
dengan sumber-sumber lain.
Di Konstantinople, beliau mencatat akan keindahan kota ini yang dilengkapi dengan pasar atau
gudang membeli-belah, Jalan raya yang indah yang dibina daripada batu, dan kewijudan sebuah
Gereja Besar St. Sophies di tengah-tengah kota berkenaan. Pasai dicatatkan sebagai kawasan
yang subur yang dipenuhi dengan Pokok Kelapa, Cengkih dan gaharu.

Kesimpulan.

Kejayaan pelayaran Ibn Battutah selama 28 tahun merentasi sejauh 120 000 kilometer antara
tahun 1325-1353 M telah meletakkan beliau setaraf dengan pengembara atau pelayar terkenal
seperti Marco Polo .
Keberanian Ibn Battutah dalam pengembaraan menyebabkan ramai sarjana menggelar beliau
sebagai The Prince of Muslim Travelers .
 2.5 SENI BINA

Soalan 101: Huraikan ciri-ciri utama seni bina Islam

Pengenalan

Perkembagan tamadun islam tidak dapat lari daripada keagungan seninya termasuklah seni
ukiran,khat,bina dan sebagainya. Perkembangan seni bina islam selari dengan pencapaian sni
khat,ukir,sains dan teknologi serta seni lukis. Kesemuanya saling melengkapi antara satu sama
lain dan akhirnya menghasilkan satu binaan yang dikagumi.
Zaman pertengahan merupakan zaman perkembangan dan kegemilangan seni bina islam yang
merupakan gabungan unsur –unsur daripada bangsa Parsi,Roman,Turki, dan Byzantine yang
meninggalkan kesan kegemilangan sebagi contoh bangunan-bangunan di sepanyol dan India.
Dua kawasan yang menjadi sebutan sehingga kini kerana meninggalkan kesan yang cukup
membanggakan dalam aspek seni bina ialah Andalusia dan India.

Isi–Isi Penting:

1. Mempunyai ruang udara utk keselesaan mengerjakan ibadat di dalam masjid atau di rumah
kediaman. seni bina islam di Andalusia mempunyai ciri-ciri tersendiri seperti yang dinyatakan
oleh Titus Burkhardt iaitu luahan perasaan, keamanan, ketenangan dan keheningan merupakan
cirri-ciri yang diterapkan dalam seni bina islam. Ciri-ciri ini semestinya wujud tanpa sebarang
percanggahan diantara unsur-unsur kerohanian dengan kebendaan.

2. Terdapat ukiran dan Hiasan – Tulisan Khat dapat dibuktikan melalui masjid cordova. Al-
maqqaridan beberapa orang penulis telah memberikan pendapat mereka tentang masjid cordova.
Mereka semuanya terpesona dan menganggap masjid cordova teristimewa sekali kecantikannya
begitu menabjubkan sehingga tidak dapat digambarkan dengan perkataan .Ringkasnya,masjid
ini merupakan expression seni bina Andalusia yang hebat sekali.

3. Reka bentuk bangunan sesuai dengan iklim dan keadaan setempat. Bangunan selamat
digunakan untuk jangka waktu yang lama – cth usia masjid sehingga beratus tahun lamanya.

4. Terdapat ruang bilik memisahkan lelaki dan wanita. ruangan khas atau bilik yang mempunyai
fungsi tersendiri. contohnya istana al- Hamra’ yang mempunyai beberapa bilik khas, dewan
besar dan halaman yang dihiasi kolam air pancut dan taman, 128 batang tiang bulatdaripada
marmar, ruang duta, ruang persalinan permaisuru, ruang persiraman diraja dll berfungsi untuk
keselesaan dan keindahan

5. Bumbung dan menara sebagai ciri seni bina Islam. Menara ialah tempat muazzin melaungkan
azan dan dibina tinggi dengan maksud memanggil orang ramai melakukan sembayang
berjemaah di masjid atau suara muazzin itu kedengaran sampaike tempat jauh. Menara masjid
cordova menjulang 36 meter dan mempunyai dua tangga untuk naik dan turun. Kebanyakan
menara azan di Andalusia berbentuk segi empat dan dipanggil murabba’ yang memperlihatkan
gaya yang dipinjam daripada masjid-masjid di Syria.
 Penutup

Bentuk pembinaan bagunan-bangunan dalam kedua-dua kawasan tersebut tetap tidak dapat lari
daripada keagungan seninya yang merangkumi samaada seni ukiran, khat , ukir , sains dan
teknologi , seta seni lukis . Kesemuanya saling melengkapi antara satu sama lain dan akhirnya
menghasilkan satu binaan yang amat dikagumi.
Dua kawasan yang menjadi sebutan hingga ke hari ini kerana meninggalkan kesan yang cukup
menbanggakan dalam aspek seni bina ialah Andalusia dan India. Kesan perkembangan
ilmu yang begitu meluas merangkumi bidang matematik, kejuruteraan, geologi, seni ukir dan
seni khat telah membawa kepada satu hasil yang bernilai dalam bidang seni bina.

Soalan 102: Huraikan konsep dan ciri-ciri seni bina islam kerajaan Andalusia abad ke-13
Masihi

Pendahuluan :

Seni bina bermaksud bidang seni untuk mendirikan bangunan , reka bentuk, reka letak yang
dibina oleh manusia. Alfred Frazer berpendapat, seni bina islam merupakan gambaran dari sudut
agama, dan tumpuannya ialah pada bangunan masjid, madrasah, istana, pasar dan rumah
kediaman.
Seni bina islam merupakan gabungan unsur-unsur daripada bangsa parsi, Roman, Turki dan
Byzantine. Merupakan hasil usaha serta kreativiti orang islam untuk memenuhi keperluan
jasmani dan rohani memandangkan kejiwaan manusia sangat dipengaruhi oleh rohaninya.

Isi-isi penting :

1. Konsep Seni Bina Islam

Unsur seni bina islam mula bertapak di Cardova dan bandar-bandar lain di Andalusia yang
meliputi bangunan , masjid , istana dan taman yang mempunyai ciri-ciri keislaman.
Menjadi kelaziman bagi kaum muslimin untuk membina masjid ketika membuka sesuatu
Bandar.

2. Mempunyai Menara Tinggi

Menara ialah tempat muazzin melaungkan azan dan dibina tinggi dengan maksud untuk
memanggil orang ramai melakukan sembahyang berjemaah di masjid atau suara muazzin itu
kedengaran sampai ke tempat jauh. Kebanyakan menara di Andalusia berbentuk segi empat dan
dipanggil murabba’.yang memperlihatkan gaya yang dipinjam daripada masjid-masjid di Syria.
Menara-menara yang dibina di istana merupakan satu ciri seni bina islam di Andalusia. Sebagai
contoh , di sekeliling dinding Alhambra terdapat menara-menara yang megah sebanyak 13 buah
da nada antaranya menjangkau 26 meter.
3. Menggunakan Teknik Pencahayaan

Dititikberatkan agar isi bangunan lebih terdedah kepada pancaran cahaya yang tidak terik
mahupun tidak terlalu kurang sehingga menyebabkan ruang dalam sesebuah bangunan nampak
muram. Dengan sistam pencahayaan yang baik dalam seni bina islam , bangunan yang dibina
kelihatan lebih cerah , hening , dan tenang.
Jesteru itu bangunan-bangunan yang dibina di Andalusia sama ada masjid atau istana
mengambil kira soal pancaran cahaya yang menembusi sesuatu. bangunan itu.

4. Tempat Terbuka atau Taman Dalam Bangunan

Kawasan terbuka atau diletakkan di tengah-tengah Bandar atau di dalam bangunan yang
dipenuhi dengan pokok-pokok untuk memberi bekalan oksigen yang segar dan menapis udara
kotor di sekeliling.
Selain itu, pemandangan taman yang indah juga dapat menenangkan jiwa. Di Alhambra
misalnya , terdapat taman-taman yang dilengkapi dengan kolam dan pancutan air.

5. Seni Ukir Islam

Turut berkembang pesat pada zaman pemerintahan kerajaan-kerajaaran islam di Andalusia.

Ukiran-ukiran yang mempamerkan seni khat dan corak geometri merupakan ciri utama seni bina
di Andalusia.
Ukiran dan hiasan berbentuk ayat-ayat al-Quran , hadis-hadis dan kata-kata hikmat menghiasi
dinding-dinding istana dan masjid. Sebagai contoh , di istana Alhambra iaitu di dinding masjid
dipenuhi dengan hiasan ukiran yang berselang-seli dengan ayat-ayat menggunkan tulisan arab
seperti al-Qudratu bi’llah , al-mulku li’llah dan La ghaliba illa’alah.

1. Pembinaan menara

terdapat dua buah menara (tower) yang tinggi dan berkilau yang dibina di ata banjaran Sierra
Nevada. tujuan binaan menara untuk melihat keindahan kota Granada yang dikelilingi taman-
taman bunga dan pohon buah-buahan yang menghijau
istana didirikan menara untuk memantau sebarang pergerakan yang mencurigakan iatu untuk
keselamatan

2. Ruangan khas

ruangan khas atau bilik yang mempunyai fungsi tersendiri. contohnya istana al- Hamra’ yang
mempunyai beberapa bilik khas, dewan besar dan halaman yang dihiasi kolam air pancut dan
taman, 128 batang tiang bulatdaripada marmar, ruang duta, ruang persalinan permaisuru, ruang
persiraman diraja dll
berfungsi untuk keselesaan dan keindahan

3. Mempunyai nilai keindahan

ukiran khaligrafi yang mengandungi ayat-ayat al-Quran, puji-pujian, gelaran pemerintah dsb.
contohnya binaan Masjid al- Mulk yang didirikan oleh Sultan Muhammad II
 di pintu masuk tertulis tulisan Arab ‘Azza Maulana al-Sultan Abdillah.’ Dan di bawahnya
terdapat syair yang menyentuh kemurniaan agama Islam. dibahagian dinding masjid diukir
hiasan yang berselang dengan ayat al-Quran. mihrab masjid pula dipenuhi hiasan berwarna emas
dan struktur mihrab bertahtakan permata zamrud, yaqut dsb

4. Kategori keseniaan
terdapat dua jenis keseniaan di Granada iaitu keseniaan yang lahir di Granada dikenali sebagai
keseniaan Granada dan keseniaan di luar Granada dikenali sebagai Mudejar. kesenian di luar
Granada dihasilkan oleh orang Islam dan bukan Islam abad ke-13 dan 14. contohnya Alcazar di
Seville
keseniaan di Granada pula melambangkan seni bina dan reka bentuk Islam kerana dihasilkan
oleh seniman-seniman Islam. Contohnya istana al – Hamra’

Kesimpulan

kemampuan kerajaan Islam Nasriyyah membina bangunan yang mempunyai nilai keseniaan
yang unik yang menggabungkan seni Islam denganseni-seni tempatan asing menggambarkan
nilai ketamadunan yang tinggi
bangunan-bangunan ini telah dimanafaatkan oleh orang kristian apabila kerajaan Islam Andalus
dihancurkan oleh tentera Kristian selepas itu

Soalan 103: Huraikan bentuk seni bina Islam pada zaman kerajaan Moghul di India
sehingga abad ke-17 Masihi.

Pengenalan

maksud seni bina: bidang seni untuk mendirikan bangunan, reka bentuk dan reka letak yang
dibina oleh manusia. seni bina islam merupakan satu daripada cabang kebudayaan dan kesenian
Islam
merupakan hasil usaha serta kreativiti orang Islam untuk memenuhi keperluan jasmani dan
rohani. zaman kekuasaan kerajaan Mughul di India memperlihatkan perkembangan seni bina
yang menggabungkan seni bina Islam dengan seni bina tempatan dan Parsi

Isi-Isi

1. Istana

istana yang terkenal ialah Taj Mahal yang dibina oleh Syah Jehan sebagai tanda cinta terhadap
isterinya iaitu Mumtaz Mahal didirikan di Agra dihujung sebuah taman yang luas dengan pintu
masuk berbentuk lengkuk awan. binaan bangunan ini terdiri daripada batu mamar merah, batu
mamar biru dan putih sebagai bahan binaannya di sekeliling bangunan tersebut terdapat tembok
yang dihiasi dengan takukan-takukan
di bangunan tersebut juga didirikan masjid yang mempunyai seolah-olah tiga hingga tujuh buah
mihrab yang dibina bersebelahan. terdapat juga masjid-masjid lain yang berdinding tebal tanpa
jendela serta memmpunyai kubah yang runcing. istana lain ialah terletak di Fathpur Sikri yang
 diperbuat daripada batu merah dan dihiasi dengan pintu gerbang. istana ini dikelilingi dengan
tembok batu yang mempunyai tempat bersemayam pemerintah

2. Masjid

masjid penting sebagai tapak kemunculan kerajaan dan tamadun Islam. dilengkapi dengan
menara dan kubah serta mihrab. menara yang dibina dihiasi indah dengan kaligrafi Arab (seni
khat). binaan kubah menggabungkan gaya Parsi dan tempatan
contoh, Masjid Lapan Mutiara di Agra yang didirikan di dalam kompleks. contoh, Masjid Lama
di Delhi yang mempunyai ruang solat yang luas, dinding dan mihrabnya dihiasi dengan ayat-
ayat al-Quran

3. Makam Diraja

merupakan lambing kemegahan seni bina yang dihasilkan oleh kerajaan Moghul di India.
diturap dengan menggunakan bahan-bahan merah yang kekal lama dilengkapi dengan menara
yang didirikan secara khusus yang terpisah daripada bangunan induknya
contoh, makam Humayun (pemerintah kedua kerajaan Moghul) dibina hasil gabungan seni bina
India-Parsi, terdiri daripada batuan merah, bata putih, mamar hitam dan putih, tamannya dihiasi
pancutan air, dikelilingi oleh tembok

4. Kubu

kubu yang terkenal dikenali sebagai Kota Merah yang merupakan istana dan pusat pentadbiran
kerajaan Moghul. terdiri daripada kubu sepanjang 2 kilometer yang berfungsi sebagai tembok
pertahanan Kota Delhi
merupakan campuran seni bina Parsi dan India dibina menggunakan batu mamar yang dihiasi
corak flora dan dilengkapi pembinaan dua buah kubah

5. Taman bunga

didirikan pada zaman pemerintahan Syah Jehan seperti Taman Bunga Shalamah di Lahore,
Taman Dara Shikoh di Kashmir dan Taman Shalamar Bagh di Delhi terdiri daripada hiasan flora
yang berwarna-warni serta pohon-pohon yang menghijau

Kesimpulan

seni bina yang terdapat pada zaman kerajaan Moghul banyak mengadunkan seni bina tempatan
dan Parsi yang mementingkan keindahan
kewujudan seni bina tersebut membuktikan bahawa agama Islam tidak menolah bidang
kesenian
 Soalan 104: Huraikan ciri-ciri seni bina Islam kerajaan India abad ke-16 hingga ke-17 M.

Pendahuluan:

Seni bina merupakan salah satu kegiatan seni yang digalakkan oleh agama islam disebabkan
sifat agama islam yang menyukai sesuatu yang indah. Islam bertapak di India sejak abad ke-10
M. Kerajaan Islam pertama di India diasaskan oleh Sultan Mahmud Ghaznawi (997-1030 M )
yang berketurunan Turki diikuti Sultan Mahmud Ghori (1175-1206 M). India seterusnya
diperintah oleh kesultanan Delhi (1206-1526 M )
Walaupun terjadinya pertembungan budaya antara Islam dan budaya tradisional India, segala
bentuk budaya tempatan tetap diterima dengan mudah oleh Islam. Maharaja Akbar dan
Maharaja Syah Jahan merupakan pemerintah yang aktif dalam menyumbang kepada
perkembangan kesenian khususnya seni bina Islam di India.
Isi-isi penting:

1. Pembinaan istana dan masjid dalam sebuah kompleks

yang mengandungi pelbagai kemudahan. contohnya, kompleks Fatehpur Sikri, iaitu sebuah
Bandar yang didirikan oleh akbar pada pertengahan abad ke-16 M.
kompleks ini mengandungi istana, pentadbiran dan perbendaharaan, bangunan sekolah,
kawasan permainan, masjid, gerbang, tempat persinggahan musafir, dewan, rumah-rumah
pekerja, hospital dan bilik rekod. begitu juga dengan kubu Kota Agra yang mengandungi
pelbagai kemudahan termasuk masjid dan istana.

2. Bahan-bahan binaan untuk membina masjid dan monumen lain menggunakan bahan-
bahan seni bina Hindi

terutamanya bekas pembinaan candi-candi hindu. Misalnya terdapat tiang-tiang masjid yang
dibina msih menunjukkan ukiran-ukiran unsur hindu secara jelas. hal ini terjadi kerana bahan-
bahan binaan yang digunakan diambil daripada peninggalan bangunan-bangunan candi.
contohnya, masjid tertua delhi, masjid qutubbudin. Gapura (pintu gerbang) pada dinding
bahagian depan yang berhadapan dengan dinding yang mengarah ke kiblat masih mempamerkan
ciri-ciri bangunan ala-india.
Dari segi bahan binaan pula, kebanyakannya mahal dan bermutu tinggi. Bumbung, kubah dan
menara Taj Mahal diperbuat daripada marmar putih serta seni mozek yang indah. sebanyak 43
jenis batu permata termasuk berlian, jed, Kristal, topaz dan nilam telah digunakan untuk
menghasilkan bangunan yang diiktiraf salah satu daripada tujuh keajaiban dunia

3. Bentuk-bentuk binaan lebih memperlihatkan penonjolan ciri-ciri tempatan.

Sejak kerajaan Monghul memerintah, seni bina islam di india banyak menerapkan ciri-ciri dan
gaya seni Parsi. selain minat yang mendalam dalam bidang seni,pemerintah-pemerintah
monghul pernah diasuh oleh ahli-ahli seni dari parsi.
Maharaja Akbar pernah diasuh oleh dua orang pelukis terkenal parsi, iaitu mir sayyid ali dan
abd al-samad. kedua-dua pelukis ini kemudiannya dilantik menjadi pelukis istana.
4. Seni bina Islam juga mempunyai menara yang tinggi.

menara Qutubminar misalnya mencecah 70 meter tinggi dan terdiri daripada lima tingkat.
selain itu, terdapat empat menara yang mempunyai ketinggian lebih kurang 46 meter menghiasi
setiap penjuru Taj Mahal.

5. Bentuk binaan masjid di India umumnya menyerupai bentuk masjid lapangan

yang dilengkapi dengan Gapura yang dihiasi indah dengan motif-mitif arab.Misalnya Taj Mahal
merupakan bangunan yang didirikan di hujung sebuah taman yang luas dengan pintu masuk
berbentuk lengkung yang menawan.

6. Kebanyakan corak hiasan seni bina Islam di India berunsurkan jambangan bunga atau
geometri

Kebanyakan corak hiasan seni bina Islam di India mencerminkan simbolik antara alam sekitar
dan tanda-tanda keagungan Tuhan yang dibentuk berdasarkan jambangan bunga dan bentuk
geometri.

7. Monumen lain yang terdapat pada kekuasaan kerajaan Moghul ialah kubur atau
tempat pemakaman raja-raja dan kaum kerabatnya.

Bangunan yang didirikan tersebut diturap dengan bahan-bahan merah yang kekal lama.
kebiasaannya bangunan berkenaan dilengkapi dengan menara yang didirikan secara khusus
serta berdiri secara bersendirian, iaitu terpisah dari bangunan yang menjadi induknya.

Penutup:

Seni bina di india dipengaruhi oleh seni bina Parsi. Selain Andalusia, india juga sehingga kini
menjadi sebutan kerana meninggalkan kesan yang cukup membanggakan dalam aspek seni bina.

Ini membuktikan bahawa betapa besarnya jiwa dan kemahiran umat Islam pada masa lampau.
3.1 PERLUASAN KUASA

Soalan 105: Huraikan peluasan kuasa barat terhadap kerajaan Uthmaniyah

Pendahuluan

sejak abad ke-15, bangsa Eropah mula melancarkan gerakan peluasan kuasa secara besar-
besaran melalui bidang perdagangan , kebudayaan, politik dan sbagainya seluruh dunia berada
di bawah cengkaman pengaruh barat. Bangsa Portugis, Sepanyol, British dan Perancis sanggup
mengharungi lautan luas belayar dari eropah barat bagi mencari kawasan baharu dan menakluki
kawasan-kawasan yg telah dirancang terlebih awal.
Norman Daniel melalui bukunya Islam, Europe and Empire menegaskan bahawa,
“…..perluasan kuasa atau imperialisme adalah lebih daripada mencari sebuah
empayar”. Negara-negara eropah berusaha keras untuk memotong dan mengerat tubuh turki
Uthmaniyah yg mereka gelar sebagai orang sakit Eropah untuk merebut bahagian masing-
masing daripada wilayah dan harta peninggalan empayar turki uthmaniyah.

Isi- isi penting

1) tuntutan kuasa autonomi

selain bersaing dgn wilayah dunia islam, kerajaan uthmaniyah jga trpaksa bersaing dgn kuasa 2
barat dlm abad ke -19. Cabaran dri dunia barat lebih menekankan kerajaan utmaniyah di
sebabkan kuasa barat membawa ancaman politik dan jga tlah mnyebarkan fahaman @ semangat
nasionalisme. Semangt ini pd mulanya brkembang di Greece , Serbia dan jga Romania .
sepanjang abad ke -18 m, situasi kemerosotan jelas kelihatan dan tidak dpt di elakkan.
Sebahagian besar wallachia Serbia dan bosnia di sempadan sgai Morava , dwina dan unna
berserta kupu 2 pertahanan di Belgrade serta semendria telah diserahkan kpd Austria dlm
peperangan peterwadien dan Belgrae, kerajaan utmaniyah turut mengalami
kekalahan. Perjajnjian Belgrade telah di tandatangani pd tahun 1739 m merupakan percubaan
utk brdamai tetapi usaha trsebut lebih menguntungkan rusia.pengistyiaran perang oleh krajaan
utmaniyah trhadap rusia mendorong tentera rusia ke Bulgaria .
Peperangan trsebut di akhiri dgn perjanjian kucuk kaynarca pd thun 1774 m. menerusi prjanjian
ini crimea mndpt kemerdekaan. sepanjang abad ke -19 M, hubungan di plomatik dgn negara2
eropah turut diwujudkan seperti hubungan dgn perancis, british dan Holland. seterusnya pd
tahun 1897 m, Greece mengistyiarkan perang ke atas utmaniyah apabila sultan abdul al hamid II
menghantar tenteranya untk mematahkan pemberontakan bangsa greek di pulau crete. meskipu
tentera uthamaniyah brjaya mngalahkan tentera greek yg di hntar di Athens bgi mnyokong
pemberontakan, namun ia terpaksa mmberi autonomi kpd crete atas desakan kuasa barat.

1.1 Uthmani muda

uthmani muda @ uthmani bru di kenali sbgai yeni osmanlilar. kebebasan yg di anjur oleh
krajaan utmaniyah pd ketika itu tlah memberi peluang yg luas kpd golongan ini utk mengkritik
dasar polisi kerajaan yg di lihat mengabaikan hak rakyat dan brtentangan dgn ajaran
islam .golongan ini trdiri dripada sekumpulan intelektual yg brpendidikan barat yg brkrja sbgai
wartawan dan prterjemahan di biro pentrjemahan prdana mnteri.antara tokoh utamanya
ialah,nemik Kemal , ali suavi, nuri bey dan jga Mustafa fazil pasha.golongan ini muncul pd awal
tahun 1960-an, berikutan ketidakpuasan hati mreka trhadap system pemerintahan yg di
peruntukkan kuasa yg lebih kpd perdana menteri dan dasar era tanzimat yg pro barat.antara
 konsep pembaharuan yg dipelopori oleh golongan ini ialah mnukar system politik yg sedia ada
kpa ;system khalifah brpelembagaan ;yg brteraskan system syura

1.2 Turki muda

kemunculan gerakan turki muda telah mnjadi satu titik tolak yg mmbawa kpd perubahan dlm
krajaan uthmaniyah pd abad ke – 19 m. kebangkitan rakyat yg brlaku dlm revolusi turki muda
adalah brtujuan untuk memperbaiki kelemahan yg ada. namun ia jga turut mnyumbang kepada
kelemahan pemerintah kerajaan utmaniyah.semangat yg wujud dlm kalangan para pelajar ini
dianggap sbagai asas kpd kemunculan pergerakan pelajar yg mnentang kerajaan.idea pergerakan
ini di teruskan oleh Ibrahim temo yg merupakan seorg muslim Albania. beliau prnah mnjadi
tenaga pengajar di akedemi perubatan tentera selama beberapa tahun.

2) konflik Uthmaniyah – Eropah

kerjasama antara kerajaan eropah dan rusia untuk menguasai wilayah 2 kerajaan uthmaniyah dpt
di lihat pd zaman kemerosotan.kelemahan kerajaan uthmaniyah jga mnyebabkan wujudnya
wilayah 2 yg menuntut kuasa autoriti dan kemerdekaan.austria dan rusia brminat dgn isu2 yg
brlaku di Balkan dan menguasai pantai Mediterranean. British dan perancis jga mempunyai
cita2x yg sma utuk menguasia kawasan trsebut.penglibatan british dan perancis dlm perang
crimer membuktikan kebinbangan mereka trhadap pengaruh rusia.basi pihak uthmaniyah pula,
mereka trpaksa brdepan dgn percaturan politik dripada jiran2 nya di Balkan.peperangan
uthmaniyah – itali memberi kesan kpd wilayah kekuasaan kerajaan uthmaniyah. Sejak bulan
oktober 1909 m, itali dan rusia membuat persepakatan bahawa itali akan menguasai trapoli dan
kapal perang rusia mndapat laluan ke selat dardanelles.

1.1 Perang Balkan

perang Balkan prtama meletus apabila pasukan tentera Montenegro brgerak msuk ke utara
Albania novi Pazar pd 8 oktober 1912 m.montenegro menuntut kuasa autonimi ke atas wilayah
di eropah , persempadan wilayah brdasarkan etnik , melantik gabenor masyarakat kristian dan
sbagainya.kerajaan uthmaniyah tidak mnerima permohonan trsebut,ini memberi kesan yg hebat
kpd mereka trutamanya apabila greek-montenegro brjaya mnawan pulau Aegean dan jga
mnyekat laluan ke Anatolia dgn menguasai rumelia.bulgaria pula memberi peluang kpd greek-
montenegro,dan servia memasuki Istanbul dan menguasai Macedonia dan jga Edirne.siri
peperangan perang Balkan ini mnyaksikan kekalahan kerajaan uthmaniyah.albania mndapat
kemerdekaan dan mmberi sokongan pd itali utk brkuasa di adriatika.

1. Permasalahan timur

3.1 Perancangan Kuasa Barat

permasalahan timur @ the eastern question ialah, persepakatan di antara Rusia, British dan
perancis utk menguasai wilayah2 kerajaan uthmaniyah sekiranya kerajaan trsebut
runtuh.menurut al-jabarti, permasalah timur ialah msalah agama yg tidak dpt di nilai dgn
sepenuhnya sebab-sebab, faktor-faktor serta rahsia yg mnyebabkan permasalahan itu brlaku.
walaubagaimanapun, kerajaan uthmaniyah berusaha utk mnyelesaikan msalah trsebut.

3.2 Perang crimea

perang ini mrupakan turning point kpd krajaan uthmaniyah dlm dasarnya trhadap masyarakat
kristian eropah.walaubagaimnapun, selepas perjanjian paris 1856 m .kesangsian di lahirkan kpd
british dan perancis kerana mengeksplotasikan hak2 persamaan yg di berikan kpd masyarakat
islam.rusia dan british mengadakan perbincangan sulit , iaitu di antara raja Nicholas I dgn sir
Hamilton Seymour, duta british di st.petersburg pd awal tahun 1853 m. kedua-dua pihak mneliti
semula persetujuaan yg di buat pd tahun 1844 m.prsetujuaan trsebut mnekankan bahawa apabila
kerajaan utmaniyah runtuh,mereka akan brkerjasama dlm pembahagian kuasa ke atas wilayah
kerajaan uthmaniyah.

4) Tanzimat dan pembaratan dlm kerajaan uthmaniyah

4.1 Tanzimat

Tanzimat ialah istilah yg brasal dri bhasa arab. Kata dasarnya ialah tanzim yg brerti mngatur.dri
segi sejarah perkataan ini membawa pengertian satu gerakan pembaharuan, khususnya yg di
laksanakan oleh kerajaan uthmaniyah pd thun 1839-1876 m. namun begitu berbeza dripada
pembaharuan pd zama awal yg di laksanakan dlm skop yg lebih luas dan meningalkan kesan yg
mndlm pd masyarakat turki.pada era tanzimat , tekanan dripada kuasa luar yg brlaku secara
brterusan, khususnya oleh pihak british merupakan antara factor utama pelaksanaan
pembaharuan kerajaan uthmaniyah,sama ada dri aspek pentadbiran mahupun perundagan.

4.2 Hatt-I shari gulhane

piagam trsebut yg di lancarkan pd tahun 1839 m, memberi hak yg sma kpd semua warganegara
walaupun brlainan agama.aspek undang2 sperti,meclis-I adliye di naikkan bidang kuasanya.
Selain kodifikasi undang2 yg brlandaskan syariat islam ,undang2 sivil yg di ambil dri barat turut
dimasukkan.pd thun 1847 m, mahkamah sivil di tubuhkan dan wujudnya undang2 jenayah dan
perdangangan yg baharu.Antara jaminan yg di berikan dlm piagam ini, pertama.keselamatan
nyawa ,kehormatan dan harta benda. Kedua , menubuhkan system pungutan dan agihan cukai yg
tetap dan adil.ketiga,mewujudkan satu system teratur dlm pemilihan tentera bgi mnjamin
keadilan khasnya dlm system kerahan latihan dan sebagainya.

4.3 Hatt-I humayun

pada 1 febuari 1856 m, piagam hatt-I humayun pulak di perkenlkan. Segala jaminan yg di
tentukan dlm hatt-I gulhane dan bersesuaian dgn dasar tanzimat adalah di sahkan dlm hatt-I
humayun.di samping itu, piagam ini jga mnyebut bahawa masyarakat kristian dan bkn islam di
benarkan utk mnganut mna2x agama dgn bebas dn tidak ada paksaan dlm bragama.
Piagam ini di umumkan pd thun 1856M, lebih byk menempukan pembaharuan mengenai
kedudukan rakyat uthmaniyah brbangsa eropah.piagam ini di buat atas desakan negara2x eropah
berikutan kekalahan kerajaan uthmaniyah dlm perang crimea.

Penutup

Abad ke-18 m dan abad ke-19 m, menyaksikan kerajaan uthmaniyah brhadapan dgn pelbagai
tuntutan kuasa autonomi kpd wilayah2 yg di naunginya.
Situasi ini mndorong kpd perkembangan kegiatan intelktualisme dan politik dgn kemunculan
gerakan uthmaniah muda dan jga turki muda.dlam perbahasan brkaitan perluasan pengaruh dan
jga kuasa barat trhadap dunia islam mnyebabkan brlakunya konflik uthmaniyah-eropah sehingga
mmbawa kpd trcetusnya perang Balkan pada tahun 1912-1913 m.
 Soalan 106: Sejauhmanakah dasar imperialisme menyebabkan peluasan kuasa Barat pada
abad ke-18 hingga ke-20.

Pengenalan

Sejak abad ke-15, bangsa Eropah mula melancarkan gerakan perluasan kuasa secara besar-
besaran melalui bidang perdagangan, kebudayaan, politik, pemindahan dan petempatan rakyat
mereka sendiri di tanah-tanah baharu. Sehingga akhir abad ke-20, seluruh dunia berada di bawah
cengkaman pengaruh Barat. Kuasa-kuasa Eropah seperti Portugis, Sepanyol, British, Belanda
dan Perancis telah menjalankan dasar imperialisme. Kuasa-kuasa ini berusaha keras merebut
bahagian masing-masing daripada wilayah dan harta benda peninggalan empayar Turki
Uthmaniyah.
Kuasa-kuasa Barat juga bersaing antara satu sama lain untuk meluaskan wilayah yang dikuasai.
Keluasan tanah jajahan melambangkan kekuatan dan kekayaan kuasa Barat tersebut. Selain
dasar imperialisme terdapat beberapa faktor lain yang menyumbang kepada perluasan kuasa-
kuasa Barat dalam empayar Turki Uthmaniyah seperti revolusi perindustrian, bahan mentah,
pembinaan terusan Suez, agama dan penyebaran falsafah dan pemikiran Barat.

Isi-Isi

1. Persaingan kuasa-kuasa Barat

Persaingan kuasa-kuasa telah telah menjadi ancaman kepada empayar Turki Uthmaniyah. Kuasa-
kuasa Barat berlumba-lumba ingin memusnahkan kedaulatan empayar Turki Uthmaniyah.
Britain, Perancis, Rusia, Jerman dan Austria-Hungary bersaing sengit antara satu sama lain
untuk merebut bahagian dan keuntungan daripada wilayah-wilayah yang dikuasai oleh mereka.
Perancis misalnya telah lama berminat untuk menguasai wilayah-wilayah di bawah Turki
Uthmaniyah seperti Algeria dan Tunisia. Pada tahun 1830, Perancis menawan Algeria dan pada
tahun 1831 Perancis menawan Tunisia dengan alasan melindungi Algeria daripada gangguan
kabilah Tunisia yang menetap di sempadan. Turki Uthmaniyah gagal mempertahankan wilayah
tersebut kerana mengalami masalah dalaman dan ancaman luar.
Kekalahan Turki Uthmaniyah dalam Perang Rusia-Turki Uthmaniyah (1877-1878) telah
menyebabkan beberapa Wilayah seperti Romania, Serbia dan Montenegro telah mengistiharkan
kemerdekaan setelah empat abad berada di bawah kekuasaan Uthmaniyah.

2. Kesan Perjanjian Berlin

Perjanjian Berlin turut menyumbang imperialisme Barat dalam empayar Turki Uthmaniyah.
Misalnya dengan membenarkan Austria-Hungary menduduki Bosnia Herzegovina dan Rusia
menduduki Bessarabia dan kawasan Kars. Menurut perjanjian Berlin, Austria-Hungary
dibenarkan menduduki Bosnia Herzegovina secara sementara. Namun selepas 30 tahun,
mengistiharkan wilayah tersebut sebagai milik kekal kerajaannya.
Dalam perjanjian Berlin (1878) Turki Uthmaniyah mendapat sokongan Britain dalam menentang
Rusia. Sokongan Britain bukan percuma kerana Turki Uthmaniyah terpaksa menyewakan
Cyprus kepada Britain. Hal ini menyebabkan Cyprus diperintah oleh dua kuasa. Dari segi
kedaulatan Cyprus berada di bawah Turki Uthmaniyah manakala dari kuasa pemerintahan
Britain menguasainya.
3. Konflik antara kerajaan Turki Uthmaniyah dengan Rusia

Konflik antara dua kerajaan ini turut menyumbang kepada dasar imperialisme Rusia dalam
wilayah Turki Uthmaniyah.
Peperangan pada tahun 1877 yang berakhir dengan perjanjian San Stefano pada tahun 1878M.
Perjanjian tersebut menguntungkan Rusia yang sekaligus membawa kepada kemerdekaan Serbia
dan Montenegro. Rusia pula berjaya memiliki Caucasus.

4. Kepesatan sektor perindustrian

Faktor seterusnya ialah kepesatan sektor perindustrian yang berlaku di Eropah pada abad ke-18
menyebabkan kuasa-kuasa Eropah tidak ada pilihan selain melaksanakan dasar peluasan kuasa
bagi memenuhi kehendak Revolusi Perindustrian. Tambahan pula, hasilan Revolusi
Perindustrian seperti jentera atau enjin berkuasa wap memajukan bidang pengangkutan.
Kemajuan bidang pengangkutan memudah dan mempercepatkan perjalanan.
Begitu juga dengan penciptaan telegarf, pihak penjajah dapat memberi arahan kepada pewagai-
pegawai mereka dengan lebih cepat dan berkesan di mana-mana wilayah Turki Uthmaniyah.

5. Keperluan bahan mentah

Faktor seterusnya adalah mengenai bahan mentah yang didapati oleh Turki
Uthmaniyah. Kerajaan Uthmaniya kaya dengan sumber ekonomi terutamanya petroleum.
Keadaan ini mendorong kuasa-kuasa Barat berusaha dengan pelbagai cara untuk mendapatkan
hak keistimewaan mencari gali hasil bumi umat Islam ini walaupun dengan tipu muslihat.

6. Pembinaan Terusan Suez

Peluasan kuasa-kuasa Barat diperhebatkan lagi selepas pembinaan Terusan Suez yang dibuka
pada tahun 1869. Terusan ini membenarkan laluan air secara dua hala, dan menjadi kepentingan
antara Eropah dengan Asia tanpa perlu mengelilingi benua Afrika. Sebelum pembukaan terusan
ini, barang dagangan dipunggah keluar dari kapal dan diangkut menggunakan kenderaan darat
antara dua laut tersebut.
Melalui pembukaan Terusan Suez, urusan perdagangan dipercepatkan di samping perjalanan
yang jauh dapat dipendekkan dan kos perdagangan dapat dijimatkan.

7. Faktor agama

Faktor agama juga merupakan sebab peluasan kuasa Barat di kawasan Emapayar Turki
Uthmaniyah. Oleh kerana empayar Turki Uthmaniyah dipimpin oleh orang Islam, faktor agama
turut mendorong kuasa-kuasa Barat menghapuskan empayar Islam ini.
Tidak hairanlah jika Sultan Abdul Hamid II dalam catatannya menyebut “Kempen Perang Salib
yang dilancarkan ke atas kerajaan Uthmaniyah masih belum tamat”.

8. Penyebaran falsafah dan pemikiran Barat

Tambahan pula, melalui dasar pendidikan dan sistem komunikasi yang diperkenalkan di tanah
jajahan masing-masing, kuasa-kuasa Barat berjaya menyebarkan nilai-nilai (falsafah hidup)
Barat ke dalam masyarakat peribumi.
 British menyemai falsafah hidup Barat di Mesir setelah menguasai Mesir pada tahun 1881.
Sebaliknya, sesiapa yang menolak konsep modenisme akan dianggap sebagai manusia yang
mundur, kolot, atau ketinggalan zaman.

Penutup

Jelas dasar imperialisme dan beberapa faktor yang lain telah membawa kepada peluasan kuasa-
kuasa Barat dalam empayar Turki Uthmaniyah. Konflik dengan kuasa-kuasa Barat, Kelemahan
kepimpinan, pemberontakan wilayah-wilayah di bawah kekuasaan Turki Uthmaniyah telah
mendedahkan kepincangan dalam kerajaan Turki Uthmaniyah yang sekaligus menyumbang
kepada kemerosotan dan kejatuhan empayarnya.
Penglibatan Turki Uthmaniyahdalam kancah politik dunia juga menyebabkan empayar ini
dibahagi-bahagikan kepada pihak yang menang. Dengan itu muncul bebarapa negara bangsa
yang baharu di Eropah.

Soalan 107: Bincangkan faktor-faktor peluasan kuasa Barat terhadap empayar Turki
Uthmaniyah

Pendahuluan :

Sejak akhir abad ke-15 M, bangsa eropah melancarkan gerakan peluasan kuasa barat secara
besar-besaran melalui bidang perdagangan, kebudayaan, politik, pemindahan dan penempatan
rakyat mereka sendiri di tanah-tanah baharu sehinggakan pada akhir abad ke-20, seluruh dunia
berada di bawah cengkaman pengaruh barat. Bangsa Portugis, Sepanyol, Britain, Belanda dan
Perancis sanggup mengharungi lautan luas belayar dari eropah barat bagi menemui kawasan
baharu dan menakluki kawasan yang dirancang terlebih awal.
Dari segi sejarah, kerajaan Turki Uthmaniyah diasaskan oleh Uthman Ertughrul pada tahun 1280.
Kerajaan Turki Uthmaniyah merupakan sebuah empayar Islam terbesar yang memerintah lebih
600 tahun.

Isi-isi penting :

1. Persaingan kuasa-kuasa Barat

Terdapat beberapa faktor yang menyebabkan kuasa-kuasa barat seperti Britain, Perancis, Rusia,
Jerman dan Austria-Hungary ingin menguasai wilayah-wilayah yang berada dalam empayar
Turki Uthmaniyah.
Akar umbi ancaman terhadap empayar Turki Uthmaniyah yang kemudiannya membawa
keruntuhan empayar ini berpunca daripada persaingan kuasa-kuasa barat yang berlumba-lumba
ingin memusnahkan kedaulatan empayar Turki Uthmaniyah.
Kuasa-kuasa barat bersaing sengit antara satu sama lain untuk merebut bahagian dan keuntungan
daripada wilayah-wilayah yang dikuasai mereka. Bagi mereka, semakin luas wilayah yang
dikuasai, semakin tinggi sanjungan yang diperolehi kuasa-kuasa barat itu. Keluasan tanah
jajahan juga melambangkan kekuatan dan kekayaan kuasa barat tersebut.
Perancis telah lama berminat untuk menguasai wilayah-wilayah di bawah empayar Turki
Uthmaniyah. Pada tahun 1830, Perancis bertindak menawan Algeria. Kemudian, Tunisia
 dikuasai Perancis pada tahun 1881 dengan alasan untuk melindungi Algeria puak kabilah
Tunisia yang menetap di sempadan.
Rusia berperang dengan kerajaan Turki Uthmaniyah pada tahun 1877-1878. Peperangan ini
berpunca daripada keazaman Rusia untuk mendapatkan semula wilayah-wilayahnya yang
terlepas dalam Perang Crimea (1854-1856). Rusia berjaya menewaskan Turki Uthmaniyah
dalam peperangan (1877-1878) ini.
Dalam Perjanjian Berlin (1878), Britain menyokong kerajaan Turki Uthmaniyah. Ketika itu,
kerajaan Turki Uthmaniyah memerlukan sokongan Britain untuk menentang Rusia. Namun
sokongan yang diberi bukanlah percuma. Britain mahukan Cyprus. Hal ini menyebabkan Cyprus
berada di bawah dua kuasa. Dari sudut kedaulatan, Cyprus berada di bawah kerajaan Turki
Uthmaniyah tetapi dari segi kuasa pemerintahan, Britain menguasainya sungguhpun Cyprus
disewa daripada kerajaan Turki Uthmaniyah.
Britain kemudiannya menguasai Mesir, Teluk Arab dan membuat perjanjian dengan Syeikh
Mubarak al-Sabah pada tahun 1899 yang antara lain isi perjanjiannya ialah bandar Kuwait atau
sebarang tanah lain tidak boleh disewa kepada kuasa lain tanpa pengetahuan dan kebenaran
Britain. Pihak British juga membuat membuat perjanjian dengan penguasa wilayah di
Hadhramaut, Bahrain dan Muscat (Oman).

2. Revolusi Perindustrian

Kepesatan sektor perindustrian yang berlaku di eropah pada abad ke-18 menyebabkan kuasa-
kuasa barat tidak ada pilihan selain melaksanakan dasar peluasan kuasa bagi memenuhi
kehendak Revolusi Perindustrian. Pada zaman Revolusi Perindustrian, sesebuah negara tidak
lagi bergantung kepada hasil keluaran perindustrian seperti makanan dalam tin, alat-alat elektrik
dan kereta. Perubahan yang berlaku ini merupakan satu transformasi yang memperlihatkan
sesetengah kawasan pertanian menjadi kawasan perindustrian.
Penciptaan jentera atau enjin berkuasa wap merupakan salah satu perkembangan penting dalam
proses perindustrian di peringkat awal. Sejak awal, kilang-kilang besi bergantung kepada
penggunaan kayu arang untuk melebur besi tersebut.
Menjelang abad ke-18, bekalan kayu khususnya di Britain berkurangan. Para usahawan telah
menggunakan arang batu sebagai gantian. Dalam proses penggalian arang batu, timbul masalah
takungan air di dalam lubang yang digali. Masalah ini dapat diatasi apabila Thomas Newcomen
mencipta enjin berkuasa wap pada tahun 1702.
Enjin berkuasa wap digunakan secara meluas di lombong-lombong arang batu. Oleh yang
demikian, arang batu dapat dihasilkan dengan banyak lagi. Rekaan ini menguntungkan
pengusaha besi yang memerlukan banyak arang batu.
Perkembangan Revolusi Perindustrian disemarakkan lagi dengan kemajuan bidang
pengangkutan.sistem pengangkutan bukan sahaja melibatkan pengedaran bahan mentah dan
barangan siap dalam negara tetapi juga menjana urusan eksport dan import.
Penciptaan lokomotif enjin berkuasa oleh George Stephenson pada awal abad ke-19 memberi
kesan yang hebat. Selain itu, sistem pengangkutan di laut dipertingkat iaitu kapal menggunakan
enjin berkuasa wap direka bagi menggantikan kapal layar.
Rekaan kapal laut menggunakan enjin berkuasa wap telah dapat membantu kuasa-kuasa eropah
mengharungi lautan untuk meluaskan kuasa dan mewujudkan pusat perdagangan di seberang
laut. Dengan itu perdagangan dalam negeri dapat diperluas ke serata dunia.
Penggunaan kapal berkuasa wap bukan sahaja membolehkan muatan yang banyak tetapi juga
mempercepat tempoh perjalanan ke sesuatu destinasi dan dapat memberi arahan kepada
 pegawai-pegawai mereka dengan lebih cepat dan berkesan di mana-mana wilayah turki
Uthmaniyah.

3. Bahan Mentah Petroleum

Kerajaan Uthmaniyah kaya dengan sumber ekonomi terutamanya petroleum. Keadaan ini
mendorong kuasa-kuasa barat berusaha dengan pelbagai cara untuk mendapatkan hak
keistimewaan mencari gali hasil bumi umat Islam ini walaupun dengan tipu muslihat.
Duta Britain datang sekali lagi meminta kebenaran untuk menggali punca air perigi di wilayah
Syria dan Hijaz kononnya untuk menyelesaikan masalah kekurangan bekalan air di sana. Tujuan
mereka sebenarnya untuk mencari telaga minyak.

4. Agama

Oleh kerana empayar Turki Uthmaniyah dipimpin oleh orang Islam, faktor agama turut
mendorong kuasa-kuasa barat menghapuskan empayar Islam ini.
Selain itu, pihak barat juga memperjuangkan modenisme dalam kalangan masyarakat yang
berada di bawah empayar Turki Uthmaniyah. Golongan yang berselindung di sebalik alasan
kajian ilmiah ini telah berusaha untuk membina imej kebaikan dan kemajuan tamadun barat
sambil menyemai kekeliruan dan cuba memburuk-burukkan atau memfitnah Islam sebagai
agama yang mundur, anti-kemajuan dan tidak berperikemanusiaan.

5. Menyebarkan Falsafah dan Pemikiran Barat

Melalui dasar pendidikan dan sistem komunikasi yang diperkenalkan di tanah jajahan masing-
masing, kuasa-kuasa barat berjaya menyebarkan nilai-nilai (falsafah hidup)nbarat ke dalam
masyarakat peribumi yang mereka jajah itu.
British menyemai falsafah hidup di Mesir setelah menguasai Mesir pada tahun 1881. Peranan
British menguasai pemikiran rakayt Mesir menjadi mudah kerana telah dilakukan oleh Napoleon
Bonaparte semasa menakluki Mesir pada tahun 1798. Falsafah Perancis yang menekankan
kedaulatan dan ketaatan kepada negara telah diterapkan kepada golongan elit di Mesir.
Pihak barat memuji sesiapa sahaja yang menerima konsep hidup moden denagn jolokan seperti
orang yang maju, berpengetahuan, progresif dan sebagainya. Hal ini dapat dilihat dengan
tanggapan mereka terhadap tokoh-tokoh sekular (modenis) Turki seperti Mustafa Kamal Ataturk,
Midhat Pasha, Zia Gokalp dan sebagainya.

Penutup :

Tujuan sebenar negara-negara eropah berusaha keras untuk memotong dan mengerat tubuh
Turki Uthmaniyah yang digelar mereka sebagai “Orang Sakit Eropah” adalah untuk membuat
bahagian masing-masing daripada wilayah dan harta empayar Turki Uthmaniyah.
 Soalan 108: Huraikan sejarah kemunculan dan perkembangan gerakan Uthmani Muda
dan Turki Muda.

Pendahuluan

Uthmani muda atau Uthmani Baru dalam Turki dikenali sebagai Yeni Osmanlilar. Kebebasan
yang dianjurkan oleh pihak kerajaan Uthmaniyah pada ketika itu telah memberi peluang yang
luas kepada golongan ini untuk mengkritik dasar dan polisi kerajaan yang dilihat mengabaikan
hak rakyat dan bertentangan dengan ajaran islam.
Kemunculan gerakan Turki Muda telah menjadi satu titik tolak yang membawa kepada
perubahan dalam kerajaan Uthmaniyah pada abad ke-19M. kebangkitan rakyat yang berlaku
dalam Revolusi Turki Muda ini adalah bertujuan untuk memperbaiki kelemahan yang ada.
Namun, ia juga turut menyumbang kepqdq kelemahan pemerintahan kerajaan Uthmaniyah.

Isi-isi penting

a. Uthmani Muda
Uthmani Muda terdiri daripada sekumpulan intelektual yang berpendidikan Barat yang
bekerja sebagai wartawan dan penterjemahan di Biro Terjemahan di Jabatan Perdana Menteri.
Antara tokoh utama kumpulan ini ialah Nemik Kemal, Ali Suavi, Nuri bey, Ziya Pasha dan
Mustafa Fazil Pasha.
Secara umum, gerakan Uthmani Muda turut terpengaruh dengan gerakan lain yang muncul di
Eropah seperti Young Spain, Young Italy dan Young France. Golongan ini muncul pada awal
tahun 1860-an berikutan ketidakpuasan hati mereka terhadap sistem pemerintahan yang
memperuntukkan kuasa yang lebih kepada Perdana Menteri serta dasar dalam era Tanzimat
yang pro-Barat.
Jati diri masyarakat Uthmaniyah mula terhakis lantaran dasar pembaharuan ala Barat yang
semakin meluas. Penguasan Barat terhadap permerintahan dan pentadbiran kerajaan
Uthmaniyah mula mencengkam dan mengancam kestabilan politik, dalaman dan luaran
disebabkan kebergantungan yang melampau oleh golongan pentadbir dan bangsawan kepada
kuasa Eropah.
Antara konsep pembaharuan yang dipelopori oleh golongan ini ialah menukar sistem politik
yang sedia kepada ‘’sistem khalifah perlembagaan’’ yang berteraskan sistem syura (menerusi
penubuhan parlimen). Uthmani Muda yakin pemerintahan berlandaskan ‘’sistem khalifah
perlembagaan’’ mampu mengembalikan kegemilangan kerajaan Uthmaniyah. Mereka melihat
ajaran Islam sudah tidak diendahkan dan dalam masa yang sama, pengambilan budaya Barat
terlalu berleluasa tanpa melihat kesesuaian dengan ajaran Islam.
Pengaruh gerakan ini mula meningkat pada zaman Sultan ‘Abd al-‘Aziz memandangkan
pemerintahan baginda yang bersifat autokratik di samping keadaan ekonomi kerajaan
Uthmaniyah yang mula goyah dan muflis..

b. Turki Muda

Organisasi gerakan Turki Muda yang terawal dalam kerajaan Uthmaniyah telah ditubuhkan di
Akademi Perubatan Tentera di Istanbul pada bbulan Mei 1887M apabila Kazim Nami Duru
bersama rakan-rakannya telah mewujudkan Ittihat Ve Terakki Cemiyeti atau Persatuan
Perpaduan dan Kemajuan (Committee of Union and Progress) atau CUP.seterusnya dalam masa
dua tahun , iaitu pada bulan Mei 1889M. sekumpulan pelajar dari akademi tersebut telah
membentuk satu pertubuhan rahsia yang bertujuan untuk menjatuhkan Sultan ‘Abd al-Hamid II
(1876-1909 M).
Idea pergerakan ini diteruskan oleh Ibrahim Temo yang merupakan seorang muslim Albania.
Beliau pernah menjadi tenaga pengajar di Akademi Perubatan Tentera selama beberapa tahun.
Pada bulan Mei 1889M, Ibrahim Temo bersama beberapab orang rakannya, iaitu Ishak Sukuti,
Cerkez Mehmed Resad dan Abdullah Cevdet telah mencadangkan supaya satu pertubuhan
rahsia diwujudkan dalam kalangan para pelajar. Pertubuhan ini mulanya dinamakan sebagai
Ittihat Osmani Cemiyeti (Ottoman Union Commiitte).kemudiaan , nama pertubuhan tersebut
ditukar kepada Ittihat Ve Terakki (Union and Progress) dan menjadi terkenal dengan nama
tersebut. Perjuangan mereka kearah Constitutionalism, Ottomanism dan kebebasan, untuk
menggulingkan Sultan ‘Abd-al-Hamid II dan menggantikan takhta baginda dengan saudaranya,
Murad V atau pun mehmed Resad.
Gerakan Turki Muda juga berkembang dalam kalangan rakyat Uthmaniyah yang berada di luar
Negara. Kebanyakan daripada mereka merupakan pelarian politik yang terpaksa melarikan diri
daripada dikenakan tindakan oleh pihak pemerintahan kerajaan Uthmaniyah. Di paris contohnya,
sekumpulan rakyat Uthmaniyah yang berfahaman liberal telah bergabung untuk menggerakan
idea revolusi. Namun begitu, agak sukar bagi mereka untuk bergabung kerana kewujudan
perbezaan ideologi dalam kumpulan-kumpulan yang berbeza walaupun tujuan mereka sama,
iaitu menentang Sultan ‘Abd al-Hamid II.
Pada tahun 1889M, kumpulan tersebut dipimpin oleh Ahmid Riza (1859-1930M) yang terkenal
dalam kalangan kumpulan Turki Muda di Eropah. Beliau telah meninggalkan jawatannya
sebagai pengarah pendidikan di wilayah Bursa bagi mengetuai kempen menentang pemerintahan
Sultan ‘Abd al-Hamid II dari luar Negara. Dalam pada itu, apabila Selanikli Nazim tiba di paris,
beliau telah menemui Ahmad Riza dan mencadangkan supaya Ahmad Riza menjadi pengarah
dalam penerbitan rasmi pergerakan mereka.
Pada akhir tahun 1895 M, Ahmad Riza bersama Halil Ganim menerbitkan akhbar dwibulanan,
iaitu Mesveret. Beliau telah menggunakan harta peribadinya untuk menerbitnya akhbar tersebut.
Akhbar Mesveret kemudiannya memasuki pasaran kerajaan Uthmaniyah melalui pos dan
Berjaya disebarkan, terutama kepada golongan intelektual. Akhbar tersebut menjadi pemangkin
semangat kebangkitan dan perkembangan pemikiran rakyat.
Pada tahun 1895 M, Ahmad Riza telah dilantik sebagai Presiden gerakan tersebut. Beberapa
kumpulan Turki Muda yang lain turut berada di bawah pimpinannya, termasuk kumpulan
Syeikh Naili yang terdiri daripada ulama dan kadi. Selain daripada Ahmad Riza, seorang lagi
tokoh utama gerakan Turki Muda di luar Negara ialah Mehmed Afendi (1853-1912M). ketika
berada dalam negeri, beliau pernah menjadi tenaga pengajar di sekolah Perkhidmatan Awam
pada tahun 1878M.
Beliau berhubung rapat dengan para penulis liberal dan mula menerbitkan hasil karyanya, iaitu
Tarih-i Umumi dan Osmamli Tarih. Oleh kerana tidak berpuas hati dengan hasratnya yang tidak
kesampaian untuk mengubah keadaan, beliau telah pergi ke Mesir pada tahun 1895 M. Beliau
menerbitkan akhbar Mizan dengan bantuan pesuruhjaya Tinggi kerajaan Uthmaniyah di Mesir.
Beliau kemudiannya pergi ke Eropah dan mengumpul seramai yang boleh pengikutnya di sana.
Ishak sukuti pula pernah menubuhkan cawangan baharu gerakan Turki Muda dan turut
menerbitkan beberapa buah naskah akhbar. Beliau kemudiannya pergi ke Geneva dan
bekerjasama dengan Mizanci Murad dan Abdullah cevdet untuk menubuhkan cawangan baharu
dan mula menerbitkan akhbar Osmanli. Mehmed murad pula mempunyai pandangan yang lebih
jauh dengan cita-citanya untuk menyelamatkan Kerajaan Uthmaniyah daripada Kristianisasi dan
menuduh sultan menjadi penyebab kepada ketidakupayaan kerajaan untuk menghapuskan
penentangan, sama ada dari dalam atau luar.
 Kesimpulan

Kemunculan gerakan Uthmani Muda dan Turki muda berkait rapat dengan pembaharuan yang
dilakukan oleh kerajaan Uthmaniyah. Era Tanzimat yang banyak mengikut acuan Barat menjadi
pendorong kepada gerakan ini.
Reaksi yang diberikan adalah supaya kerajaan Uthmaniyah melaksanakan sistem kerajaan
perlembagaan

Soalan 109: Bincangkan konflik Uthmaniyah-Eropah dan kesannya terhadap Kerajaan

Uthmaniyah

Pendahuluan

Kerjasama antara kerajaan Eropah dengan Rusia untuk menguasai wilayah-wilayah kerajaan
Uthmaniyah dapat dilihat pada zaman kemorosotannya Kelemahan kerajaan Uthmaniyah juga
menyebabkan wujud wilayah-wilayah yg menuntut kuasa autonomi dan kemerdekaan
Austria dan Rusia berminat dengan isu-isu yang berlaku di Balkan dan menguasai pantai
Mediteranean. Britain dan Perancis yg mewakili kuasa Eropah juga turut menyimpan cita-cita
untuk menguasai kawasan tersebut.
Isi-isi Penting:

a) Konflik Uthmaniyah-Eropah

Penglibatan Perancis dan Britain dalam Perang Crimea pada tahhun 1850-an, membuktikan
kebimbangan mereka terhadap pengaruh Rusia. Austria Berjaya menguasai Bosnia dgn
sokongan daripada Rusia. Manakala Serbia pula membentuk pakatan dengan Bulgaria pada 13
Mac 1912 bagi menghalang monopoli olh Austria. Pakatan Greek-Montenegro dan Bulgaria
pula diwujudkan pada 29 Mei 1912.Pada bulan Oktober 1912 , Montenegro menandatangani
perjanjian dgn Serbia dan Bulgaria dan bersedia utk berperang
Bagi pihak kerajaan Uthmaniyah, mereka tepaksa berhadapan dgn percaturan politik daripada
jiran-jirannya di Balkan. Perang Uthmaniyah-Itali memberi kesan kpd wilayah kekusaan
kerajaan Uthmaniyah.sejak bulan Oktober 1909,Itali dan Rusia membuat persepakatan bahawa
Itali akan menguasai Tripoli dan kapal perang Rusia mendapat laluan ke Selat Dardanelles. Pada
29 September 1911,Itali melancarkan perang ke atas kerajaan Uthmaniyah. Perjanjian Lausanne
yg ditandatangani pda 18 Oktober 1912, menyaksikan wilayah Tripoli dan Cyrenaica diserahkan
kepada Itali. Manakala Pulau Dodecanese hanya diserahkan kepada kerajaan Uthmaniyah
setelah keadaan menjadi damai. Itali terus menguasai pulau Dodecanese sehingga Perang Dunia
Pertama.
Peperangan Uthmaniyah-Itali juga membawa kesan kepada wilayah di Semenanjung Balkan spt
Serbia, Bulgaria, Montenegro dan Greek yg berada di bawah kekuasaan kerajaan Uthmaniyah.
Wilayah-wilayah tersebut mengambil peluang membentuk gabungan utk mengadakan
 revolusi,menentang kerajaan Uthmaniyah yg kemudiannya membawa kpd konflik peperangan di
Balkan

b) Perang Balkan

Perang Balkan Pertama meletus apabila pasukan tentera Montenegro bergerak masuk ke Utara
Albania dan Novia Pazar pd 8 Oktober 1912. Montenegro menuntut kuasa autonomi ke atas
wilayah Eropah, persempadanan wilayah brdasarkan etnik,melantik gabenor masyarakat
Kristian,majlis pentadbiran daerah,pendidikan secara percuma.
Kerajaan Uthmaniyah tidak menerima permohonan tersebut. ini memberi kesan yg hebat kpd
mereka terutama apabila Greek-Montenegro Berjaya menawan Pulau Aegean dan menyekat
laluan ke Anatolia dgn menguasai Rumelia. Bulgaria pula memberi peluang kpd Greek-
Montenegro dan Serbia memasuki Istanbul dan menguasai Macedonia dan Edirne
Siri kedua Perang Balkan ini menyaksikan kekalahan kerajaan Uthmaniyah.Albania mendapat
kemerdekaan dan memberi sokongan pada Itali utk berkuasa di Adriatik. Seruan ke arah
perpaduan dan kesamarataan yg dilaungkan olh pemimpin Turki Muda slps Revolusi 1908.
membawa kesan kpd kerajaan Uthmaniyah
Kerajaan Uthmaniyah bimbang sekiranya berlaku konflik yg besar tlh membuat perjanjian
perdmaian terlebih dahulu dgn Albania pada bln September 1912 dan Itali pada bln Oktober
1912. Itali tdk hanya mndapat wilayah Tripoli dan Cyrenaica,bahkan memanipulasi isu perang
di Balkan utk mndapatkan Pulau Dodecaness
Pentadbiran Turki Muda realitinya tidak bersedia tk berperang walaupun sering menumpaskan
kebangkitan yg berlaku di Balkan. Kebangkitan kali ini amat kuat utk dihadapi olh kerajaan
Uthmaniyah.wilayah-wilayah di Balkan mula bangkit utk menuntut kemerdekaan
Faktor menyebabkan kekalahan kerajaan Uthmaniyah ialah kelemahan pentadbiran Turki Muda
utk menangani kemelut di Balkan dan kelemahan strategi ketenteraan. Perjanjian London yg
ditandatangani pada 30 mei 1913, memaksa kerajaan Uthmaniyah melepaskan Bulgaria, Serbia,
Greek dan Mentenegro.
Peperangan di Balkan dianggap olh kebanyakan umat Islam sebagai Perang Salib yg
dilancarkan olh masyarakat Kristian Eropah terhadap saudara mereka disana
Kesimpulan

Konflik uthmaniyah- Eropah melibatkan percaturan antara kerajaan Uthmaniyah dan kuasa
Eropah di rantau Balkan yg menuntut kuasa autonomi. Siri perang Balkan menyebabkan
kerajaan Uthmaniyah berusaha untuk mempertahankan wilayah kekuasaanya

Perjanjian London yg ditandatangani pada 1913,memaksa kerajaan Uthmaniyah melepaskan

Bulgaria,Serbia,Greek dan Montenegro berikutan kekalahan dalam perang balkan
Soalan 110: Jelaskan dasar tanzimat yang dilaksanakan oleh kerajaan uthmaniyah pada
tahun 1839

Pendahuluan

Dari segi sejarah perkataan tanzimat membawa pengertian satu gerakan pembaharuan atau
reformasi, khususnya yang dilaksanakan oleh kerajaan uthmaniyah antara tahun 1839-1876
Pelaksanaan tanzimat oleh kerajaan uthmaniyah boleh dilihat melalui implementasi piagam hatt-
I sharif gulhane (1839) dan juga piagam hatt- humayun (1856)

Isi-isi penting

a) Dasar Tanzimat
Tanzimat tidak berlaku secara mendadak, sebaliknya merupakan kesinambungan daripada
usaha-usaha pembaharuan yang dilakukan oleh sultan salim III (1789-1807) dan sultan
Mahmud II (1808-183). Namun begitu berbeza pada pembaharuan pada zaman awal yang
dilaksanakan dalam skop yang lebih luas dan meninggalkan kesan yang mendalam pada
masyarakat turki khasnya dan umat islam amnya
Dasar pembaharuan tanzimat bertujuan menyelamatkan kerajaan uthmaniyah daripada
kelemahan sistem pemerintahan dan pentadbiran dan memberi focus kepada masalah rakyat
yang beragama kristian supaya mereka tidak mencari naungan dan perlindungan daripada
Negara atau kuasa luar. Pada era tanzimat tekanan daripada kuasa luar yang berterusan
khususnya oleh Britian merupakan antara factor utama pelaksanaan pembaharuan kerajaan
uthmaniyah, sama ada dari aspek pentadbiran dalaman mahu pun perundangan
Kuasa eropah terbabit amat mengambil berat tentang nasib dan kedudukan golongan minorit
kristian dalam kerajaan uthmaniyah yang selama ini dianggap sebagai masyarakat kelas kedua.
mereka akhirnya Berjaya memperoleh persamaan hak sebagaimana yang dinikmati oleh
majority orang islam. Sultan Mahmud II merasakan pembaharuan yang perlu dilakukan adalah
memodenkan bidang ketenteraan kerajaan uthmaniyah dan menghapuskan tentera janissary.

b) Hatt-I sharif gulhane

Piagam hatt-sharif gulhane yang dilancarkan pada tahun 1839, memberikan hak yang sama
kepada semua warganegara walaupun berlainan agama, menekankan keharmonian masyarakat ,
harta benda dan kehormatan warganegara
Aspek undang-undang seperti meclis-i ahkam-iadliye dinaikkan bidang kuasanya . selain
kodifikasi undang-undang yang berlandaskan syariat islam ,undang-undang sivil yang diambil
dari barat turut dimasukkan
Jaminan yang diberikan dalam piagam ini ialah pertama, keselamatan nyawa, kehormatan dan
harta benda. Seseorang yang dituduh akan diadili mengikut syariat islam dan hukuman tidak
akan dijatuhkan kecuali selepas perbicaraan. Pelanggaran terhadap kehormatan seseorang juga
tidak dibolehkan. Hak milik terhadap harta dijamin dan tiap-tiap orang mempunyai kebebasan
terhadap harta yang dimilikinya
c) Hatt-humayun

Diperkenalkan pada tahun 1856. segala jaminan yang ditentukan dalam hatt-I sharif gulhane dan
yang bersesuaian dengan dasar tanzimat disahkan dalam hatt I – humayun. Kandungan hatt-I
humayun mengesahkan segala segala janji yang dibuat melalui hatt-I sharif gulhane.
Sekiranya terdapat sebarang bentuk diskriminasi degan sebab agama, bangsa dan bahasa, ia akan
dihapuskan

Kesimpulan

Tanzimat merujuk kepada era pembaharuan dan reformasi yang dilaksanakan oleh kerajaan
uthmaniyah untuk mengembalikan segala kegemilangannya. Dua dasar penting dalam tanzimat
ialah hatti-I humayun.
Pembahruan yang dilaksanakan menerima pengaruh barat, terutamanya dalam memberikan hak
dan kesaksamaan kepada setiap rakyat kerajaan uthmaniyah.
3.2 REAKSI MASYARAKAT TEMPATAN

3.2 Reaksi Masyarakat Tempatan Mesir dan Algeria

Soalan 111: Huraikan reaksi masyarakat tempat terhadap pemerintahan kuasa barat di
Mesir ke-19 hingga ke-20 M.

Pendahuluan

Pada abad ke-19 M dan abad ke-20 M, kebanyakan dunia Islam berada di bawah belenggu
penjajahan Barat. Proses perluasan kuasa oleh Barat bermula semenjak abad ke-16 M hingga
abad ke-18 M. Sejak adab ke-16 M, mesir merupakan sebahagian drpd kerajaan Uthmaniyah.
Namun, pada akhir adab ke-18 M, Perancis telah menawan Mesir. Peristiwa ini berlaku pada
tahun 1798 M. Ekspedisi ketenteraan ini diketuai olehnapoleon Bonaparte berikutan
tercetusnya revolusi perancis.
Penjajahan british merujuk kepada kekalahan tentera Mesir di tangan British pada
bulan September 1882 M. Bermula pada tahun 1914 hingga 1918 M, British mempunyai
pengaruh yang kuat di Mesir.

Isi-isi Penting:

Pendudukan Perancis

Penguasaan perancis ke atas Mesir tidak lama, iaitu hanya sekitar 3 tahun tahun
sahaja. Peranciskemudiannya dapat diusir keluar dari Mesir oleh tentera
Uthmaniyah dengan bantuan British pada tahun 1801 M.
Walaupun penguasaan Perancis hanya sekitar 3 tahun sahaja, namun kesan jangka panjangnya
telahberjaya mengubah demografi politi mesir. Ini kerana, ia telah membawa kepada
kejayaan penjajahan british ke atas Mesir pada tahun 1882 M.
Sebelum ini, british pernah mencuba menjajah mesir pada tahun 1807 M, namun usaha tersebut
tidak berjaya. Selama tiga tahun perancis di Mesir, beberapa perubahan telah dilakukan.
Antaranya: Membuka kilang senjata, Mengadakan perkhidmatan percetakan dan Menggalakkan
pengkajian sains,termasuk menghantar para plajar mesir untuk belajar di barat.
Penentangan terhadap pemerintahan Mesir yang dikuasai oleh british dipimpin oleh Kononel
‘Urabi pasha.

Penjajahan British

Pentadbiran British di Mesir pada peringkat awal ini dipelopori oleh Lord Cromer yang dilantik
sebagaiConsul General antara tahun 1883 hingga 1907 M. Dasar British yang
jelas mendiskriminasi golongan pribumi menghidupkan kembali semangat nasionalisme.
Pengisian nasionalisme Mesir initerbahagi kepada dua aspek yang berbeza, iaitu Negara secular
dan Islam.Perbezaan ini berlaku berikuan kemunculan golongan intelektual yang
menerima pendidikan Barat yang tidak lagi melihat Islam sebagai al-Din dan memisakan
peranan politik daripada agama.
Era penjajahan juga mendatangkan perasaan tidak puas hati bukan sahaja dlam kalangan
pentadbir malahan juga mendapat tentangan daripada pihak tentera Mesir sendiri. Pada tahun
1914 M, Perang Dunia Pertama yang meletus menyaksikan kerajaan Uthmaniyah turut terlibat
dalam kancah peperangan tersebut. Kesempatan ini digunakan oleh pihak British dengan
mengisytiharkan mereka sebagai protectorate(naungan) ke atas Mesir .
Perjanjian Versailles yang ditandatangani pada tahun 1919 M merupakan antara penyelesaian
Perang Dunia Pertama bagi mengekalkan Mesir di bawah kekuasaan Bitish. Revolusi yang
berlaku pada bulan Mac 1919 M ini dilihat sebagai satu kebangkitan nasional yang melibatkan
para pelajar, pegawai kerajaan, golongan professional dan juga petani.
Ke Arah Kemerdekaan

Berikutan gerakan nasionasilme yang hebat, British mengisytiharkan kemerdekaan

Mesir pada 22 Februari 1922 M. Kerajaan baharu yang ditubuhkan bersifat raja
berperlembagaan. Antara tahun 1922-1936 M, pola yang sama berlaku secara berulang-ulang,
iaitu raa menmbubarkan parlimen dan pilihan raya diadakan yang selalunya membawa
kemenangan kepada parti Wafd.
Pada tahun 1948 M, Mesir terlibat dalam serangan oleh negara-negara Arab terhadap Israel,
tetapi kalah dalam peperangan tersebut. Golongan nasionalis yang tidak berpuas hati
telahmenggulingkan institusi beraja pada tahun 1952 M dalam Revolusi
Mesir dan mengistiharkanRepublik Arab Mesir pada tahun 1953 M.
Muhammad Naguib menjadi Presiden Republik Arab Mesir yang pertama. Beliau
memerintah Mesir secara ketenteraan. Namun, tidak sampai setahun memerintah, beliau
digulingkan pula oleh Gamal Abdel Nasser. Presiden Gamal Abdel Nasser mengambil langkah
berani dengan memiliknegarakan Terusan Suez dan menubuhkan “Badan Penguasa Terusan”
yang menguruskan terusan bagi pihak kerajaan Mesir.
Tindakan Presiden Gamal Abdel Nessar memiliknegarakan terusan suez pada tahun 1956 M
membangkitkankemarahan British dan Perancis, lalu mengakibatkan konflik tentera, iaitu
Krisis Suez.
Pada tahun Jun 1956 M, Presiden Gamal Abdel Nessar mengisytiharkan
sebuah perlembagaan republic baharu yang menetapkan: Islam sebagai agama rasmi,
Mengakui kedudukan Mesir sebagai sebahagian daripada dunia Arab dan Penubuhan
sebuah kerajaan berpresiden.

Gerakan Ikhwan al-Muslimin

Penguasaan British ke atas Mesir telah memperkenalkan cara pentadbiran dan kebudayaan
Barat di negara itu. Perkembangan ini tidak di senangi oleh penduduk Mesir yang sebahagian
besarnya beragama Islam. Mereka bimbang kedudukan Islam akan terancam. Namun begitu,
mereka juga cuba mereka cuba mencari jalan supaya orang Islam tidak ketinggalan.
Antara gerakan Islam yang memainkan peranan penting dalam memberikan reaksi terhadap
penjajahan Barat, ialah Ikhwan al-Muslimin. Gerakan Ikhwan al-Muslimin
berperanan menyedarkan umat Islam di Mesir agar berjihad dengan membersihkan diri
daripada amalan seperti syirik dan khurafat, Kembali kepada ajaran islam yang sebenar dan
Mengecam penjajahan British yang zalim.
Gerakan ini juga memberikan tumpuan dalam bidang ekonomi dan sosial bagi menyedarkan
kegiatan dakwah seperti membuka kilang tekstil dan syarikat pengiklanan.
Selain itu, Ikhwan al-Muslimin turut menubuhkan sekolah dan pusat kesihatan di seluruh
Negara. Hasilnya, gerakan tersebut mendapat sambutan hebat bukan sahaja di Mesir tetapi juga
di Negara-negara Arab yang lain. Kebijaksanaan Hasan al-Banna dalam menggariskan polisi
Ikhwan al-Muslimin yang berlandaskan pengajaran Islam seiring dengan pelbagai aktiviti,
terutamanya dalam hal ehwal kebajikan dan program sosial telah dapat menjadikan Ikhwan al-
Muslimin satu pertubuhan Islam paling berpengaruh di Mesir. Kejayaan Ikhwan al-Muslimin
membentuk satu pergerakan Islam moderat dan berpengaruh di Mesir.

Penutup
Penjajahan British di Mesir dan Perancis pada abad ke-19 M dan abad ke-20 M membawa
kepada reaksi dan penentangan masyarakat tempatan. Kemunculan tokoh-tokoh seperti ‘Urabi
Pasha, Sa’d Zaghlul, Mustafa Kamil Pasha dan Hassan al-Banna di Mesir , mereka telah Berjaya
menggerakkan rakyat untuk bangun menentang penjajahan.
Berikutan penentangan dan gerakan kemerdekaan yang merupakan reaksi daripada rakyat
tempatan, akhirnya Mesir memperoleh kemerdekaan daripada British pada tahun 1922 M.

Soalan 112: Bincangkan reaksi gerakan Ikhwan al-Muslimin terhadap penguasaan British
di Mesir.

Pengenalan

Penguasaan British ke atas Mesir memperkenalkan cara pentadbiran dan kebudayaan Barat di
negara itu. British juga menjauhkan agama Islam tertegak di Mesir. Perkembangan ini tidak
disenangi oleh penduduk Mesir yang sebahagian besarnya beragama Islam. Dalam banyak hal,
penduduk tempatan ditindas sehingga membawa kepada semangat anti British dan anti kuasa
asing.
Gerakan Islam Ikhwan Muslimin merupakan pertubuhan terawal yang memberikan reaksi kesan
daripada perluasan penjajahan Barat. Gerakan ini diasaskan dan diketuai oleh Hassan al-Banna
di Ismailliyah pada tahun 1928 M. Pada tahun 1932, Ikhwanul Muslimin membentuk struktur
organisasi dan membuka cawangannya di Suez dan di al-Mahmoudiya dan pada tahun 1933,
Ikhwanul Muslimin telah menerbitkan majalah mingguannya. Gerakan ini juga berperanan
menyedarkan umat Islam di Mesir agar bangkit berjihad mempertahankan kesucian agama Islam
dan negara. Perjuangan Ikhwan al-Muslimin bukan terhad dalam aspek agama sahaja, malah
mencakupi bidang ekonomi, pendidikan, social dan kemasyarakatan.

Isi-Isi
a) Reaksi Ikhwanul Muslimin dalam bidang politik.
Pergolakan di Mesir berlaku di antara pihak istana yang bersekongkol dengan British dan juga
Parti Wafd yang terlibat dengan korupsi dan mengutamakan golongan bangsawan. Pemerintah
Mesir kurang berwibawa dan tidak mengikut ajaran Islam sebenar berdasarkan al-Quran dan
Sunah dalam pemerintahan. Raja-raja Mesir menjadi boneka dan berkompromi dengan
pemerintah barat demi mengekalkan kuasa. Akibatnya rakyat tidak berpuas hati dengan situasi
yang berlaku dan Ikhwanul Muslimin yang mewakili golongan yang inginkan pemerintahan
berlandaskan Islam dan tidak fanatik cuba melakukan perubahan dalam pemerintahan di Mesir
Gerakan ini telah bersatu padu untuk menggulingkan pemerintahan boneka, penaklukan dan
pengawalan British di Mesir dan membersihkan Negara tersebut daripada “kerosakan” akibat
daripada pengaruh barat. Tindakan gerakan ini telah memberi inspirasi dan kekuatan kepada
rakyat untuk berani bersuara dan menentang pemerintahan raja yang autokratik dan pro-barat.
b) Reaksi Ikhwanul Muslimin dalam bidang ekonomi
Berusaha untuk mendapatkan sumber kewangan bagi membantu pengaruh dan gerakan Ikhwan
Muslimin di seluruh Mesir. Gerakan Ikhwanul Muslimin menyebarkan kegiatan dakwah seperti
membuka kilang tekstil dan syarikat pengiklanan. Pendapatan daripada kegiatan ekonomi dapat
menyumbang ke arah perjuangan gerakan.
Tindakan ini membolehkan umat Islam berdikari dan tidak bergantung kepada British dalam
menghadapi cabaran semasa.

c) Reaksi Ikhwanul Muslimin dalam bidang sosial

Dalam bidang keagamaan, golongan ini menyarankan agar umat Islam bangkit berjihad
dengan mengamalkan ajaran Islam yang sebenar berdasarkan al-Quran dan hadis. Golongan ini
juga menyeru agar masyarakat Mesir menghapuskan segala amalan khurafat dan tahyul yang
boleh menyekat kemajuan dan kebebasan mereka. Amalan seumpama ini harus digantikan
dengan amalan sebenar mengikut ajaran Islam dan menjadikan syariah sebagai paksi perjuangan.
Gerakan ini juga menjalankan dakwah ke seluruh pelusok Mesir seperti di kedai-kedai kopi dan
tempat-tempat awam
Bagi memastikan kebajikan rakyat, Ikhwanul Muslimin telah membuka sekolah-sekolah dan
pusat-pusat kesihatan di seluruh negara. Gerakan tersebut turut menggesa agar program
pembangunan yang dijalankan mestilah seimbang, utuh dan sesuai dengan tuntutan Islam.
Gerakan ini mendapat sokongan padu daripada segenap lapisan masyarakat bukan sahaja di
Mesir bahkan di negara-negara Arab lain. Tindakan ini dapat melahirkan masyarakat Islam
Mesir yang berilmu pengetahuan dalam bidang konvensional dan tradisi Islam.

d) Reaksi Ikhwanul Muslimin dalam hubungan luar

Golongan Ikhwanul Muslimin juga mengadakan hubungan yang akrab dengan negara-
negara Islam lain. Tindakan ini dapat mengukuhkan perjuangannya di Mesir sekaligus
mengeratkan semangat persaudaraan sesama Islam termasuk membantu saudara seagama yang
ditekan oleh kuasa-kuasa barat. Contohnya masyarakat Islam di Palestin yang dizalimi oleh
rejim Zionis.
Gerakan ini juga mengadakan hubungan dengan tokoh-tokoh Islam terkenal seperti Muhammad
Rashid Reda, Farid Wajdi dan Muhibbuddin al-Khatib

e) Reaksi Ikhwanul Muslimin terhadap pemerintah tempatan

Pengaruh Ikhwanul Muslimin mendapat sambutan hebat dan memiliki lebih 2000 cawangan di
seluruh Mesir dangan bilangan pengikut seramai dua juta orang. Perjuangannya amat konsisten
dalam menentang segala bentuk kezaliman terutamanya idea-idea kerajaan yang berbentuk
penjajahan pemikiran yang dicedok dari Barat. Tindakan gerakan ini lebih agresif dalam
membuat tuntutan daripada pemerintah Mesir, Presiden Gamal Abdel Nasser untuk melakukan
perubahan pemerintahan bercorak Islamiah
Akibatnya telah berlaku pertempuran antara mahasiswa Ikhwanul Muslimin dengan penyokong
pemerintah di Universiti Al-Azhar. Pada 13 Januari 1954, pertubuhan ini telah diharamkan oleh
pemerintah

Kesimpulan
Walaupun Gerakan ini telah diharamkan oleh pemerintah Mesir tetapi pengaruhnya masih lagi
kuat dalam kalangan masyarakat Mesir. Kejayaan Ikhwan al-Muslimin membentuk satu
pergerakan Islam moderat dan berpengaruh di Mesir selaras dengan objektif penubuhannya yang
menjurus kepada kepentingan masyarakat dan Negara.
Pengaruh perjuangan Ikhwanul Muslimin telah berkembang ke seluruh Negara Islam di dunia
untuk melaksanakan pembentukan Islah dan pembebasan daripada penjajahan kuasa Barat.

Soalan 113: Terangkan reaksi masyarakat tempatan di Algeria pada abad ke-19.

Pengenalan

Sebelum penjajahan Perancis, Algeria merupakan sebahagian daripada empayar Turki

uthmaniyah. Kelemahan pemerintahan Kerajaan Turki Uthmaniyah memberi ruang kepada
kuasa Perancis campur tangan di Algeria. Kuasa-kuasa Barat mula membahagi-bahagikan
wilayah dunia Islam. Penjajahan Perancis di Algeria bermula kerana isu kewangan.
Pada akhir abad ke-18, Perancis terlibat secara aktif dalam ekonomi Algeria. Campur tangan
Perancis dalam politik bermula apabila pemerintah Algeria, Husain Dey menuntut hutang dari
tentera Perancis yang masih tertunggak untuk pembelian gandum.

Isi-Isi :

Penentangan Pada Zaman Husain Dey

Husain Dey ialah pemerintah Algeria yang dilantik oleh Khalifah Turki Uthmaniyah. Beliau
ingin mengutip hutang dari Perancis, tetapi ditolak.
Tindakan Husain Dey yang tidak mahu memberikan penghormatan kepada bendera Perancis
telah menimbulkan krisis. Keadaan ini menggiatkan lagi usaha penjajahan Perancis ke Algeria.

Penentangan Semasa Betrand Clausel

Ketua tentera Perancis, Bertrand Clausel mempergiatkan lagi penjajahan Perancis yang
mendorong kemasukan ramai peneroka Eropah ke Algeria. Mereka menceroboh masjid dan
tanah perkuburan orang Islam.
Keadaan ini mendorong penentangan kuat daripada masyarakat tempatan. Penentangan paling
hebat berlaku pada tahun 1830-an dan 1840-an.

Penentangan Oleh Amir Abdul Qadir

Pada tahun 1832, penentangan terhadap Perancis yang sangat hebat dipimpin oleh Amir Abdul
Qadir. Beliau ialah seorang tokoh ulama, pemimpin politik dan tentera.
Pengalaman yang diperolehnya di Makkah, Damsyik dan Baghdad menanamkan semangat
kepimpinan dalam dirinya. Sebagai seorang amir, beliau telah menyatupadukan pelbagai puak
untuk menentang Perancis.

Peranan Dan Aktiviti Amir Abdul Qadir Dalam Penentangan

Amir Abdul Qadir ialah seorang yang mempunyai semangat cinta akan tanah air. Penentangan
beliau berterusan sehingga tahun 1842. Kejayaan beliau adalah kerana menggunakan taktik
perang gerila. Beliau bergabung dengan Abu Ma’zi untuk menentang Perancis di wilayah Oran.
Beliau berjaya menggerakkan pendudukan Algeria dan menewaskan Perancis dalam
pertempuran Sidi Ibrahim. Sepanjang penentangan selama 10 tahun, beribu-ribu umat Islam
terkorban.

Kekejaman Thomas Robert Bugeaud

Gabenor Jeneral Perancis yang baharu, iaitu Thomas Robert Bugeaud menyerang Algeria secara
berterusan dari tahun 1841 hingga 1847. Beliau merebut banyak tanah Algeria dan peneroka
Perancis di Algeria menuntut supaya Algeria digabungkan dengan negara Perancis. Tindakan
Bugeaud sangat ganas dan penduduk Algeria sangat menderita.
Banyak kawasan pertempatan, pertanian dan binatang ternakan dimusnahkan. Tentera Islam
yang dibawa oleh Amir Abdul Qadir tidak dapat bertahan dan terpaksa menyerah diri.

Undang-Undang 1848

Undang-undang 1848 membahagikan Algeria kepada dua kumpulan masyarakat, iaitu

masyarakat Eropah yang hidup mewah dan masyarakat Islam yang hidup menderita.Penduduk
Eropah menyokong dasar perluasan.
Selepas tahun 1851, Raja Napoleon III memberikan tanah dirampas daripada penduduk Algeria
kepada syarikat-syarikat Perancis. Syarikat-syarikat ini mengupah penduduk tempat untuk
bekerja di ladang-ladang mereka.

Pemberontakan Kabylia

Penjajahan Perancis banyak menindas masyarakat tempatan sehingga penduduk di

kawasanKabylia melancarkan pemberontakan. Pemberontakan ini kemudian merebak ke
kawasan-kawasan lain. Lebih kurang satu pertiga penduduk Algeria terlibat dalam
pemberontakan ini.
Pemberontakan ini akhirnya ditumpaskan oleh Perancis pada tahun 1872. Selepas
pemberontakan berakhir, masyarakat Algeria menjadi lebih miskin.

Kesan Pemberontakan

Pihak Perancis memaksa penduduk tempatan untuk membayar cukai yang lebih banyak untuk
menampung perbelanjaan Perancis. Masyarakat Algeria juga tidak dibenarkan berhubung
dengan masyarakat Islam lain.
Perancis telah bekerjasama dengan golongan ulama dengan melantik mereka sebagai pegawai
kerajaan untuk mengelakkan penentangan peribumi. Perancis juga mengehadkan pendidikan
orang Islam, mengenakan cukai yang tinggi dan mengadakan undang-undang khas untuk
mengawal masyarakat tempatan.

Gerakan Algeria Muda

Pada tahun 1900, golongan modenis Islam Algeria (Algeria Muda) menghantar satu
memorandum kepada pemerintah Perancis bagi mendapatkan hak mengundi dan melantik
perwakilan. Mereka juga cuba bekerjasama dengan pendukung modenis Islam di timur tengah
untuk membebaskan diri daripada Imperialisme Eropah secara politik, ekonomi, dan
kebudayaan.
 Selepas Perang Dunia Pertama, golongan Algeria Muda yang memperkenalkan diri mereka
sebagai orang Islam Perancis berusaha menuntut kemajuan dalam pendidikan dan hak politik.
Selain daripada golongan Algeria Muda, terdapat juga rakyat Algeria yang bangkit menentang
penjajah Perancis dengan menjadikan dasar Pan-Islamisme sebagai penyesalesaian kepada
masalah di Negara mereka. Gerakan ini berjaya menyekat kegiatan Kristianiti di Algeria dan
Afrika Utara.

Kesimpulan

Kesimpulannya, Perancis telah menyekat kegiatan golongan peribumi, namun menjelang tahun
1900-an muncul golongan modenis Islam Algeria. Mereka berjuang dengan cara yang berhemah
untuk mendapatkan kebebasan daripada penjajahan Perancis.
Jihad yang berterusan telah berlaku di Algeria, menelan korban sejuta syuhada sehingga negara
ini juga digelar “negara sejuta syuhada”. Perjuangan panjang masyarakat tempat Alegeria yang
dipimpin oleh para ulama telah menghasilkan kejayaan apabila Algeria memperoleh
kemerdekaan dari Perancis pada tahun 1962, iaitu setelah dijajah selama 132 tahun.

Soalan 114: Jelaskan peranan yang di mainkan oleh Abdul Qadir dalam gerakan
penentagan masyarakat islam Algeria terhadap Perancis.

Pendahuluan:

Gerakan kemerdekaan di Algeria dipelopori oleh Amir Abdul Qadir.Beliau dilahirkan pada 26
September 1807 di Bandar Mascara, Wilaya Oren, Algeria. Ayahnya, Shaykh Muhyiddin al-
Hasani, merupakan seorang tokoh ulama terkemuka di Algeria.
Pada tahun 1825, beliau bersama ayahnya menunaikan ibadah haji di makkah. Abdul Qadir
bertemu Imam Shamil, pemimpin dan perjuang Chechnya yang berperang menentang penjajah
Rusia di negaranya. Mereka berbincang megenai politik dan nasib umat Islam.

Isi-isi penting

1. Pengalaman Abdul Qadir ini Berjaya menanamkan semagat dalam diri beliau dan pulang ke
Algeria beberapa bulan sebelum penjajah Perancis. Dalam tempoh dua tahun, Abdul Qadir
dilantik sebagai amir dan beliau Berjaya menyatukan perbagai puak dan melakukan penentagan
terhadap Perancis. Abdul Qadir menggunakan teknik perang gerila selama hampir sedekad, dan
dalam tempoh tersebut, beliau Berjaya megalahkan Perancis dalam beberapa petempuran.
Sementara itu, wilayah barat Algeria menjadi kubu kuatnya untuk menentang Perancis.
2. Abdul Qadir dikenali sebagai seorang ahlui sufi dan pejuang gerila yang memainkan peranan
menyusun barisan tentera untuk menentang musuh. Antara tokoh lain yang berperanan dalam
gerakan penentagan di Algeria ialah Abu Ma’zi yangberasal dari Mahhribi dan dating ke Algeria
pada tahun 1835. Beliau memgerakkan masyarakat untuk menentang Perancis di wilayah
Selatan Oran.
3. Abu Ma’zi seterusnya memindakan aktiviti penentagannya di Zawawah dan bergabung
dengan Abdul Qadir yang kemudiannya melantik beliau sebagai Gabenor di wilayah tersebut.
Abu Ma’zi kemudiannya dipaksa pulang ke Maghribi pada tahun 1845, namun kembali semula
pada tahun yang sma. Abu Ma’zi kemudiannya Berjaya mengerakkan penduduk Algeria dan
Berjaya menewaskan Perancis dalam pertempuran Sidi Ibrahim. Situasi ini membingbangkan
 Perancis, lalu Jenerel Bugeaud menggerakkan pasukan tenteranya dan mereksut seramai 10 000
orang tentera dan Berjaya menewaskan pasukan Abdul Qadir.
4. Selepas perang dunia pertama, struktur social masyarakat Algeria mengalami kemunduran
dan ramai yang kehilangan pekerjaan. Keadaan ini memaksa mereka memimjam daripada
golonganYahudi, namun golongan tersebut memeras masyarakat dengan mengenakkan kadar
bunga yang tinggi, iaitu sehingga 50 hingga 60 peratus. Begitu juga dengan golongan petani
yang tinggal di daerah sekitar yang masih mempunyai tanah, yang juga mengalami dua kali
pemindahan milik harta mereka, iaitu daripada tengan orang Algeria kepada Yahudi atau Eropah
dan satu pihak lagi daripda golongan kelas menegah kepada golongn peniaga.
5. Berakhirnya perang Rif, membawa semangat baharu kepada rakyak Algeria. Semangat social
mula kelihatan dalam tindakan.Madrasah dan masjid bebas daripada kawalan pemerintah.
Perang Rif ini juga di kenali sebagai Second Morrocan War yang melibatkan Perancis, Sepanyol
dan juga Maghribi di kawasan pergunungan Rif. Perang ini bermula pada tahun 1920 dan
memperlihatkan kekalahan Sepanyol menguasai Djebala.
6. Pada tahun 1921, kegagalan yang lebih besar dialami oleh Sepanyol yang dikalahkan oleh
pasukan pemimpin Shaykh Abdul Karin yang mengakibatkan kematian seramai 14 000 orang
tentera yang pemimpin oleh Jenerel Silvestre. Perang ini kemudiannya diteruskan oleh Perancis,
walaupun kekalah berpihat kepada umat Islam, ia memberikan suntikan semagat kepada rakyat
Algeria untuk menentang penjajah. Dari satu, lahir sebuah msyarakat baharu di Algeria hasil
sumbagan bersama dari segi kesedaran dan autonomi dalam membuat keputusan yang
memberikan cirri sah kepada sesebuah masyarakat.

Kesimpulan

Abdul Qadir merintis herakan kemerdekaan di Algeria.Penentangan pertama yang dipimpin oleh
beliau berlaku pada tahun 1832.

Abdul Qadir dikenali sebagai seorang yang tegas serta mempunyai semagat kecintaan yang
tinggi kepada tanah air. Beliau juga ialah seorang ahli sufi yang bijak menyusun barisan tentera
untuk menenteng musuh.
3.3 GERAKAN NASIONALISME

3.3 Gerakan Nasionalisme Mesir dan Syria

Soalan 115: Bincangkan faktor-faktor kemunculan gerakan nasionalisme di Mesir abad

ke-20M

Pendahuluan

Mesir pada awal abad ke-20 berada di bawah naungan empayar Turki Uthmaniyah,namun
pengaruh British di mesir sangat kuat. British mula berkuasa di Mesir sejak 1882 hingga 1918
iaitu sehingga tamatnya perang dunia pertama. selepas itu,pihak british mula melonggarkan
sedikit cengkamannya ke atas pentadbiran dalam negeri mesir,namun mereka tetap melindungi
kepentingan ekonomi mereka di mesir.
Dengan melantik seorang konsul jeneral,iaitu Lord Cromer,british seolah-olah memerintah mesir
pada ketika itu. Jentera pentadbiran tradisional di bawah kepimpinan Khedif,iaitu wakil
pemerintah empayar Turki Uthmaniyah,namun pemerintah mesir hanyalah seperti boneka untuk
mengawal penduduk tempatan sahaja. Dalam banyak hal, penduduk tempatan ditindas
sehinggakan membawa kepada semangat anti-british dan pengaruh kuasa asing.

Isi-isi penting

1. Pengaruh agama

Melihatkan cara british di mesir yang cuba untuk membaratkan masyarakat mesir serta
menjauhkan agama islam daripada tertegak di mesir,muncul golongan rerformis islam
menentang pihak british.pergerakan ini dinamakan Ikhwanul Muslimin yang ditubuhkan oleh
sheikh Hassan al-Banna. Sebagai sebuah pergerakan islam,Ikhwanul Muslimin cuba
menegakkan kembali islam di mesir berlandaskan ajaran al-quran dan sunnah rasulullah s.a.w
dan menolak modenisme yang berbentuk sekular yang telah meresap masuk dalam masyarakat
mesir ketika itu.
Gerakan ikhwanul muslimin menggunakan pengaruh agama dengan menyedarkan umat islam
mesir untuk berjihad dengan membersihkan diri daripada amalan syirik,khurafat dan sebagainya
serta berbalik kepada islam. Ikhwanul muslimin semakin bimbang apabila wujud golongan
cerdik pandai islam yang terpengaruh dengan gaya pemikiran barat.
Antaranya termasuklah syaikh ali abdul raziq yang menulis buku berjudul islam dan dasar-dasar
pemerintahan.beliau menyokong tindakan Mustafa kamal Ataturk kerana memisahkan antara
agama dengan politik. Ali menegaskan bahawa islam tidak mewajibkan umatnya mendirikan
Negara bahkan adanya khalifah islam itu akan membawa bencana kepada umatnya.

2. Peranan bahasa dan kesusasteraan

Boutros ghali seorang berbangsa Qibti iaitu penduduk asal mesir yang memegang jawatan
sebagai hakim telah dibunuh pada tahun 1910 selepas menandatangani perjanjian pemerintahan
bersama sudan. Pembunuhan beliau berkait rapat dengan keengganan beliau mendesak parlimen
mesir bagi memberikan konsesi terusan suez yang lebih kepada pihak british.
Kematian beliau diabadikan oleh penyajak ahmad shawqi dan hafiz Ibrahim yang diterbitkan
dalam al-muayyaddan al-liwa.sajak-sajak ini menjadi pemangkin semangat nasionalisme dalam
kalangan penduduk tempatan.
Golongan modenis islam yang dipelopori oleh rasyid rida sangat lantang memperjuangkan
bahasa arab mesir dan mereka meminta agar bahasa tersebut digunakan sebagai bahasa rasmi
dalam urusan kerajaan menggantikan bahasa inggeris dan bahasa perancis.dengan cara ini ,dapat
mengikis rasa hormat kepada penjajah sedikit demi sedikit.

3. Pengaruh kewartawanan

Surat khabar ataupun bidang kewartawanan turut meniup semangat nasionalisme dalam
kalangan penduduk mesir yang rata-rata beragama islam ketika itu. Penulisan rasyid rida melalui
akhbar salafiya banyak membuka minda rakyat mesir pada waktu itu.rasyid rida merupakan
orang kanan kepada Muhammad abduh,dan penulisannya banyak menyentuh soal modenisasi
islam.
Rasyid rida menyemarakkan semangat nasionalisme dalam penulisan beliau dengan
menyalahkan dan menganggap penjajah yang membuatkan umat islam mundur.beliau dan
pendukung modenisasi islam cuba menegakkan warisan dan keperibadian arab terutamanya
bahasa arab mesir iaitu lanjah misriyah.
Penulis wanita juga giat memperjuangkan hak mereka seperti malak hifni nasif yang
menggunakan nama pena bahithat al-badiya.beliau membincangkan isu pendidikan dan peranan
wanita secara terbuka dalam penulisannya dan mesejnya sampai kepada masyarakat terutama
golongan intelektual.

4. Peranan pendidikan

British mengabaikan pendidikan sekolah tajaan kerajaan di mesir walaupun mereka mampu
membiayainya.hal ini memberi kesan kepada golongan muslim di mesir untuk membaiki taraf
kehidupan mereka.lebih teruk lagi,kesemua jawatan kerajaan diisi oleh golongan berpendidikan
yang berasal daripada keluarga berada.
Titik perubahan yang menimbulkan rasa tidak puas hati penduduk apabila banyak jawatan
kerajaan diisi oleh pegawai dari Britain yang kurang berkelayakan daripada diberikan kepada
penduduk tempatan,dan gaji yang diberikan adalah tinggi berbanding gaji yang diberikan kepada
penduduk tempatan.
Pada tahun 1908, rakyat mesir dipimpin oleh menteri pendidikan dan beberapa tokoh nasionalis
terkenal cuba menubuhkan sebuah university swasta mereka sendiri.selepas melihat usaha
mereka ini,barulah kerajaan mula mengambil berat tentang penubuhan universiti ini.
Peranan pendidikan tidak dapat disangkal menyumbang kepada gerakan nasionalisme di mesir
terutamanya lulusan dari sekolah undang-undang.ramai daripada bijak pandai berhujah serta
bercita-cita tinggi menyertai sekolah undang-undang.
Graduan ini telah terdedah dengan nilai politik dan kebudayaan barat semasa tempoh
pembelajaran mereka.selain itu,mereka juga disuntik sikap anti-british melalui guru-guru
mereka yang berbangsa perancis.
Guru-guru ini merupakan saki-baki daripada pendidik perancis yang masih berkhidmat di
mesir,dan mereka masih berdendam dengan british yang berkomplot dengan empayar Turki
Uthmaniyah untuk merampas mesir dari perancis.
5. Peranan golongan intelektual

Golongan intelektual dalam meniup semangat nasionalis menentang kuasa barat di mesir
terbahagi kepada dua,iaitu golongan ulama dan golongan intelektual berorientasikan barat.
Antara tokoh intelektual yang muncul dari bidang undang-undang ialah Mustafa kamil dan
mohammed farid.mustafa kamil cukup terkenal dalam kalangan masyarakat mesir kerana
sikapnya yang keras dalam menentang british.
Beliau menyokong nasionalisme sekular seperti yang berlaku di dunia barat,dan cuba meraih
sokongan daripada golongan intelektual daripada keturunan qibti.cita-cita Mustafa kamil adalah
untuk merebut kemerdekaan daripada british dan menubuhkan sebuah kerajaan berparlimen ala-
barat.
Sheikh Hassan al-banna telah mempelopori golongan intelektual islam untuk bangkit menetang
british melalui penubuhan ikhwanul muslimin.pertubuhan ini merupakan sebuah organisasi yang
teratur dan mempunyai cawangan di seluruh mesir.
Melalui ikhwanul muslimin,sheikh Hassan al-banna melaksanakan program-program keislaman
yang komprehensif untuk membetulkan akidah umat islam di mesir dengan tujuan untuk
membina sebuah kerajaan islam.
Golongan intelektual daripada kalangan pegawai tentera mesir memberikan sumbangan yang
cukup besar dalam gerakan nasionalisme mesir.ini terbukti apabila golongan pegawai-pegawai
tentera berketurunan Fellahin bangkit menetang british dan pemerintahan khedif dari empayar
Turki Uthmaniyah yang suda korup.

6. Pengaruh luar

Pengaruh luar paling besar yang berjaya membuatkan penduduk mesir bangkit melawan kuasa
asing ialah perang dunia pertama.
Para petani di mesir dikerah secara paksa oleh british untuk meninggalkan ladang-ladang mereka
dan menyertai perang dunia pertama dengan membantu pertubuhan palang merah dan menjadi
kuli kepada tentera british di palestin,Gallipoli serta perancis.
Banyak nyawa rakyat mesir terkorban dalam peperangan yang tidak mereka pinta ini.

Penutup

Gabungan faktor-faktor yang dibincangkan tadi menimbulkan gerakan nasionalisme di mesir

pada abad ke-20m.
Bagaimanapun faktor pengaruh agama,peranan golongan intelektual,dan peranan pendidikan
memberi sumbangan yang ketara terhadap gerakan nasionalisme di negara sungai Nil.
 Soalan 116: Perincikan usaha dan peranan yang dimainkan oleh dua orang tokoh
intelektual Mesir iaitu Muhammad Abduh dan Muhammad Rashid Rida dalam gerakan
pembaharuan di Mesir.

Pendahuluan

Sebelum penjajahan kuasa-kuasa Barat, Mesir merupakan sebahagian daripada kerjaan Turki
Uthmaniyah. Pada tahun1798 Masihi ,Mesir telah dikuasai oleh Perancis(diketuai oleh Napoleon
Bonaparte) selama tiga tahun. Tahun 1801 selepas pakatan Uthmaniyah-British telah berjaya
mengalahkan Perancis dan British telah mengambil alih pemerintahan di Mesir. British mula
menguasai Mesir dengan sumber ekonomi yang berharga seperti minyak.
Tindakan British yang mengeksploitasi masyarkat Mesir demi kepentingan mereka telah
mengakibatkan berlakunya penindasan – jaul ketinggalan berbanding golongan pendatang.
Menyedari keadaan tersebut, timbul gerakan semangat nasionalisme bagi memulihkan keadaan
ini yang dipelopori golongan intelektual tempatan seperti Jamal al-Din al-Afghani, Muhammad
Abduh dan Muhammad Rashid Rida.

Isi-isi

1. Gerakan Pembaharuan Mesir oleh Biodata Muhammad Abduh (1849-1905M)

Biodata Muhammad Abduh

Nama penuh- Muhammad bin Abduh bin Hasan Khayr Allah. Lahir di desa Mahallat Nashr, al-
Buhayrah, Mesir tahun 1849 Masihi dan meninggal pada 1905M. Berketurunan-bangsa Turki
sebelah ayahnya Abduh bin Hasan Khayr Allah. Pendidikan- awal mempelajari Al-Quran, hafal
kitab umur 12 tahun. Formal di Masjid Ahmadi dan bapa saudaranya Shaykh Darwish Khidr di
Shibral Khit. Melanjut pelajaran di Universiti Al-Azhar di Kaherah tamat tahun 1877 Masihi
Ketika ini (1869Masihi) bertemu dengan tokoh reformasi dunia Islam, Sayyid Jamal al-Din al
Afghani dalam sebuah diskusi. Terpengaruh dengan fahaman Al –Afghani yang merupakan
seorang pemikir moden yang memiliki semangat tinggi untuk mengembalikan kegemilangan
umat islam yang ketika itu berada di bawah penjajahan Barat dan menolak kefanatikan

Usaha Pembaharuan (Reformasi ) Muhammad Abduh.

a. Pendidikan Masalah Pendidikan Dualisme di Mesir

Semasa era Shaykh Muhamad Abduh, Mesir mempunyai dua sistem pendidikan yang berlainan
dari segi matlamatnya iaitu: Sistem Pendidikan Tradisional yang menfokuskan kepada ilmu-
ilmu keagamaan-golongan konsevertif. Sistem pendidikan moden yang mengambil contoh dari
Barat-Muhammad Ali Pasha. Muhammad Abduh melihat bahaya akan timbul berikutan
daripada dualisme dalam pendidikan. Akibatnya, sistem pendidikan tradisional akan melahirkan
ulama yang tidak mempunyai pengetahuan ilmu moden. Manakala sekolah kerajaan yang moden
melahirkan lulusan yang kurang ilmu agamanya. Berikutan perbezaan yang wujud, semasa
menjadi pensyarah di Dar al-Ulum dan Universiti al-Azhar Shaykh beliau berani melakukan
perubahan-perubahan radikal. Berusaha memperbaharui sistem pendidikan tradisional dan
sistem pendidikan moden. kebebasan berfikir, menyerap ilmu-ilmu moden buang amalan kolot
dan fanatik
 Sekembalinya dari buangan pada tahun 1888M, Muhammad Abduh cuba menangani isu
pendidikan dan memberi laporan kepada pihak berkuasa mengenai rancangan pendidikan untuk
membaiki kemerosotan di Universiti al-Azhar. Caranya ialah melakukan penambahan ilmu-ilmu
moden dalam Universiti al-Azhar di samping memperkukuhkan ilmu-ilmu agama di sekolah-
sekolah kerajaan supaya dapat merapatkan jurang perbezaan antara kedua-dua pendidikan
tersebut-Dar al Ulum 1871. Meskipun pembaharuan yang diperkenalkan mendapat sambutan
perlahan pada peringakat awal, namun pembaharuan telah mewujudkan suasana keilmuan
baharu di Universiti al-Azhar sekaligus telah dapat menyediakan asas perubahan seterusnya.
Reformasi Pendidikan yang dilakukan oleh Muhammad Abduh di Universiti al-Azhar pad akhir
abad ke-19 dan awal abad ke-20 telah menaikkan imej universiti tersebut dan menjadi simbol
modenisasi dalam Islam.

b. Masalah Buta Huruf Dalam Kalangan rakyat Mesir

Reformasi juga dilakukan untuk meningkatkan ilmu pengetahuan dalamkalangan rakyat Mesir.
Shaykh Muhammad Abduh mendapati pihak kerajaan gagal menyediakan pendidikan yang
sesuai kepada rakyat Mesir –menyebabkan berlakunya buta huruf dalam kalangan rakyat Mesir.
Sistem pendidikan yang dirancang oleh penjajah ketika itu tidak memberi faedah kepada
sebahagian besar rakyat Mesir. Contohnya, golongan petani yang menjadi penyumbang utama
pendapatan negara hidup terbiar, kehadiran ke sekolah hanya 4% sahaja. Didapati setelah empat
dekad penjajahn British 92% penduduk lelaki dan 99% penduduk wanita buta huruf.
Tindakan – kegiatan penterjemahan buku ilmiah ke dalam bahasa Arab dilakukan bagi
membolehkan rakyat Mesir membaca dan memahaminya. Setelah beliau kembali ke Mesir
selepasdipecat mendapat tugas oleh pemerintah untuk terbit majalah al-Waqa’I al- Misriyyah.
Kesempatan ini diguna oleh beliau untuk bekongsi isu-isu yang berlaku dalam masyarakat sperti
nasib rakyat, pendidikan dan pengajaran.

c. Gerakan Nasionalisme

Muhammad Abduh dan Al-Afghani telah meniupkan semangat kebangsaan dalam kalangan
rakyat Mesir. Menyusun gerakan untuk memberim kesedaran kepada seluruh umat Islam untuk
menentang penjajahan Barat dalam al-Urwahal-Wuthqa. Melindungi masyarkat tempatan
dibelenggu penjajah yang menindas dan menguasai ekonomi dan politik di Negara Mesir.
Kesannya, semangat kebangsaan bergema seluruh dunia dan member pengaruh kuat kebangkitan
umat Islam menentang penjajahan. Akibatnya, pihak British berasa bimbang dan akhirnya
pemerintah British menyekat kemasukan majalah tersebut ke wilayah Mesir dan India. Tetapi
gerakan Muhammad Abduh tetap diteruskan setelah beliau menjadi mufti Mesir pada 1899
kembali berjuang meniup roh perubahan dan kebangkitan kepada umat Islam.

Gerakan Pembaharuan Mesir oleh Muhammad Rashid Rida (1865-1935)

Biodata Muhammad Rashid Rida;

Nama- Muhammad Rashid bin Ali bin Muhammad Shams al-Din bin Muhammad Baha al-Din
bin Munla al-Khalifa. Lahir- di Qalamun, Tripoli, Lubnan 23 September 1865. Pendidikan-
kanak-kanak belajar di kuttab setelah lancar membaca dan menulis beliau belajar di Madrasah
al-Rashidiyyah.
 Mempelajari ilmu alam, ilmu hisab, nahu, saraf, dan ilmu agama lain seperti akidah dan ibadah.
Pendidikan tinggi umur 18 tahun melanjut pengajian di Madrasah al-Wataniyyah al-Islamiah
yang didirikan oleh Shaykh Husayin al-Jisr. Mempelajari mantik falsafah dan ilmu agama
lain. Mempelajari bahasa Turki Prancis dan karya-karya imam al-Ghazali dan Ibn Taymiyyah.

Usaha-usaha Muhammad Rashid Rida:

a. Seorang Reformis Pembaharuan Pendidikan:

Merupakan penulis yang prolifik berpengaruh dengan reformasi Islam, pen- Arabisama dan
Nasionalisma Arab. Idea pembaharuan dalam diri Muhammad Rashid Rida ditanam oleh
Syaykh Husayin al-Jsir. Ketika menuntut Rida juga mengikuti perkembangan dunia Islam
melalui akhbar al-‘Urwah al- Wuthqa melalui akhbar ini beliau mengenali gagasan permikiran
dua orang tokoh pembaharuan yang sangat dikaguminya iaitu al-afghani dan Muhammad
Abduh.Penelitian terhadap karya Imam al-Ghazali dan Ibn Taymiyyah telah memberikannya
inspirasi mengenai kepentingan membaiki kemunduran umat Islam dan memurnikan ajaran
Islan dalam kalangan umatnya.
Sepanjang karer interlektualnya Rida mendukung reformasi dan meyakini bahawa kemunduran
umat Islam adalah kesan daripada kebekuan ulamanya dan kezaliman para pemimpin. Namun
begitu Rida juga menyeru kepada umat Islam agar mengambil iktibar daripada peradaban barat
dan mengambil aspek-aspek positif seperti ilmu pengetahuan dan teknologi. Beliau juga
menekankan pendidikan dakwah dan bimbingan dengan menyerasikan pendidikan moden dan
pendidikan agama menerusi penubuhan Madrasah al-Da’wah al-Irshad pada tahun 1912 di
Khahirah. Idea-idea Muhammad Rashid Rida amat mempengaruhi pendidikan Islam pada abad
ke-20 Masihi dalam pembangunan dan perlaksanaan falsafah politik sebuah “Negara Islam”.

b. Pemimpin Politik

Rida juga aktif dalam dunia politik dengan memegang jawatan Pesiden Kongres Syria pada
tahun 1920. Di samping sebagai wakil deligasi Palestin Syria ke Giniva Pada tahun 1921.
Menghadiri persidangan Islam di Makkah 1926 dan diJerusalem pada tahun 1931.

Kesimpulan

Kesimpulannya, sumbangan kedua-dua tokoh reformasi ini telah berjaya membawa perubahan
dan berjaya mempengaruhi pemikiran rakyat Mesir untuk berubah dan memerdekakan diri
daripada penjajahan barat.
Berikutan perentangan dan gerakan kemerdekaan yang merupakan reaksi daripada rakyat
tempatan akhirnya Mesir memperoleh kemerdekaan daripada British pada tahun 1922.
Gerakan reformasi oleh kedua-dua tokoh ini telah berjaya mempengaruhi gerakan Nasionalisma
di seluruh dunia Islam dan mereka menjadi benteng umat Islam daripada idea dan pemikiran
barat yang tidak selari dengan syariat Islam.
 Soalan 117: Bincangkan faktor-faktor kemunculan gerakan nasionalisme di Syria pada
abad ke-20 Masehi.

Pendahuluan

Selepas tamatnya perang dunia pertama pada tahun 1918, menyaksikan kejatuhan empayar turki
uthmaniyah yang menaungii Negara-negara arab islam. Kuasa imperialis barat mula mengambil
alih peranan empayar turki uthmaniyah. Di Syria, perancis telah diberi mandate untuk menjaga
hal ehwal Negara tersebut. Walaupun perancis dikatakan ingin memberi kemerdekaan kepada
Syria, namum mereka telah menjajah Negara tersebut selama tujuh tahun..
Pada tahun 1927, perancis telah menganjurkan pilihan raya di Syria yang dimenangi oleh parti
blok nasional. Namun, Syria masih berada di bawah penguasaan perancis tanpa mendapt
kemerdekaan penuh.

Isi-isi penting

1. Pengaruh agama

Atas kesedaran agama, timbul keinginan untuk menyatukan kesemua Negara dan bangsa arab
sehingga mewujudkan pergerakan-pergerakan di Syria. Kedudukan palestin yang bersempadan
di bahagian barat daya Syria menyebabkan penduduk Syria sangat mengambil berberat perihal
saudara islam mereka di palestin
Gerakan yahudi yang ingin menempatkan penduduk mereka di kawasan orang palestin jelas
kelihatan apabila golongan turki muda yang memerintah turki dikuasai oleh pertubuhan al-
Ittihad wa al-Taraqqi yang didalangi oleh orang yahudi. Keadaan ini menyemarakkan lagi
semangat penduduk tempatan di Syria menentang pihak penjajah.

2. Peranan bahasa dan kesusteraan

Perancis cuba menonjool kan bahawa mereka merupakan kuasa yang memperjuangkan hak dan
kepentingan golongan minoritii. Mereka memperjuangkan bahasa golongan minority. Dengan
alas an tersebut, mereka mengamalkan pemerintahan dasar pecah dan perintah di Syria. Antara
kesan ketara dasar berkenanan ialah perjuangan bahasa oelh golongan minority agar diiktiraf
seperti bangsa kurdi yang meninginkan bahasa mereka diiktiraf sebagai bahasa rasmi di kawasan
yang diduduki oleh puak kurdi.
Di alexandrett, perkara sama turut sama berlaku apabila penduduk kawasan tersebut yang
majoritinya berbangsa turki dan diberi pengecualian untuk menggunakan bahasa turki.

3. Peranan pendidikan

Sebuat akademik telah ditubuhkan di Syria bagi mengumpulkan ahli linguistic di seluruh
pelusuk tanah arab untuk bertemu dan bertukar-tukar fikiran. Tumpuan akademik bahasa ini
adalah untuk menyuasaikan bahasa masing-masing dengan keadaan masyrakat arab yang
mengamalkan pelbagai budaya. Walaupun secara politiknya mereka berbeza, namun mereka
bersatu dibawah satu perkara, iaitu bahasa arab.
Antara tokoh terkenal yang menyokong usaha menubuhkan sebuah Negara arab merdeka di
Syria ialah Abu Khaldun Sati al-husri. Beliau dilahirkan di Aleppo dan pada masa mudanya,
 beliau bekerja sebagai pegawai pendidikan turki uthmaniyah. Di damsyik dan Beirut, beberapa
buah university yang dibina menjadi medan perdebatan golongan terpelajar tempetan.

4. Peranan golongan intelektual

Rasyid rida merupakan golongan intelektual muslim dari Syria yang mengembangkan gagasan
modenisme islam yang awalnya dipelopoti oleh jamaluddin al-afghani dan Muhammad abduh.
Raysid rida mengkaji kelemahan masyrakat islam ketika itu dibandingkan dengan masyrakat
colonial barat. Beliau berpendapat bahawa kelemahan ini dapat diatasi apabila masyrakat islam
kembali kepada perinsip-prinsip dasar islam dan melakukan ijtihad dalam menghadapi
kehidupan moden.
Penulis beliau banyak menyumbang kepada gerakan nasionalisme dalam kalangan umat islam
ketika itu termasuk di Syria. Beliau berhijrah dari Syria ke mesir pada tahun 1897 untuk
menuntut ilmu.

5. Pengaruh luar

Syria pada awal abad ke-20 masih berada di bawah pemerintahan empayar turki uthmaniyah.
Oleh kerana dasar pan-islamisme menjadi dasar kerajaan turki uthmaniyah, maka dasar ini telah
menyemarakkan semangat penduduk tempatan menagkis ancaman pihak barat.
Shakid arselan melalui tulisannya menyeru penduduk Syria supaya bersatu padu di bawah
kerajaan turki uthmaniyah dan menolak konspirasi barat yang mahukan penduduk Syria
menentang penguasaan kerajaan turki uthmaniyah. Syaked arselan yang berasal dari lubnan
menggesa penduduk Syria bangun secara sukarela menentang pihak british semasa perang dunia
pertama, iaitu pada tahun 1916.

Penutup

Selepas tamatnya perang dunia pertama pada tahun 1918 , terdapat banyak faktor yang
menyebabkan kemunculan gerakan nasionalisme di Syria pada abad ke-20m.
Gerakan nasionalisme bertujuan menyatukan semua Negara dan bangsa arab.
 3.4 PERANG DUNIA PERTAMA

Soalan 118: Huraikan penglibatan Khalifah Uthmaniyah dalam Perang Dunia Pertama

Pendahuluan

Perang dunia Pertama (1914-1918) berlaku di antara dua pihak iaitu Jerman, Austria-Hungary dan
Turki Uthmaniyah yang di kenali sebagai Triple Alliance (Perikatan Tiga Kuasa) dengan Rusia,
Britain serta Perancis yang di kenali sebagai Triple Entente (Pakatan Tiga Kuasa) yang
kemudiannya di sertai Itali pada tahun 1907
Meletus di sebabkan oleh persaingan dalam bidang politik dan ekonomi antara perikatan negara-
negara di Eropah.Pada 28 Jun 1914, pejuang kebangsaan Serbia telah membunuh waris takhta
kerajaan Austria-Hungary, iaitu Archduke Franz Ferdinand di Sarajevo, ibu negeri Serbia.
Peristiwa ini menjadi sebab serta merta meletusnya The Great War atau Perang Dunia Pertama
dan membawa kuasa-kuasa besar di Eropah melibatkan diri dalam kancah Perang Dunia
Pertama.
Semasa meletus Perang Dunia Pertama, Turki Uthmaniyah di perintah oleh Sultan Abdul Hamid ll.
Namun, kuasa sebenar kerajaan Turki Uthmaniyah di pegang oleh tiga serangkai pemimpin
Turki Muda, iaitu Enver Pasha (Menteri Peperangan), Said Halim Pasha (Perdana Menteri) dan
Tal’at Pasha (Menteri Dalam Negeri)
Isi-Isi Penting

Penglibatan Turki Uthmaniyah dalam Perang Dunia Pertama

1. Perebutan dalam kalangan kuasa-kuasa Eropah untuk menguasai Bosnia-Herzegovina,

bekas wilayah Turki Uthmaniyah di Eropah bermula sejak abad ke-19 lagi. kuasa-kuasa
Eropah khususnya Rusia berhasrat untuk menguasai bumi Turki Uthmaniyah.Rusia menghasut
orang Serb di Bosnia-Herzegovina supaya memberontak terhadap pemerintahan Turki
Uthmaniyah.Rusia juga membantu Serbia menentang Turki Uthmaniyah pada tahun 1878.
Dengan bantuan Britain, empayar Turki Uthmaniyah masih bertahan daripada tekanan Rusia.
Namun, apabila Britain mula berbaik dengan Rusia pada tahun 1907 dan sebelum itu Britain
berbaik dengan Perancis pada tahun 1904 menyebabkan keselamatan Turki Uthmaniyah mula
tergugat. Kemudian, ketiga-tiga kuasa Eropah itu berpakat untuk menguasai empayar Turki
Uthmaniah dan meruntuhkan pemerintahan Khalifah Turki. Keruntuhan empayar Turki
Uthmaniyah yang menjadi penaung kepada umat Islam sejagat akan memudahkan kuasa-kuasa
Eropah itu menguasai dunia.

2. Menjelang Perang Dunia Pertama, Turki Uthmaniyah memihak kepada Jerman.

Perbincangan diadakan antara pemimpin Turki Uthmaniyah iaitu Enver Pasha (Menteri
Peperangan) dan Said Halim Pasha(Perdana Menteri) dengan Wangenhaim, iaitu Duta Jerman
dan Pallavicini, duta Austria-Hungary di Istanbul pada 22 Julai 1914. Kedua-dua pemimpin
Turki Uthmaniyah ini menandatangani perjanjian dengan Jerman pada 2 Ogos 1914 dengan
menyatakan persetujuan untuk menyokong Jerman dalam Perang Dunia Petama sekiranya
Jerman memberikan bantuan dalam krisis Austria dan Serbia.Perjanjian ini di hadiri oleh Said
Halim Pasha,Enver Pasha,Tal’at Pasha(Menteri Dalam Negeri) serta Halil Bey(Ketua
Parlimen). Sebab utama Turki Uthmaniyah menyebelahi Jerman adalah kerana bimbang
dengan rancangan Rusia yang ingin menguasai wilayah-wilayah Turki Uthmaniyah di
kawasan Balkan. Lagipun Jerman tidak di anggap oleh Turki Uthmaniyah sebagai kuasa
 imperialis seperti Britain,Perancis, dan Rusia yang menjajah negara umat Islam.Kaiser Wilhelm
ll(Jerman) menonjolkan imejnya sebagai pembela umat Islam. Kaiser Jerman cuba memujuk
orang Islam bahawa mereka akan membantu perjuangan umat Islam dalam menentang
penjajahan di Afrika Utara dan percubaan kuasa asing menduduki kawasan-kawasan yang masih
berada di bawah penguasaan orang Islam.Dengan bersekutu bersama Jerman dan Austria,Turki
Uthmaniyah berharap empayarnya dapat di pertahankan.

3. Apabila perang meletus antara Jerman dan Britain, dua buah kapal Jerman,
iaitu Goeben danBreslau di serang oleh tentera laut British dari Laut Mediteranean ke
Selat Dardanellas. Enver Pasha membenarkan dua buah kapal tersebut berada di perairan Turki
Uthmaniyah pada 11 Ogos 1914. Bagi melindungi perkara tersebut,dua buah kapal ini di beli
oleh Turki Uthmaniyah yang kemudiannya di daftarkan dengan nama Yavuz Sultan
Selim dan Midili. Admiral Jerman iaitu Wilhelm Souchon turut di pakaikan dengan pakaian
seragam tentera Turki Uthmaniyah. Tindakan Turki Uthmaniyah tersebut menyebabkan
Rusia dan Eropah memprotes kerana tindakan itu mencabar dasar berkecuali. Apabila
kapal-kapal Turki Uthmaniyah menyerang Rusia pada bulan Oktober, Rusia dan sekutunya
bertindak menyerang balas dengan mengisytiharkan perang pada 5 November 1914.Kerajaan
Turki Uthmaniyah kemudiannya mengisytiharkan perang jihad ke atas tiga kuasa besar iaitu
Britain,Rusia dan Perancis. Pengisytiharan perang oleh Britain memaksa Turki mengeluarkan
fatwa yang dikenali sebagai Jihad-i-Ekhbar Fard-I-Aenon pada 11 November 1914. Fatwa
tersebut di tandatangani oleh Sheikh al-Islam, Khayri Effendi.

4. Semasa Perang Dunia Pertama, Enver Pasha selaku Menteri Pertahanan Turki telah
menggunakan slogan Pan-Islamisme (Perpaduan Islam Sejagat) bagi mencabar pihak
Berikat.Namun, strategi ini gagal memperoleh sokongan umat Islam kecuali di Libya dan
Mesir. Mesir dan Libya telah mengupah pasukan tentera asing yang besar bagi membantu
tentera Turki Uthmaniyah. Walau bagaimanapun, penentangan mereka dapat di patahkan oleh
Britain. Pada tahun 1916, sebahagian daripada orang Arab yang di ketuai oleh Sharif Husayn ibn
Ali, Gabenor Turki Uthmaniyah di Makkah telah mengisytiharkan perang terhadap empayar
Turki Uthmaniyah. Sharif Husayn bertindak demikian kerana pihak British berjanji untuk
membantu beliau mendirikan sebuah negara Arab yang merdeka di wilayah Arab yang akan di
rampas daripada Turki Uthmaniyah. Ketika berlakunya peperangan, Britain telah mengadakan
rundingan sulit dengan banyak pihak terutama di Timur Tengah .Sebelum perang meletus,wakil
British di Kaherah telah menghubungi Abdullah,anak kepada Sharif Husayn yang berketurunan
Bani Hasyim.Abdullah menemui Lord Kitchener untuk mengetahui bentuk bantuan yang akan di
berikan oleh Britain sekiranya mereka bangkit memberontak menentang empayar Turki
Uthmaniyah.

5. Pihak berkuasa Turki Uthmaniyah menghubungi Sharif Husayn ibn Ali memaklumkan
pengkhianatan British dan mencadangkan agar memutuskan hubungan dengan kuasa tersebut
dan kembali kepada sistem Khalifah Islam. Namun begitu, Sharif Husayn ibn Ali menghubungi
British memohon penjelasan,malangnya penerangan yang di berikan oleh British agak kabur.
Apabila perang meletus,Sharif Husayn ibn Ali enggan memberikan bantuan kepada Turki
Uthmaniyah. Kemudian, Turki Uthmaniyah menyekat kemasukan jemaah haji dan pedagang ke
Hijaz menyebabkan sumber pendapatan Sharif Husayn ibn Ali terjejas.

6. Tekanan daripada Turki Uthmaniyah ini membuatkan Sharif Husayn bergantung

kepada British bagi mendapatkan bekalan makanan. Tiga minggu sebelum Sharif Husayn
 merasakan bahawa beliau telah menunaikan tanggugjawabnya dengan memulakan
pemberontakan dalam kalangan orang Arab, pihak British tidak menunaikan janji mereka
sebaliknya telah merancang Perjanjiaan Sykes-Picot(16 Mei 1916). Menurut beberapa
perjanjian sulit yang di buat oleh Kuasa Bersekutu semasa perang, seluruh willayah Turki
Uthmaniyah termasuk wilayah yang di diami oleh bangsa Arab akan di bahagi-bahagikan antara
mereka. Persetujuan Sykes-Picot yang di tandatangani antara British dengan Perancis
membahagikan Timur Tengah kepada zon-zon yang akan di letakkan di bawah pengaruh mereka.
Menerusi persetujuan ini, Perancis mempunyai autorirti di Utara Iraq, Syria dan Lubnan
manakala British di Iraq, Transjordan, Haifa dan Acre. Palestin di letakkan di
bawah international administration.Keputusan yang di buat dalam persetujuan ini turut di
bincangkan dengan Rusia sebagai sekutu dalam perang. Pada peringkat awal, Rusia bersetuju
dengan perjanjian ini, namun menolaknya berikutan tercetusnya Revolusi Bolshevik pada tahun
1917. Rusia kemudiannya mendedahkan kandunganPerjanjian Sykes-Picot dan beberapa
dokumen rahsia lain yang menimbulkan kemarahan dalam kalangan orang Arab yang
mengetahui hal ini.

Penutup

Dengan menghasut gabenor-gabenor Turki Uthmaniyah di kawasan-kawasan tertentu dan

penduduk tempatan yang anti-kerajaan di samping sokongan kuat pihak Berikat menyebabkan
kerajaan Turki Uthmaniyah tewas dalam Perang Dunia Pertama ini.

Soalan 119: Bincangkan konflik di Balkan yang merupakan faktor tercetusnya Perang
Dunia Pertama

Pendahuluan

Perang Dunia Pertama membawa perubahan yang besar kepada dunia keseluruhannya .
Setelah Revolusi Industri berakhir , kuasa Eropah enggan berkongsi sumber ekonomi dan bahan
mentah hingga menyebabkan berlakunya jurang perbezaan , pertentangan dan juga konflik .

Isi-Isi Penting

1 . Kemelut perang Dunia Pertama

a. Senario sebelum tercetusnya Perang Dunia Pertama , menunjukkan hasrat dan matlamat yang
berbeza daripada pelbagai negara . Serbia berjuang untuk mencapai perpaduan nasionalis untuk
orang Serb , Austria pula ingin menjadi antara kuasa yang kuat , Rusia mempunyai misi untuk
menguasai Istanbul dan Selat Dardanelles . Jerman muncul sebagai kuasa besar cuba untuk
mengimbangi ekonomi Eropah , Perancis pula berusaha mengekalkan kuasa di Alsace-Lorraine
selepas berakhirnya pemerintahan Jerman . Britain berusaha berusaha menyaingi kekuasaan
angkatan laut Jerman dan juga ketenteraan Prusia kemudian Britain , Perancis dan Rusia bersatu
menjadi Kuasa Bersekutu (The Entente Powers) manakala Jerman , Austria dan Itali sebagai
Kuasa Pusat (The Central Powers) kemudian Itali menarik diri dari pakatan itu .
b. Jerman berharap kerajaan Uthmaniyah menyebelahinya , sejak akhir abad ke-19 Jerman
berusaha menjalinkan hubungan baik dengan kerajaan Uthmaniyah dan ini dapat dilihat melalui
 pengaruh Jerman dalam bidang ketenteraan Uthmaniyah . Kerajaan Uthmaniyah dilihat
mempunyai kepentingan menerusi penglibatan merka dalam Perang Dunia Pertama seperti
peperangan dengan Greek . Ini bertujuan untuk menguasai semula Wilayah Salonika yang gagal
di pertahankan dalam konflik di Balkan .

2 . Konflik di Balkan dan Tragedi Jun 1914

a. Wilayah Balkan di duduki pelbagai bangsa seperti Serbia , greek , Slavia dan Romania yang
beragama Kristian , mendesak kuasa autonomi daripada kerajaan Uthmaniyah . Austria berjaya
menguasai Bosnia dengan sokongan dari Rusia . Serbia pula membentuk pakatan dengan
Bulgaria pada 13 Mac 1912 untuk menghalang monopoli dari Austria . Seterusnya pakatan
Greece-Montenegro dan Bulgaria pula diwujudkan pada 29 Mei 1912 . Pada Oktober 1912,
Montenegro menandatangani perjanjian dengan Serbia dan Bulgaria bersedia untuk berperang.
Kerajaan Uthmaniyah terpaksa brhadapan dengan percaturan politik dengan jiran-jirannya di
Balkan .
b. Perang Balkan yang pertama meletus apabila pasukan tentera Montenegro bergerak masuk ke
utara Albania da Nozi Pazar pada 8 Oktober 1912. Montenegro menuntut kuasa autonomi ke
atas wilayah di Eropah, persempadanan wilayah berdasarkan etnik, melantik gabenor
masyarakat Kristian , majlis pentadbiran daerah, pendidikan secara percuma dan sebagainya .
Kerajaan Uthmaniyah tidak menerima permohonan tersebut. Ini memberi kesan buruk kepada
mereka , terutama apabial Greek-Montenegro berjaya menawan pulau Aegean dan juga
menyekat laluan ke Anatolia dengan menguasai Rumalia .Bulgaria memberi peluang kepada
Greek-Montenegro dan Serbia memasuki Istanbul dan menguasai Macedonia dan Edirne . Siri
kedua Perang Balkan ini menyaksikan kekalahan kerajaan Uthmaniyah . Albaniah mendapatkan
kemerdekaan dan memberi sokongan kepada Itali untuk berkuasa di Adriatik .
c. Seruan ke arah perpaduan dan kesamarataan yang dilaungkan oleh pemimpen Turki Muda
selepas Revolusi 1908 , membawa kesan kepada kerajaan Uthmaniyah. Wilayah-wilayah di
balkan mula bangkit dan menuntut kemerdekaan . Antara faktor yang menyebabkan kekalahan
kerajaan Uthmaniyah ialah kelemahan pentadbiran Turki muda untuk menangani kemelut di
Balkan dan kelemahan strategi ketenteraan. Perjanjian London yang ditandatangani pada 30 Mei
1913, memaksa kerajaan Uthmaniyah melepaskan Bulgaria , Serbia , Greek dan juga
Montenegro .
d. Pembunuhan Archduke Franz ferdinand dan isterinya , Duchees Sophie dari Austria-Hungary
pada 28 Jun 1914 di Sarajevo , Bosnia menjadi faktor kepada konflik yang dilihat membawa
kepada Perang Dunia Pertama. Akhbar di Austria telah mengumumkan tentang lawatan Putera
Mahkota Austria, iaitu Archduke Ferdinand dan isterinya , Countess Sophie ke Sarajevo , Ibu
Negara Bosnia pada 28 jun 1914 . Hari tersebut merupakan tarikh sensitif bagi Serbia kerana
mencatatkan kekalahan untuk mendapatkan kemerdekaan di Kosovo pada tahun 1839 . Kolonel
Dimitrieve , ketua Bahagian Risikan Serbia memberikan latihan menembak menggunakan bahan
letupan kepada Gavrilo Princip dan dua orang pemuda dari orang Bosnia untuk melakukan
pembunuhan pada 28 Jun 1914 .
e. Pada 3 Ogos 1914 , Jerman mengisytiharkan perang ke atas Perancis apabila tentera
udaranya melakukan serangan bom berhampiran Wilayah Karlsruhe dan Nuremburg. Manakala
pada 4 Ogos 1914 , Britain mengisytiharkan perang ke atas Jerman . Peristiwa ini kemudiannya
membawa kepada berlakunya Perang Dunia Pertama .
Penutup

Perang Dunia Pertama membawa perubahan yang besar kepada dunia Eropah dan juga dunia
Islam di Timur Tengah setelah berakhirnya peperangan .

Soalan 120: Huraikan penyelesaian Perang Dunia Pertama yang melibatkan kerajaan
Turki Uthmaniyah.

Pendahuluan

Perang Dunia Pertama tamat pada tahun 1981 M dan Kuasa Pusat mengalami kekalahan.
Penglibatan kerajaan Uthmaniyah dalam Perang Dunia ini telah mendedahkan wilayah
kekuasaan mereka di Timur Tengah kepada Kuasa Bersekutu. Kuasa Bersekutu telah memeterai
perjanjian sulit semasa perang. Menurut perjanjian tersebut seluruh wilayah kekuasaan kerajaan
Uthmaniyah akan dibahagi-bahagikan termasuk wilayah yang didiam ole bangsa Arab.
Hal ini disedari oleh pemimpin Uthmaniyah setelah Rejim Bolshevik mendedahkan isi kandunan
perjanjian tersebut. Hal ini telah meninmbulkan rasa tidak puas hati kerajaan Uthmaniyah .

Isi –isi penting:

Perjanjian Sykes- Picot

Perjanjian ini telah ditandatangani secara sulit antara British dan Perancis. Dalam perjanjian ini,
Timur Tengah dibahagikan kepan zon-zon yang menjadi wilayah mereka selepas perang.
Contohnya , kawansan Teluk dan utara Syria dikuasai oleh Perancis. Manakala Iraq, Haifa,
Arced an Transjordan dikuasai oleh British. Palestin di bawah pengaruh international
administration.
Sebarang keputusan yang dibuat dalam perjanjian ini turut dibincangkan bersama Rusia sebagai
sekutu dalam perang ini. Pada awalnya Rusia bersetuju. Namun kemudiannya menolak
berikutan tercetusnya Revolusi Bolshevik pada tahun 1917 M.
Rusia telah bertindak mendedahkan isi kandungan perjanjian Sykes- Picot kepada kerajaan
Uthmaniyah. Hal ini menimbulkan kemarahan orang Arab kerana pihak British dan Perancis
telah menunjukkan ketamakan melampau dengan penguasaan wilayah umat islam.

Perjanjian Mudros

Telah ditandatangani pada30 oktober 1981 M antara kerajaan Uthmaniyah dengan Kuasa
Bersekutu yang diwakili oleh Rauf Bey dan Admiral Arthur Gouh-Cathrope. Timur Tengah
dilepaskan dan membuka Selat Dardanelles dan Bosphorus kepada Kuasa Bersekutu.
Di samping itu, tentera kerajaan Uthmaniyah dibubarkan. Malahan penguasaan ke atas Istanbul
dan kejatuhan empayar Uthmaniyah.
Perjanjian Versailles

Telah ditandatangani pada 12 Januari 1919 M semasa Paris Peace Conference yang diketuai oleh
Kuasa Bersekutu. Wakil mereka iaitu Georges Clemenceau (Perancis), David Lloyd George
(British), Vittorio Orlando (Itali) dan Woodrow Wilson (AS).
Kuasa Bersekutu bersetuju menghukum Jerman iaitu dengan penyerahan semua tanah jajahan,
wilayah Alsace-Lorrainutane dipulangkan, penyerahan wilaya Eupen-Malmedy kepada Belgium
dan pungutan suara diadakan di sebelah utara Schleswig.

Pengharaman penggabungan Jerman dan Austria.

Sekatan dalam bidang ketenteraan dikenakan ke atas Jerman. Rhineland sebagai kawasan bebas
tentera selama 15 tahun, Jerman membayar hutang perang sebanyak $6600 juta, Jerman
mengakui menjadi punca kepada Perang Dunia Pertama, Menghadkan tentera Jerman kepada
100 000 sahaja dan Tentera laut Jerman hanya boleh memiliki kapal di bawah 10 000 tan dan
tidak boleh memiliki kapal airship.

Penutup

Perjanjian Versailles merupakan tamparan besar kepada Jerman dan kerajaan Uthmaniyah. Di
samping itu, keruntuhan kerajaan Uthmaniyah memperluaskan jurang antara Islam dengan kuasa
Eropah. Hal ini juga membawa kepada Perang Dunia Kedua

Soalan 121: Perang Dunia Pertama telah memberikan impak yang besar kepada
kedudukan Kerajaan Turki Utrhmaniyah. Bincangkan kesan peperangan tersebut
terhadap Kerajaan Turki Uthmaniyah .

Pengenalan

Perang Dunia Pertama berlaku antara blok kuasa besar iaitu Pakatan Bertiga iaitu Britain,
Peranchis dan Rusia yang digelar Tentera Bersekutu menentang Perikatan Kuasa Tengah iaitu
Jerman dan Austria-Hungary yang digelar Kuasa-kuasa Pusat.
Setelah perang berterusan, negara-negara lain menyertai Pakatan Bertiga (Tentera
Bersekutu), manakala Kerajaan Turki Uthmaniyah pula menyertai Perikatan Kuasa Tengah.
Isi-isi :

Impak Politik

Kehilangan wilayah

Kerajaan Turki Uthmaniyah kehilangan wilayah yang luas termasuklah Palestin. Britain dan
Peranchis mula menjalankan dasar kolonisasi di tanah-tanah jajahannya.
Dari situ munculnya Negara bangsa apabila sempadan-sempadan telah digariskan dengan
memisahkan penduduk mengikut negara masing-masing walaupun mereka satu agama. Pada
tahuun 1918, tentera kolonial Britain menduduki pusat pemerintahan Turki Uthmaniyah iaitu
Istanbul.
 Gencatan Senjatan Mudros

Ekoran Gencatan Senjata Mudros pada 30 Oktober 1918, Tentera Bersekutu selaku pemenang
memecahkan negara Uthmaniyah melalui Perjanjian Sevres 1920. Pendudukan Tentera
Bersekutu ke atas Constantinople dan Smyrna telah mencetuskan penubuhan Gerakan
Kebangsaan Turki. Di bawah kepimpinan Mustafa Kemal Pasha /Atartuk (seorang komander
tentera yang tersohor ketika Pertempuran Gallipoli) melancarkan Perang Kemerdekaan Turki
yang menarik balik terma-terma Perjanjian Sevres
Pada 18 September 1922, tentera-tentera kolonial diusir dan tertubuh sebuah negara Turki yang
baharu. Pada 1 November, parlimen yang baharu ditubuhkan dan secara rasminya membubarkan
sistem kesultanan, maka berakhirnya era kesultanan selama 623 tahun di bawah pemerintahan
Uthmaniyah.

Perjanjian Lausanne

Perjanjian Lausanne pada 24 Julai 1923 membawa kepada pengiktirafan antrabangsa terhadap
`Republik Turki` yang baharu dibentuk sebagai negara pewaris empayar Uthmaniyah. Perjanjian
Lausanne menggariskan beberapa tuntutan, iaitu; Sistem khalifah ditamatkan, Khalifah dibuang
negeri, Harta khalifah dirampas dan Kerajaan Turki baharu akan ditubuhkan atas dasar sekular.
Persidangan tersebut menjanjikan kemerdekaan negara Turki. Republik tersebut diisytiharkan
secara rasmi pada 29 Oktober 1923 di ibu negara baharu iaitu Ankara.

Kebangkitan Mustafa Kamal Atartuk

Beliau telah mengeluarkan ugutan ke atas kabinet Turki ketika itu lalu merombak parlimen yang
sedia ada yang tidk bersetuju dengan resolusi persidangan tersebut. Parlimen kedua yang
ditubuhkan juga tidak bersetuju dengan resolusi persidangan tersebut. Akhirnya Kemal Atartuk
mengadakan konspirasi politik lalu merampas tampuk pemerintahan
Pada 3 Mac 1924, sistem pemerintahan Khilafah secara rasminya ditamatkan . Khalifah Abdul
MejidII diusir keluar dan dibuang negeri. Mustafa Kemal Atartuk mengambil alih tahta .

Pembentukan negara sekular Turki

Mustafa Kemal Atartuk menjadi Presiden Turki yang pertama dan memperkenalkan banyak
pembaharuan radikal yang bertujuan menubuhkan sebuah republik sekular baharu dengan
prinsip memisahkan agama daripada politik.
Kementerian Wakaf dihapuskan dan asetnya dibekukan, Jawatan Syeikhul Islam dimansuhkan,
Pentadbdiran sekolah agama dipindahkan dipindahkan ke Jabatan Sivil yang bertanggungjawwb
terhadap pendidikan umum, Mahkamah Syariah dihapuskan dan bidang kuasanya dipindahkan
ke Mahkamah Sivil. Penulisan dengan huruf Arab juga diubah kepada huruf Latin. Gelaran Arab
dihapuskan dan rakyat diwajibkan menggunakan gelaran keluarga mengikut budaya Barat.

Perpecahan Wilayah Umat Islam

Kelemahan Turki menyebabkan negara di bawah naunganya telah membebaskan diri dan
ditakluk oleh pihak Eropah. Pemberontakan oleh negara seperti Montenegro, Bosnia, Balkan,
Prins Milaan, Serbia dan Herzegovina menyebabkan perpecahan negara umat Islam.
 Hal ini diparahkan dengan kejatuhan negara-negara Arab ke tangan musuh dan sebahagiannya
mahu membebaskan diri daripada naungan Kerajaan Uthmaniyah selepas kekalahan dalam
perang ini.

Kesan Ekonomi

Kemerosotan ekonomi

Negara-negara Islam turut mendapat kesan akibat daripada kejatuhan empayar Turki
Uthmaniyah. Kemerosotan ekonomi Turki akibat perang menyebabkan negara tersebut
membuat perbelanjaan yang besar untuk membiayai peperangan. Hal ini menyebabkan negara
Islam di bawah pengaruh Turki seperti Timur Tengah dan Afrika Utara mengalami kemerosotan
ekonomi.

Kesan Persetujuan Sykes –Picot 1916

Wilayah Turki Uthmaniyah telah dibahagikan kepada Peranchis, Inggeris, Rusia dan
Itali. Akibat penguasaan kuasa-kuasa Eropah , ekonomi negara Islam yang dibahagikan telah
terjejas.

Perdagangan negara Islam merosot

Perdagangan negara Islam merosot kerana masyarakat Eropah telah menguasai perdagangan di
Laut Hindi, Laut Mediteranean, Terusan Suez dan jalan perdagangan yang lain. Situasi ini
menyebabkan Eropah semakin menguasai ekonomi negara Islam. Sebagai contoh , Peranchis
dan Inggeris telah mengawal syarikat Terusan Suez dan orang yahudi di Mesir memiliki hampir
seluruh gedung besar perniagaan dan mereka banyak melibatkan diri dalam pasaran saham.
Contoh Peranchis dan Inggeris telah mengawal syarikat Terusan Suez dan orang Yahudi di
Mesir memiliki hampir seluruh gedung besar perniagaan dan mereka banyak melibatkan diri
dalam pasaran saham
Soviet Union menguasai sekitar satu pertiga daripada jumlah perniagaan asing Iran. Penguasaan
ekonomi oleh masyarakat Eropah di negara Islam telah melemahkan ekonomi negara Islam.

Kesan Sosial

Kemerosotan Akhlak dan Moral

Pemodenan Turki telah menjadi ikutan negara Islam yang lain. Kebudayaan Barat ini telah
menyebabkan keruntuhan akhlak masyarakat di negara-negara Islam
Kejatuhan Turki Uthmaniyah telah memberi kesan terhadap negara Islam dan rakyatnya yang
membawa kepada perpecahan umat Islam.

Kesimpulan

Perang Dunia Pertama telah mengakibatkan kemusnahan besar kepada negara-negara yang
terlibat. Kekalahan Uthmaniyah dalam Perang Dunia Pertama telah menyebabkan berakhirnya
sistem pemerintahan khalifah dan bermulanya proses pengsekularan Turki yang diterajui oleh
Mustafa Kemal Atartuk.
 Negara-negara Islam juga mengalami kesan kemerosotan ekonomi dan kemerosotan akhlak dan
moral yang akhirnya menyebabkan dunia Islam berpecah-belah.

Soalan 122: Huraikan Kesan-kesan perang dunia pertama kepada Empayar Turki
Uthmaniyah

Pendahuluan

Perang dunia pertama (1914-1918) berlaku antara dia pihak, iaitu Jerman, Austria-Hungary dan
Turki Uthmaniyah yang dikenali sebagai Triple Alliance (Perikatan Tiga Kuasa) dengan pihak
yang satu lagi, iaitu Rusia, Britain serta Perancis yang dikenali sebagai Triple Entente (Pakatan
Tiga Kuasa) yang kemudiannya disertai Itali pada tahun 1907.
Perang dunia pertama meletus disebabkan persaingan politik dan ekonomi antara perikatan
negara-negara di Eropah.

Isi-isi penting:

1. Kesan utama selepas Perang Dunia Pertama keapda Empayar Turki Uthmaniyah ialah
kehilangan wilayah kepada kuasa-kuasa Barat. Pada penghujung tahun 1918, pertahanan
Turki Uthmaniyah lumpuh. Ibu negaranya berjaya diduduki oleh tentera British dan Perancis.
Sementara itu, wilayah-wilayah dalam empayar Uthmaniyah telah diagih-agihkan kepada
Perancis, Britain, Yunani, Armenia, Kurdish, Itali, dan Istanbul yang ditinggalkan kepada sultan
Turki Uthmaniyah (Hodgson, 2004: 308).

2. Seterusnya, kehilangan kekuasaan rejim Turki Muda turut tumbang akibat Kekalahan
Perikatan Kuasa Tengah. Ketiga-tiga pemimpin utama iaitu, Enver Pasha, Jamal Pasha dan
Tal’at Pasha melarikan diri ke luar negara dengan menaiki kapal Jerman. Enver Pasha melarikan
diri ke Rusia, iaitu kawasan yang diduduki oleh orang Turki.

3. Turki menggunakan hujah yang termaktub dalam Deklarasi Empat Belas Perkara Woodrow
Wilson. Deklarasi ini mencadangkan dua prinsip, iaitu penentuan nasib negara oleh rakyatnya
sendiri dan prinsip negara berasaskan sempadan. Bagaimanapun tidak mengubah kuasa Berikat
yang menang yang berhasrat untuk membubarkan empayar Turki Uthmaniyah. Gencatan senjata
Mudros yang dimeterai pada 30 Oktober 1918 bagi menamatkan peperangan di Asia Barat Daya
di mana kerajaan Turki Uthmaniyah telah mempersetujui perjanjian tersebut.

4. Munculnya negara bangsa yang baharu iaitu Chechoslovakia, Estonia, Finland, Latvia,
Lithuania, Poland dan Yugoslavia. Yugoslavia terdiri daripada Serbia, Slovenia, Montenegro,
Croatia, dan Bosnia-Herzegovina akibat pembahagian wilayah kepada kuasa Berikat.

5. Rakyat Turki didesak menerima Perjanjian Serves yang terpaksa ditandatangani pada 10
Ogos 1920 oleh Sultan Mehmed VI. Akibatnya, Istanbul telah diduduki oleh Kuasa Berikat. Hal
ini bermakna empayar Turki Uthmaniyah sudah dicabar dan kerajaan Sultan Mehmed VI hanya
bertindak di bawah telunjuk kuasa Berikat yang membawa kepada kejatuhan empayar Turki.
Keseluruhan rakyat Turki bertekad untuk menentang sebarang penyelesaian yang dibuat oleh
 kuasa Berikat. Rakyat Turki di bawah pimpinan Mustafa Kamal Ataturk bergerak ke bahagian
Pedalaman Anatolia bagi membebaskan Turki daripada penjajahan asing.

6. Mustafa Kamal Ataturk telah mengisytiharkan perjuangannya ialah “membebaskan

bumi islam,rakyat Muslim dan sultan/khalifah daripada cengkaman orang kafir”. Beliau telah
mendapat sokongan daripada para ulama dan pengikut mereka. Serangan tentera Greek yang
disokong oleh kuasa Berikat dapat dikalahkan pada tahun 1922. Hasil daripada kemenangan
tersebut terbentuklah Republik Turki moden yang dipimpin oleh Mustafa Kamal Ataturk.

Penutup

Negara-negara Eropah terlibat secara langsung dalam perang dunia pertama. Turki Uthmaniyah
tidak terkecuali daripada krisis politik dunia.

Turki Uthmaniyah menyebelahi Jerman dan Austria-Hungary, iaitu pihak yang kalah. Kekalahan
tersebut bukan sahaja memberi impak yang besar kepada Jerman tetapi juga kepada Turki
Uthmaniyah.
 3.5 PEMBENTUKAN NEGARA BANGSA

Soalan 123: Jelaskan pembentukan konsep negara bangsa di dunia Islam

Pendahuluan

Mengikut John Stuart Mill, “bangsa” (a nation) bermaksud bahagian rumpun manusia yang
terikat dengan rasa takjub bersama yang tidak wujud dalam hubungan antara rumpun tertentu
dengan rumpun bangsa lain. Rasa kesatuan sedemikian, lazimnya terjalin oleh kesamaan bahasa,
kesatuan wilayah, budaya, sejarah dan agama.
Manakala “negara” (a state) merupakan sebuah entity undang-undang yang berdaulat serta
mempunyai kerajaan yang sah memerintah ke atas rakyatnya di dalam kawasan yang ditentukan
sempadannya dengan jelas.

Isi-isi penting:

1. Konsep negara bangsa

Dalam hal ehwal antarabangsa, negaralah yang berperanan memainkan hubungan dengan
negara-negara lain dan badan dunia seperti Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB), sama ada
dalam keadaan perang atau damai.
Konsep negara bangsa menjadi matlamat tertinggi bagi nasionalisme abad ke-19 dan 20. Kerana
bangsa, anggota masyarakat beridentitikan diri mereka dengan negara dan menumpahkan
kesetiaan mereka kepadanya.
Kemunculan konsep negara bangsa (the nation state) merupakan fenomena politik zaman moden
yang penting di Eropah, Amerika, Asia dan Afrika.

2. Istilah Timur Tengah

Manakala istilah “Timur Tengah” merupakan ciptaan Barat, khususnya Britain, pada akhir abad
ke-19 dan dipakai meluas sehinggalah sekarang. Penentuan takrif atau kawasan yang dicakupi
oleh sesuatu istilah seperti Timur Tengah (Middle East) dan yang seumpamanya adalah penting
kepada sesebuah negara tertentu, terutamanya apabila ia melibatkan soalan penggubalan polisi
umum serta tindakan tertentu dalam hubungan luar negeri.
Sememangnya istilah Timur Tengah tiada satu definisi yang utuh. Hanya berasaskan kawasan
yang sering dicakupi daripada penggunaannya yang pelbagai seperti Timur Dekat (The Near
East) dan Asia Barat (West Asian). Istilah “Timur Dekat” digunakan untuk merujuk kerajaan
Uthmaniyah dan setelah perang dunia Pertama tamat. Berikutan kehancuran kerajaan
Uthmaniyah, istilah ini menjadi kurang popular.
Pada tahun 1951, Ernest Davies, Setiausaha Rendah Britain menjelaskan dalam House Of
Commons bahawa istilah “Timur Dekat” yang berkait dengan kerajaan Uthmaniyah sudah tidak
dipakai lagi di Britain dan istilah “Timur Tengah” digunakan secara rasmi. “Timur Tengah” ini
merangkumi Mesir, Turki, Iran, Syria, Lubnan, Jordan, Israel, Arab Saudi, Kuwait, Bahrain,
Qatar, Muscat, Aden dan Yaman.
Sehubungan dengan “Doktrin Eishenhower” pada tahun 1957, Setiausaha Negara Amerika
Syarikat pada masa itu, diminta memberikan definisi “Timur Tengah” bagi tindakan bantuan
ekonomi dan ketenteraan. Mengikut penjelasannya, “Timur Tengah” meliputi kawasan yang
terletak di antara Libya di bahagian Barat, Pakistan di bahagian Timur, Turki di bahagian Utara
dan Semenanjung Arabia di bahagian Selatan, termasuk Sudan dan juga Habshah.
Berikutan krisis di Lubnan dan revolusi di Iraq pada tahun 1958, konsep “Timur Tengah”
diperjelaskan lagi oleh Jabatan Negara, Amerika Syarikat, iaitu merangkumi Mesir, Syria, Israel,
Jordan, Lubnan, Iraq, Arab Saudi dan negara-negara teluk. Bahkan ada juga yang memberi
pendapat yang lebih ketara dengan menyamakan “Timur Tengah” dengan dunia islam.
Keseluruhannya, pemakaian istilah “Timur Tengah” dan “Timur Dekat” berorientasikan Eropah.
Justeru, bagi sesetengah kalangan dalam negara Asia seperti India dan Malaysia, cenderung
memakai istilah “Asia Barat”.

3. Pembentukan Negara Bangsa Di Dunia Islam

Perkembangan dan perubahan yang berlaku pada abad ke-20 yang melahirkan negara bangsa di
Timur Tengah difahami dengan jelas jika dikaitkan dengan zaman-zaman sistem islam yang
universal. Bermula pada Nabi Muhammad s.a.w yang mencetuskan perubahan asasi lagi
menyeluruh kepada cara hidup orang Arab. Zaman ini berjaya merubah pola kesetiaan kepada
kabilah-kabilah yang berpecah-belah kepada tauhid dan munculnya satu perpaduan dalam
konsep “ummah”. Pada zaman ini, lahirnya negara islam di Madinah pada tahun 622. Nabi
Muhammad s.a.w memegang peranan sebagai pemimpin politik dan pengisytiharan
perlembagaan atau piagam Madinah menyediakan kepada orang Arab satu wadah kesatuan
politik.
Pembukaan Kota Makkah pada tahun 630, membawa sebahagian besar kabilah-kabilah di
semenanjung Tanah Arab memeluk agama Islam dan menjadi anggota ummah tersebut.
Penegakan konsep “ummah” ini merupakan kejayaan besar dalam menukarkan sistem
berkabilah kepada sistem pemerintahan negara universal di Semenanjung Tanah Arab. Fasa-fasa
seterusnya memperlihatkan peringkat perkembangan pada zaman Khulafa’ al-Rasyidin, zaman
Umayyah dan zaman Abbasiyah adalah mewarisi dan memperluaskan sistem pemerintahan
negara universal tersebut.
Walaupun terdapat juga aspek dasar kelemahan dalam sistem politik secara praktis di akhir
zaman Khulafa’ al-Rasyidin dan zaman berikutnya, namun sebagai sebuah tamadun, Islam tetap
menjadi dominan dan syariah terus berkuat kuasa sebagai undang-undang dasar negara.
Serangan Hulagu Khan ke atas kota Baghdad pada tahun 1258, mengakhiri zaman Abbasiyah
dan menandakan bermulanya zaman kelemahan tamadun Islam.
Lebih kurang 41 tahun kemudian, teraju kepimpinan politik beralih kepada orang Islam Turki,
iaitu dengan pengasasan kerajaan Uthmaniyah pada 1299. Zaman kekuasaan Uthmaniyah yang
berakhir dalam tahun 1918, masih dikira sebagai zaman mewarisi sistem kerajaan Islam
universal. Institusi khalifah yang ditegakkan menjadi faktor politik terpenting mengikat
perpaduan ummah.

Kesimpulan:

Perkembangan yang berlaku pada abad ke-20 melahirkan negara bangsa di timur. Nabi
Muhammad s.a.w telah berjaya mencetuskan perubahan dalam cara hidup orang Arab dengan
wujudnya satu perpaduan dalam konsep “ummah” dan lahirnya negara Islam pertama di
Madinah pada tahun 622.
Konsep negara bangsa pada abad ke-19 dan 20 berkait rapat dengan kesediaan masyarakat
beridentitikan diri mereka dengan negara dan menumpahkan kesetiaan mereka kepadanya.
Sistem politik pada zaman Khulafa’ al-Rasyidin dan zaman Islam seterusnya mempunyai
 kelemahan dan kekurangan masing-masing, namun Islam tetap menjadi dominan dalam aspek
pentadbiran.

Soalan 124: Huraikan faktor-faktor pembentukan Negara bangsa

Pendahuluan

Negara ialah suatu komuniti politik tersusun yang menguasai sesuatu kawasan dan mempunyai
kedaulatan luaran dan dalaman yang boleh menguatkuasakan monopoli terhadap penggunaan
kekerasan yang difikirkan wajar. Negara juga boleh didefinisikan sebagai suatu badan atau
autoriti dalam sesuatu wilayah yang menguruskan serta mengendalikan peraturan dalam sesuatu
masyarakat.
Perubahan dan perkembangan politik di Eropah pada zaman awal dan pertengahan telah
membawa kepada pembentukan negara bangsa. Sejarah kemunculan konsep ini adalah seawal
abad ke-15 kesan daripada berlakunya Zaman Renaissance dan Zaman Revolusi secara
mendadak. Contoh negara bangsa ialah England, Perancis dan Sepanyol.
Idea ini meledak di Barat pada penghujung abad ke-18 dan ke-19 ekoran tercetusnya Revolusi
Inggeris 1688, Perang Kemerdekaan Amerika 1776 dan Revolusi Perancis 1789. Pada ketika itu
muncul idea tentang hak rakyat, kerajaan berperlembagaan dan negara bangsa moden.
Oleh itu, terdapat beberapa faktor yang mempengaruhi pembentukan negara bangsa.

Isi penting :

1. Kemunculan Semangat Nasionalisme

Semangat nasionalisme (kesedaran kebangsaan) ialah sifat utama bagi kemunculan negara
bangsa. Sebagai contoh, pada zaman kemunculan negara bangsa seseorang yang dilahirkan di
Perancis berfikir sebagai seorang Perancis dan bukan sebagai seorang British atau Portugis. Para
nasionalis menggunakan unsur persamaan rumpun bangsa dan bahasa untuk membentuk Negara
bangsa masing-masing. Penyatuan dan pembentukan Negara bangsa merupakan matlamat akhir
para nasionalis.
Perang Dunia Pertama yang tercetus pada tahun 1914-1918 berakhir dengan kekalahan Jerman
dan sekutunya. Di Perancis, Persidangan Damai Paris telah mencapai kesepakatan melalui
Deklarasi Empat Belas Perkara Woodrow Wilson. Deklarasi ini telah mencadangkan dua prinsip,
iaitu penentuan nasib Negara oleh rakyat sendiri dan prinsip sempadan Negara berasaskan
bangsa. Ekoran itu, empayar Austria-Hungary dan Turki yang mengalami kekalahan telah
dibahagi-bahagikan serta menyebabkan pelbagai golongan etnik dan bangsa tersebut beroleh
kemerdekaan.
Oleh itu, muncullah Negara bangsa yang baharu. Tujuh Negara bangsa baharu yang muncul di
Eropah ialah Czechoslovakia, Estonia, Finland, Latvia, Lithuania, Poland dan Yugoslavia.
Negara Itali dan Jerman merupakan contoh Negara bangsa pada abad ke-19.

2. Keruntuhan Sistem Feudal

Sistem feudal dan keinginan raja untuk menegakkan kembali kuasanya telah mendorong
pembentukan negara bangsa. Sistem ini telah wujud di Eropah sejak keruntuhan empayar Rom
 pada abad ke-5 Masihi. Hal ini telah menimbulkan susunan masyarakat yang berperingkat-
peringkat seperti Raja, Vassal (golongan bangsawan) dan Serf (petani dan rakyat biasa). Raja
memiliki semua tanah dalam negara dan baginda berperanan melindungi golongan bawahannya.
Baginda telah memberikan tanah kepada golongan bangsawan (Lord) atau Vassal sebagai tanda
taat setia kepadanya. Sebahagian daripada hasil tanaman pula diberikan kepada raja sebagai
balasan.
Oleh itu, lama-kelamaan kedudukan Vassal semakin kukuh dan kuasa raja pula semakin
berkurangan dan terpaksa bergantung pada sokongan kepada kebanyakan Vassalnya. Kesedaran
raja untuk menegakkan semula kuasanya telah menyebabkan raja menubuhkan pasukan tentera
dan berperang dengan Vassal-vassalnya. Hal ini telah menyebabkan berlakunya proses
penyatuan kawasan persekitaran yang biasanya didiami oleh kelompok masyarakat daripada
bangsa yang sama.
Kesannya, sistem feudal tidak lagi diterima oleh masyarakat Eropah. Sebagai contoh, di England,
Raja Henry VII telah Berjaya menggubal undang-undang baharu yang melarang golongan
feudal memakai pakaian khas, melarang menubuhkan tentera sendiri dan melarang mempunyai
lambang kuasa khas.

3. Kesan Perang Salib

Perang Salib telah membawa kesan yang penting kepada proses pembentukan negara bangsa.
Perang ini berlaku antara orang Kristian di Eropah dengan Orang Islam di Timur Tengah selama
200 tahun (1095-1291). Tujuan utama orang Kristian berperang dalam Perang Salib adalah
untuk membebaskan Baitulmuqaddis dan Palestin daripada orang Islam.
Paus (Pope) yang merupakan ketua agama Kristian telah meminta pemimpin Negara Eropah
untuk membantu membebaskan tanah suci orang Kristian itu. Pemerintah-pemerintah di Eropah
telah mendapatkan bantuan ketenteraan daripada Vassal untuk menyumbangkan tenaga Serf
sebagai tentera.
Hal ini telah menyebabkan kekuatan ketenteraan Vassal semakin berkurangan, lebih-lebih lagi
apabila kebanyakan Serf yang pulang daripada medan peperangan tidak kembali kepada Vassal.
Mereka berkunjung ke bandar-bandar dan peluang ini telah digunakan oleh raja-raja untuk
mengukuhkan kedudukan mereka. Raja-raja telah melaksanakan ekspedisi-ekspedisi ketenteraan
untuk membawa Vassal ke bawah kekuasaannya dalam usaha membentuk negara bangsa.

4. Perkembangan Bandar

Perkembangan bandar dan peranan bandar yang menjadi pusat pembangunan, terutama dalam
membangunkan ekonomi telah mengubah sistem ekonomi tradisional yang lebih mementingkan
pertanian.
Perang Salib telah membawa kepada pembentukan bandar-bandar baharu dan kemunculan
bandar-bandar lama semula. Ekonomi bandar berkembang pesat dengan bertambahnya
penduduk dan penggunaan wang. Oleh itu, golongan Serf mula berhijrah ke bandar untuk
mencari pekerjaan, manakala askar-askar yang kembali dari medan peperangan juga tidak
pulang ke kampung mereka.
Hal ini telah melemahkan kekuasaan Vassal yang bergantung pada penguasaan tanah serta
kesetiaan Serf di tanah kawalan mereka. Kemerosotan kuasa Vassal telah menambahkan kuasa
dan pengaruh raja yang Berjaya meluaskan kekuasaannya ke seluruh negeri.
5. Kemunculan Golongan Pertengahan

Kemunculan golongan pertengahan di bandar akibat kemajuan pesat dalam ekonomi

perdagangan dan perindustrian telah menyebabkan golongan ini menyokong pemerintah yang
kuat, yang boleh menguatkuasakan undang-undang dan peraturan untuk menjamin kestabilan
dan kemakmuran negara.
Mereka memerlukan perlindungan daripada sebuah kerajaan pusat yang berkesan. Oleh itu,
mereka sanggup membayar cukai bagi mendapatkan kestabilan politik untuk menjalankan
perdagangan dan perniagaan.
Kepentingan dan pengaruh golongan bangsawan atau Vassal telah digantikan oleh golongan
pertengahan dan pengusaha justeru, raja kini boleh mengumpul lebih banyak wang melalu
percukaian yang dikenakan terhadap golongan bangsawan. Sebagai balasan, raja dapat menggaji
tentera dan pegawai perkhidmatan awam untuk memberikan perlindungan kepada kelas
pertengahan dan bentuk kerajaan yang mereka perlukan.

6. Kemajuan Ekonomi dan Institusi Kebangsaan

Penubuhan institusi kebangsaan juga memainkan peranan penting dalam pembentukan Negara
bangsa. Kemajuan perdagangan dan ekonomi akibat Perang Salib menyebabkan sistem feudal
tidak dapat memenuhi keperluan penduduk Eropah seperti menjamin keamanan dan
menyediakan kemudahan awam, khususnya di kawasan bandar.
Raja-raja di England dan Perancis melihat perkembangan ini sebagai memberi peluang kepada
mereka untuk meluaskan kuasa dan kawalan.
Mereka mula membentuk institusi-institusi kebangsaan bagi sebuah kerajaan, antaranya
pentadbiran pusat, tentera kebangsaan dan undang-undang kebangsaan. Kesemua institusi ini
merupakan permulaan negara bangsa dan membawa kepada kemerosotan sistem feudal.

7. Perkembangan Bahasa Kebangsaan

Pembentukan negara bangsa juga dibantu oleh perkembangan bahasa kebangsaan. Pada
Zaman Renaissance(yang wujud selepas Perang Salib berakhir), buku-buku tidak lagi ditulis
dalam bahasa Latin tetapi dalam bahasa pertuturan masyarakat berkenaan.
Situasi ini berlaku berikutan penciptaan mesin pencetak. Hal ini juga menyebabkan penduduk di
kawasan pedalaman Perancis mula bercakap serta berfikir seperti orang Perancis dan akhirnya
berjaya mewujudkan identiti yang sama untuk penduduk sesuatu wilayah.
Karya yang dihasilkan menggunakan bahasa kebangsaan dan bukannya bahasa dialek tempatan.
Situasi ini berjaya menarik minat rakyat untuk membaca dan memudahkan lagi usaha
menyatukan rakyat dan penubuhan negara bangsa.

Kesimpulan

Kesimpulannya, pembentukan negara bangsa dapat dicapai disebabkan oleh faktor-faktor di atas,
khususnya kemunculan semangat nasionalisme. Pembinaan negara bangsa tidak akan tercapai
sekiranya masih ada perasaan etnosentrik dalam kalangan masyarakat, iaitu perasaan
merendahkan sesuatu bangsa dan budaya kaum lain kerana merasakan bangsa sendiri lebih hebat.
Negara bangsa ini dapat membentuk sebuah negara dengan rakyatnya hidup bersatu padu,
berkeyakinan, harmoni, mempunyai daya saing yang tinggi dan semangat patriotik yang kental.
Soalan 125: Huraikan Pembentukan Negara Bangsa Turki Pada Abad ke-20

Pendahuluan :

Zaman pemerintahan Sultan Abdul Hamid II (1876 - 1909) merupakan kemuncak kepada
tanzimat atau pembaharuan dan baginda merupakan Khalifah Uthmaniyah terakhir yang
mempunyai kuasa autonomi ke atas kerajaannya sendiri.
Empayar Uthmaniyah sudah mengalami kemunduran sejak akhir abad ke-19 lagi namun Sultan
Abdul Hamid II berjaya mempertahankan kerajaan empayar Turki Uthmaniyah serta mampu
menepis serangan daripada imperialis Barat. Baginda telah melakukan beberapa pembaharuan
dalam tempoh 33 tahun pemerintahannya.

Isi-isi Penting :

Pembentukan negara bangsa Turki bermula sejak empayar Turki Uthmaniyah diperintah
oleh Sultan Abdul Hamid II apabila baginda memperkenalkan sistem pemerintahan
berperlembagaan menggantikan sistem pemerintahan khalifah. Selain daripada menukar sistem
pemerintahan Turki Uthmaniyah, baginda juga tidak lagi mengamalkan sistem syura yang
menjadi amalan dalam sistem pentadbiran Islam.

Pada 23 Disember 1876, Sultan Abdul Hamid II meluluskan draf perlembagaan yang dirangka
oleh Midhat Pasha dan beberapa pembantunya berdasarkan Perlembagaan Belgium dan Prussia.
Walau bagaimanapun, Sultan Abdul Hamid II menambah satu fasal dalam perlembagaan
tersebut yang membenarkan Sultan membuang sesiapa sahaja yang dianggap mengancam
keselamatan negara. Melalui perlembagaan ini, Sultan ddiisytiharkan sebagai khalifah bagi
seluruh dunia Islam. Perlembagaan ini juga menekankan persamaan hak untuk semua rakyat
tanpa mengira agama.

Selain itu, tumpuan pembaharuan baginda ialah dalam bidang pendidikan. Beliau sangat
mementingkan ilmu pengetahuan dan memuliakan golongan cerdik pandai. Perbelanjaan negara
telah diperuntukkan untuk menyelenggara sekolah dan institusi pendidikan tempatan. Baginda
menubuhkan sekolah dan pusat penyelidikan yang berkaitan dengan ilmu perubatan,
penternakan ulat sutera, perikanan dan perhutanan. Pada ketika itu, pembinaan sekolah
diperhebatkan oleh kerajaan Turki Uthmaniyah di wilayah naungannya. Penduduk tempatan
mendapat faedah daripada pembinaan sekolah tersebut khususnya sekolah atau kolej ketenteraan.
Pendekatan pembinaan sekolah di wilayah naungan berlaku dalam rentak dan pendekatan yang
berbeza. Wilayah Yaman dan Hijaz tidak didirikan sekolah tentera sebaliknya menceduk ilmu
pengetahuan dari sumber Islam yang tulen. Pada zaman itu, di Syria terdapat aktiviti penyebaran
agama Kristian Katolik dan Protestan yang hebat dalam bidang kebudayaan dan ilmu
pengetahuan. Oleh itu, pendekatan di Syria secara umumnya dan Lubnan khususnya adalah
cenderung kepada kebudayaan Eropah.

Sultan Abdul Hamid II menggunakan seluruh tenaganya untuk merealisasikan matlamat

penubuhan Pan-Islamisme. Baginda cuba menghidupkan kembali sistem dan gelaran khalifah
dalam kalangan umat Islam seluruh dunia dan mengharapkan penjajah terutamanya Britain
merasa gerun kerana menjajah berjuta-juta umat Islam. Namun, dasar Pan-Islamisme yang
dibawa oleh Sultan Abdul Hamid II tidak bertahan lama kerana benih-benih nasionalisme Barat
yang telah ditanam sekian lama dalam pemikiran golongan terpelajar Islam di Turki sehingga
berjaya membuahkan bibit-bibit perpecahan dan keruntuhan empayar Turki Uthmaniyah.

Turki Muda (Young Turks) merupakan golongan radikal yang menentang Sultan Abdul Hamid
II. Golongan ini merupakan pelajar-pelajar muda yang dihantar oleh kerajaan Turki Uthmaniyah
untuk melanjutkan pelajaran ke luar negara terutama dalam bidang perubatan. Pada tahun 1908,
Rejim Turki Muda atau Committee of Union and Progress (CUP) bersama Tentera Division
Ketiga di Salonika telah mengisytiharkan pemberontakan terhadap pemerintahan Sultan Abdul
Hamid II dengan slogan “Equality, Fraternity, Liberty and Justice”. Slogan ini merupakan
semangat daripada Revolusi Perancis 1789.

Semenjak peristiwa itu, kuasa pemerintahan Turki Uthmaniyah bertukar tangan daripada
khalifah jatuh kepada Rejim Turki Muda. Sultan Abdul Hamid II disingkir dan sultan lain
dilantik untuk menjadi boneka penyatuan umat Islam di bawah empayar Turki Uthmaniyah.
Empayar Turki Uthmaniyah berakhir apabila Rejim Turki Muda melibatkan diri dalam Perang
Dunia Pertama bersama sekutunya, Jerman dan kalah dalam perang tersebut kepada Tentera
Bersekutu yang dianggotai oleh Britain, Perancis, Itali dan Rusia. Banyak daerah di bawah
naungan Turki Uthmaniyah dibahagikan antara kuasa-kuasa Bersekutu yang menang dalam
Perang Dunia Pertama sehingga menghimpit penduduk Turki dan memaksa mereka untuk
berjuang mendapat kemerdekaan tanah air sendiri.

Selepas Perang Dunia Pertama, kebanyakan pemimpin Turki Muda meninggalkan empayar
Turki Uthmaniyah terumbang-ambing menimbang nasib untuk berkubur sehinggalah muncul
tokoh yang dikatakan penyelamat oleh rakyat Turki, iaitu Mustafa Kamal Ataturk yang cuba
memperjuangkan kedaulatan Turki dan menggunakan propaganda menyelamatkan umat Islam
bagi meraih sokongan rakyat. Apabila Tentera Bersekutu menguasai Istanbul, Mustafa Kamal
Ataturk mengisytiharkan perang terhadap mereka dan mendapat sokongan padu daripada ulama,
syeikh tariqat dan seluruh rakyat Turki. Berbekalkan semangat jihad, rakyat Turki bersama-
sama di bawah pemerintahan Mustafa Kamal Ataturk berjaya mengisytiharkan kerajaan
kebangsaan merdeka di kawasan Ankara.

Penutup :

Sultan Abdul Hamid II telah cuba sedaya upaya membina negara dan bangsa Turki namun beliau
gagal dengan asakan Barat yang bersatu untuk menamatkan riwayat empayar Turki Uthmaniyah.
Golongan Turki Muda pula sukar membina negara bangsa Turki kerana mereka telah termasuk
dalam perangkap kuasa-kuasa Barat.
Soalan 126: Huraikan Faktor-faktor Pembentukan Negara Bangsa Turki Pada Abad ke-
20

Pendahuluan

Zaman pemerintahan Sultan Abdul Hamid II (1876 - 1909) merupakan kemuncak kepada
tanzimat atau pembaharuan dan baginda merupakan Khalifah Uthmaniyah terakhir yang
mempunyai kuasa autonomi ke atas kerajaannya sendiri. Empayar Uthmaniyah sudah
mengalami kemunduran sejak akhir abad ke-19 lagi namun Sultan Abdul Hamid II berjaya
mempertahankan kerajaan empayar Turki Uthmaniyah serta mampu menepis serangan daripada
imperialis Barat. Baginda telah melakukan beberapa pembaharuan dalam tempoh 33 tahun
pemerintahannya.
Pada awal abad ke-20, Sultan Abdul Hamid II telah mempunyai kuasa, sungguhpun kuasa
tersebut semakin merosot dan hilang selepas pelucutan baginda sebagai Sultan Uthmaniyah pada
tahun 1909. Dalam tempoh 1900 hingga 1909, baginda cuba sedaya upaya mempertahankan
wilayah dan keselamatan rakyat di bawah empayar Turki Uthmaniyah. Tempoh tersebut juga
merupakan tempoh kuasa-kuasa barat cuba mengenakan tekanan ke atas kerajaan baginda.
Britain, Perancis dan Rusia khususnya bersaing sengit untuk mendapatkan kekayaan yang
terdapat dalam wilayah-wilayah Turki Uthmaniyah. Kuasa-kuasa barat telah bersatu untuk
menghancurkan empayar Turki Uthmaniyah. Sementara itu, keadaan menjadi semakin buruk
apabila penduduk bukan Islam dalam wilayah Turki Uthmaniyah dihasut oleh pihak barat untuk
menghancurkan empayar Turki Uthmaniyah dari dalam. Asakan yang direncanakan oleh pihak
barat ini menyebabkan melakukan beberapa rancangan untuk membina negara bangsa Turki.

Isi-isi Penting :

Faktor Dasar Pan-Islamisme

Pembentukan negara bangsa Turki pada awal abad ke-20 dikaitkan dengan dasar Pan-Islamisme
yang merupakan satu dasar terpenting pada masa pemerintahan Sultan Abdul Hamid II. Sebagai
satu dasar, fahaman ini menekankan perpaduan dan kerjasama umat Islam sejagat di bawah
pimpinan seorang khalifah yang berperanan membela hak umat Islam, bukan sahaja di Turki
malah di seluruh dunia.
Melalui dasar Pan-Islamisme ini, orang-orang Islam di Turki dan berada dalam empayar Turki
hendaklah disatukan di bawah pimpinan Sultan Turki Uthmaniyah. Manakala umat Islam yang
berada di bawah penguasaan orang barat hendaklah menyokong khalifah kerajaan Turki
Uthmaniyah bagi memperjuangkan kemerdekaan negara masing-masing daripada belenggu
penjajahan barat.
Baginda berusaha menghidupkan dan membangunkan keagungan sistem khalifah Islamiyah dan
usaha ini menggerunkan penjajah terutamanya Britain. Menurut baginda, walaupun empayar
Turki Uthmaniyah lemah dari sudut politik, namun negara-negara Barat masih takut kepada
kekuatan Islam.
Untuk mencapai dasar Pan-Islamisme ini, Sultan Abdul Hamid II telah menggerakkan seluruh
lapisan masyarakat yang terdiri daripada kalangan ulama, pemikir dan pembesar daripada
pelbagai kaum, negeri dan aliran pemikiran serta pelbagai bidang kepakaran. Di antara tokoh
yang menyertai Projek Pan-Islamisme” ini termasuklah Jamaludin al-Afghani, Abd. Al-Qadir al-
Maghribi dan Rashid Rida.
Faktor Pendidikan

Oleh kerana kedudukan Turki berhampiran dengan negara-negara Barat yang maju, maka bidang
pendidikan diberi keutamaan untuk memajukan empayar Turki Uthmaniyah supaya setanding
dengan negara-negara barat. Sultan Abdul Hamid II dianggap sebagai pengasas kepada
pendidikan peringkat rendah dan menengah yang memberi perhatian kepada kemajuan
modenseperti yang terdapat di dunia Barat tetapi tidak mengenepikan pengetahuan agama dan
akhlak Islam.
Banyak sekolah menengah, sekolah rendah dan institusi pendidikan tinggi di Turki didirikan.
Sekolah rendah didirikan di setiap kampung. Bilangan sekolah di seluruh bandar dan kampung
dalam wilayah Uthmaniyah mencapai angka 36 320 buah manakala bilangan pelajar berjumlah
331 140 orang. Jumlah institusi pengajian tinggi di Turki pada awal abad ke-20 pula bertambah
kepada 18 buah.

Faktor hubungan dengan golongan minoriti

Untuk membina negara dan bangsa Turki, Sultan Abdul Hamid II juga sedar bahawa golongan
minoriti yang tinggal di bawah penguasaan kerajaan Turki Uthmaniyah perlu dilindungi dan
diberi hak mereka selaras dengan tuntutan Islam terhadap Ahl al-Dhimmah.
Hubungan yang baik serta mesra cuba diatur dengan golongan minoriti ini supaya masalah
keselamatan dalam negeri dapat dihindarkan. Antara golongan minoriti yang tinggal dalam
empayar Turki Uthmaniyah ialah orang Armenia, Maronite dan Rom dan kebanyakan mereka
beragama Kristian dan Yahudi.
Pemerintah Turki Uthmaniyah telah mengeluarkan pelbagai peraturan meliputi pelbagai
keistimewaan untuk golongan minoriti. Sultan Abdul Hamid II sendiri menggunakan khidmat
golongan minoriti yang menjawat jawatan tinggi dalam jabatan-jabatan kerajaan seperti di
kedutaan dan pentadbiran wilayah.
Bagaimanapun kesetiaan golongan minoriti terhadap empayar Turki Uthmaniyah teruji apabila
orang-orang barat menghasut mereka menentang kerajaan Turki. Mereka telah bekerjasama
dengan negara-negara Eropah untuk menghancurkan kerajaan Turki Uthmaniyah. Justeru,
berlakulah pemberontakan seperti yang dilakukan oleh puak Armenia. Puak Yahudi dan Yahudi
Dunama pula campur tangan bagi menyemarakkan lagi semangat puak nasionalis Turki dan
Arab yang membawa kepada kemerosotan sistem khalifah Islamiah.

Faktor komunikasi dan pengangkutan

Bagi menghadapi era pemodenan khususnya perkembangan teknologi, Sultan Turki Uthmaniyah
memberi perhatian yang serius dalam bidang komunikasi dan pengangkutan. Kemudahan sistem
telegraf disediakan di seluruh negara sedangkan ketika itu sebahagian daripada negara eropah
masih belum menyediakan kemudahan tersebut. Baginda telah mengarahkan supaya dibina
talian telegraf sepanjang 30 000 km di seluruh pelusuk negara.
Stesen-stesen telegraf telah dibina di seluruh bandar di Turki dan wilayah penguasaan serta
bandar-bandar lain seperti Makkah, Madinah, Damsyik, Tripoli Barat dan India. Untuk
melaksanakan projek ini, baginda telah menubuhkan Kementerian Telegraf yang
bertanggungjawab menjayakannya.
Sesungguhnya sistem telegraf dapat menyampaikan maklumat dalam bidang pentadbiran,
ekonomi dan politik denga lebih cepat dan membawa faedah kepada perkembangan ekonomi
dan politik di seluruh empayar Turki Uthmaniyah.
Dalam bidang pengangkutan, Sultan Abdul Hamid II telah melancarkan projek landasan kereta
api Hijaz yang dimulakan pada tahun 1901 dan berjaya disiapkan pada tahun 1908. Projek ini
telah menghubungkan bandar Constantinople degan kota Madinah iaitu sepanjang 1327 batu.
Pembinaan ini telah menelan belanja sebanyak 3 juta pound sterling.
Projek landasan kereta api Hijaz merupakan satu projek Islam yang tulen kerana tenaga kerjanya
terdiri daripada orang-orang Islam manakala kos pembinaannya pula adalah hasil sumbangan
pemimpin dan masyarakat Islam.
Kakitangan awam dan tentera pula dipotong 10% daripada gaji mereka untuk menjayakan projek
ini. Kerajaan juga menyediakan kenaikan pangkat serta menganugerahkan bintang-bintang
kebesaran kepada sesiapa yang menyumbang tenaga dan harta terhadap projek ini.
Pembinaan landasan kereta api Hijaz merupakan langkah yang wajar kerana pembinaannya
membawa faedah dalam bidang ekonomi, perdagangan, dakwah politik dan strategi keselamatan.
Apa yang lebih penting, projek ini akan merealisasikan dasar Pan-Islamisme yang diperkenalkan
oleh baginda.

Faktor Dasar Turkifikasi

Sultan abdul hamid II mewarisi sebuah negara yang sedang berada di peringkat muflis. Jumlah
hutang kerajaan turki uthamaniyah pada awal pemerintahan baginda mencecah angka 300 juta
lira. Baginda memutuskan untuk membayar keseluruhan hutang sebagai langkah untuk
membebaskan kerajaan Turki Uthmaniyah daripada tekanan politik Barat. Dengan melunaskan
hutang itu juga bermakna baginda tidak memberi peluang kepada pihak musuh untuk melakukan
pencerobohan ke atas wilayahnya. Demi bangsa dan negaranya, baginda sanggup berbuat
demikian.
Semasa rejim Turki Muda menguasai politik Turki sekitar tahun 1910 hingga 1915, mereka
menekankan kepada dasar Turkifikasi bagi seluruh empayar Turki Uthmaniyah sebagai reaksi
kepada penentangan dan pemberontakan yang datangnya dari negara Balkan. Kajian oleh Eeman
Mohamed Abbas mendapati pemerintahan al-Ittihad wa al-Taraqqi bermula secara rasmi pada
tahun 1909 iaitu selepas penyingkiran Sultan Abdul Hamid II, bukanlah pada tahun 1924 iaitu
selepas Mustafa Kamal Ataturk memansuhkan sistem Khalifah Uthmaniyah.
Dalam tempoh selepas itu, semua keputusan utama dalam pentadbiran kerajaan kerajaan Turki
dibuat oleh golongan al-Ittihad wa al-Taraqqi seperti keputusan untuk melibatkan diri dalam
Perang Dunia Pertama dan menyokong Jerman dalm perang tersebut. Golongan al-Ittihad wa al-
Taraqqi yang menganjurkan nasionalisme Turki sebenarnya dipelopori oleh bangsa Rusiadan
Yahudi Dunama yang kebanyakannya lepasan sekolah Kristian atau Eropah. Merekalah yang
mengasaskan gerakan ini yang kemudiannya bertanggungjawab meniupkan semangat
nasionalisme Turki atas nama merealisasikan impian bangsa Turaniah.
Gerakan ini menyeru ke arah fahaman baru yang berpaksikan kepada slogan “kebangsaan,
perlembagaan, persamaan dan kebebasan.” Golongan ini telah menyebarkan fahaman mereka
dalam golongan Turki Muda. Rejim Turki Muda yang diketuai pemimpin tiga serangkai (Tal’at
Pasha, Enver Pasha dan Kolonel Jamal Pasha) kemudiannya telah memaksa seluruh rakyat di
bawah empayar Turki Uthmaniyah sama ada Arab, Armenia, Greek dan yang lain-lain untuk
menjadi Turki.

Penutup :

Sultan Abdul Hamid II telah cuba sedaya upaya membina negara dan bangsa Turki namun beliau
gagal dengan asakan Barat yang bersatu untuk menamatkan riwayat empayar Turki Uthmaniyah.
 Golongan Turki Muda pula sukar membina negara bangsa Turki kerana mereka telah termasuk
dalam perangkap kuasa-kuasa Barat.

Soalan 127: Sejauhmanakah faktor politik membawa kepada pembentukan negara bangsa
di Turki pada abad ke-20.

Pendahuluan

Pembentukan negara bangsabermula hasil daripada kesedaran semangat nasionalisme iaitu

perasaan cinta dan taat setia yang tidak berbelah bahagi kepada tanah air dan ingin
membebaskan negara bangsa daripada penguasaan dan cengkaman kuasa asing. Di Turki
kesedaran semangat kebangsaanini telah membawa kepada kemunculan negara bangsa di Turki.
Kesedaran ini semakin kuat kerana negara mereka dijajah, melalui kekalahan dalam Perang
Dunia Pertama. Ekoran ini negara Turki telah dibahagi-bahagikan.
kesan daripada penjajahan ini telah membawa kepada pembentukan negara bangsa di Turki
pada abad ke-20, yang disebabkan oleh beberapa faktor. Dalam hal ini faktor politik, merupakan
salah satu faktor yang membawa kepada pembentukan negara bangsa di negara ini.

Isi-isi

1. Politik

a. Masalah Dalaman pemerintahan negara Turki

Empayar Uthmaniyah sudah mengalami kemunduran sejak akhir abad ke-19 lagi namun
Sultan Abdul Hamid II berjaya mempertahankan kerajaan empayar Turki Uthmaniyah
serta mampu menepis serangan daripada imperialis Barat. Baginda telah melakukan
beberapa pembaharuan dalam tempoh 33 tahun pemerintahannya. Pada awal abad ke-20, Sultan
Abdul Hamid II telah mempunyai kuasa, sungguhpun kuasa tersebut semakin merosot dan
hilang selepas pelucutan baginda sebagai Sultan Uthmaniyah pada tahun 1909. Dalam tempoh
1900 hingga 1909, baginda cuba sedaya upaya mempertahankan wilayah dan keselamatan
rakyat di bawah empayar Turki Uthmaniyah. Tempoh tersebut juga merupakan tempoh kuasa-
kuasa barat cuba mengenakan tekanan ke atas kerajaan baginda. Sementara itu, keadaan menjadi
semakin buruk apabila penduduk bukan Islam dalam wilayah Turki Uthmaniyah dihasut oleh
pihak barat untuk menghancurkan empayar Turki Uthmaniyah dari dalam. Asakan yang
direncanakan oleh pihak barat ini menyebabkan melakukan beberapa rancangan untuk membina
negara bangsa Turki.

Turki Muda (Young Turks) merupakan golongan radikal yang menentang Sultan Abdul
Hamid II. Golongan ini merupakan pelajar-pelajar muda yang dihantar oleh kerajaan Turki
Uthmaniyah untuk melanjutkan pelajaran ke luar negara terutama dalam bidang perubatan. Pada
tahun 1908, Rejim Turki Muda atau Committee of Union and Progress (CUP) bersama Tentera
Division Ketiga di Salonika telah mengisytiharkan pemberontakan terhadap pemerintahan
Sultan Abdul Hamid II dengan slogan “Equality, Fraternity, Liberty and Justice”. Semenjak
peristiwa itu, kuasa pemerintahan Turki Uthmaniyah bertukar tangan daripada khalifah jatuh
 kepada Rejim Turki Muda. Sultan Abdul Hamid II disingkir dan sultan lain dilantik untuk
menjadi boneka penyatuan umat Islam di bawah empayar Turki Uthmaniyah. Empayar Turki
Uthmaniyah berakhir apabila Rejim Turki Muda melibatkan diri dalam Perang Dunia Pertama
bersama sekutunya, Jerman dan kalah dalam perang tersebut kepada Tentera Bersekutu yang
dianggotai oleh Britain, Perancis, Itali dan Rusia. Banyak daerah di bawah naungan Turki
Uthmaniyah dibahagikan antara kuasa-kuasa Bersekutu yang menang dalam Perang Dunia
Pertama sehingga menghimpit penduduk Turki dan memaksa mereka untuk berjuang mendapat
kemerdekaan tanah air sendiri.

Selepas Perang Dunia Pertama, kebanyakan pemimpin Turki Muda meninggalkan

empayar Turki Uthmaniyah terumbang-ambing menimbang nasib untuk berkubur
sehinggalah muncul tokoh yang dikatakan penyelamat oleh rakyat Turki, iaitu Mustafa
Kamal Ataturk yang cuba memperjuangkan kedaulatan Turki dan menggunakan propaganda
menyelamatkan umat Islam bagi meraih sokongan rakyat. Apabila Tentera Bersekutu menguasai
Istanbul, Mustafa Kamal Ataturk mengisytiharkan perang terhadap mereka dan mendapat
sokongan padu daripada ulama, syeikh tariqat dan seluruh rakyat Turki. Berbekalkan semangat
jihad, rakyat Turki bersama-sama di bawah pemerintahan Mustafa Kamal Ataturk berjaya
mengisytiharkan kerajaan kebangsaan merdeka di kawasan Ankara. Semasa rejim Turki Muda
menguasai politik Turki sekitar tahun 1910 hingga 1915, mereka menekankan kepada dasar
Turkifikasi bagi seluruh empayar Turki Uthmaniyah sebagai reaksi kepada penentangan dan
pemberontakan yang datangnya dari negara Balkan. Kajian oleh Eeman Mohamed Abbas
mendapati pemerintahan al-Ittihad wa al-Taraqqi bermula secara rasmi pada tahun 1909 iaitu
selepas penyingkiran Sultan Abdul Hamid II, bukanlah pada tahun 1924 iaitu selepas Mustafa
Kamal Ataturk memansuhkan sistem Khalifah Uthmaniyah.

Dalam tempoh selepas itu, semua keputusan utama dalam pentadbiran kerajaan kerajaan
Turki dibuat oleh golongan al-Ittihad wa al-Taraqqi seperti keputusan untuk melibatkan
diri dalam Perang Dunia Pertama dan menyokong Jerman dalm perang
tersebut. Golongan al-Ittihad wa al-Taraqqi yang menganjurkan nasionalisme Turki sebenarnya
dipelopori oleh bangsa Rusia dan Yahudi Dunama yang kebanyakannya lepasan sekolah
Kristian atau Eropah. Merekalah yang mengasaskan gerakan ini yang kemudiannya
bertanggungjawab meniupkan semangat nasionalisme Turki atas nama merealisasikan impian
bangsa Turaniah. Gerakan ini menyeru ke arah fahaman baru yang berpaksikan kepada slogan
“kebangsaan, perlembagaan, persamaan dan kebebasan.” Golongan ini telah menyebarkan
fahaman mereka dalam golongan Turki Muda. Rejim Turki Muda yang diketuai pemimpin tiga
serangkai (Tal’at Pasha, Enver Pasha dan Kolonel Jamal Pasha) kemudiannya telah memaksa
seluruh rakyat di bawah empayar Turki Uthmaniyah sama ada Arab, Armenia, Greek dan yang
lain-lain untuk menjadi Turki.

b. Tindakan kuasa barat

Britain, Perancis dan Rusia khususnya bersaing sengit untuk mendapatkan kekayaan yang
terdapat dalam wilayah-wilayah Turki Uthmaniyah. Kuasa-kuasa barat telah bersatu untuk
menghancurkan empayar Turki Uthmaniyah.
Sementara itu, keadaan menjadi semakin buruk apabila penduduk bukan Islam dalam wilayah
Turki Uthmaniyah dihasut oleh pihak barat untuk menghancurkan empayar Turki Uthmaniyah
dari dalam. Asakan yang direncanakan oleh pihak barat ini menyebabkan melakukan beberapa
rancangan untuk membina negara bangsa Turki.
c. Gerakan pan-Islamie/ gerakan islah

Pembentukan negara bangsa Turki pada awal abad ke-20 dikaitkan dengan dasar Pan-Islamisme
yang merupakan satu dasar terpenting pada masa pemerintahan Sultan Abdul Hamid II. Sebagai
satu dasar, fahaman ini menekankan perpaduan dan kerjasama umat Islam sejagat di bawah
pimpinan seorang khalifah yang berperanan membela hak umat Islam, bukan sahaja di Turki
malah di seluruh dunia. Melalui dasar Pan-Islamisme ini, orang-orang Islam di Turki dan berada
dalam empayar Turki hendaklah disatukan di bawah pimpinan Sultan Turki Uthmaniyah.
Manakala umat Islam yang berada di bawah penguasaan orang barat hendaklah menyokong
khalifah kerajaan Turki Uthmaniyah bagi memperjuangkan kemerdekaan negara masing-masing
daripada belenggu penjajahan barat.

Baginda berusaha menghidupkan dan membangunkan keagungan sistem khalifah Islamiyah dan
usaha ini menggerunkan penjajah terutamanya Britain. Menurut baginda, walaupun empayar
Turki Uthmaniyah lemah dari sudut politik, namun negara-negara Barat masih takut kepada
kekuatan Islam. Untuk mencapai dasar Pan-Islamisme ini, Sultan Abdul Hamid II telah
menggerakkan seluruh lapisan masyarakat yang terdiri daripada kalangan ulama, pemikir dan
pembesar daripada pelbagai kaum, negeri dan aliran pemikiran serta pelbagai bidang kepakaran.
Di antara tokoh yang menyertai Projek Pan-Islamisme” ini termasuklah Jamaludin al-Afghani,
Abd. Al-Qadir al-Maghribi dan Rashid Rida.

2. Faktor lain

a. Faktor ekonomi

Menangani hutang negara. Sultan abdul hamid II mewarisi sebuah negara yang sedang berada
di peringkat muflis. Jumlah hutang kerajaan turki uthamaniyah pada awal pemerintahan baginda
mencecah angka 300 juta lira. Baginda memutuskan untuk membayar keseluruhan hutang
sebagai langkah untuk membebaskan kerajaan Turki Uthmaniyah daripada tekanan politik Barat.
Dengan melunaskan hutang itu juga bermakna baginda tidak memberi peluang kepada pihak
musuh untuk melakukan pencerobohan ke atas wilayahnya. Demi bangsa dan negaranya,
baginda sanggup berbuat demikian.

Membangunkan teknologi menerusi komunikasi dan pengangkutan. Bagi menghadapi era

pemodenan khususnya perkembangan teknologi, Sultan Turki Uthmaniyah memberi perhatian
yang serius dalam bidang komunikasi dan pengangkutan. Kemudahan sistem telegraf disediakan
di seluruh negara sedangkan ketika itu sebahagian daripada negara eropah masih belum
menyediakan kemudahan tersebut. Baginda telah mengarahkan supaya dibina talian telegraf
sepanjang 30 000 km di seluruh pelusuk negara.Stesen-stesen telegraf telah dibina di seluruh
bandar di Turki dan wilayah penguasaan serta bandar-bandar lain seperti Makkah, Madinah,
Damsyik, Tripoli Barat dan India. Untuk melaksanakan projek ini, baginda telah menubuhkan
Kementerian Telegraf yang bertanggungjawab menjayakannya. Sesungguhnya sistem telegraf
dapat menyampaikan maklumat dalam bidang pentadbiran, ekonomi dan politik denga lebih
cepat dan membawa faedah kepada perkembangan ekonomi dan politik di seluruh empayar
Turki Uthmaniyah.
 Dalam bidang pengangkutan, Sultan Abdul Hamid II telah melancarkan projek landasan
kereta api Hijaz yang dimulakan pada tahun 1901 dan berjaya disiapkan pada tahun
1908. Projek ini telah menghubungkan bandar Constantinople degan kota Madinah iaitu
sepanjang 1327 batu. Pembinaan ini telah menelan belanja sebanyak 3 juta pound sterling.
Projek landasan kereta api Hijaz merupakan satu projek Islam yang tulen kerana tenaga kerjanya
terdiri daripada orang-orang Islam manakala kos pembinaannya pula adalah hasil sumbangan
pemimpin dan masyarakat Islam. Kakitangan awam dan tentera pula dipotong 10% daripada gaji
mereka untuk menjayakan projek ini. Kerajaan juga menyediakan kenaikan pangkat serta
menganugerahkan bintang-bintang kebesaran kepada sesiapa yang menyumbang tenaga dan
harta terhadap projek ini. Pembinaan landasan kereta api Hijaz merupakan langkah yang wajar
kerana pembinaannya membawa faedah dalam bidang ekonomi, perdagangan, dakwah politik
dan strategi keselamatan. Apa yang lebih penting, projek ini akan merealisasikan dasar Pan-
Islamisme yang diperkenalkan oleh baginda.

b. Faktor sosial

Pendidikan. Oleh kerana kedudukan Turki berhampiran dengan negara-negara Barat yang maju,
maka bidang pendidikan diberi keutamaan untuk memajukan empayar Turki Uthmaniyah
supaya setanding dengan negara-negara barat. Sultan Abdul Hamid II dianggap sebagai
pengasas kepada pendidikan peringkat rendah dan menengah yang memberi perhatian kepada
kemajuan modenseperti yang terdapat di dunia Barat tetapi tidak mengenepikan pengetahuan
agama dan akhlak Islam. Banyak sekolah menengah, sekolah rendah dan institusi pendidikan
tinggi di Turki didirikan. Sekolah rendah didirikan di setiap kampung. Bilangan sekolah di
seluruh bandar dan kampung dalam wilayah Uthmaniyah mencapai angka 36 320 buah
manakala bilangan pelajar berjumlah 331 140 orang. Jumlah institusi pengajian tinggi di Turki
pada awal abad ke-20 pula bertambah kepada 18 buah.

Faktor hubungan dengan golongan minoriti. Untuk membina negara dan bangsa Turki,
Sultan Abdul Hamid II juga sedar bahawa golongan minoriti yang tinggal di bawah penguasaan
kerajaan Turki Uthmaniyah perlu dilindungi dan diberi hak mereka selaras dengan tuntutan
Islam terhadap Ahl al-Dhimmah. Hubungan yang baik serta mesra cuba diatur dengan golongan
minoriti ini supaya masalah keselamatan dalam negeri dapat dihindarkan. Antara golongan
minoriti yang tinggal dalam empayar Turki Uthmaniyah ialah orang Armenia, Maronite dan
Rom dan kebanyakan mereka beragama Kristian dan Yahudi. Pemerintah Turki Uthmaniyah
telah mengeluarkan pelbagai peraturan meliputi pelbagai keistimewaan untuk golongan minoriti.
Sultan Abdul Hamid II sendiri menggunakan khidmat golongan minoriti yang menjawat jawatan
tinggi dalam jabatan-jabatan kerajaan seperti di kedutaan dan pentadbiran wilayah.
Bagaimanapun kesetiaan golongan minoriti terhadap empayar Turki Uthmaniyah teruji apabila
orang-orang barat menghasut mereka menentang kerajaan Turki. Mereka telah bekerjasama
dengan negara-negara Eropah untuk menghancurkan kerajaan Turki Uthmaniyah. Justeru,
berlakulah pemberontakan seperti yang dilakukan oleh puak Armenia. Puak Yahudi dan Yahudi
Dunama pula campur tangan bagi menyemarakkan lagi semangat puak nasionalis Turki dan
Arab yang membawa kepada kemerosotan sistem khalifah Islamiah.
 Kesimpulan

Sultan Abdul Hamid II telah cuba sedaya upaya membina negara dan bangsa Turki namun
beliau gagal dengan asakan Barat yang bersatu untuk menamatkan riwayat empayar Turki
Uthmaniyah. Golongan Turki Muda pula sukar membina negara bangsa Turki kerana mereka
telah termasuk dalam perangkap kuasa-kuasa Barat.
Faktor politik merupakan faktor utama pencetus ke arah pembentukan negara bangsa dan faktor
lain sebagai pemangkin untuk mempercepatkan proses pembentukan negara bangsa di Turki
pada abad ke-20.

Soalan 128: Huraikan perkembangan era Kemerosotan Kerajaan Uthmaniyah dan

Kemunculan negara bangsa di Timur Tengah

Pendahuluan

Konsep negara bangsa di dunia Islam, menjadi fenomena politik berikutan kejatuhan kerajaan
Uthmaniyah. Dasar capitulationss oleh kerajaan Uthmaniyah dan juga pelaksaan sistem millet
untuk memenuhi toleransi agama pada abad ke-19 M, menjadi agitan politik.
Idea-idea persamaan dan persaudaraan yang tersabar di Eropah mempengaruh masyarakat Islam,
terutamanya Kristian dan Yahudi. Situasi ini mendorong Perancis, British dan Rusia bersaing
untuk melindungi masyarakat Kristian Katolik, Prostestan dan Yahudi dalam kerajaan
Uthmaniyah.

Isi-isi Penting:

1. Bagi melemahkan kuasa Islam Uthmaniyah, kuasa-kuasa Eropah seperti Portugal,

Sepanyol, Belanda dan Inggeris yang berusaha mengusai lautan yang melingkungi dunia
Islam dan sistem perdagangan antarabangsa. mereka tidak lagi menggunakan pendekatan
kekuatan ketenteraan sebagaimana dalam Perang Salib. Oleh itu, Zaman kemunculan kerajaan
Uthmaniyah dapat dilihat dalam rangka dasar hubungannya dengan kuasa barat. Negara-negara
Kristian memahami aspek kekuatan dan kelemahan kerajaan Uthmaniyah sejak abad ke-16 M
lagi. Berikutan daripada ini, sumber kekuatan ekonomi dan kuasa laut kerajaan Uthmaniyah
mula tercabar. Kemenangan yang dicapai oleh kerajaan Uthmaniyah semasa era keagungannya
dalam menghadapi Kristian Eropah menyebabkan meraka memandang mudah berkaitan dengan
perkembangan yang berlaku di luar negara.Hubangan secara diplomatik secara timbal balik
dengan kuasa Eropah menyebabkan yang berlaku di luar negara. Hubangan diplomatik secara
timbal balik dengan kuasa Eropah dianggap tidak penting walaupun diplomat Eropah
dibenarkan berada di Istambul.

2. Pada abad ke-17 M, sikap kerajaan Uthmaniyah terhadap Eropah mula berubah
melalui beberapa Perjanjian yang memaksa kerajaan Uthmaniyah menyerahkan
wilayahnya kepada barat. Contohnya, kepada Habsburg hampir keseluruhan Hungary dan
sebahagian besar Silvania dan Croatia. Di samping menyerahkan sebahagian Ukraine dan
Prodolia kepada Poland. Perkembangan ini dipandang sebagai bermulannya era kemorosotan
kerajaan Uthmaniyah serta tidak menjadi ancaman kepada Kristian Eropah. Kuasa Eropah yang
bercita-cita besar ke atas kerajaan Uthmaniyah pada ketika itu ialah Rusia. Disamping itu,
 Austria juga berminat dengan Balkan dan menjadi pengimbang untuk menyekat pengaruh Rusia
daripada menjadi beditu kuat. Fasa baharu ini memperlihatkan persaingan pengaruh dalam
kalangan kuasa-kuasa Eropah seperti Rusia, Austria, Jerman, Perancis dan Bratish yang
mempunyai kepantingan masing-masing. Persaingan yang berlaku ketika era kemerosotan
kerajaan Uthmaniyah ini dinamakan “The Eastern Question”, iaitu kuasa Barat mencari peluang
untuk mengusai wilayah kerajaan tersebut.

3. Dalam masa yang sama, persoalan lain yang perlu dihadapi oleh kerajaan
Uthmaniyah ialah bagaimana untuk mengembalikan kekuatan serta menyelamatkan
perpaduan negara. Pd abad ke-19, situasi kelemahan kerajaan Uthmaniyah dilihat semakin
serius. Kekalahan dalam perang Crimea pd thn 1875 M, bertambah jelas buat Perancis dan
Inggeris bahawa kerajaan Uthmaniyah sudah tidak mempunyai sumber kekayaan yang boleh di
kaut lagi. Oleh itu, kerajaan ini dianggap tidak lagi menjadi sekutu penting dalam pakatan
tentera. Berikutan itu, British dan Perancis mula berpaling tadah dan menyertai Rusia dalam
merampas wilayah kerajaan Uthmaniyah. Pd thn 1875 M, British menduduki Cyprus dan Rusia
menyerang Bulgaria. Pd thn 1878 M, Rusia memaksa Uthmaniyah menyerahkan tiga buah
wilayah di bahagian Timur, iaitu Batum, Ardahan dan Kars. Pd 1881 M, Perancis menakluki
Tunisa, British mengusai Mesir dan akhirnya pd thn 1909 M, Bulgaria mengistiharkan
kemerdekaan dan Austria merampas Bosnia dan Herzegovina. Imperilisme baharu Eropah, yang
bermula pd thn awal kurun ke-19 M itu telah mengakibatkan penembusan idea-idea Barat secara
berunsur-unsur dalam kehidupan masyarakat Timur Tengah. Idea-idea tersebut akhirnya
dimanifestasikan dalam bentuk nasionalisme dan sekularisme. Fahaman kebangsaan moden
yang mencetus konsep “negara bangsa” adalah bersumpah Revolusi Perancis.

4. Masalah dalaman menjadi punca utama memudahkan penembusan pengaruh asing

pd abad ke-19 M yang akhirnya menjatuhkan kerajaan Uthmaniyah pd abad ke-20
M. Keutamaan yang diberikan oleh Uthmaniyah dalam dasar capitualations dan juga pelaksaan
sistem millet untuk memenuhi toleransi agama pd abad ke-19 M menjadi aditasi politik.
Pengaruh idea-idea persamaan dan persaudaraan yang tersebar meluas di Eropah menyebabkan
masyarakat bukan Islam, terutamanya Kristian dan Yahudi bangkit memperjuangkan konsep
tersebut. Kelemahan yang semakin ketara ini, dimanipulasi oleh Perancis, British dan Rusia
dengan masing-masing mengaku menjadi juara untuk melindungi kepentingan masyarakat
Kristian Katolik, Protestan dan Yahudi dalam kerajaan Uthmaniyah. Idea-idea Revolusi Perancis
dan campur tangan asing tersebut ternyata membangkitkan masyarakat bukan Islam, terutama di
bahagian Eropah Kerajaan Uthmaniyah yang menuntut persamaan status serta kemerdekaan
sepenuhnya daripada kerajaan Uthmaniyah. Polisi yang dipilih ke arah modenisasi Negara ialah
nasionalisme Turki. Melalui Pan-Turanisme, darah Turki tidak hanya menjadi identity etnik
malahan juga identity politik. Penggulingan Sultan Abd al-Hamid 2 (1876-1909 M),
menandakan satu era perubahan yang keluar dari rangka dasar Pan-Islamisme dan Ottomanisme.

5. Perang Dunia Pertama yang berakhir pada 1918 M, membawa kepada perubahan
yang besar ke atas Timur Tengah, khususnya dunia Arab. Semasa peperangan berlangsung,
British mengistiharkan Deklarasi Balfour yang menjadi asas penubuhan negara Yahudi di bumi
Palestin pada tahun 1948 M. Antara tahun 1920 M hingga 1948 M, dunia Arab mengalami satu
tempoh kemunculan entiti politik yang berasingan di bawah rejim-jejim yang didukung oleh
Perancis, British, Sepanyol dan Itali. Setelah Algeria , Tunisia dan Maghribi jatuh di bawah
kekuasaannya pada tahun 1920 M, Perancis berjaya menawan Syria. Kesatuan Syria yang
dinikmati selama berada di bawah kerajaan Uthmaniyah turut dileburkan menjadi enam buah
 negeri, iaitu Great Lebanon, ‘Alawiyyah, Damsyik, Aleppo, Druze dan Alexandretta. Rasional
di sebalik pemecahan sedemikian ialah kea rah mewujudkan pandangan kedaerahan. Iraq,
Palestin, Transjordan diletakkan di bawah British. Kedua-dua kuasa Eropah ini, iaitu British dan
Perancis, menguatkan cengkaman masing-masing ke atas wilayah yang diperuntukan atas nama
kuasa mandate.

6. Berikutan itu, perjuangan nasionalisme Arab bertukar arus kepada penentangan

kuasa-kuasa Eropah. Selepas Perang Dunia Kedua memperlihatkan banyak daripada Negara-
negara Timur Tengah mencapai kemerdekaan dalam sempadan-sempadan politik yang diatur
oleh penjajah Barat. Kuasa-kuasa penjajah seperti British, Perancis, Sepanyol dan Itali di
bahagian-bahagian sesama mereka wilayah Arab Afrika manakala wilayah Arab Asia
dibahagikan di antara British dan Perancis. Penjajahan Perancis di Lubnan, British di Iraq dan
Palestin, Itali, di Libya dan Sepanyol di Maghribi meningggalkan kesan yang mendalam ke atas
penduduk tempatan hingga ke tahap mengisi kemerdekaan. Proses kelahiran Negara bangsa di
Timur Tengah berkait rapat dengan penjajahan Barat yang begitu ketara terutama selepas Perang
Dunia Pertama.

Penutup

Konsep Negara bangsa ini juga menjadi fenomena politik yang menyeluruh berikutan kejatuhan
kerajaan Uthmaniyah dan kebangkitan gerakan nasionalisme di rantau tersebut. Penjajahan
Perancis di Syria dan Lubnan, British di Iraq dan Palestin, Itali di Libya dan Sepanyol di
Mighribi meninggalkan kesan yang mendalam ke atas penduduk tempatan hingga ke tahap
mengisi kemerdekaan.
Selepas Perang Dunia Kedua, banyak daripada Negara-negara Timur Tengah mencapai
kemerdekaan dalam sempadan-sempadan politik yang diatur oleh Barat.

Soalan 129: Huraikan Pembentukan Negara Bangsa Mesir Pada abad Ke-20

Pendahuluan

Mesir secara geografinya merupakan sebuah negara yang terletak di benua Afrika dan bukanlah
negara Arab pada mulanya. Mesir mula terdedah kepada kebudayaan Barat khususnya Perancis
apabiala Napoleon berjaya menawan Mesir yang ketika itu berada di bawah pemerintahan
kerajaan Mamluk pada tahun 1798.
Namun, penguasaan Perancis terhadap Mesir hanya untuk seketika. Selepas tiga tahun, Sulta
salim 3 menghantar tentera Turki Uthmaniyah dengan pakatan Britain untuk merampas Mesir
daripada tangan Perancis.Angkatan tentera ini diketuai oleh Muhammad Ali Pasha.

Isi-isi penting:

1. Selepas berjaya menghalau Perancis dari bumi Mesir, Sultan Turki Uthmaniyah
mengiktiraf kekuasaan Muhammad Ali Pasha di Mesir. Namun, penganti-penganti Ali
Pasha yang banyak dilanda masalah terutamanya Ismail yang berhutang sebanyak 100 Juta
Pound Euro dengan bank-bank Eropah telah membuka pintu kuasa imperialis Barat campur
tangan secara terang-terangan dalam pentadbir Mesir.
2. Pada tahun 1882, Britain meletakkan seorang Prokonsul British di Mesir dan
bermulanya penjajahan secara rasmi oleh Britain terhadap Mesir. Ia berlaku selepas
pemberontakan Urabi dalam menentang diskriminasi yang dikenakan kepada tentera fellhahin
(atau penduduk asal Mesir) berjaya dipatahkan, Semasa berada di bawah cengkaman British,
banyak perubahan yang telah berlaku di Mesir. Antaranya ialah sistem pemerintahan Khedif
(Gabenor) diletakkan di pengawasan Britain dan sistem buruh paksa yang menjadi amalan
tradisonal di Mesir dihapuskan.

3. Sebelum tahun 1914, sistem pendidikan British mengenakan yuran pendidikan kepada
pelajar yang menuntut di sekolah kerajaan, walhal di bawah pemerintahan Khedif
sebelum ini, pendidikan di Mesir adalah percuma. Ini meluaskan jurang perbezaan kelas
dalam masyarakat Mesir. Di sekolah agama dan sekolah rendah, Britain menggalakkan
penggunaan dialek tempatan, iaitu bahasa Arab Misriyah atau Amiiyah dalam pengajaran di
dalam kelas. Ini mengukuhkan lagi identiti Mesir sambil menjauhkan generasi baharu Mesir
memahami bahasa Arab Fushah yang digunakan dalam al-Quran.

4. Selepas Perang Dunia Pertama tamat, Mesir secara rasmi diumumkan sebagai jajahan
British yang berlindung di bawah Kerajaan Diraja British. Namun, disebabkan kekacauan
dalaman yang melanda Mesir apabila rakyat dipaksa menyertai Perang Dunia Pertama, rakyat
mula bangkit memberontak. Pada 13 November 1918, satu delagasi (wafd) yang terdiri
daripada pemimpin nasionalis yang diketuai olah Saad Zaghlul telah menemu Pesuruhjaya
Tinngi British di Mesir, Jeneral Ser Reginald Wingate untuk memohon kemerdekaan Mesir
secara formal dan menuntut untuk menghantar seorang wakil ke perundagan Damai Paris.
Permintaan delagasi wafd ini ditolak mentah-mentah oleh British malah pemimpin utama
deligasi ditangkap dan dibuang negeri serta-merta ke Malta. Tindakan British ini mencetuskan
kebangkitan nasional yang melibatkan seluruh penduduk Mesir tanpa mengira darjat,pekerjaan
mahupun agama.

5. Kebangkitan rakyat Mesir tidak dapat dibendung lagi oleh British dan pada Disember
1919, mereka menghantar satu suruhanjaya peninjau yang dikenali sebagai Misi Milner
untuk melihat keadaan di Mesir. Misi Milner mencadangkan kepada kerajaan British untuk
memberi kemerdekaan kepada Mesir namun dengan bersyarat. Empat Prasyarat Kemerdekaan
Mesir menyatakan Kerajaan Diraja British bertanggugjawab untuk menguruskan: Keselamatan
sitem komunikasi (Terusan Suez) empayar British di Mesir, Pertahanan di Mesir, iaitu
dicerobohi sama ada secara langsung atau tidak langsung oleh kuasa asing. Perlindungan bagi
kepentingan orang asing dan golongan minoriti di Mesir dan Kepentingan di Wilayah Sudan.

Penutup

Akhirnya pada tahun 1992, British telah mengisytiharkan kemerdekaan Mesir selepas Mesir
bersetuju dengan semua syarat yang diberikan oleh British.
Sejurus kemerdekaan diumumkan, Perlembagaan Mesir diisytiharkan pada tahun 1923 dan Raja
Fuad 1 ditabalkan menjadi Sultan Mesir Dalam pilihan raya pertama Mesir, Saad Zaghlul
menang dalam pilihan raya tersebut dan dilantik menjadi Perdana Menteri Mesir.
Soalan 130: Huraikan faktor-faktor pembentukan negara bangsa Mesir abad ke-20.

Pendahuluan

Mesir secara geografinya merupakan sebuah negara yang terletak di benua Afrika dan bukanlah
negara Arab pada mulanya. Mesir mula terdedah kepada kebudayaan Barat khususnya Perancis
apabila tentera Napoleon berjaya menawan Mesir yang ketika itu berada di bawah pemerintahan
kerajaan Mamluk pada tahun 1798.
Namun penguasaan Perancis terhadap Mesir hanya untuk seketika. Selepas tiga tahun, Sultan
Salim III menghantar tentera Turki Uthmaniyah dengan pakatan Britain untuk merampas Mesir
daripada tangan Perancis.

Isi-isi penting

1. Kemunculan golongan nasionalis

Diskriminasi pihak British telah mewujudkan golongan nasionalis yang menuntut kemerdekaan
Mesir dan sistem parlimen seperti di Barat. Pihak tentera(orang Mesir) telah dikawal rapi oleh
pihak British, manakala lulusan undang-undang tidak disekat aktivitinya. Golongan pemimpin
ini ialah Mohammad Farid dan Mustafa Kamil.
Lulusan undang-undang dididik oleh pensyarah berketurunan Perancis yang bertugas di Mesir.
Mereka telah menjalankan kegiatan untuk menghasut pelajar agar memusuhi pihak British. Hal
ini berkembang dengan subur dan merasakan diskriminasi British dalam bidang pentadbiran.
Walaupun kedudukan Mesir berada di Afrika Utara tetapi sebahagian besar penduduknya
merasakan mereka adalah sebahagian daripada orang Arab. Pihak British cuba menghapuskan
keadaan tersebut dengan menggalakkan masyarakat Mesir bertutur dalam dialek Misriyah bagi
mengukuhkan identiti Mesir.
Generasi baharu Mesir akan tersisih daripada bahasa Arab Fushah yang digunakan dalam al-
Quran. Oleh itu timbul rasa gelisah dalam kalangan ulama Mesir.

2. Pembukaan Terusan Suez

Pembukaan Terusan Suez sejak tahun 1869 menarik perhatian kuasa Barat seperti Perancis dan
British untuk sama-sama menguasainya sehingga mereka berjaya memeteri perjanjian dengan
Mesir supaya terusan ini menjadi terusan antarabangsa yang akan membenarkan kapal-kapal
dari seluruh pelusuk dunia.
Kebijaksanaan pihak British memasang perangkap supaya Khedif ismail dibelenggu masalah
hutang dan akhirnya muflis membolehkan mereka menguasai Terusan Suez.Terusan Suez
menjadi sensitif kepada penduduk Mesir kerana pihak penjajah akan menempatkan tentera di
kawasan terusan itu.Penduduk tempatan sememangnya tidak dapat berbuat apa-apa terhadap
perkembangan tersebut.
3. Faktor Politik

Suasana di Mesir antara tahun 1900 hingga 1918 tidak memihak kepada penduduk tempatan.
Mesir masih berada di bawah empayar Utmaniyah yang diwakili oleh Khedif, namun kuasa
pemerintahan sebenar berada di tangan pihak British yang sudah bertapak kukuh sejak tahun
1882.
Kedua-dua pihak yang memerintah, iaitu Khedif dan pihak British tidak berusaha membaiki
keadaan rakyat dan pada masa yang sama tidak bersikap untuk menerima kritikan serta protes
daripada rakyat yang tidak sukakan mereka.

4. Kebudayaan masyarakat

Budaya masyarakat Mesir juga mengalami saat yang tenat akibat pengaruh kebudayaan penjajah
yang bersifat sekular. Akhbar dan majalah di Mesir selalu mengungkapkan tulisan yang
menyatakan Mesir merupakan sebahagian daripada Eropah.
Akibatnya kebudayaan penjajah yang sekular mempengaruhi secara mendalam rakyat Mesir
sehingga mengenepikan ajaran Islam.

5. Kedudukan ekonomi

Rakyat Mesir sangat lemah. Ramai wanita Mesir hanya menjadi pembantu rumah kepada orang-
orang British yang bekerja di tapak projek Terusan Suez. Ini bermakna sebahagian besar
masyarakat Mesir ketika itu hanya bergantung kepada kedudukan ekonomi penjajah.
Biarpun Mesir merupakan negara yang kaya dengan hasil buminya, namun hasil-hasil itu dikaut
oleh pedagang-pedagang kaya dari Barat.
Pembinaan negara dan bangsa Mesir pada abad ke-20 terhalang kerana dominasi Barat terhadap
negara Sungai Nil itu serta pemerintah yang mengabaikan kebajikan rakyat.

Penutup

Akhirnya pada tahun 1922, British telah mengisytiharkan kemerdekaan Mesir selepas Mesir
bersetuju dengan semua syarat yang diberikan oleh British.
Sejurus kemerdekaan diumumkan, perlembagaan Mesir diisytiharkan pada tahun 1923 dan Raja
Fuad I ditabalkan menjadi Sultan Mesir. Dalam pilihan raya pertama Mesir, Saad Zaghlul
menang dalam pilihan raya tersebut dan dilantik menjadi Perdana Menteri Mesir.