1.0 PENDAHULUAN 1.

1 Pengenalan

Dalam Bahasa Melayu, morfologi merupakan suatu bidang ilmu yang mengkaji tentang kata dan pembentukan kata. Terdapat beberapa perkara yang dikaji dalam bidang morfologi. Antara bidang tersebut ialah cara suatu kata dibentuk, proses-proses yang berlaku dalam pembentukan kata dan bentuk-bentuk yang terhasil dari proses tersebut. Menurut Nik Safiah Karim (1996), morfologi ialah bidang ilmu bahasa yang mengkaji struktur, bentuk dan penggolongan kata. Manakala pendapat Raminah Hj. Sabran dan Rahim Syam (1995), morfologi ialah satu bidang dalam kajian bahasa yang mengkaji tentang perkataan dan cara-cara pembentukannya. Marzukhi Nyak Abdullah dan Samsu Yaacob pula menyatakan morfologi ialah kajian tentang struktur dalaman kata-kata atau bentuk-bentuk kata dan bidang ilmu bahasa yang membicarakan atau mempelajari selok-belok struktur kata serta pengaruh perubahan-perubahan struktur kata terhadap golongan dan erti kata. Kata terbentuk daripada beberapa unit yang kecil. Unit tersebut dipanggil sebagai morfem. Morfem bermaksud unsur terkecil yang mengandungi makna. Morfem ini boleh dibahagikan kepada dua kategori, iaitu morfem bebas dan morfem terikat. Sebagai contoh, morfem bebas merupakan bentuk yang dapat berdiri sendiri sebagai kata sempurna seperti kalah, budak, dunia dan sebagainya. Bagi morfem terikat pula, ia merupakan kata yang tidak boleh berdiri sendiri seperti me-, mem-, meny-, dan meng-. Morfem juga boleh dinyatakan sebagai sesuatu yang bersifat abstrak. Ia bermaksud morfem tidak boleh didengar atau diujarkan. Morfem perlu ditukarkan ke dalam bentuk fizikal yang lebih konkrit. Bentuk yang dinamakan sebagai fizikal

dipanggil sebagai morf. Morf mewakili morfem dalam sesuatu bahasa. Seandainya terdapat beberapa unsur morf yang mewakili satu morfem, kumpulan morf ini dipanggil sebagai alamorf. Sebagai contoh, morfem meN- mempunyai beberapa alamorf iaitu me, men-, mem-, meny-, dan meng-.

Perbezaan alamorf ini terjadi bagi menyesuaikan bunyi-bunyi nasal dengan bunyi-bunyi awal kata dasar yang diimbuhkan dengan alamorf-alamorf tersebut. Pada akhir pelaksanaan tugasan, pengkaji dikehendaki menghuraikan proses pembentukan kata bahasa Melayu yang terdiri daripada pembentukan kata nama, kata kerja, kata adjektif, dan pembentukan kata baharu. Pengkaji juga perlu membanding beza imbuhan dan bentuk perkataan bahasa Melayu.

1.2 Objektif Kajian

Pada akhir tugasan ini, pengkaji dapat :i. Menghasilkan nota berkaitan dengan imbuhan dan proses pembentukan kata yang terdapat dalam Bahasa Melayu. ii. iii. Membina tutorial pembelajaran berdasarkan salah satu jenis imbuhan yang terdapat dalam Bahasa Melayu. Membuat analisis tentang jenis golonagn kata yang terdapat dalam teks pilihan.

1.3 Batasan Kajian

Tugasan kerja kursus projek Morfologi Bahasa Melayu, BMM 3109 ini menumpukan kepada penghasilan pakej tugasan yang meliputi analisis pembentukan kata bahasa Melayu. Tugasan ini juga menumpukan kepada proses penyediaan bahan pengajaran untuk mata pelajaran Bahasa Melayu menggunakan teknologi maklumat dan komunikasi.

1.4 Kaedah Kajian

Kaedah

yang digunakan

dalam kajian

secara

keseluruhannya ialah

kaedah

kepustakaan dan kaedah tinjauan. Pusat sumber dijadikan sebagai punca utama sumber rujukan untuk mencari buku-buku rujukan yang berkaitan dengan kajian. Selain itu, rujukan daripada buku yang dibeli juga adalah salah satu cara untuk mendapatkan maklumat tambahan dan juga input yang jelas. Penggunaan Internet juga diaplikasikan dalam pencarian bahan tambahan berkaitan dengan BMM 3109. Perbincangan bersama-sama rakan-rakan sekelas juga merupakan salah satu kaedah yang telah digunakan sebagai penambahan ilmu. Kolaborasi dengan pensyarah dilakukan secara berkala agar tugasan dapat dilaksanakan berdasarkan garis panduan yang telah ditetapkan dan dikehendaki.

2.0 IMBUHAN KATA DAN PEMBENTUKAN KATA BAHASA MELAYU 2.1 Imbuhan Kata

Imbuhan ialah unit-unit bahasa tertentu yang ditambahkan pada bentuk-bentuk lain yang menyebabkan perubahan makna nahunya. Imbuhan terbahagi kepada empat jenis iaitu awalan, sisipan, apitan dan akhiran. Imbuhan bertugas untuk mengubah atau menetapkan kelas pelbagai kata seperti :i. ii. iii. iv. v. vi. vii. kata nama kata bilangan kata sendi kata adjektif kata kerja kata hubung kata keterangan
Imbuhan awalan ialah imbuhan yang ditambahkan pada hadapan kata dasar.

Contohnya berlari. Imbuhan ber- ditambahkan pada hadapan kata dasar lari. Manakala imbuhan sisipan ialah imbuhan yang diselitkan di antara unsur-unsur kata dasar. Contohnya kemuncup. Imbuhan em-disisipkan dalam kata dasar kuncup. Imbuhan apitan pula imbuhan yang ditambahkan serentak pada hadapan dan belakang kata dasar. Contohnya pembacaan. Imbuhan pem-...-an ditambahkan pada kata dasar. Kata dasar baca diapit oleh imbuhan tersebut. Imbuhan akhiran ialah imbuhan yang ditambahkan pada bahagian belakang kata dasar. Contohnya manisan. Imbuhan an ditambahkan diakhir pada bahagian kata dasar.

Bentuk Imbuhan Awalan

Pengertian

Contoh

Imbuhan yang ditambah pada berbahagian hadapan kata dasar ter-

berjalan terambil lautan panjangkan

Akhiran

Imbuhan

yang

ditambahkan -an

pada bahagian belakang kata -kan dasar Sisipan Imbuhan yang diselitkan di -emantara unsur-unsur kata dasar

g + em + uruh (kata dasar guruh)

Apitan

Imbuhan yang ditambahkan ke-...-an serentak pada hadapan dan pe-...-an pada belakang kata dasar

kedudukan pedalaman

2.2 Pembentukan Kata

Bidang pembentukan kata merupakan subsistem dalam sistem bahasa. Dalam konteks Bahasa Melayu, pembentukan kata dipandang sebagai proses mengolah unsur-unsur bahasa tersebut sehingga menjadi pekataan yang boleh diujarkan dan difahami oleh penuturnya. Pembentukan kata lazimnya dihuraikan daripada sudut prosesnya. Bahasa Melayu mempunyai beberapa cara membentuk perkataannya. Ada bentuk perkataan bersifat tunggal, contohnya bangunan, mati, hitam. Di samping itu, terdapat perkataan yang dibentuk hasil proses pengimbuhan, pemajmukan dan penggadaan. Proses pembentukan kata bahasa Melayu adalah bersifat derivatif iaitu dapat menerbitkan banyak perkataan melalui pencantuman kata dsar dengan pelbagai imbuhan yang terdapat dalam sesuatu bahasa itu. Kaedah pembentukan perkataan yang terdapat dalam bahasa Melayu berbeza daripada kaedah pembentukan bahasabahasa yang bersifat fleksi. Sifat ini membentuk atau mewujudkan perkataanperkataannya melalui perubahan fonem dalam kata dasar itu sendiri dengan berdasarkan golongan kata atau kasusnya. Selain itu, perkataan juga dapat diterbitkan daripada penggandaan kata dasar, sama ada secara menyeluruh atau hanya sebahagian kata dasar tersebut. Penggandaan menyeluruh bererti kesemua kata dasar itu diulang tanpa sebarang perubahan. Contohnya bagunan-bangunan, alat-alat dan sebagainya. Penggandaan yang berlaku pada sebahagian kata dasar bermaksud hanya sebahagian kata dasar itu diulang. Contohnya jari-----jejari,merata------ meratarata dan sebagainya. Satu lagi jenis perkataan yang terdapat dalam bahasa Melayu ialah bentuk yang diterbitkan melalui penggabungan dua kata dasar atau lebih, contohnya jalan raya, cari gali dan sebagainya. Proses pembentukan dalam bahasa Melayu membincangkan dari segi bentukbentuk yang terhasil seperti bentuk kata tunggal, bentuk kata terbitan, bentuk kata majmuk dan bentuk kata ganda.

Kata pemajmukan

tunggal

ialah

kata

yang

tidak mengalami

proses

pengimbuhan,

dan penggandaan.

Dalam bahasa Melayu,

kata tunggal boleh

mengandungi hanya satu suku kata atau mengandungi lebih daripada satu suku kata. Terdapat kata tunggal yang langsung tidak menerima imbuhan seperti itu, ini, sini, mereka, dan sana tetapi kebanyakan kata tunggal berpotensi menerima imbuhan untuk menjadi kata terbitan. Kata tunggal ada yang terdiri daripada satu suku kata, dua suku kata dan seterusnya hingga enam suku kata. Kata tunggal satu suku kata mempunyai jumlah yang agak terhad dalam bahasa Melayu. Ada antaranya merupakan pinjaman daripada bahasa asing terutamanya bahasa Arab dan bahasa Inggeris. Ada juga perkataan yang merupakan kependekan bagi perkataan dua suku kata atau lebih, misalnya ku untuk aku, tu untuk itu, tetapi perkataan sedemikian tidak dianggap perkataan satu suku kata. Jadual berikut menunjukkan pola gabungan konsonan-vokal dalam kata tunggal bahasa Melayu :

Pola Konsonan-vokal KV VK KVK KKVK KVKK KKKV KKKVK

Contoh

Sebahagian besar daripada perkataan dalam bahasa Melayu terdiri daripada dua suku kata. Berikut adalah pola kata tunggal dengan dua suku kata :

Pola kata tunggal dua suku kata V + VK V + VK V + KVK VK + KV VK + KVK KV + V KV + VK KV + KV KV + KVK KVK + KV KVK + KVK

Contoh

10

Kata tunggal tiga suku kata dalam bahasa Melayu agak sedikit jika dibandingkan agak kecil. Tetapi, pola-pola susunan konsonan-vokalnya agak banyak. Kebanyakan perkataan tiga suku kata ini terdiri daripada kata-kata pinjaman. Antara polanya :

Pola konsonan-vokal KV +V+ KV KV +V +KVK V +KV+ V KV +KV +V KVK +KV+ V KV +KV+ VK KVK +KV+VK V +KV+ KV V +KV+ KVK VK +KV+KV KV +KV+ KV KVK +KV+ KV VK +KV+ VK V +KV+ VK KV +KV+ KVK KVK +KV+ KVK

Contoh

11

KV +KVK+ KV KVK +KVK+ KV KVK +KVK+ KV

Dalam bahasa Melayu, kata tunggal empat suku kata dan lebih hanya terdapat sebilangan kecil sahaja. Kebanyakan perkataan ini ialah kata pinjaman. Antaranya ialah : Pola konsonan-vokal KV +KV+ VK+ KV KV +KVK+ KV+ KV KVK +KV+ KV+ KV KVK +KV+ V+ KV KV +KV +KV+ KV KV +KV +KV+ KVK KVK +KV +KV+ KVK KVK +KVK+ KV+ KV KV +KV +V+ KVK V +KV +KVK+KV+ KV KVK +KV+ KV+ KV+ KVK KV +KV +KV+ KV+ KV+ KV Contoh

12

Selain daripada perkataan di atas, kata akronim juga tergolong dalam kata tunggal. Kata akronim ialah kata yang terbentuk sebagai hasil percantuman bahagianbahagian daripada serangkai kata. Bahagian-bahagian yang dicantumkan itu boleh terdiri daripada huruf-huruf, suku-suku kata atau bahagian-bahagian daripada sesuatu kata. Huruf akronim boleh ditulis dalam tiga cara bergantung kepada cara pembentukan akronim tersebut. Pertama, percantuman huruf-huruf awal kata, contohnya Universiti Pendidikan Sultan Idris (UPSI), Edaran Otomobil Nasional (EON), Institut Pendidikan Guru Kampus Ipoh (IPGKI) dan sebagainya. Kedua, percantuman huruf dan suku kata sesedap sebutan. Contohnya Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (Jakim), Majlis Kanser Nasional (Makna), Sukan Malaysia (Sukma) dan sebagainya. Ketiga, percantuman suku kata awal kata. Contohnya cerita pendek(cerpen), taman bimbingan kanak-kanak (tabika), kumpulan gitar rancak (kugiran) dan sebagainya. Keempat, percantuman bahagian awal kata pertama dengan bahagian lain kata yang menyusulinya. Contohnya hala laju (halaju), jentera tolak (jentolak), tumbuh besar (tumbesar) dan lain-lain. Proses pembentukan kata yang kedua ialah kata terbitan. Kata terbitan ialah kata yang terhasil daripada proses pengimbuhan, iaitu proses menggandingkan imbuhan pada kata dasar. Imbuhan tersebut terdiri daripada imbuhan kata nama, kata kerja dan lain-lain. Antara contoh kata terbitan ialah kajian, pemandangan, gemilang, bersatu, menangis, mempersoalkan dan pemenang. Imbuhan terdiri daripada morfem terikat sementara kata dasar ialah bentuk morfem bebas yang dapat menerima imbuhan. Imbuhan ialah bentuk morfem yang tidak boleh hadir bersendirian dalam ayat, iaitu harus diimbuhkan pada bentuk yang lain yang merupakan kata dasar. Imbuhan terbahagi kepada empat jenis iaitu awalan, akhiran apitan dan sisipan.
13

Awalan dapat wujud dalam kata nama terbitan, kata kerja terbitan dan kata adjektif terbitan. Awalan kata nama pepempenpengpengepelperkejurumahatataprasubsupraekadewiAwalan kata kerja mememmenmengmengememperberbebelterdidiperAwalan kata adjektif tertese-

14

Imbuhan akhiran pula dapat wujud dalam kata nama terbitan dan kata kerja terbitan sahaja. akhiran kata nama -an -wan -man -wati -isme -in -at -ah -kan -i akhiran kata kerja

Manakala apitan wujud dalam kata nama terbitan, kata kerja terbitan dan kata adjektif. kata nama pe-...-an pem-...-an pen-...-an penge-...an pe-...an kata kerja me-...-kan men-...-kan mem-...-kan meng-...-kan menge-...-kan kata adjektif ke-...-an

15

per-...an pel-...an ke-...an

ber-...-kan ber-...-an di-...-kan me-...-i men-...-i mem-...-i meng-...-i di-...-i diper-...-kan diper-...-i memper-...-i memper-...-kan ke-...-an

Sisipan tidak lagi produktif dalam pembentukan kata terbitan. Bentuk kata terbitan bersisipan dalam bahasa Melayu hanya wujud dalam kata nama, kata adjektif dan kata kerja.

Imbuhan Sisipan -el-

Kata Nama

Kata Adjektif

Kata Kerja

gembung >gelembung

sirat > selirat

capak > celapak

-er-

suling > seruling

sendeng

> gapai > gerapai

16

serendeng -em-inguntur > gemuntur guruh > gemuruh sambung sinambung >

Pembentukan kata yang ketiga ialah kata majmuk. Kata majmuk ialah kata yang terbentuk dengan merangkaikan dua kata dasar atau lebih dan membawa makna yang tertentu. Kata majmuk bertindak sebagai satu unit dan kebanyakannya dieja terpisah. Kata majmuk bentuknya tidak boleh menerima sebarang penyisipan unsur lain. Kata majmuk dalam bahasa Melayu dapat dibahagikan kepada tiga jenis iaitu kata majmuk yang terdiri daripada rangkaian bebas, kata majmuk yang berbentuk istilah khusus dan kata majmuk yang mendukung maksud kiasan. Namun, dalam kata majmuk terdapat sebilangan kecil bentuk kata majmuk yang telah mantap dan dianggap sebagai satu perkataan yang utuh, walaupun bentuk kata tersebut mengandungi dua kata dasar. Perkataan tersebut dieja secara bercantum sebagai satu perkataan. Antaranya ialah : antarabangsa beritahu bumiputera jawatankuasa kakitangan kerjasama olahraga setiausaha sukarela suruhanjaya tandatangan tanggungjawab warganegara pesuruhjaya

17

Kata majmuk juga mengalami penggandaan. Penggandaan hanya berlaku pada unsur pertama kata sahaja. Namun, bagi bentuk yang telah mantap, penggandaannya melibatkan keseluruhan unsur.

alat-alat tulis balai-balai raya suku-suku kata jirim-jirim organik Menteri-Menteri Besar Penolong-Penolong Pendaftar

Naib-Naib Canselor kapal-kapal terbang gambar-gambar rajah garis-garis pusat model-model linear kapal-kapal terbang

Di samping itu, kata majmuk boleh menerima imbuhan untuk menghasilkan kata terbitan. Pengimbuhan kata majmuk terdapat dalam dua bentuk iaitu apabila kata majmuk menerima imbuhan yang merupakan awalan atau akhiran sahaja, ejaannya tetap berpisah. Contohnya:

campur aduk litar selari ambil alih

bercampur aduk berlitar selari mengambil alih

18

temu bual daya serap

ditemu bual daya serapan

Jenis kedua ialah apabila kata majmuk menerima imbuhan yang merupakan apitan, ejaannya menjadi bercantum. Misalnya :

campur aduk satu padu ambil alih temu bual daya serap

bercampuradukkan menyatupadukan mengambilalihkan menemubualkan kedayaserapan

Pembentukan kata yang keempat ialah kata ganda. Proses penggandaan ialah proses yang menggandakan kata dasar. Dalam proses ini, kata dasar boleh mengalami penggandaan penuh atau penggandaan separa. Malahan, kata ganda juga boleh digandakan serentak, berdasarkan rentak bunyi tertentu. Dalam bahasa Melayu, terdapat tiga jenis penggandaan, iaitu penggandaan penuh, penggandaan separa dan penggandaan berentak.

19

Penggandaan penuh ialah proses menggandakan seluruh kata dasar. Kata dasar yang boleh digandakan, sama ada kata dasar itu mengandungi imbuhan ataupun tidak. Contohnya :

Bapa manis hidup gelak persatuan

bapa-bapa manis-manis hidup-hidup gelak-gelak persatuan-persatuan

Manakala penggandaan separa ialah proses menggandakan sebahagian kata dasar sahaja. Kata yang digandakan itu boleh terdiri daripada kata tunggal atau kata terbitan. Bagi kata tunggal, penggandaan separa melihatkan pengulangan suku kata pertamanya dan gandaannya terletak pada bahagian depan kata dasar. Vokal (selain e pepet) dalam bentuk gandaan itu mengalami proses pelemahan, iaitu berubah menjadi e pepet. Contohnya :

langit -------- lalangit---------lelangit gelang------- gegelang------gegelang tikus-----------titikus---------tetikus bola---------- bobola--------- bebola sungut-------susungut-------sesungut

20

Bagi kata terbitan pula, penggandaan separa hanya berlaku pada kata dasar utama atau kata akarnya sahaja dan tidak melibatkan imbuhan. Kata akar yang diulang itu boleh terletak di bahagian depan kata dasar atau di belakang kata dasar. Contohnya:

Kata akar terletak di depan kata dasar asak-mengasak ejek-mengejek kata-mengata sindir-menyindir tawar-menawar usik-mengusik

Kata akar terletak di belakang kata dasar berangan-angan berlumba-lumba membelek-belek meraung-raung terapung-apung terkinja-kinja

21

Penggandaan berentak pula merupakan proses yang menggandakan kata dasar mengikut rentak bunyi tertentu dalam kata dasar. Berdasarkan perubahan dan pengulangan bunyi-bunyi demikian, maka penggandaan berentak dibahagikan kepada tiga jenis iaitu penggandaan berentak pengulangan vokal, penggandaan berentak pengulangan konsonan dan penggandaan berentak bebas. Proses penggandaan boleh berlaku pada kata nama, kata kerja dan kata adjektif yang masing-masing membentuk kata nama ganda, kata kerja ganda dan kata adjektif ganda.

Pengandaan berentak pengulangan vokal carut-marut cirit-birit gotong-royong hiruk-pikuk kuih-muih

Penggandaan berentak pengulangan konsonan bolak-balik desas-desus gunung-ganang mundar-mandir tanah-tanih

Penggandaan berentak bebas kusut-masai lintang-kedak simpang-siur rebah-rempah

22

3.0 TUTORIAL PEMBELAJARAN

23

4.0 ANALISIS TEKS

Dalam tatacara bernegara, bahasa merupakan salah satu tonggak yang mendasari sistem berkerajaan. Bahasa kebangsaan berfungsi sebagai bahasa pentadbiran, bahasa ilmu, bahasa perdagangan dan bahasa komunikasi.

Kata Nama Kata Nama Am Tak Hidup y Bahasa y Sistem y Bahasa kebangsaan y Bahasa pentadbiran y Bahasa ilmu y Bahasa perdagangan y Bahasa komunikasi Kata Kerja Kata Kerja Aktif Kata Tugas Kata Hubung Kata Bantu y Yang y Dan y Telah Aktif Tak Transitif Berpelengkap y Mendasari

24

Dalam konteks negara kita, bahasa yang dianggap sebagai bahasa kebangsaan ialah bahasa Melayu. Keupayaan bahasa Melayu dalam sistem bernegara telah terbukti sejak zaman Kesultanan Melayu Melaka lagi apabila bahasa Melayu dijadikan bahasa pentadbiran, bahasa ilmu tinggi, bahasa perdagangan, dan bahasa komunikasi umum.

Kata Nama Kata Nama Am Tak Hidup y Negara y Bahasa y Bahasa kebangsaan y Bahasa melayu y Sistem y Bahasa pentadbiran y Bahasa ilmu tinggi y Bahasa perdagangan y Bahasa komunikasi Kata Nama Khas Kata Ganti Nama Ganti Nama Diri Kata Kerja Kata Kerja Pasif y y Dianggap Dijadikan Kata Adjektif Sifatan atau Keadaan Kata Tugas Kata Hubung Kata Bantu y Dan y Telah y Tinggi y Kita Tak Hidup y Kesultanan Melayu Melaka

25

Selepas 53 tahun negara mencapai kemerdekaan, bahasa kebangsaan masih belum dilestarikan sepenuhnya sebagai bahasa ilmu tinggi dan bahasa komunikasi. Dalam hubungan ini, usaha untuk memasyarakatkan bahasa kebangsaan masih perlu diperkasakan dalam segala bidang, termasuklah bidang pendidikan, perundangan, sains dan teknologi, perdagangan, teknologi maklumat dan perkhidmatan kewangan. Kita perlu menanam sikap cinta kepada bahasa kebangsaan supaya kita sentiasa berasa bangga menggunakan bahasa kebangsaan dalam urusan seharian, dan dengan itu penggunaan bahasa kebangsaan akan menjadi lebih mantap dan lebih meluas lagi.

Kata Nama Kata Nama Am Tak Hidup y Negara y Bahasa kebangsaan y Bahasa ilmu y Bahasa komunikasi y Pendidikan y Perundangan y Sains y Teknologi y Perdagangan y Teknolohi maklumat y Perkhidmatan kewangan Hidup Kata Ganti Nama Kata Kerja Kata Kerja Aktif Berpelengkap Aktif Tak Transitif Tanpa Pelengkap y Mantap y Cinta y Menanam y Berasa
26

y Masyarakat y Kita

Ganti Nama Diri

Aktif Transitif

y Mencapai y Menjadi

Kata Kerja Pasif

y y

Dilestarikan Diperkasakan Kata Adjektif

Sifatan atau Keadaan

y Tinggi y Meluas y Bangga Kata Tugas

Kata Hubung

y Dan y Untuk y Supaya

Kata Bantu Kata Penegas

y Telah y Perlu

27

Nilai sesuatu bahasa itu berkait rapat dengan nilai ekonomi atau kemajuan sesebuah negara. Negara yang ekonominya berkembang pesat, bahasanya juga turut berkembang dengan pesat. Kesannya sekarang ini, ratusan ribu masyarakat Barat berlumba-lumba untuk mempelajari bahasa Mandarin di China kerana negara tersebut telah muncul sebagai pusat ekonomi dunia yang paling pesat berkembang. Begitu juga bahasa Jepun, bahasa Perancis atau bahasa Jerman dipelajari kerana negara tersebut telah menjadi negara maju. Semua negara itu memberikan nilai ekonomi pada bahasa mereka melalui penggunaannya dalam pelbagai bidang.

Kata Nama Kata Nama Am Hidup Kata Nama Khas Tak Hidup Tak Hidup y Negara y Bahasa y Masyarakat y y y y y y Kata Ganti Nama Ganti Nama Tunjuk y y Bahasa Mandarin China Barat Jepun Perancis Jerman Itu Ini Kata Kerja Kata Kerja Aktif Berpelengkap Aktif Tak Transitif Tanpa Pelengkap y Menjadi y Melalui y Berkembang y Berlumba-lumba Kata Kerja Pasif y Dipelajari

28

Kata Adjektif Sifatan atau Keadaan y Tinggi y Maju y pesat Kata Tugas Kata Hubung y Dan y Sebagai y Untuk y Atau Kata Bantu Kata Penguat y Telah y Paling

29

Sehubungan dengan itu, jika kita bertekad untuk menjadi negara maju pada tahun 2020, seharusnyalah bahasa Melayu diberikan nilai ekonomi dan nilai komersial seiring dengan kemajuan negara. Bahasa Melayu hendaklah digunakan dengan meluas dalam semua bidang, baik dalam sektor awam mahupun sektor swasta selaras dengan amalan di negara-negara maju yang menggunakan bahasa masing-masing.

Kata Nama Kata Nama Am Tak Hidup y Negara y Bahasa y Sektor swasta y Sektor awam Hidup Kata Nama Khas Kata Ganti Nama Ganti Nama Tunjuk Ganti Nama Diri y Kita Kata Kerja Kata Kerja Aktif Berpelengkap Kata Kerja Pasif y Digunakan y Diberikan Kata Adjektif Sifatan atau Keadaan Ukuran y Nilai Kata Tugas y Maju Aktif Tak Transitif Tanpa Pelengkap y Menjadi y Menggunakan y Bertekad y Itu Tak Hidup y Masyarakat y Bahasa Melayu

30

Kata Hubung Kata Bantu Kata Sendi Nama

y Dan y Untuk y Telah y Di y Dalam y Dengan y Pada

Kata Bilangan

y Tahun 2020

31

Pengisian

sambutan

Bulan

Bahasa

Kebangsaan

(BBK)

hendaklah

mencerminkan kewibawaan dan keutuhan bahasa kebangsaan, sehubungan dengan itu, diharapkan bermula daripada saat pelancaran sambutan BBK ini, perhebatkanlah promosi penggunaan bahasa kebangsaan, terutamanya di tempat-tempat awam. Hal ini penting kerana masyarakat umum mudah terpengaruh dengan cara dan gaya bahasa yang digunakan di tempat awam, terutamanya di papan-papan iklan.

Kata Nama Kata Nama Am Tak Hidup y Bahasa kebangsaan y Kewibawaan y Tempat-tempat awam y Papan-papan iklan y Pengisian Hidup Kata Nama Khas Kata Ganti Nama Ganti Nama Tunjuk y y Itu Ini Kata Kerja Kata Kerja Aktif Kata Kerja Pasif Kata Adjektif Sifatan atau Keadaan Kata Tugas Kata y Dan y Tinggi y Digunakan Aktif Tak Transitif Tanpa Pelengkap Berpelengkap y Mencerminkan y Terpengaruh Tak Hidup y Masyarakat y Bulan Bahasa Kebangsaan

32

Hubung

y Kerana y Yang

Kata Bantu Kata Sendi Nama

y Telah y Di y Dengan

33

Untuk memperkasakan penggunaan bahasa kebangsaan di tempat awam, peranan Pihak Berkuasa Tempatan (PBT) amat penting. Pada masa ini, terdapat 146 buah PBT di seluruh negara. Sekiranya setiap PBT menguatkuasakan Undang-undang Kecil Iklan dan Garis Panduan Papan Iklan premis perniagaan yang mewajibkan penggunaan bahasa kebangsaan di tempat awam, saya percaya tiada lagi paparan iklan dan penamaan bahasa kebangsaan di tempat awam, saya percaya tiada lagi paparan iklan dan penamaan bangunan serta premis yang tidak menggunakan bahasa kebangsaan. Penguatkuasaan undang-undang ini juga boleh mengelakkan kesalahan dalam penggunaan bahasa kebangsaan.

Kata Nama Kata Nama Am Tak Hidup y Bahasa kebangsaan y Negara y Penguatkuasaan undang-undang Kata Nama Khas Tak Hidup y y y Kata Ganti Nama Ganti Nama Tunjuk Ganti Nama Diri y Saya Kata Kerja Kata Kerja Aktif Aktif Tak Transitif Aktif Transitif Tanpa Pelengkap y Memperkasakan y Menguatkuasakan y Menggunakan y Mewajibkan y Mengelakkan Kata Tugas Kata y Dan
34

Garis Panduan Papan Iklan Pihak Berkuasa Tempatan Undang-undang Kecil Iklan Ini

y Percaya

Hubung Kata Bantu Kata Sendi Nama Kata Bilangan

y Yang y Telah y Dalam y Di y 146

35

Saya juga menyeru kepada semua pemimpin syarikat korporat supaya tidak meminggirkan penggunaan bahasa kebangsaan dalam urusan seharian. Hal ini penting untuk memastikan bahasa kebangsaan akan kekal relevan dalam dunia perniagaan dan perdagangan hari ini, serta mempunyai nilai ekonomi yang tinggi.

Kata Nama Kata Nama Am Tak Hidup y Bahasa kebangsaan y Perniagaan y Perdagangan y Ekonomi Hidup Kata Ganti Nama Ganti Nama Tunjuk Ganti Nama Diri y Saya Kata Kerja Kata Kerja Aktif Aktif Transitif y Menyeru y Meminggirkan y Memastikan Kata Adjektif Sifatan atau Keadaan Kata Tugas Kata Hubung y Dan y Yang y Supaya y Serta Kata Bantu y Telah y Tinggi y Pemimpin syarikat korporat y Ini

36

Bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan juga merupakan salah satu pemangkin utama dalam mewujudkan perpaduan di negara kita yang terdiri daripada masyarakat pelbagai kaum. Hubungan antara kaum dan etnik sentiasa menjadi agenda dalam usaha kerajaan untuk mencapai keharmonian masyarakat dan keamanan negara. Saya berharap, rakyat pelbagai kaum di negara kita dapat menguasai bahasa Malaysia dengan baik dan seterusnya memperkukuhkan perpaduan selaras dengan tema Bulan Bahasa Kebangsaan tahun ini, iaitu 1 Bahasa 1 Bangsa 1 Negara.

Kata Nama Kata Nama Am Tak Hidup y Bahasa kebangsaan y Bahasa y Kerajaan Hidup y Masyarakat y Kaum

y Etnik Kata Nama Khas Tak Hidup y y y y Kata Ganti Nama Ganti Nama Tunjuk Ganti Nama Diri y Saya y Kita Kata Kerja Kata Kerja Aktif Aktif Transitif y Menguasai y Memperkukuhkan y Mewujudkan Kata Tugas Kata y Dan
37

Bahasa Melayu Malaysia Bulan Bahasa Kebangsaan 1 Bahasa 1 Bangsa 1 Negara Ini

Hubung

y Dalam y Yang y Serta

Kata Sendi Nama

Daripada

38

Saya difahamkan, usaha Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP) untuk mengadakan program meningkatkan penguasaan bahasa Melayu dalam kalangan pelajar sekolah persendirian Cina mendapat sambutan dan kerjasama yang erat daripada Gabungan Dewan Perhimpunan Cina Malaysia, Persekutuan Persatuan Lembaga Penguruspengurus Sekolah Cina Malaysia (Dong Zhong), dan Persatuan Penterjemahan dan Penulisan Kreatif Malaysia (PERSPEKTIF). Begitu juga persatuan penulis India Malaysia yang turut memberikan kerjasama yang baik kepada DBP dalam usaha memartabatkan bahasa kebangsaan. Tidak ketinggalan juga, persatuan penulis pelbagai kaum di Sabah dan Sarawak yang turut memberikan sumbangan mereka dalam memartabatkan bahasa kebangsaan.

Kata Nama Kata Nama Am Hidup Kata Nama Khas Tak Hidup Tak Hidup y Bahasa Melayu y Persatuan penulis India Malaysia y Pelajar sekolah y y Gabungan Dewan Perhimpunan Cina Malaysia Persekutuan Persatuan Lembaga Penguruspengurus Sekolah Cina Malaysia y Persatuan Penterjemahan dan Penulisan Kreatif Malaysia y y Kata Ganti Nama Ganti Nama Diri y y y Kata Kerja Aktif Aktif Transitif Sabah Sarawak Beliau Saya Mereka Kata Kerja y Memberikan y Memartabatkan y Mendapat

39

Kata Kerja Pasif

y Difahamkan Kata Adjektif

Sifatan atau Keadaan

y Baik

Kata Tugas Kata Hubung y Dan y Untuk y Yang Kata Bantu Kata Sendi Nama y Telah y Dalam

40

Saya

percaya,

usaha

memartabatkan

bahasa

kebangsaan

akan

lebih

berkembang sekiranya program-program kebahasaan yang dilaksanakan melibatkan pelbagai kaum di negara ini. Program menterjemahkan buku, novel dan cerpen,sama ada daripada bahasa Mandarin atau bahasa Tamil ke dalam bahasa kebangsaan, misalnya akan membolehkan sesuatu tulisan atau karya itu turut dinikmati oleh semua kaum di Malaysia. Melalui cara tersebut juga, setiap kaum dapat mengenali dan memahami bukan sahaja pemikiran sesuatu kaum malah sensitiviti kaum itu sendiri. Hal ini secara tidak langsung dapat mengelakkan kenyataan berbaur perkauman yang boleh menjejaskan keharmonian kaum di negara ini.

Kata Nama Kata Nama Am Tak Hidup y Bahasa kebangsaan y Program-program kebahasaan y Buku y Novel y Cerpen Hidup Kata Nama Khas Tak Hidup y Kaum y y y Kata Ganti Nama Ganti Nama Tunjuk Ganti Nama Diri y Saya Kata Kerja Kata Kerja Aktif Berpelengkap Aktif Transitif y Menjejaskan
41

Malaysia Tamil Mandarin Ini

Aktif Tak Transitif

Tanpa Pelengkap

y Percaya y Usaha y Berkembang

y Melibatkan y Memartabatkan y Mengelakkan y Mengenali y Memahami y Membolehkan Kata Kerja Pasif y Dinikmati y Dilaksanakan Kata Tugas Kata Hubung y Dan y Yang y Atau y Dengan Kata Bantu y Telah y Oleh Kata Sendi Nama y Di

42

Pada peringkat serantau pula, kerajaan bersama tiga negara serantau telah menubuhkan Majlis Kesepakatan Bahasa yang dinamakan Majlis Bahasa Brunei Darussalam Indonesia Malaysia (MABBIM) sejak tahun 1972 untuk merancang dan menyelaraskan pembinaan bahasa Melayu, terutamanya yang berkaitan dengan penyelarasan ejaan serta penyediaan pedoman ejaan dan pembentukan istilah, selain membuat penyelidikan, penulisan dan penyebaran bahasa. Usaha tersebut, bukan sahaja dapat menyebarkan bahasa Melayu, malah turtu menyebarkan tamadun dan budaya Melayu ke seluruh dunia. Melalui kata keramat, Bahasa Jiwa Bangsa, kehebatan dan kegemilangan bangsa Melayu dan negara Malaysia turut dikenali pada peringkat serantau dan antarabangsa.

Kata Nama Kata Nama Am Hidup Kata Nama Khas y y Kata Kerja Aktif Aktif Transitif Tak Hidup Tak Hidup y Kerajaan y Antarabangsa y Bangsa Melayu y Majlis Bahasa Brunei Darussalam IndonesiaMalaysia Bahasa Jiwa Bangsa Malaysia Kata Kerja y Menubuhkan y Merancang y Menyelaraskan y Membuat y Menyebarkan Kata Kerja Pasif Kata Adjektif Sifatan y Kehebatan y Dinamakan

43

atau Keadaan

y Kegemilangan Kata Tugas

Kata Hubung

y Dan y Yang y Serta y Dengan

Kata Bantu

y Telah y Untuk y Dapat y Turut

Kata Sendi Nama

y Pada

44

Pembangunan bahasa kebangsaan pada era mendatang harus memberikan tumpuan kepada dua perkara, iaitu penegasan semula Dasar Bahasa Negara dan yang kedua ialah penyelesaian beberapa masalah pelaksanaan Dasar Bahasa Kabangsaan. Dalam Dasar Bahasa Negara, penegasan pelaksanaan dan penguatkuasaan hendaklah dilaksanakan sejajar dengan peranan bahasa kebangsaan sebagai bahasa rasmi negara. Peneguhan sikap penggunaaan bahasa juga hendaklah diberikan

tumpuan dalam pengisian program sambutan BBK. Pemupukan sikap dan peneguhan bahasa dalam kalangan masyarakat terhadap bahasa kebangsaan tidak harus dipandang ringan kerana kita bimbang bahasa yang kurang diungkapkan dalam apaapa jua suasana akan menghilangkan kewibawaan. Kita khuatir bahasa Melayu yang kita sanjung selama ini akan hilang akarnya.

Kata Nama Kata Nama Am Hidup Kata Nama Khas Kata Ganti Nama Ganti Nama Tunjuk Ganti Nama Diri y Kita Kata Kerja Kata Kerja Aktif Kata Kerja Pasif y Dilaksanakan y Diberikan y Dipandang y Diungkap Aktif Transitif y Memberikan y Menghilangkan Tak Hidup Tak Hidup y Bahasa kebangsaan y Negara y Masyarakat y y y Dasar Bahasa Negara Dasar Bahasa Kebangsaan Itu

45

Kata Adjektif Sifatan atau Keadaan Perasaan y Khuatir Kata Tugas Kata Hubung y Dan y Dengan y Sebagai Kata Bantu y Telah y Akan y Harus y Iaitu y Ialah Kata Sendi Nama y Dalam y Pada y Ringan y Hilang

46

Sambutan BBK adalah bertunjangkan paksi memperkasakan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan. Memperkasakan bahasa kebangsaan menjadi focus

pertama dalam pembinaan dan pembentukan negara bangsa sebagai bahasa rasmi negara seperti yang termaktub dalam Perlembagaan Persekutuan, Akta Bahasa Kebangsaan, Akta DBP dan Akta Pelajaran yang berasaskan kepada Penyata Razak dan Laporan Rahman Talib.

Kata Nama Kata Nama Am Kata Nama Khas Tak Hidup Tak Hidup y Bahasa Melayu y Bahasa kebangsaan y y y y y y y Kata Kerja Aktif Aktif Transitif Bulan Bahasa Kebangsaan Perlembagaan Persekutuan Akta Bahasa Kebangsaan Akta Dewan Bahasa dan Pustaka Akta Pelajaran Penyata Razak Laporan Rahman Talib Kata Kerja y Memperkasakan y Berasaskan y Menjadi Kata Tugas Kata Hubung y Dan y Yang y Adalah y Sebagai y Dalam

47

Kata Bantu Kata Sendi Nama

y Telah y Kepada

48

Kesemua akta tersebut menekankan serta menegaskan penggunaan dan kepentingan bahasa kebangsaan dalam mencorakkan bentuk dan wajah negara, bangsa dan bahasa yang berasaskan acuan kita sendiri. Dengan sokongan dan

kerjasama semua pihak dalam menjayakan BBK yang mengambil pendekatan sendiri, iaitu merakyatkan bahasa kebangsaan dengan melibatkan penyertaan masyarakat berbilang kaum, saya percaya agenda murni memperkasakan bahasa kebangsaan akan dapat kita capai.

Kata Nama Kata Nama Am Hidup Kata Nama Khas Kata Ganti Nama Ganti Nama Diri y Saya y Kita Kata Kerja Kata Kerja Aktif Aktif Transitif y Menekankan y Menegaskan y Mencorakkan y Menjayakan y Mengambil y Melibatkan y Memperkasakan Kata Adjektif Sifatan atau y Murni Aktif Tak Transitif Tanpa Pelengkap y Percaya y Capai Tak Hidup Tak Hidup y Akta y Agenda y Masyarakat y Bulan Bahasa Kebangsaan

49

Keadaan Kata Tugas Kata Hubung y Dan y Serta y Dalam y Yang y Iaitu y Dengan Kata Bantu y Telah y Akan

50

Diharapkan, semua pihak termasuklah wakil-wakil rakyat dapat menganjurkan program-program kebahasaan di kawasan masing-masing. Melalui penganjuran

program tersebut, bukan sahaja penggunaan bahasa kebangsaan kita dapat dimasyarakatkan, tetapi juga dapat mendekatkan pemimipin dengan rakyat. Bertambah molek lagi, sekiranya pemimpin turut terlibat menyertai program kebahasaan dan kesusateraan, seperti mendeklamasi sajak, berpantun atau bersyair.

Kata Nama Kata Nama Am Tak Hidup y Wakil-wakil rakyat y Program y Bahasa kebangsaan Hidup y Pemimpin y Rakyat Kata Ganti Nama Kata Kerja Kata Kerja Aktif Aktif Transitif y Menganjurkan y Mendebatkan y Menyertai y Mendeklamasikan y Terlibat Kata Kerja Pasif Kata Adjektif Sifatan atau Keadaan y Molek y Dimasyarakatkan Aktif Tak Transitif Berpelengkap y Bersyair y Berpantun Ganti Nama Diri y Kita

51

Kata Tugas Kata Hubung y Dan y Atau y Tetapi y Seperti Kata Bantu y Telah y Dapat

52

Diharapkan juga, program seumpama ini tidak dijalankan secara

bermusim,

misalnya pada bulan Oktober sahaja, tetapi mestilah dilaksanakan secara berterusan kerana usaha menanam rasa megah bahasa kebangsaaan bukan bermusim sifatnya.

Tingkap papan kayu bersegi, Sampan sakat di Pulau Angsa, Indah tampan kerana budi, Tinggi bangsa kerana bahasa.

Kata Nama Kata Nama Am Tak Hidup y Program y Bahasa kebangsaan y Sampan y Papan kayu y Bangsa y Bahasa Kata Nama Khas Tak Hidup y y Aktif Transitif Oktober Pulau Angsa Kata Kerja Kata Kerja Aktif Kata Kerja Pasif y Dijalankan y Dilaksanakan Kata Adjektif Sifatan atau Keadaan y Indah y Tampan y Tinggi
53

y Menanam

y Megah Kata Tugas Kata Hubung y Dan y Kerana y Kata Bantu Kata Sendi Nama y Telah y y Pada Di

54