Tajuk 7 PENTAKSIRAN SEKOLAH RENDAH

Sinopsis

Bab ini merangkumi mengandungi konsep-konsep asas pentaksiran dalam pendidikan,

prinsip dan ciri-ciri utama pentaksiran,pentaksiran sekolah rendah dan pelaksanaan
pentaksiran berasaskan sekolah. Beberapa konsep asas tentang perangkaan asas dalam
pentaksiran dan interpretasi data serta pelaporan data akan dibincangkan. Dengan
pengetahuan ini, guru akan mempunyai asas yang kukuh untuk mengendalikan pentaksiran
yang berkesan dalam bilik darjah.

Hasil Pembelajaran

Setelah selesai membaca babl ini, diharap anda dapat:

1. Menerangkan konsep dan tujuan pentaksiran

2. Mengaplikasikan prinsip dan ciri-ciri pentaksiran dalam mentaksir pengetahuan dan

kemahiran

3. Menerangkan konsep pentaksiran berasaskan sekolah, pentaksiran holistik dan

pentaksiran autentik

4. Membanding beza pentaksiran untuk pembelajaran dan pentaksiran tentang

pembelajaran

5. Menjelaskan langkah-langkah pelaksanaan pentaksiran

6. Membina alat-alat pentaksiran yang sesuai untuk mentaksir murid sekolah rendah

7. Menghuraikan asas asas statistik dalam pentaksiran

8. Menerangkan jenis-jenis pemarkahan dan pelaporan yang sesuai digunakan

disekolah

9. Mengaplikasikan teknologi maklumat dan komunikasi (TMK) dalam pentaksiran di

sekolah

117
Kerangka konsep tajuk-tajuk modul ini

Pentaksiran Sekolah
Rendah

Konsep Asas Perangkaan Asas

Prinsip dan Ciri-Ciri Pentaksiran Dalam Pentaksiran
Utama Pentaksiran Berasaskan Sekolah dan Interpretasi data

Definisi& Tujuan :
Pengujian Kesahan Konsep Perangkaan
Pentaksiran Jenis-jenis alat Asas
Pengukuran Kebolehpercayaan berasaskan pentaksiran Interpretasi
Penilaian sekolah rendah:
sekolah data dan
Tujuan Kebolehtadbiran
Item Objektif
Pentaksiran pelaporan data
Pentaksiran Kemudahtafsiran untuk Item Subjektif
Keobjektifan pembelajaran Senarai
Pentaksiran Semak
tentang Skala
pembelajaran pemeringkatan

7.1 Konsep dan Tujuan Pentaksiran

7.1.1 Pengujian:

Pengujian merupakan satu prosedur yang sistematik untuk mengukur

perubahan sebahagian daripada semua aspek tingkah laku seseorang
individu terhadap pembelajarannya.

Pengujian bertujuan untuk menentukan pencapaian seseorang murid dalam

sesuatu pembelajaran dan berguna dalam usaha menempatkan murid dalam
kumpulan belajar yang sesuai. Pengujian dapat dilaksanakan dengan cara
mengadakan pemerhatian, ujian bertulis atau ujian lisan. Pengujian biasanya
dilaksanakan selepas satu atau beberapa pelajaran diajar.

7.1.2 Pengukuran

Pengukuran adalah suatu proses untuk menghasilkan nilai kuantitatif bagi

menentukan peringkat pencapaian dan kedudukan murid dalam
pembelajaran.

Pengukuran bertujuan untuk membuat perbandingan pencapaian dan

kedudukan antara murid dalam penguasaan pembelajaran. Hasil pengukuran

118
 amat berguna untuk pengelasan, pensijilan dan penempatan murid dalam
jurusan yang sesuai. Pengukuran dilakukan setelah ujian bertulis iaitu mulai
dengan pengiraan markah. Biasanya pengukuran diadakan selepas beberapa
pelajaran dilaksanakan.

7.1.3 Penilaian

Penilaian merupakan proses memperoleh maklumat dan menggunakannya

untuk membuat keputusan. Penilaian bertujuan untuk memberi maklumat
tentang pencapaian murid, objektif pembelajaran, kaedah mengajar, dan
pelaksanaan kurikulum.

Penilaian berguna untuk membaiki rancangan mengajar, kurikulum,

pengesanan punca kelemahan, dan membuat ramalan. Penilaian dibuat
berdasarkan jadual atau gred yang dihasilkan melalui pengiraan perangkaan
(statistisk). Penilaian boleh dilakukan sebelum, semasa dan selepas satu
atau beberapa pelajaran. Penilaian mengandungi aspek-aspek pengujian,
pengukuran, penganalisaan, dan penyimpulan.

7.1.4 Pentaksiran

Pentaksiran merupakan satu proses untuk mendapat maklumat tentang prestasi

pelajar dan seterusnya membuat penghakiman tentang produk sesuatu proses
pendidikan. Dalam konteks pendidikan, pentaksiran adalah proses untuk
mendapatkan gambaran tentang prestasi pelajar dalam pembelajaran.

Tujuan Pentaksiran
(a) Pelaporan Pencapaian

Pentaksiran memberi maklum balas kepada guru dan pelajar. Dengan

mendapatkan maklumat, guru dapat tahu setakat mana objektif pelajaran
telah dicapai. Guru juga dapat menentukan kemajuan dan prestasi pelajar
dalam pembelajaran. Maklum balik ini membantu guru membuat penilaian
tentang pengajarannya. Ia bertujuan membantu guru membaiki
pengajarannya. Pelajar dapat tahu tentang kekuatan dan kelemahan
mereka. Maklumat balik ini menentukan pelajar yang memerlukan pendidikan
pemulihan

119
 Pentaksiran merupakan punca penggerak/motivasi untuk pembelajaran.
Pentaksiran dapat menggerakkan pelajar untuk belajar bersungguh-sungguh
supaya dapat lulus. Suatu kebiasaan di mana pelajar akan belajar jika
mereka tahu bahawa pembelajaran mereka dinilai.

Pentaksiran berguna sebagai cara untuk memperoleh pembelajaran

lampau. Pembelajaran lampau membantu dalam pembelajaran pelajar.
Pelajar diuji perkara-perkara yang telah dipelajari sebagai menyediakan
mereka untuk menerima pelajaran yang baharu. Pelajar-pelajar dibimbing
untuk mengaitkan pembelajaran yang lampau dengan pelajaran yang baharu.

Pentaksiran diguna untuk mengesan punca kelemahan. Ujian bersifat

diagnostik dalam bilik darjah dapat mengesan punca kelemahan pelajar.
Maklumat pentaksiran ini dapat menolong guru menyediakan rancangan
pemulihan bagi pelajar yang memerlukannya.

(b) Pemilihan/Penempatan

Keputusan daripada ujian atau peperiksaan digunakan sebagai asas untuk

memilih dan menempatkan pelajar dalam satu-satu kursus yang sesuai. Ujian
dalam bilik darjah juga boleh digunakan. Ujian yang khusus seperti ujian
kesediaan membaca boleh digunakan untuk mengelaskan pelajar dalam
kumpulan kecil yang sesuai.

Sebagai contoh, keputusan ujian menjadi kriteria untuk mengumpulkan

pelajar kepada kumpulan kecil untuk aktiviti pengajaran berdasarkan tahap
kebolehan mereka. Ujian bakat dan ujian kecerdasan digunakan untuk
mengenal pasti pelajar yang pintar atau kanak istimewa.

Keputusan pentaksiran juga boleh digunakan untuk memilih pelajar yang

layak untuk melangkau kelas dan keputusan SPM dan STPM menjadi kriteria
untuk pelajar melanjutkan pelajaran ke universiti. Keputusan pentaksiran juga
digunakan untuk memilih pekerja dalam sektor swasta dan kerajaan.

(c) Keputusan-Keputusan bimbingan

Kita tidak dapat nafikan bahawa pelajar anda perlu dibimbing dalam peluang
vokesyenal, dalam program pendidikan dan masalah peribadi mereka. Ujian

120
 tentang aptitud dan pencapaian; inventori minat dan personaliti akan
membantu dalam menyediakan maklumat yang berguna tentang ciri-ciri
signifikan yang dimiliki mereka. Ini akan membantu mereka
memperkembangkan konsep kendiri yang realistik.

(d) Keputusan-keputusan Penyelidikan

Keputusan penyelidikan dibuat apabila maklumat dikumpul daripada
pentaksiran sebagai langkah awalan sebelum membuat keputusan.
Biasanya penyelidikan tidak dituju kepada penentuan keputusan yang
spesifik tetapi lebih kepada memberi gambaran yang luas untuk
keputusan-keputusan masa depan.

(e) Tujuan tujuan lain

Pentaksiran berbentuk soalan dan pemerhatian penting untuk menentukan
kesediaan murid untuk mempelajari kemahiran baharu. Ini berlaku sebelum
guru mula sesi pengajaran dan pembelajaran.

Hasil pentaksiran akan memberi input kepada guru tentang keberkesanan

pengajarannya. Melalui maklum balas murid, guru boleh menilai sama ada
pengajarannya berkesan atau sebaliknya.

Pentaksiran guru bertujuan memberi maklum balas tentang kemajuan dan

pencapaian murid kepada ibu bapa dalam mata pelajaran dan aspek
sahsiah. Ibu bapa boleh mengambil tindakan sewajarnya terhadap
pencapaian anak mereka.

Buat carian internet untuk membuat perbezaan antara pengujian,

pengukuran dan penilaian.

7.2 Prinsip dan Ciri-Ciri Utama Pentaksiran

Untuk membina ujian yang baik, setiap guru harus memahami prinsip pentaksiran
dan ciri-ciri penting suatu ujian yang baik. Antara prinsipprinsip yang perlu diambil
kira termasuk instrumen atau alat yang digunakan untuk pentaksiran, kumpulan
murid yang ditaksir, respons murid, kumpulan yang menaksir serta skor yang
diperoleh selepas pentaksiran.

121
 Ciri ciri ujian yang baik termasuk:

Kesahan
Kebolehpercayaan
Keobjektifan
Kemudahtadbiran
Kemudahtafsiran

7.2.1 Kesahan

Kesahan merujuk kepada sejauh manakah sesuatu ujian itu benar-benar menguji
perkara-perkara yang hendak diuji itu. Secara ringkasnya, ia bermaksud sesuatu
ujian sepatutnya mengukur apa yang sepatutnya diukur Kesahan ujian adalah
berdasarkan tujuan ujian itu diadakan. Kesahan terdiri daripada empat jenis kesahan
seperti berikut:

Kesahan
Kandungan

Kesahan Kesahan
Konstruk Kesahan Ramalan

Kesahan
Serentak

Kesahan Kandungan

Kesahan ini menentukan setakat mana ujian tersebut meliputi bidang ujian yang
hendak diuji. Item ujian merangkumi kandungan ujian yang hendak diukur. Untuk
mencapai kesahan isi, kandungan ujian hendaklah ditentukan dan selaras dengan
tujuan ujian itu diadakan, peringkat atau kategori objektif pelajaran bagi tiap-tiap tajuk
dan sebagainya. Antara ciri ciri kesahan kandungan ialah kandungan ujian mewakili
perkara yang hendak diukur atau diuji, mengukur penguasaan pengetahuan atau
kemahiran tertentu bagi mata pelajaran tertentu. Tambahan pula, guru perlu

122
memastikan setiap konstruk yang diuji mewakili setiap aspek penting pelajaran yang
diajar dan cara yang baik untuk memastikan kesahan sesuatu ujian adalah dengan
menyediakan Jadual Spesifikasi Ujian (JSU).

Kesahan Ramalan

Kesahan ramalan bermaksud ketepatan sesuatu ujian meramal kebolehan sebenar

seseorang calon untuk menjalankan sesuatu tugas dalam situasi lain pada masa
depan. Kesahan ramalan dapat ditentukan dengan membuat penilaian setepat mana
ramalan yang dibuat masa kini dapat disahkan daripada maklumat yang dikumpulkan
pada masa hadapan. Contohnya, seorang murid memperoleh 4 A dalam
Peperiksaan Percubaan di sekolah juga memperoleh pencapaian yang sama dalam
peperiksaan UPSR yang sebenar. Dalam kes ini, Peperiksaan Percubaan di sekolah
dikatakan mempunyai kesahan ramalan yang tinggi untuk menentukan pencapaian
murid berkenaan dalam peperiksaan UPSR tersebut.

Untuk mendapat kesahan ramalan yang tinggi dalam sesuatu ujian, item-item yang
dibina hendaklah benar-benar menguji perkara berkaitan dengan kebolehan,
kemahiran atau kelayakan yang diperlukan dalam bidang tugas pada masa depan.

Kesahan Konstruk/Gagasan
Kesahan gagasan adalah ciri yang sah yang terkandung dalam sesuatu ujian yang
digunakan untuk mengukur tret, tingkah laku atau tret mental manusia. Tujuan ujian
ini diadakan adalah untuk mengukur sejauh mana sesuatu ujian dapat mengukur
konstruk hipotetikal berkenaan dengan sifat semula jadi dan tingkah laku manusia,
misalnya, kecerdasan, kreativiti, atau ketidaktentuan perasaan. Ini kerana tret tidak
boleh diperhatikan secara langsung tetapi boleh dibuat telahan berdasarkan kepada
kesan tingkah laku yang boleh diperhatikan.

Kesahan Serentak
Kesahan serentak merujuk kepada pencapaian seseorang dalam sesuatu ujian itu
sepadan dengan pencapaiannya dalam satu ujian lain yang diakui sah. Ia
merupakan hubungkait antara skor ujian dengan kumpulan murid berdasarkan
kriteria tertentu. Ujian ditadbir pada masa yang sama atau dalam jangka masa yang
pendek. Sesuatu ujian yang mempunyai kesahan serentak yang tinggi jika item-
item ujian dapat mengesahkan pengukuran suatu ciri atau menunjukkan ketekalan
dalam pengukuran. Contoh lain termasuklah kesahan serentak yang tinggi untuk

123
 ujian Matematik dan Sains tetapi kesahan serentak yang rendah untuk ujian
Matematiks dan Bahasa Inggeris. Contoh lain adalah jika anda membuat kesilapan
tertentu dalam satu ujian, apabila ujian tersebut diulangi dan anda masih mengulangi
kesilapan tersebut, maka ujian itu boleh dikatakan mempunyai kesahan serentak.

Rehat seketika dan buat renungan:

Fikirkan apakah yang akan berlaku jika sesuatu ujian itu tidak mempunyai
kesahan gagasan?

7.2.2 Kebolehpercayaan
Kebolehpercayaan sesuatu ujian merujuk kepada pencapaian yang ada ketekalan
atau ketetapan dalam skor ujian. Secara ringkas, kebolehpercayaan ujian dirujuk
kepada ketekalan prestasi pelajar dalam dua ujian yang sama yang ditadbir pada
masa yang berlainan. Sebagai contoh, seorang calon memperoleh 80 markah untuk
ujian Matematik dan kemudian memperoleh markah yang sama apabila ujian yang
sama ditadbirkan selepas seminggu. Dalam kes ini, ujian dikatakan mempunyai
kebolehpercayaan yang tinggi.

Satu sifat yang perlu diberi perhatian adalah bahawa kebolehpercayaan merupakan
satu keperluan tetapi bukan satu syarat yang cukup untuk kesahan. Satu ujian yang
memberi keputusan yang tidak konsisten tidak mungkin merupakan maklumat sah
tentang prestasi yang diukur. Pada satu pihak yang lain, keputusan-keputusan ujian
yang konsisten mungkin mengukur sesuatu yang salah atau digunakan dalam cara
yang tidak sesuai. Akhirnya, kebolehpercayaan ujian mudah dipengaruhi oleh faktor-
faktor seperti emosi, tempat ujian, situasi sekitar, kesihatan, masa dan keselamatan
item ujian.

Secara umumnya, empat cara untuk menentukan kebolehpercayaan iaitu:

Uji- Ulang uji (test-retest)
Cara bentuk setara (equivalent forms method)
Cara bahagi dua (split half)
Cara Kuder-Richardson

124
Faktor-Faktor yang Mempengaruhi Kebolehpercayaan
Antara faktor yang mempengaruhi kebolehpercayaan termasuk yang berikut:
(a) Panjang ujian.
Semakin panjang ujian semakin boleh dipercayai ujian tersebut. Ini bermaksud
lebih banyak bilangan itemnya, lebih tinggi kebolehpercayaannya. Ujian yang
lebih panjang akan membekalkan satu sampel soalan yang mencukupi tentang
tingkah laku yang diukur, dan skor adalah sesuai dan kurang diseleweng oleh
faktor-faktor peluang seperti meneka.

(b) Pentadbiran dan Format Ujian

Format ujian juga mempengaruhi kesukaran sesuatu item itu dan seterusnya
kebolehpercayaan ujian. Item yang sukar atau terlalu sukar akan membawa
kepada kebolehpercayaan yang rendah. Selain itu, arahan yang jelas, mudah
difahami dan penyusunan mengikut kesukaran item boleh memberi kesan
kepada kebolehpercayaan ujian. Juga, ujian hendaklah ditadbirkan dalam
suasana yang sesuai:-
Mengikut masa yang ditetapkan
Bebas daripada gangguan/ bising
Langkah-langkah untuk mengelakkan penipuan
Had masa hendaklah memadai untuk mengelakkan daripada kelajuan
dijadikan sebagai satu faktor pengujian

(c) Kesukaran ujian

Ujian yang terlalu mudah atau terlalu sukar untuk kumpulan ahli yang
mengambilnya berkecenderungan menghasilkan skor yang mempunyai
kebolehpercayaan yang rendah. Ini kerana kedua-dua ujian yang menghasilkan
sebaran skor yang terhad. Untuk ujian yang mudah, skor-skor akan berada rapat
sekali pada bahagian atas skala. Manakala, untuk ujian yang sukar, skor-skor
berkelompok di bahagian bawah skala. Untuk kedua-dua ujian, perbezaan
individu adalah kecil dan tidak boleh dipercayai.

(d) Keobjektifan ujian

Ini merujuk kepada takat mana skor-skor yang diperolehi memberi keputusan
yang sama. Apabila item ujian objektif digunakan, skor yang diperolehi tidak
dipengaruhi oleh penghakiman atau pendapat pemeriksa. Kebolehpercayaan
ujian objektif akan meningkat dengan meningkatnya bilangan pilihan jawapan
bagi setiap item. Ujian jenis item Betul-Salah atau dua pilihan jawapan pada

125
 item soalan adalah paling kurang kebolehpercayaannya.

Untuk ujian bilik darjah yang dibina oleh guru, keobjektifan memainkan peranan
penting. Dalam pengujian esei, ia bergantung kepada pemeriksa dan pemeriksa
yang tidak konsisten akan mempengaruhi kebolehpercayaan pengukuran.

7.2.3 Keobjektifan
Keobjektifan sesuatu ujian merujuk kepada setakat mana pemeriksa dapat
memberikan markah yang sama kepada skrip jawapan yang mempunyai jawapan
yang sama. Sekiranya pemeriksa boleh memberikan markah yang sama kepada
jawapan-jawapan yang sama mengikut skema pemarkahan, maka ujian ini boleh
dikatakan mempunyai ciri keobjektifan yang amat tinggi.

Ujian objektif merupakan ujian yang mempunyai ciri keobjektifan yang tinggi kerana
pemarkahan tidak dipengaruhi oleh faktor kemahiran dan emosi seseorang
pemeriksa. Manakala ujian subjektif mempunyai keobjektifan yang rendah kerana
skor yang diberi mungkin akan berbeza daripada seorang pemeriksa dengan yang
lain walau pun mereka diberi kertas jawapan yang sama.

Maka, guru perlu mempastikan keobjektifan dalam ujian subjektif dengan menyedia
dan membekalkan skema pemarkahan untuk digunakan oleh semua pemeriksa bagi
sesuatu ujian berkenaan. Tambahan pula, mesyuarat penyelarasan pemeriksaan
diadakan supaya pemeriksa boleh dilatih dan moderasi pemarkahan dilaksanakan
untuk mengurangkan perbezaan dalam skor yang diberikan oleh mereka.

7.2.4 Kemudahtadbiran

Kebolehtadbiran merupakan kelicinan pelaksanaan ujian itu di dalam bilik darjah atau
di dewan peperiksaan. Ini bermakna ujian itu harus dapat memenuhi syarat-syarat
dan keperluan menguji. Dalam hal ini, pentadbiran ujian itu tidak harus menimbulkan
kesukaran kepada pelajar.

Kebolehtadbiran merangkumi aspek-aspek seperti penyediaan bilik peperiksaan,

pengedaran kertas soalan, memberi arahan, pengawasan, pengutipan skrip-skrip
jawapan serta pemarkahan. Tambahan pula,arahan yang jelas dan mudah serta
tempoh masa ujian perlu diberi perhatian.

126
7.2.5 Kemudahtafsiran
Ciri-ciri kemudahtafsiran sesuatu ujian merujuk kepada setakat mana hasil
pencapaian calon dapat ditafsirkan dengan jelas mengikut objektif penilaian. Ini
bermakna keputusan ujian itu haruslah mudah dikumpulkan dan ditafsirkan supaya
dapat memberi gambaran yang jelas serta tepat bagi aspek-aspek berikut:
Pencapaian murid dalam kelas
Kekuatan dan kelemahan pembelajaran murid
Pencapaian objektif pengajaran dan pembelajaran
Kesesuaian strategi-strategi pengajaran dan bahan bantuan mengajar yang
digunakan

Kesesuaian aras kesukaran item ujian

Secara ringkasnya, kemudahtafsiran bermaksud bahawa markah yang diperolehi

dapat ditukar kepada data statistik seperti min, sisihan piawai dan skor piawai
dengan mudah. Data yang ditafsir dengan betul dan diaplikasikan secara berkesan
akan menyumbang ke arah keputusan-keputusan pendidikan dan tindakan
selanjutnya.

7.2.6 Penyediaan Jadual Spesifikasi Ujian (JSU)

Untuk memastikan kesahan ujian dan kebolehpercayaan, guru harus menyediakan
Jadual Spesifikasi Ujian (JSU) jika ingin membina ujian atau peperiksaan. Satu
jadual spesifikasi ujian ialah satu pelan bertulis yang terperinci mengenai sesuatu
ujian yang mana merangkumi huraian tujuan ujian dan sasaran; kandungan atau
bidang-bidang prestasi yang diliputi, jenis-jenis item dan bilangan item untuk setiap
bidang kandungan/prestasi, aras kesukaran item dan jumlah item yang diuji.

JSU mengandungi butiran berikut:

Bentuk dan tempoh masa ujian
Kandungan topik-topik
Aras kemahiran
Peruntukan peratusan item/soalan
Bilangan soalan
Aras kesukaran

Tujuan Penyediaan JSU

Ujian akan dibina dengan lebih terancang dan bukan sembarangan

127
 Meningkatkan kesahan dan kebolehpercayaan ujian
Menjadi panduan dan penentu bagi penggubal soalan
Menyeimbangkan tajuk-tajuk, objektif pelajaran serta aras kemahiran dengan
memberi pemberatan yang seimbang

Sebagai panduan kepada penggubal soalan yang lain agar soalan yang
bermutu dapat dihasilkan
Membolehkan guru-guru membuat perbandingan terhadap aras kesukaran
antara satu ujian dengan ujian yang lain.

Panduan menyedia Jadual Spesifikasi Ujian

Di sini ada beberapa faktor yang perlu diberi perhatian apabila menyediakan satu
jadual spesifikasi ujian:

(a) Topik-topik yang dipilih

Topik-topik yang dipilih harus mencerminkan kepentingan sukatan pelajaran
dan pengajaran dalam bilik darjah

(b) Kemahiran-kemahiran yang hendak diuji

Kemahiran-kemahiran yang akan diuji harus dipilih dan disenaraikan. Taksonomi
objektif pengajaran Bloom boleh digunakan untuk menguji domin kognitif.
Kemahiran berfikir aras tinggi (KBAT) digalakkan. Kemahiran-kemahiran yang
diuji harus mencerminkan pengajaran dalam bilik darjah dan memadan dengan
perkembangan kognitif murid.

(c) Jenis-Jenis Item Ujian

Kedua-dua item ujian objektif dan subjektif diutamakan untuk mengoptimumkan
kekuatan item-item berkenaan

(d) Bilangan item mengikut topik, kemahiran dan jenis

Bilangan harus mencerminkan kepentingan topik dan kemahiran
Bilangan item yang sesuai untuk mempastikan interpretasi tingkah laku calon

(e) Aras kesukaran item ujian

Kesukaran harus mencerminkan tujuan ujian. Untuk ujian rujukan norma, item
mudah, sederhana dan sukar harus mengikut taburan normal iaitu anggaran
1 :3:1. Untuk ujian rujukan kriteria, item mudah atau sukar bergantung kepada
kumpulan sasaran.

128
 (f) Agihan markah
Taburan markah harus mencerminkan kepentingan topik dan kemahiran yang
diuji.

Berikut disertakan carta alir pembinaan Jadual Spesifikasi Ujian :

Tentukan objektif ujian

Tentukan kandungan ujian

Lukiskan matriks dua arah

Lengkapkan kandungan/topik dalam kolum

menegak

Lengkapkan pelbagai kemahiran dalam kolum

melintang

Tentukan jenis-jenis dan bilangan soalan untuk

kandungan dan kemahiran

Semak taburan & peratus soalan untuk topik-topik

dan kemahiran-kemahiran

7.3 Pentaksiran Berasaskan Sekolah (PBS)

Pentaksiran Berasaskan Sekolah(PBS) merupakan satu bentuk pentaksiran yang

bersifat holistik iaitu menilai aspek kognitif (intelek), afektif (emosi dan rohani),
psikomotor(jasmani) dan sosial selaras dengan Falsafah Pendidikan
Kebangsaan (FPK). PBS ini mentaksir proses dan produk secara formatif dan

129
sumatif iaitu mengamalkan konsep Pentaksiran untuk pembelajaran (assessment
for learning) dan pentaksiran tentang pembelajaran (assessment of learning).

PBS mentaksir bidang akademik dan bidang bukan akademik. Ia merupakan satu
bentuk pentaksiran yang dilaksanakan oleh pihak sekolah secara terancang
mengikut prosedur yang ditetapkan oleh Lembaga Peperiksaan Malaysia.

Komponen PBS terdiri daripada dua kategori iaitu akademik dan bukan akademik.
Kategori akademik terdiri daripada Pentaksiran Sekolah (PS) dan Pentaksiran
Pusat (PP), manakala kategori bukan akademik terdiri daripada Pentaksiran
Psikometrik (PPsi) dan Pentaksiran Aktiviti Jasmani, Sukan dan Kokurikulum
(PAJSK).

Pentaksiran untuk Pembelajaran

Secara umumnya, pentaksiran untuk pembelajaran merupakan sebahagian

daripada pengajaran dan pembelajaran dan maklumat yang diperoleh daripada
aktiviti-aktiviti pentaksiran boleh digunakan untuk membentuk proses pengajaran dan
pembelajaran. Ia direka bentuk untuk merangsang pengajaran serta menambahbaik
pembelajaran. Ia memberi murid peluang untuk menghasilkan sesuatu hasil yang
akan memperkembangkan pengetahuan, kemahiran dan pemahaman mereka.

Dalam konteks sekolah di Malaysia, pentaksiran untuk pembelajaran merujuk

kepada semua aktiviti dan tugasan yang diberikan kepada murid untuk
membolehkan guru menilai perkembangan dan masalah pembelajaran murid. Oleh
itu, maklumat yang diperoleh berupaya memantau dan membantu proses
pembelajaran. Maklumat tersebut diguna sebagai maklum balas dalam
mengubahsuai aktiviti pengajaran dan pembelajaran bagi memenuhi keperluan
semua murid. Keperluan setiap murid berbeza antara satu sama lain.

Guru juga boleh mengetahui keperluan murid melalui pelbagai kaedah seperti
pencerapan, perbincangan dalam kelas atau kerja bertulis, sama ada kerja rumah
atau tugasan dalam kelas. Pentaksiran kendiri dan rakan sebaya juga boleh
digunakan dengan berkesan untuk menyokong pentaksiran untuk pembelajaran.

Pentaksiran untuk pembelajaran boleh menjadi alat yang sangat berkesan untuk
membantu semua murid sekiranya maklumbalas disampaikan kepada murid dengan

130
cara yang betul. Maklum balas tidak sepatutnya mengandungi pernyataan
perbandingan antara murid tentang kebolehan, kedudukan atau persaingan.

Maklum balas perlu mengandungi tiga elemen berikut:

Kedudukan murid dalam pembelajaran merujuk kepada standard prestasi yang
ditetapkan;
Tahap pembelajaran yang diharapkan; dan
Maklumat untuk merapatkan jurang antara kedudukan sedia ada dan tahap
pembelajaran yang diharapkan.

Pentaksiran untuk pembelajaran memberi tumpuan terhadap analisis, perkembangan

pembelajaran murid dan maklumbalas, bukan semata-mata merekod skor. Oleh itu,
pelaporan bertulis tidak perlu dibuat secara berkala sebaliknya, guru mestilah
mampu memberinya secara bertulis atau verbal apabila dikehendaki pada bila-bila
masa oleh mana-mana pihak berkepentingan seperti ibu bapa, guru besar atau nazir.

Secara ringkasnya, pentaksiran untuk pembelajaran akan:

Menyediakan maklumat pembelajaran murid untuk kedua-dua murid dan guru

Menggalakkan kejayaan untuk semua
Membolehkan refleksi berterusan tentang apa yang murid tahu masa kini dan
apa yang mereka perlu tahu selepas ini.
Menggalakkan intervensi semerta dan hubungkaitkan penghakiman kepada
kehendak pembelajaran

Pentaksiran tentang Pembelajaran

Pentaksiran tentang pembelajaran bermaksud proses pengumpulan maklumat untuk
mengesan tahap pencapaian pelajar secara keseluruhan setelah pelajar selesai
mengikuti sesuatu kursus, unit pembelajaran atau program dalam tempoh yang
ditetapkan. Ia dilaksanakan pada akhir segmen pengajaran, contoh, pada akhir
semester, atau pada akhir tahun akademik. Tujuan ialah untuk menentukan sama
ada pembelajaran disempurnakan secukupnya untuk mengalih pelajar ke segmen
pengajaran berikut. Ia digunakan untuk memberi gred kursus atau untuk pensijilan
tentang penguasaan pelajar dalam hasil pembelajaran yang diingini.

Dalam konteks bilik darjah sekolah Malaysia, pentaksiran tentang pembelajaran

merujuk kepada semua aktiviti dan tugasan yang digunakan untuk menentukan

131
prestasi murid bagi penggal persekolahan, semester atau tahun tertentu. Semua
eviden bagi pentaksiran tentang pembelajaran wajib dikumpulkan dalam portfolio.
Semua portfolio mesti disimpan di sekolah dan dibentangkan untuk proses semakan
dan pengesahan.

Pelaporan tentang pencapaian murid dalam pembelajaran dikeluarkan secara

bertulis dalam bentuk markah, gred, band, profil, pernyataan deskriptif sebahagian
atau kesemuanya. Pelaporan boleh dibuat dalam bentuk sijil, pernyataan keputusan,
profil atau testimoni.

Antara tujuan pentaksiran tentang pembelajaran :

Menyediakan satu rumusan penghakiman mengenai apa yang telah dipelajari

Menentukan tanda aras mengenai apa yang murid boleh buat dan prestasi
sekolah

Menggalakkan intervensi selanjutnya

Dengan menggunakan pengurusan grafik, banding beza pentaksiran untuk

pembelajaran dengan pentaksiran tentang pembelajaran

132
7.4 Pelaksanaan Pentaksiran Berasaskan Sekolah
Carta Alir Pelaksanaan Pentaksiran di sekolah

Rajah 7. 1 Carta Alir Pelaksanaan Pentaksiran Sekolah Rendah

TUGASAN TERARAH
Layari laman web rasmi Bahagian Pembangunan Kurikulum
http://www.moe.gov.my/lp/index.php?option=com_content&view=article&id
=216:pentaksiran-berasaskan-sekolah&catid=53 . Dengan menggunakan
pengurusan grafik, terangkan jenis dan ciri-ciri pentaksiran berasaskan
sekolah yang dikendalikan pada Tahap 1 di sekolah. Bincangkan sejauh
manakah PBS berjaya dilaksanakan.

Sebagai guru di sekolah, bincangkan bagaimana pelaksanaan

pentaksiran berasaskan sekolah dijalankan di sekolah anda. Kongsikan
pengalaman dengan rakan anda.

133
Jenis jenis alat pentaksiran untuk sekolah rendah termasuk:
a. Ujian
Pentaksiran melalui ujian lebih berstruktur dan tegar. Ia membolehkan guru
mengumpul eviden yang sama bagi semua murid dengan cara dan masa yang
sama. Pentaksiran ini mengemukakan eviden tentang pembelajaran
berpandukan kepada skor. Sekiranya digunakan dengan betul, ujian dan
peperiksaan adalah sebahagian daripada kurikulum yang penting kerana ia
memberikan eviden yang baik tentang apa yang telah dipelajari.

Ujian dalam Pentaksiran Sekolah boleh dilaksanakan secara manual seperti

kertas-pensil, papan tulis dan lisan atau berbantukan komputer secara online
atau offline. Item-item ujian boleh disediakan oleh pihak sekolah atau Pejabat
Pelajaran Daerah atau Jabatan Pelajaran Negeri atau Lembaga Peperiksaan
tetapi pengendaliannya adalah oleh guru sama ada secara manual atau
berbantukan komputer.

Pembinaan item Objektif

Item objektif biasanya mengukur hasil pembelajaran yang mudah. Item objektif
adalah item di mana pemeriksa akan memberi markah yang sama apabila
memeriksa kertas jawapan yang sama. Jenis item objektif memerlukan jawapan
yang pendek. Respons yang betul telah ditetapkan.

Setiap item objektif mempunyai satu jawapan sahaja. Terdapat dua jenis item
ujian objektif, iaitu jenis melengkapkan dan pilihan.

(i) Jenis Melengkapkan

Jenis item ujian ini dibahagikan kepada dua, iaitu (i) jawapan pendek dan (ii)
item melengkapkan / kloz. Satu contoh untuk setiap jenis adalah diberi dibawah:

Jawapan Pendek

Namakan gunung tertinggi di Malaysia?

Cari nilai 8 x 8 =

Item Melengkapkan/Kloz

Gunung tertinggi di Malaysia ialah

Dalam persamaan matematik 8 x 8 ialah
134
(ii) Jenis Pilihan

Sebagai perbandingan, item objektif jenis pilihan dikategorikan kepada (i) item
respons alternatif, item padanan, dan (iii) item aneka pilihan. Satu contoh untuk
setiap jenis diberikan di bawah.

Item Respons Alternatif

Perdana Menteri Malaysia pertama ialah Dr. Mahathir

Mohamad. Betul/Salah
Jika 2x 3 = 7, maka x = 5. Betul/Salah
Ikan adalah sumber baik protin Ya/Tidak

Item Padanan
Ikan karbohidrat
Roti Lemak
Margerin Protin
Garam galian

(iii) Item Aneka Pilihan (MCQ)

Apakah tujuan penubuhan Negeri-Negeri Melayu Bersekutu pada

tahun 1896?
A Menyelaraskan pentadbiran
B Mengembalikan kuasa sultan
C Menghapuskan kuasa residen
D Memperkenalkan sistem demokrasi

Garis Panduan Pembinaan Item Objektif

CIRI-CIRI SENARAI SEMAK

Soalan menguji isi (a) Adakah soalan menguji satu hasil pembelajaran
kandungan dan yang penting?
kemahiran yang (b) Adakah soalan menepati Jadual Spesifikasi Ujian
sepatut diuji. (JSU) dari segi kandungan dan aras kemahiran?
(c) Adakah soalan menguji lebih daripada hanya
pengetahuan fakta?
Pokok soalan (a) Adakah pokok soalan mengemukakan satu
berfokus pada suatu permasalahan yang jelas sahaja?
tugas atau (b) Adakah pokok soalan mengandungi maklumat yang
permasalahan relevan sahaja?
sahaja. (c) Adakah kehendak dan aras soalan dapat
diperjelaskan/ditingkatkan lagi dengan gambar rajah,

135
 CIRI-CIRI SENARAI SEMAK
scenario situasi benar, jadual dll?

Pokok soalan yang (a) Adakah pokok soalan dalam bentuk positif?
positif dan berbentuk (b) Adakah perkataan negatif (jika digunakan) dalam
pertanyaan pokok soalan ditonjolkan.
diutamakan. (c) Adakah dihitamkan/diboldkan perkataan yang
hendak ditonjolkan dalam pokok soalan spt bukan,
paling dan bilangan (cth: dua)
Jawapan adalah (a) Adakah pakar bidang setuju dengan jawapan?
tepat / paling sesuai (b) Adakah pilihan-pilihan jawapan yang bertindan-
dan tidak boleh tindih?
dipertikaikan (c) Adakah jawapan (dan soalan) berasaskan pendapat
dielakkan?
Tiada petunjuk atau (a) Adakah distraktor berfungsi /munasabah?
bayangan kepada (b) Adakah pilihan-pilihan jawapan homogen?
jawapan (c) Adakah pilihan jawapan dalam lingkungan sukatan
pelajaran
(d) Adakah semua pilihan jawapan selaras/selari dari
segi tatabahasa dengan pokok soalan?
(e) Adakah terdapat pembayang jawapan pada pilihan
jawapan (verbal clues)?
(f) Adakah terdapat pembayang jawapan pada soalan-
soalan lain?
(g) Adakah pilihan jawapan Semua di atas atau
Tiada jawapan yang betul dielakkan?
(h) Adakah pilihan-pilihan jawapan hampir sama
panjang?
Penggunaan (a) Adakah bahasa mudah difahami?
petikan, istilah dan (b) Adakah struktur bahasa dan istilah betul/sesuai?
tatabahasa yang (c) Adakah ejaan betul dan tekal?
sesuai, tepat dan (d) Adakah singkatan perkataan (akronim) digunakan
tekal dengan betul dan telah dinyatakan sebelumnya?
(e) Adakah petikan atau bahan rujukan dinyatakan
sumbernya?
Pilihan-pilihan (a) Adakah pilihan-pilihan jawapan disusun mengikut
jawapan disusun kronologi /numerik /abjad / panjang-pendek?
secara logik dan (b) Adakah perkataan yang berulang-ulang dalam
berdasarkan sistem semua pilihan jawapan dipindah ke pokok soalan?
yang ditetapkan (c) Adakah 4 pilihan jawapan (A),(B), (C) dan (D) sahaja
ditetapkan untuk setiap soalan?
(d) Adakah terdapat lima unsur (I, II, III, IV dan V)
disediakan sebagai pilihan bagi soalan berbentuk
pelbagai cantuman?
(e) Adakah lima unsur (I, II, III, IV dan V) dicantum dan
disebarkan secara seimbang

136
 CIRI-CIRI SENARAI SEMAK
Format (layout) (a) Adakah seluruh soalan yang lengkap berada pada
soalan adalah satu halaman yang sama?
konsisten, kemas (b) Adakah terlalu banyak soalan pada satu muka
dan jelas. surat/halaman?
(c) Adakah gambar rajah dalam soalan dibingkaikan
(jika boleh), diberi ruang yang mencukupi dan
dilabel?
(d) Adakah ruang jawapan di pangkal atau di tengah
pokok soalan jenis pelengkap dielakkan?
(e) Adakah pokok soalan dijarakkan dari pilihan-pilihan
jawapan?
(f) Adakah pilihan jawapan menggunakan huruf besar,
dalam kurungan penuh dan ditulis 1 tab dari nombor
soalan serta dijarakkan daripada pokok soalan?
Tanda bacaan ( . , ? (a) Adakah pokok soalan atau pilihan jawapan
; : ) digunakan berbentuk penyataan lengkap diakhiri dengan
dengan betul. noktah?
(b) Adakah tanda bacaan digunakan dengan betul?
(c) Adakah mengelakkan sebarang tanda bacaan pada
hujung pokok soalan berbentuk pelengkap?.
(d) Adakah huruf besar digunakan dalam permulaan
ayat, nama khas, selepas tanda noktah dan tanda
soal?

Sebaran jawapan (a) Adakah kelihatan pola pada senarai jawapan?

adalah secara rawak (b) Adakah bilangan A, B, C dan D hampir sama
banyak?
Kertas ujian (a) Adakah terdapat kesilapan typo ?
mengandungi (b) Adakah arahan menjawab soalan dan ujian jelas
maklumat yang dan lengkap?
lengkap dan teratur. (c) Adakah masa mencukupi untuk menjawab ujian ini
Jadual 7.1 Garis Panduan Pembinaan Item Objektif

Item Ujian Subjektif

Item ujian subjektif memerlukan calon untuk menjawab item-item dengan
menggunakan perkataan sendiri. Terdapat dua jenis yang asas, iaitu jenis
respons terhad dan jenis respons lanjutan (terbuka).

(i) Jenis Respons Terhad

Jenis item ini menghadkan kandungan dan gaya jawapan. Ia memerlukan calon
untuk menjawab secara tepat, dalam satu frasa, ayat atau pernyataan pendek.
Biasanya soalan-soalan ini bermula dengan perkataan seperti Apa.. Nyata..,
Senarai., Hurai.., Definisi.., dan sebagainya. Sebagai contoh: Dalam satu
ayat, definisikan istilah penilaian

137
 Nyatakan dua tujuan penubuhan Negeri-Negeri Melayu
Bersekutu pada tahun 1896?
Berikan maksud untuk fotosintesis?

(ii) Jenis Respons Lanjutan(Terbuka)

Secara perbandingan, jenis respons lanjutan/ terbuka memberi calon peluang
untuk memilih tujuhala dan skop jawapan. Calon bebas untuk melanjutkan
jawapannya, menggunakan pemikiran-pemikiran sendiri dan pendapat,
menggunakan gaya penulisan sendiri tetapi menepati topik. Biasanya, soalan
jenis ini menggunakan perkataan seperti Bincangkan sebab-sebab yang
mungkin.. , Bandingbeza , Bagaimana , pada pendapat anda ..
Sebagai contoh, Bincangkan kepentingan penilaian dalam bilik darjah

Pada pendapat anda, mengapa berlakunya kesesakan lalu lintas di

Kuala Lumpur?

Pembelajaran koperatif yang berasaskan model pengajaran sosial

mementingkan penyelesaian tugasan bersama demi mencapai
matlamat yang sama.

Bincangkan sejauh manakah pembelajaran koperatif merupakan

kaedah pengajaran yang berkesan di dalam bilik darjah di Malaysia.

138
Langkah-Langkah Pembinaan Item
Prosedur yang betul dan sistematik amat penting untuk mempastikan rekabentuk
sesuatu ujian yang berkualiti. Berikut adalah langkahlangkah pembinaan item yang
perlu diikuti:

1. Spesifikasikan objektif ujian

2. Bina Jadual Spesifikasi Ujian

3. Gubal item ujian

4. Susunatur item ujian

5. Ubahsuai item ujian

6. Tentukan agihan markah

7. Simpan bahan ujian dan item di

tempat yang selamat

Rajah 7.2 : Langkah Langkah Pembinaan Ujian

Senarai Semak
Senarai semak ialah alat pentaksiran yang mengandungi senarai item yang
disediakan untuk mengenal pasti perkembangan dari segi pengetahuan, kemahiran,
sikap, kebolehan dan tingkah laku murid. Senarai item yang disediakan adalah untuk
menentukan sama ada:
(a) Sesuatu tingkah laku/ciri ada atau dapat diperhatikan
(b) Sesuatu perlakuan telah dilakukan
(c) Kekerapan sesuatu tingkah laku

139
Aspek-aspek yang perlu diambil kira dalam penyediaan dan penggunaansenarai semak
termasuk :
Disediakan lebih awal sebelum permerhatian dibuat
Tingkah laku yang diperhatikan dinyatakan dengan ringkas dan jelas.
Digunakan menilai tingkah laku mudah dalam konteks semula jadi.
Hanya kemahiran penting dinyatakan dalam senarai semak.
Item disusun mengikut peningkatan supaya dapat memperlihatkan perkembangan
tingkah laku yang akan diperlihatkan

Pemerhatian hendaklah dilakukan beberapa kali untuk mendapatkan maklumat/amalan

yang lebih tepat/ kekal.

Tidak menunjukkan darjah kemajuan hasil pembelajaran atau hasil pembelajaran atau
tingkah laku murid.

Kelebihan menggunakan senarai semak dalam pemerhatian atau pencerapan

adalah alat ini mudah dan praktikal. Ia boleh diigunakan oleh individu yang
kurang mahir. Tambahan pula, ia dapat dilakukan semasa atau selepas
pemerhatian dilakukan dan boleh dilakukan oleh beberapa orang pemerhati bagi
memastikan kesahihan pemerhatian dari segi kebolehpercayaan antara
pemeriksa. Seperkara lagi, senarai semak dapat menfokus kepada tingkah laku
tertentu.

Skala Pemeringkatan (Rating Scale)

Skala pemeringkatan merupakan alat untuk mengukur suatu kuantiti yang sukar
diukur secara objektif. Misalnya, mengukur perlakuan seseorang murid. Skala
pemeringkatan memberi peluang kepada responden merekodkan pendapatnya
tentang darjah perlakuan itu. Skala pemeringkatan biasanya diletakkan di atas
satu baris dari rendah ke tinggi atau sebaliknya. Terdapat jenis skala iaitu skala
ordinal, interval(sela) dan nisbah.

Skala ordinal menunjukkan urutan atau pangkat dan skala ordinal sebenarnya
membolehkan seseorang mendapat maklumat lebih dari sekadar maklumat asas
sahaja seperti yang diperolehi dalam skala nominal. Perbezaan magnitud antara
setiap nilai atau tidak diketahui atau tidak tetap. Contohnya ialah skala likert :

Pernyataan : Saya tidak boleh hidup tanpa komputer riba saya

Opsyen:

1. Sangat Tidak Setuju ( Strongly disagree)

140
 2. Tidak Setuju (Disagree)
3. Setuju (Agree)
4. Sangat Setuju (Strongly agree)

Skala interval(sela) merupakan skala yang membezakan kategori dengan

selang atau jarak tertentu dengan jarak antara kategorinya sama. Skala interval
tidak memiliki nilai sifar mutlak . Misalnya, membahagi sampel berat badan ke
dalam 4 interval iaitu: 40-49, 50-59, 60-69, dan 70-79.

Skala nisbah mempunyai kesemua ciri yang dipunyai oleh skala-skala nominal,
ordinal dan interval yakni mempunyai kategori, urutan dan juga perbezaan
magnitud yang sama dan mempunyai nilai 0 (sifar) yang mutlak. Nilai 0 (sifar) ini
merupakan nilai yang mempunyai makna umur, pendapatan, berat, bilangan
anak merupakan skala yang mempunyai kuasa statistik yang tinggi dan data-
data yang diperolehi menggunakan skala ini berupaya dianalisis menggunakan
analisis statistik
.
Kaedah lain untuk Pentaksiran Sekolah Rendah

Pencerapan/Pentaksiran
Pentaksiran melalui cerapan biasanya kurang berstruktur (terancang) dan
selalunya dilakukan untuk menilai interaksi murid antara satu sama lain dalam
tugasan untuk mendapatkan hasil penyelesaian yang umum. Pencerapan perlu
mempunyai tujuan dan dijalankan dengan menggunakan suatu instrumen
cerapan yang bersesuaian untuk mengurangkan penyimpanan rekod, seperti
senarai semak dan skala kadar (rating scale) yang hanya memerlukan sedikit
catatan dan masa untuk merekod.

Tugasan atau Pentaksiran Prestasi

Tugasan atau pentaksiran prestasi kurang berstruktur (berbanding dengan ujian)
dan melibatkan tugasan yang menilai aspek pengetahuan, kemahiran dan sikap
murid dalam pelbagai situasi dan konteks yang sebenar. Pentaksiran prestasi
meliputi komponen praktikal sesuatu mata pelajaran dengan menentukan
bagaimana murid menggabungkan teori dalam amalan. Ia merupakan
pentaksiran yang autentik kerana murid mempunyai gaya yang tersendiri untuk
belajar. Antara contoh ialah projek, pameran, penyampaian visual dan lisan,
debat, simulasi komputer dan persembahan.

141
 Pentaksiran Kendiri, rakan sebaya dan kerja berkumpulan
Pentaksiran kendiri memerlukan perhatian khusus daripada guru kerana
mungkin ramai murid memerlukan bantuan mempelajari bagaimana untuk
menilai kemahiran akademik dan prestasi dengan tepat. Murid perlu
dimaklumkan tentang kriteria tugas khusus untuk prestasi (pentaksiran rujukan
kriteria). Murid juga mungkin memerlukan bantuan dalam mempelajari
bagaimana untuk menyimpan rekod dan mengulas ringkasan kerja. Refleksi ke
atas pembelajaran seseorang adalah komponen yang amat penting dalam
pembelajaran murid yang perlu dilakukan oleh murid.

Pentaksiran rakan sebaya, menggunakan senarai semak atau rubrik, membantu

murid sama ada yang ditaksir atau yang mentaksir. Perkongsian kriteria untuk
pentaksiran memberi kuasa kepada murid untuk menilai prestasi mereka sendiri
dan juga rakan mereka.

Pentaksiran kerja berkumpulan memberi eviden daripada aspek kerjasama,

bantu membantu, pengagihan kerja dan sumbangan setiap individu melalui
satu produk. Pentaksiran kerja berkumpulan dinilai melalui proses selain
daripada produk atau hasil kerja. Ia melibatkan pentaksiran kemahiran sosial,
pengurusan masa dan kedinamikan kumpulan, selain daripada hasil kerja
kumpulan.

Peluang untuk menggunakan pelbagai instrumen amat penting bagi kedua-dua

pentaksiran untuk pembelajaran dan juga pentaksiran tentang pembelajaran.
Isu penting ialah instrumen mestilah sepadan dengan apa yang ditaksir. Eviden
yang bersesuaian dan mencukupi mesti dikumpulkan; dan ia mesti dijelaskan
kepada murid sama ada mereka sedang melalui proses pentaksiran untuk
pembelajaran atau pentaksiran tentang pembelajaran.

7.5 Perangkaan Asas dalam Pentaksiran

Statistik asas merupakan satu teknik matematik untuk memproses, menyusun,

menganalisis dan membuat kesimpulan tentang data yang berbentuk kuantitatif.
Dalam pentaksiran, kaedah statistik digunakan untuk analisis dan membuat
kesimpulan. Data yang dikumpul dalam pentaksiran biasanya tidak disusun dengan

142
 teratur. Maka, untuk memudahkan guru merujuk kepada data ini, data seharusnya
direkodkan secara teratur dan bersistem.

7.5.1 Jadual Kekerapan

Apabila skor ujian diperolehi dari sekumpulan murid, skor akan berada dalam
susunan rawak seperti yang ditunjukkan:

50, 65, 90, 55, 75, 80, 83, 90, 95, 70

Kesemua ini adalah skor-skor mentah. Seorang guru perlu mengorganisasi dan
mempamerkan skor dalam bentuk yang teratur supaya ia bermakna. Guru perlu
membuat pengiraan mudah untuk mentafsirkan data secara tepat.

Taburan Secara Menaik dan Menurun

(a) Susunan Menaik

Data-data disusun daripada yang terendah kepada tertinggi seperti:

50 , 55, 65, 70, 75, 80, 83, 90, 90, 95

(b) Susunan Menurun

Dalam susunan menurun pula, data-data disusun daripada yang tertinggi

kepada yang terendah. Contohnya:

95, 90 90, 83, 80, 75, 70, 65, 55 , 50,

Taburan Kekerapan
Sebelum kita beralih kepada taburan kekerapan, kita mesti faham istilah kekerapan.
Lihat data berikut:

Skor Bilangan Murid yang

mendapat skor
50% 4
70% 7
90% 3

Kekerapan merujuk kepada berapa kali sesuatu skor wujud dalam taburan. Dalam
contoh di atas, kekerapan untuk skor 70% ialah 7 ( kekerapan tertinggi) manakala
kekerapan untuk 90% ialah 3 ( kekerapan terendah)

143
Akan tetapi dalam kumpulan murid yang ramai, bilangan skor akan banyak. Maka,
adalah berguna untuk membina taburan kekerapan secara berkumpul dan graf
taburan. Untuk tujuan ini, skor-skor dikumpulkan dalam sela kelas, dan bilangan skor
yang ada dalam setiap sela digundalkan. Gundal-gundal ini dikira untuk memperoleh
kekerapan, iaitu bilangan skor dalam setiap sela kelas.

Sebagai contoh, perhatikan bagaimana skor-skor berikut disusun dalam taburan

kekerapan dengan julat kelas sebanyak 5

43 40 55 64 70 60 80 67 85 82

51 59 70 55 78 65 83 57 88 45

44 76 80 77 55 44 88 56 44 54

Jadual 7.3 : Jadual Taburan Kekerapan

Skor Gundalan Kekerapan

(Sela Kelas)
85 89 /// 3
80 84 //// 4
75 79 /// 3
70 - 74 // 2
65 - 69 // 2
60 - 64 // 2
55 - 59 //// / 6
50 - 54 // 2
45 -49 / 1
40-44 //// 5
Jumlah 30

Jadual taburan kekerapan merupakan taburan dalam bentuk jadual yang

menunjukkan susunan data secara sistematik dan kekerapannya. Untuk
mengurangkan bilangan baris, kita boleh mengumpulkan skor-skor atau
menggabung skor yang berbeza ke dalam sela kelas.

Di sini ada beberapa garis panduan semasa menyediakan sela kelas. Pertama, sela
kelas harus dipilih sebegitu agar ia meliputi kesemua skor-skor. Kedua, jika boleh
saiz sela kelas seharusnya merupakan angka ganjil supaya nilai tengah merupakan
angka bulat. Ini akan memudahkan perwakilan grafik dan pengiraan.

144
7.5.2 Histogram, Poligon kekerapan dan Ogif
Sekarang kita akan meneroka bagaimana menukar data dalam jadual taburan
kekerapan kepada perwakilan grafik. Dua jenis graf yang paling kerap digunakan
ialah histogram dan poligon kekerapan.

(a) Histogram

Histogram mempersembahkan data dalam bentuk lajur-lajur empat segi bujur. Asas
setiap kolum ialah julat kelas dan ketinggian lajur menunjukkan kekerapan
berlakunya skor tersebut.

Contoh:

Jadual 7.4 : Jadual Taburan Kekerapan 1

Skor Had Sela Kelas Kekerapan (f)

(Sela Kelas)
45 - 49 44.5 49.5 2
40 - 44 39.5 44.5 2
35 - 39 34.5 39.5 3
30 - 34 29.5 345 8
25 - 29 24.5 29.5 12
20 - 24 19.5 24.5 12
15 - 19 14.5 19.5 7
10 - 14 9.5 14.5 6
5-9 4.5 9.5 2
0-4 0 4.5 1

145
 12

10
Kekerapan

0 4.5 9.5 14.5 19.5 24.5 29.5 34.5 39.5 44.5 49.5
Skor
Rajah 7.3 : Histogram untuk Jadual Taburan Kekerapan 1

(b) Poligon Kekerapan

Poligon kekerapan dibina dengan memplotkan titik di nilai tengah setiap sela kelas ke
ketinggian selaras dengan bilangan kekerapan kelas berkenaan. Kemudian,
sambungkan kesemua poin-poin dengan garis lurus. Poin awalan dan akhir harus
berada pada paksi-X

12

10
Kekerapan

0 4.5 9.5 14.5 19.5 24.5 29.5 34.5 39.5 44.5 49.5

Skor

Rajah 7.4: Histogram dan poligon kekerapan untuk Jadual Taburan Kekerapan

146
(c) Kekerapan Himpunan (Ogif)

Kekerapan himpunan ialah jumlah kekerapan data dan kekerapan data

sebelumnya. Mari kita perhati jadual 1.6 untuk melihat bagaimana kekerapan
kumulatif dikira.

Berdasarkan kepada jadual di atas, kita boleh menentukan bilangan murid yang
memperolehi skor yang sama atau kurang daripada sesuatu skor yang tertentu.
Contohnya, kita boleh katakan bahawa bilangan murid yang memperolehi skor
antara 15 19 skor atau kurang daripadanya ialah 16.

Jadual 7.5 : Kekerapan Kumulatif

Skor(X) Kekerapan Pengiraan Kekerapan

(Sela Kelas) (f) Kekerapan Himpunan
Himpunan (cf)

45 - 49 2 53 +2 = 55 55 Kekerapan 2 di
tambah kepada
40 - 44 2 51 + 2 = 53 53 kekerapan
sebelumnya,
35 - 39 3 48 + 3 = 51 51 iaitu 1

30 - 34 8 40 +8 =48 48

25 - 29 12 28 + 12=40 40

20 - 24 12 16 + 12=28 28

15 - 19 7 9 + 7 =16 16

10 - 14 6 3 +6=9 9

5-9 2 1+2= 3 3

0-4 1 1 1

Berhenti dan Renungkan :

Berdasarkan Jadual 7.5 di atas, berapa jumlah murid memperolehi markah

kurang daripada 25? Berapa murid gagal jika markah lulus ialah 20?

Taburan kekerapan himpunan digunakan untuk melukis graf yang dinamakan ogif dan ogif
digunakan untuk mentafsir data yang diperolehi. Untuk melukis ogif, nilai data berada di
paksi-x, manakala kekerapan himpunan berada pada paksi-y. Ogif yang dilukis di bawah
adalah berdasarkan kepada Jadual 7.5 Taburan Kekerapan Himpunan di atas.

147
 Lengkung Kekerapan Himpunan (Ogif)

60

Kekerapan Himpunan
50
40
30
20
10
0
0 20 40 60
Skor

Rajah 7.5: Lengkung Kekerapan Himpunan (Ogif)

Cuba latihan berikut :

Berdasarkan Gambarajah 7.3, tentukan kekerapan himpunan untuk nilai skor
kurang daripada 35?.

Tahukah anda bagaimana hendak buatnya? Jika boleh, syabas! Jika tidak, hanya ikut
arahan ini: Lukis garis tegak dari skor 35. Pada titik persilangan garis ini dengan lengkung,
lukiskan garis mengufuk untuk bertemu dengan paksi-y. Baca kekerapan himpunan pada
titik itu. Itulah jawapannya

6.3 Ukuran Kecenderungan Memusat Min, Median, Mod

Ukuran kecenderungan memusat adalah satu nilai purata sesuatu set skor.
Terdapat tiga jenis ukuran kecenderungan memusat, iaitu min, median dan mod.

Mod ialah skor yang mempunyai kekerapan yang paling tinggi dalam satu
taburan. Simbol statistik mod ialah M0
Median ialah skor tengah dalam satu susunan taburan menaik atau menurun.
Median boleh dikirakan dengan membahagikan satu set skor yang tersusun
kepada dua bahagaian yang sama.

Min menunjukkan purata markah yang diperolehi oleh murid dalam sesuatu
ujian. Ia juga mengambarkan prestasi keseluruhan untuk tujuan perbandingan.

148
 Prestasi antara murid atau kumpulan dalam ujian yang sama. Min juga berguna
semasa mengira sishan piawai dan skor sishan.

Pengiraan Mod
Nilai mod boleh diperolehi dengan menyusun data yang tidak terkumpul itu secara
menaik atau menurun.

Mengikut perbincangan awal, mod ( M0 ) adalah skor yang mempunyai kekerapan

yang paling tinggi dalam satu taburan. Satu taburan mungkin mempunyai satu atau
lebih mod. Walaubagaimana pun, ia mungkin langsung tidak mempunyai mod.
Beberapa contoh boleh diperlihatkan daripada skor-skor ujian Matematik berikut:

Contoh 1: 66, 55, 33, 81, 60, 40, 70

Taburan skor ini tidak mempunyai mod

Contoh 2: 86, 75, 59, 75, 75, 68, 75

Taburan skor ini mempunyai satu mod ( unimod) sahaja. Nilainya

ialah 75.

Contoh 3: 76, 66, 56, 68, 62, 56, 88, 66

Taburan skor ini mempunyai dua mod (dwi-mod). Nilai mod ialah
66 dan 56.

Pengiraan Median

Median ialah skor tengah apabila jumlah bilangan skor adalah ganjil atau nilai
purata dua skor di tengah-tengah taburan jika jumlah bilangan skor adalah genap
dalam satu susunan taburan menaik atau menurun. Sebagai contoh, median untuk
skor ujian Matematik (44,56,37,77, 87) dan ujian Sains (57,68,96,40,74,80) adalah
berikut:

Contoh 1: (Skor Ujian Matematik)

37, 44, 56, 77, 87 (susun secara menaik)

Median = 56

149
 Contoh 2 : (Skor Ujian Sains)

40, 57, 68, 74, 80, 96 (susun secara menaik)

68 74
Median =
2
= 71

Pengiraan Min

Min penting kerana ia memudahkan kita menggunakan rumus statistik untuk mengira
sishan piawai, skor z dan skor t yang kita akan belajar selepas ini.

Untuk data tidak terkumpul, min dikira dengan menjumlahkan semua skor dalam set
dan bahagikan jumlah ini dengan bilangan skor. Contohnya, min untuk skor-skor 70,
85 dan 100 dalam satu ujian ialah:

70+85+100 = 85
3

Min data dikira dengan menggunakan rumus yang berikut:

X
Min, X =
N

di mana X = min, = jumlah, X = skor individu dan N = jumlah bilangan skor.

Cuba latihan berikut.

Dalam satu ujian Matematik, skor untuk 10 orang murid adalah: 35, 42, 55,
67, 75, 88, 90, 94, 96 and 98. Kirakan min dengan menggunakan formula di
atas.

Pengiraan:
X
Min, X =
N
= 35 +42 +55+67+75+88+90+96+98

10

= 646
10

= 64.6

150
 Aplikasi Min, Median dan Mod dalam Kehidupan Harian

(a) Mod memberi satu gambaran umum tentang taburan. Sebagai contoh, dalam
penghasilan baju-T untuk murid-murid sebuah sekolah, pengetahuan tentang mod
akan membantu pengusaha menentukan saiz baju-T yang paling dikehendaki.

(b) Median berguna jika terdapat skor yang ekstrim (melampau) dalam taburan
tertentu. Contohnya, terdapat 3 skor dalam sesuatu ujian, iaitu 20, 20 dan 80. Min
taburan ini ialah 40 dan ini tidak menggambarkan ukuran kecenderungan
memusat. Dalam kes ini, nilai median 20 adalah lebih berguna sebagai ukuran
kecenderungan memusat.

(c) Min digunakan secara meluas kerana ia mengambil kira semua skor dalam taburan
dan ia sangat jitu. Contohnya, min digunakan oleh guru-guru untuk mengira nilai
purata skor yang diperolehi oleh murid-murid dalam ujian buatan guru.

6.4 Ukuran Serakan : Julat dan Sisihan Piawai

Setelah memeriksa skrip peperiksaan murid, guru mungkin berminat hendak

mengetahui perbezaan skor antara muridnya yang mencapai skor tertinggi dalam
sesuatu ujian dan jurang perbezaannya dengan murid yang berpencapaian paling
rendah. Maka di sini disarankan guru mengira julat untuk melihat sama ada prestasi
muridnya amat berbeza ataupun lebih kurang sama sahaja.

Julat merujuk kepada jurang atau perbezaan di antara skor tertinggi dengan skor
terendah dalam satu taburan skor yang diperolehi oleh kumpulan murid.

Contohnya: Dalam satu ujian Bahasa Inggeris, skor untuk muridnya adalah 43, 56,
70, 66, 80, 97, 74, 30 dan 68.
Julat skor = Skor tertinggi skor terendah
= 97 30
= 67

Sisihan piawai adalah satu jenis purata yang digunakan bagi melihat
kecenderungan memusat bagi sesuatu set skor dan lazimnya bagi set skor yang
terkumpul. Sisihan piawai boleh memberi gambaran tentang ukuran sebaran atau
serakan skor sama ada tersebar atau terkelompok dari min.
Simbol bagi sisihan piawai ialah

151
Ada beberapa rumus yang kerap digunakan untuk pengiraan seperti di bawah:

1. =
(X X ) 2

2. =
fX 2 fX

f f

BEBERAPA CONTOH PENGIRAAN SISIHAN PIAWAI

CONTOH 1:
Sekiranya skor mentah bagi suatu ujian ialah: 30, 50, 60,60, dan 70, maka rumus
sisihan piawai yang mudah boleh digunakan.

Pengiraan Min :
X
Min, X =
N
= 30 +50 + 60+ 60 +70
5

= 270 / 5

= 54

Skor (X- X)
2
(X- X)

30 30 54 = -24 (-24) x(- 24) = 576

50 50 54 = -4 -4 x -4 = 16
60 60 54 = 6 6 x 6 = 36
60 60 -54 = 6 6 x 6 = 36
70 70 -54 = 16 16 x 16 = 256
2
( X - X ) = 920

Aplikasi rumus

=
(X X ) 2

920
=
5

152
 = 184

= 13.56

= 13.6 ( satu titik perpuluhan)

CONTOH 2

Pengiraan sisihan piawai bagi set skor yang ada beberapa kekerapan dan tidak terkumpul:

Jadual 7. 6: Skor bagi satu ujian

SKOR X KEKERAPAN f fx x2 fx 2
70 2 140 4900 9800
60 4 240 3600 14400
50 8 400 2500 20000
40 4 160 1600 6400
30 2 60 900 1800
N= 20
fx= 1000 fx2
= 52400

fx fx
2 2

Aplikasi rumus =

N N

2
52400 1000
=
20 20

2620 50
2
=

= 2620 2500

= 120

= 10.95

Tafsiran Prestasi Murid

Sekiranya nilai sisihan piawai ialah 10 dan min bagi skor itu 50, maka
sebaran skor itu dikatakan normal sebab 50% calon yang menduduki ujian itu
berada di atas min dan 50% lagi di bawah min.

Sekiranya nilai sisihan piawai itu kecil iaitu bernilai kurang daripada 10
misalnya 5, maka taburan atau serakan skor itu adalah terkelompok sekitar
min bagi set skor itu. Pencapaian kelompok calon itu dikatakan homogen iaitu
tidak ada perbezaan ketara antara calon. Prestasi mereka hampir sama
antara satu dengan yang lain, kalau tinggi, sama-sama tinggi dan begitulah
sebaliknya.

153
 Sekiranya nilai sisihan piawai itu melebihi 10, skor antara calon yang
menduduki ujian itu dikatakan tersebar atau berserakan. Pencapaian calon
menjadi tidak begitu sama (heterogen)

LATIHAN

Berikut ialah data suatu ujian yang sudah diproseskan ke bentuk jadual taburan seperti di
bawah ini.
Jadual 7.7: Skor bagi satu ujian

SELA KELAS NILAI TENGAH X f

80-89 84 3
70-79 74 4
60-69 64 8
50-59 54 5
40-49 44 2

a) Apakah nilai Min bagi skor di atas? _______________________

b) Lengkapkan Jadual kekerapan di bawah ini dan kira sisihan piawainya

Jadual 7.8: Skor bagi satu ujian

Jeda Nilai Tengah x f fx x2 fx 2

Kelas
80 - 89 84 3
70 - 79 74 4
60 - 69 64 8
50 -59 54 5
40 -49 44 2
22

c) Nyatakan pandangan anda mengenai sebaran/taburan/serakan skor bagi ujian

berkenaan.

______________________________________________________________

______________________________________________________________

154
 TUGASAN TERARAH
Sekiranya anda ingin menggunakan program Microsoft Excel untuk
memproses data di atas, anda dipersilakan berbuat demikian.

Tunjukkan hasil kerja iaitu hardcopy kepada pensyarah mentor anda.

Sila semak jawapan anda dengan pengiraan yang dibuat secara manual
untuk soalan di atas.

Sisihan Piawai untuk Data Terkumpul

Untuk data terkumpul, rumus di atas masih boleh digunakan kecuali nilai X ialah nilai tengah
sela kelas dalam taburan data. Rumus yang digunakan ialah:

Sisihan Piawai, =
fX 2
fX

f f

di mana f ialah jumlah kekerapan

X ialah nilai tengah sela kelas

Mari kita cuba mengira sisihan piawai skor-skor berikut yang diperolehi dalam satu ujian
sains.

Jadual di bawah menunjukkan data terkumpul untuk ujian sains. Kirakan sisihan piawai.

Sela Kelas Kekerapan (f)

40 44 4
45 - 49 3
50 - 54 4
55 - 59 5

Pengiraan:

Sela Kekerapan Nilai

Kelas (f) Tengah(X) fX X2 fX 2
40 44 4 42 168 1764 7056
45 - 49 3 47 141 2209 6627
50 - 54 4 52 208 2704 10816
55 - 59 5 57 285 3249 16245
f=16 fX=802 fX 2
=40744

155
 2

Sisihan Piawai, =
fX 2 fX

f f

2
40744 802
=
16 16

= 2546.5 2510

= 36 .5

= 6.04

7.6 Interpretasi Data dan Pelaporan Pentaksiran

Pentafsiran Nilai Sisihan Piawai

Sisihan Piawai adalah ukuran kebolehubahan atau sebaran skor-skor. Ia merupakan sejauh
mana skor berubah keliling min. Semakin kecil nilai sisihan piawai, semakin kecil
sebaran/serakan skor dalam taburan. Ini membawa implikasi bahawa data adalah
berhampiran antara satu sama lain (homogen). Begitu juga, semakin besar nilai sisihan
piawai, semakin besar sebaran skor dalam taburan. Ini bermakna data adalah tersebar luas
antara satu sama lain (heterogen).

Skor Piawai

Skor Piawai z dan skor piawai T biasanya digunakan untuk membanding pencapaian
seseorang pelajar dengan pelajar-pelajar yang lain. Skor-z adalah salah satu jenis skor
piawai. yang menunjukkan kedudukan sesuatu skor berkait dengan min taburan berkenaan.
Skor z menyatakan kadar sisihan piawai di atas atau di bawah min.

Rumus untuk mengira skor z ialah xx

Skor-z =

Skor piawai T ialah skor yang mempunyai min 50 dan sisihan piawainya 10.

Rumus untuk mengira skor-T ialah Skor T = 50 + 10z

156
Kedua-dua skor piawai itu amat berguna untuk membanding pencapaian antara mata
pelajaran yang min dan sisihan piawa masing-masing berbeza sekali. Sekiranya tidak
ditukar ke skor piawai bagi pelbagai mata pelajaran, maka perbandingan yang dibuat
mungkin kurang tepat.

Pengiraan Skor Piawai

Contoh: Skor-skor untuk 5 orang murid dalam satu ujian ialah 5,8,10,4 dan 3. Cari skor-z
dan skor-t untuk murid yang mempunyai 10 markah.

5 8 10 4 3
X =
5
= 6

Skor (X) (X- X)

2
(X- X)
5 -1 1
8 2 4
10 4 16
4 -2 4
3 -3 9
N=5
(X - X )2 = 34

Sisihan piawai, =
(X X ) 2

34
=
5

= 6.8

= 2.61

(X X )
Skor-z untuk murid yang mempunyai 10 markah =

10 6
=
2.61

4
=
2.61
= 1.53

157
Skor-T dikira dengan menggunakan rumus berikut:

T = 50 + 10z

Skor-T untuk murid yang mempunyai 10 markah = 50 + 10z

= 50 + 10 (1.53)

= 50 + 15.3

= 65 .3

Contoh 2:
Berdasarkan jadual di bawah ini, pencapaian dalam mata pelajaran manakah lebih baik?
Kita mungkin berkata pencapaian pelajar itu sama baik dalam Perakaunan dan Kimia kerana
markah mentahnya sama iaitu 80 bagi kedua-duanya. Sebenarnya perbandingan itu
kurang tepat kerana asas perbandingan tidak mengambil kira min dan sisihan piawai.
Jadual 7.9: Skor bagi satu ujian

Mata Pelajaran X x
Bahasa Melayu 80 70 5
Matematik 80 88 8
Sains 66 56 5

Apabila data dalam Jadual 7.9 di atas ditukar ke bentuk skor piawai, maka intepretasi kita
mungkin berubah.

Proses pertukaran skor pelajar Y ke skor piawai: Pertama kirakan skor-z dan selepas itu
kirakan skor-T dengan menggunakan rumus-rumus yang berkenaan.

xx
1. Skor-Z dalam Bahasa Melayu =

80 70 10
= =
5 5
= +2

Skor-T dalam Bahasa Melayu = 50 + 10Z

= 50 + (10 x 2)
= 50 + 20
= 70

158
 80 88
2. Skor-Z dalam Matematik =
8
8
=
8
= -1

Skor-T dalam Matematik= 50 + 10 ( -1)

= 50 + (-10)
= 50 - 10
= 40

66 56
3. Skor-z dalam Sains =
5
= +2

Skor-T dalam Sains = 50 + 10 (+2)

= 50 + 20
= 70

Jadual 7.10: Skor bagi satu ujian

Skor piawai

Mata Pelajaran X X Skor-z Skor-T

Bahasa Melayu 80 70 5 +2 70
Matematik 80 88 8 -1 40
Sains 66 56 5 +2 70

Terbuktilah bahawa prestasi pelajar Y tersebut adalah sama baik dalam Bahasa Melayu dan
Sains kerana skor piawainya 70. Pelajar ini mendapat skor piawai yang rendah ialah 40
walaupun skor mentahnya ialah 80 jauh lebih tinggi daripada Sains iaitu 66. Malah, nilai
negatif 1(-1) bagi Matematik menampakkan pencapaian pelajar itu dalam Matematik adalah
di bawah min dan sekiranya markah lulus ialah 50, maka pelajar itu dikatakan gagal dalam
Matematik.

159
Pengukuhan Diri:

Jadual di bawah ini menunjukkan pencapaian murid M dalam dua mata pelajaran.

Murid M Matematik Bahasa Inggeris

Skor mentah (X) 60 50
X 45 40
5 8

(a) Kirakan skor-z dan skor-T murid M bagi mata pelajaran Matematik dan Bahasa
Inggeris dengan melengkapkan Jadual di bawah:

Murid M Matematik Bahasa Inggeris

Skor mentah (X) 60 50
X 45 40
5 8

Skor piawai

(b) Dalam mata pelajaran manakah murid M lebih baik?

Maklum balas prestasi murid kepada pihak tertentu

Dalam proses pengajaran dan pembelajaran, maklum balas daripada guru adalah
penting. Terdapat empat jenis maklum balas iaitu maklum balas prestasi
(performance feedback), maklum balas motivasi (motivation feedback), maklum
balas attribut (attributional feedback) dan maklum balas strategi (strategy feedback)
(Pintrich & Schunk, 1996).

Maklum balas merupakan maklumat yang diberi kepada individu-individu tentang

kesesuaian tindakan atau respons mereka. Ia sebahagian daripada proses
komunikasi biasa dan berfungsi sebagai pengawalan. Maklum balas adalah

160
maklumat yang membolehkan pelajar menyemak prestasi mereka dan memantau
kemajuan pembelajaran. Ia diberi selepas pelajar berusaha memberi respon
terhadap suatu tugasan pembelajaran. Pelajar perlu tuju hala tambahan serta
penerangan lanjut untuk meneruskan pembelajaran. Dalam bilik darjah, apa jua
bentuk komunikasi yang cuba memberi maklumat kepada pelajar tentang prestasi
pelajar dalam situasi pembelajaran dirujuk kepada maklum balas.

Maklum balas prestasi merupakan maklum balas guru terhadap tahap ketepatan
dan kemajuan dalam ujian, peperiksaan, dan tugasan yang dilakukan oleh murid. Ia
juga melibatkan pembetulan kesilapan mereka dalam melakukan tugasan tersebut.
Jenis pemarkahan biasanya dalam bentuk markah mentah dan gred. Maklum balas
yang menyatakan bahawa pencapaian di dalam ujian, peperiksaan dan tugasan
murid adalah dipercayai dapat meningkatkan motivasi murid . Ini kerana ia
menyebabkan murid merasa lebih kompeten dan mampu meneruskan pembelajaran
pada masa hadapan. Maklum balas yang menyatakan kesilapan mereka dalam
menjawab soalan dan tugasan juga dipercayai mampu meningkatkan motivasi murid
sekiranya disusuli dengan pembetulan yang sepatutnya. Ini kerana murid percaya
bahawa mereka boleh meningkatkan prestasi mereka dengan mengikuti pembetulan
yang disediakan oleh guru.

Maklum balas merangkumi keputusan peperiksaan yang diberi kepada pelajar,

komen-komen yang dicatat pada kertas ujian, kata-kata daripada guru tentang
prestasi kerja pelajar dan komen-komen mengenai pembelajaran sesuatu kumpulan
atau individu.

Dari perspektif kognitif, maklum balas dianggap sebagai satu punca maklumat yang
perlu untuk verifikasi, huraian, pembentukan konsep dan adaptasi metakognitif
Mengikut Guskey (2001), maklum balas haruslah diagnostik, preskriptif dan sesuai
untuk aras pembelajaran pelajar. Seperti yang kita tahu, maklum balas bukan hanya
merupakan pemerosesan maklumat tetapi ia harus mempunyai pengaruh terhadap
proses-proses afektif dan motivasi pelajar. Maklum balas dalam bentuk isyarat,
penglibatan dan peneguhan adalah unsur-unsur untuk menentukan mutu
pengajaran. Ia merupakan aspek penting untuk menambahbaik pengajaran dan
prestasi.

161
Antara jenis maklum balas yang paling biasa digunakan ialah maklum balas positif
dan negatif, maklum balas jenis menilai dan tanpa penilaian ,maklum balas lisan dan
tidak lisan. Kita akan membincang setiap jenis secara ringkas.

Maklum balas positif digunakan untuk memberi maklumat kepada pelajar mengenai
aspek yang sesuai dan betul tentang pembelajaran atau prestasi. Guru-guru boleh
memberi respons lisan untuk memaklumkan bahawa pelajar menjawab dengan betul
atau mencatat komen-komen yang menggalakkan dalam buku kerja. Kadang kala
guru-guru memberi maklum balas negatif untuk memaklumkan pelajar bahawa
jawapan mereka tidak betul. Sebagai contoh, guru boleh menyatakan bahawa
jawapan tidak betul atau membetulkan kesilapan-kesilapan ejaan dalam tugasan.
Maklum balas ini adalah efektif dalam jangka masa pendek tetapi tidak seharusnya
menggunakannya dengan kerap.

Maklum balas jenis menilai mengandungi nilai penghakiman implicit atau eksplisit
mengenai prestasi yang diperhatikan. Sebagai contoh, pernyataan seperti baik
atau lemah adalah berbentuk penilaian. Ia boleh dinyatakan secara lisan dengan
senyuman untuk menunjukkan prestasi pelajar atau bermasam muka menunjukkan
keadaan tidak senang hati. Disebaliknya, maklum balas tanpa penilaian
menumpukan kepada kriteria sebenar. Sebagai contoh, anda mungkin kata Anda
memperoleh 9 daripada 10 untuk tugasan ini tanpa membuat penghakiman sama
ada skor adalah baik atau lemah.

Selain daripada itu, maklum balas lisan dan tanpa lisan diberi untuk memaklumkan
pelajar-pelajar tentang betul atau tidak betul jawapan mereka. Ini termasuk
komunikasi lisan seperti senyuman atau bermuka masam secara tindakbalas
terhadap prestasi pelajar.

Secara umumnya, selepas apa jua tugasan atau penilaian yang dilaksanakan, guru-
guru harus menganalisis prestasi pelajar dan memberi maklum balas tentang
kesesuaian dan mutu tugasan pelajar atau prestasi penilaian. Ia bermakna kerana ia
bukan sahaja memberi maklumat tentang kemajuan kepada pelajar tersebut tetapi
kepada semua pelajar yang memerhati pelajar menerima maklum balas tersebut.

Maklum balas akan berkesan jika ia berdasarkan kepada analisis tepat tentang
prestasi pelajar dalam situasi pembelajaran. Dengan maklum balas, pelajar-pelajar
dapat menilai kemajuan pembelajaran dan merancang modifikasi dan pembetulan

162
yang boleh dibuat pada peringkat pembelajaran yang berikut. Maklum balas
haruslah semerta untuk mengelakkan pelajar daripada mengamalkan kesilapan-
kesilapan yang sama. Tambahan pula, maklum balas harus spesifik, dan bukan
umum supaya pelajar perlu tahu secara eksplisit aspek-aspek yang perlu
ditambahbaik.

Maka, semua guru perlu menggunakan satu pelan penilaian yang sistematik dalam
mentadbir penilaian yang sesuai, mengesan kemajuan dengan menganalisis prestasi
dan memberi maklum balas kemajuan kepada pelajar. Apabila maklum balas yang
berkesan diperolehi, banyak pengubahsuaian dan modifikasi dilaksanakan oleh guru
untuk menambahbaik proses pengajaran dan pembelajaran.

Rekod dan Pelaporan Pentaksiran

Semua maklumat daripada pentaksiran bilik darjah harus direkod untuk membantu
guru merancang pengajaranpembelajaran membuat tindakan susulan dan
pelaporan.

Merekod merupakan aktiviti mencatat maklumat secara tertib untuk memperjelaskan

tahap perkembangan, kebolehan, kemajuan, dan pencapaian pelajar. Maklumat
yang tercatat dalam rekod perlu jelas dan dikemaskinikan agar guru dapat membuat
keputusan yang wajar. Maklumat dalam rekod hendaklah ditafsirkan dan dianalisis
agar tindakan susulan dapat diambil oleh guru. Guru boleh memastikan agar murid
yang lemah dalam pembelajaran diberi aktiviti pemulihan manakala murid yang
pintar diberi aktiviti pengayaan.

Maklumat yang direkod boleh dibuat dalam bentuk

pernyataan misalnya ditulis dalam rekod Seorang murid yang cemerlang
simbol: contoh: atau X untuk menyatakan betul atau salah
markah: contoh: 80% untuk menunjukkan markah yang diperoleh ialah 80 per
seratus.
Gred: contoh A, B, C atau I, II, dan III.

Terdapat beberapa jenis rekod, antaranya buku catatan guru, rekod prestasi, laporan
kemajuan murid, senarai semak, sijil penghargaan, rekod profil, buku rekod mengajar
dan sebagainya.

163
Aktiviti merekod dilakukan dari masa ke masa supaya maklumat menyeluruh tentang
tahap perkembangan, pencapaian atau prestasi pelajar dapat dibuat rujukan oleh
pihak yang berwajib seperti PIBG, Guru Besar, Pegawai di Jabatan Pendidikan
Negeri, Pejabat Pendidikan Daerah, pihak Kolej Matrikulasi, Maktab, Politeknik,
Universiti dan sebagainya.

Melapor adalah suatu proses penyampaian maklumat penilaian dari masa ke masa
tentang perkembangan pengetahuan, kemahiran, nilai, sikap dan pencapaian murid.

Maklumat untuk tujuan pelaporan boleh diperoleh daripada rekod penilaian seperti
rekod profil murid, rekod prestasi, rekod mengajar guru dan sebagainya. Pelaporan
seperti ini perlu dilakukan selalu untuk disampaikan kepada pihak yang ingin
mengetahui tentang kemajuan, kelemahan dan bakat seseorang murid. Ibu bapa dan
pihak lain seperti Jabatan Pendidikan Negeri, Jabatan Pendidikan Daerah, agensi
swasta dan awam memerlukan maklumat ini untuk kepentingan masing-masing.

Tujuan pelaporan dibuat adalah untuk pihak atasan membuat keputusan yang wajar
dari segi penempatan pelajar dalam pelbagai aliran pembelajaran seperti aliran
Sains, Sastera, Perakaunan).

Pelaporan dibuat juga dengan tujuan untuk membolehkan guru mengambil tindakan
susulan iaitu menentukan sama ada seseorang pelajar perlu diberi aktiviti pemulihan
ataupun pengayaan. Pernyataan tentang minat, sikap dan perlakuan murid-murid
boleh dilaporkan supaya tindakan susulan boleh dilaksanakan.

Pelaporan mengenai prestasi pelajar dibuat antara ibu bapa, pelajar dan guru dalam
konferens merupakan cara yang berkesan. Untuk guru, pelaporan dapat:
Membolehkan tanggungjawab pembelajaran pelajar, pentaksiran dan
pelaporan dikongsi bersama antara guru, ibu bapa dan pelajar
Mengukuhkan komunikasi dengan ibu bapa melalui perbincangan hasil
pembelajaran dalam kurikulum serta bagaimana pelajar berkembang

Untuk pelajar, pelaporan bersama tiga pihak dapat:

Merangsang konsep kendiri melalui peluang berkongsi pencapaian dan
kemajuan pembelajaran dalam satu persekitaran positif

164
 Melibatkan pelajar secara langsung dalam pentaksiran dan membolehkan
mereka bertanggungjawab terhadap pembelajaran mereka
Member autoriti kepada pelajar untuk memandu arah diri ke arah pencapaian
hasil pembelajaran kurikulum

Untuk ibu bapa pula, pelaporan sebegini dapat:

Meningkatkan pemahaman mereka tentang pembelajaran dan pentaksiran
dalam pendekatan berasaskan hasil
Memberi peluang kepada mereka untuk melibatkan diri dalam proses
pelaporan, bukan hanya member respons kepadanya
Membekalkan bukti untuk menyokong laporan bertulis

Pelaporan harus meliputi:

Pencapaian pelajar dari segi pengetahuan, kemahiran, nilai dan sikap
Kekuatan dan kelemahan pelajar
Cadangan mengatasi kelemahan pelajar dan mempertingkatkan lagi
pembelajaran
(New South Wales Department of School Education, 1997)

Pelaporan dibuat secara lisan dan bertulis dalam bentuk pernyataan dan gred.
Perbandingan pencapaian dan kedudukan di antara pelajar tidak diperlukan.
Pelaporan secara umumnya memberi gambaran menyeluruh tentang perkembangan
pelajar dalam penguasaan ,pencapaian pengetahuan dan kemahiran ,sikap dan
amalan.

Antara rekod pelaporan termasuklah:

rekod kemajuan murid
rekod anekdot
senarai semak kemahiran

Rekod kemajuan merupakan rumusan penilaian kemajuan pembelajaran murid

yang akan digunakan maklumatnya oleh ibu bapa dan guru untuk memandu arah
pembelajaran dan perkembangan murid.

Rekod kemajuan boleh menggunakan sistem markah di mana rumusan penilaian

terdiri daripada gred dan peratusan, sistem lulus atau gagal dan senarai semak
kemahiran. Gred boleh dalam bentuk A, B, C dan D untuk menggredkan prestasi

165
murid . Terdapat juga bentuk numerical yang bersamaan dengan A seperti 90-
100%; B: 80 89%; C: 70 79% ; D:60 69% dan E : 50 -59% dan F: kurang
daripada 50%.

Tambahan pula, peratus juga digunakan dalam rekod kemajuan. Ini terutamanya
dalam ujian di mana peratus jawapan yang dijawab dengan betul. Contohnya, dalam
ujian Matematik berbentuk objektif, jumlah peratus item yang dijawab dengan betul.
Contohnya, 93% yang diperolehi daripada ujian tersebut akan dicatatkan dalam
rekod kemajuan. Skor ini mudah dikira, rekod dan boleh digabungkan untuk
mendapat peratus keseluruhan pada akhir peperiksaan.

Satu alternatif kepada rekod kemajuan yang tradisional ialah senarai semak yang
boleh digunakan untuk memberi maklumat tentang prestasi kemahiran dalam setiap
aspek pembelajaran. Guru menyediakan satu set pernyataan yang menerangkan
aspek prestasi murid dan satu ruang untuk ditanda oleh guru (/) semasa menaksir
tingkahlaku yang dipamerkan oleh murid berkenaan. Selain itu, pelaporan boleh
dinilai berdasarkan kepada skala pencapaian di mana guru tanda mengikut tahap
pencapaian murid tersebut.

Selain itu, huraian bertulis dalam bentuk anekdot boleh digunakan. Ia mengandungi
komen dan pernyataan tentang prestasi setiap murid secara individu. Rekod
anecdotal ini berkesan kerana huraian akan menonjolkan kekuatan dan kelemahan
murid. Maklum balas cara ini memberi maklumat yang amat berguna dan bermakna
kepada murid untuk menambahbaik kelemahan mereka

Kini dalam Pentaksiran Berasaskan Sekolah, pelaporan murid dalam bentuk

laporan deskriptif dan formatif dapat diperoleh melalui Sistem Pengurusan
Pentaksiran Berasaskan Sekolah (SPPBS) pada bila- bila masa sekiranya
diperlukan. Sistem ini juga menyimpan maklumat perkembangan murid daripada
Tahun 1 hinggalah ke Tingkatan 5 (life-time data base).

Maklum balas yang diberi berdasarkan standard prestasi boleh membantu murid
mengenalpasti kekuatan, kelemahan, kesilapan dan apa yang perlu dibaiki,
bagaimana perlu diperbaiki untuk memberi hasil yang lebih baik.

166
Maklum balas yang memberi makna boleh membantu murid tentang tujuan dan
perkembangan pembelajaran mereka. Keadaan inilah yang memberi
motivasi kepada pelajar untuk mencuba lagi bagi meningkatkan prestasi mereka di
masa hadapan.

Penggunaan Teknologi Maklumat dan Komunikasi (TMK) dalam Pentaksiran

Penggunaan Teknologi Maklumat dan Komunikasi(TMK) dalam proses pentaksiran

kian diberi perhatian. Kini istilah pentaksiran berasaskan web digunakan dan ia
merangkumi pelbagai kegiatan di mana teknologi digital digunakan dalam aktiviti-
aktiviti yang terdiri daripada perancangan dan penggubalan instrumen pentaksiran,
pemeriksaan oleh komputer dan alat-alat atas talian. Ia juga melibatkan semua
proses perekodan dan pelaporan, penyimpanan dan pemindahan data yang
berkaitan dengan pentaksiran di peringkat sekolah dan Jabatan Pendidikan Negeri.

Pentaksiran berasaskan web ini sebagai proses pentaksiran secara elektronik yang
mana Teknologi Maklumat Komunikasi (TMK) telah digunakan untuk persembahan
aktiviti pentaksiran dan mendapatkan maklum balas. Oleh itu, Sistem Pengurusan
Pentaksiran Berasaskan Sekolah(SPPBS) juga menggunakan TMK untuk pelaporan
markah kepada murid dan pihak berkenaan seperti ibu bapa. Penggunaan teknologi
dicadangkan untuk diperluaskan dalam sistem pentaksiran berasaskan sekolah.

Murid boleh melaksanakan pentaksiran ini pada bila-bila masa di mana sahaja
mengikut kesesuaian masa murid itu sendiri. Bull (1999) telah mendapati bahawa
murid lebih menyukai pentaksiran menggunakan komputer kerana dapat memberi
maklum balas serta membuat analisis statistik dengan cepat dan tepat berikutan dari
penandaan secara automatik. Penggunaan teknologi maklumat dan pembelajaran
berasaskan web dapat membantu ke arah pentaksiran pengajaran dan pembelajaran
yang lebih cekap dan berkesan (Bennett, 2000). Menurut Vendlinski dan Stevens
(2002) pula, teknologi menawarkan kaedah pengukuran baharu bagi mentaksir
pembelajaran yang berupaya memberikan maklum balas serta merta prestasi
pencapaian murid.

Pentaksiran berasaskan web membolehkan guru untuk membina instrument

pentaksiran, membentuk bank soalan dan menyediakan ujian formatif dan sumatif
atas talian (Liang & Creasy, 2004). Sistem sebegini member peluang kepada guru
untuk mengurus, menyusun dan memuat naik bahan pengajaran dan pentaksiran

167
berasaskan kurikulum dan keperluan murid. Guru dan murid boleh menggunakan
keputusan yang dijana secara automatic untuk membuat refleksi agar
menambahbaik pencapaian murid. Penggunaan teknologi juga akan member
peluang kepada murid untuk berkomunikasi secara online dengan guru mengenai
mata pelajaran yang diajar serta memberi maklum balas serta merta (Vendlinski &
Stevens, 2002).

Portfolio Elektronik
E-portfolio atau portfolio elektronik merupakan satu bentuk portfolio yang dihasilkan
menggunakan teknologi digital sama ada melalui atas talian iaitu berasaskan web
ataupun menggunakan media seperti cakera optik (CD ROM). E-portfolio merupakan
satu koleksi artifak dari koleksi peribadi ataupun organisasi dengan tujuan yang
tertentu dan disimpan secara elektronik yang dikendalikan oleh individu ataupun
organisasi. E-portfolio juga dapat digunakan bagi menunjukkan perkembangan diri
dan pengetahuan individu. Berdasarkan tugasan yang dilakukan ,e-portfolio sangat
berguna kepada pelajar untuk menerangkan perkara-perkara yang telah dipelajari.
Justeru itu, e-portfolio bolehlah dikatakan sebagai buku elektronik peribadi kepada
mereka yang membangunkanya. Misalnya untuk guru, e-portfolio boleh digunakan
sebagai medium pengajaran. Ia membolehkan guru dan pelajar untuk berkolaborasi
dan memberi peluang kepada guru untuk membekalkan contoh-contoh hasil kerja
pelajar yang konkrit serta mempunyai hubungan jelas dengan hasil pembelajaran
kurikulum. Manakala bagi pelajar , e-portfolio boleh digunakan sebagai tempat untuk
menyimpan segala bahan pembelajaran dan hasil pentaksiran. Ia juga member
peluang pelajar untuk membuat refleksi, menilai kendiri dan memantau
perkembangan diri dalam pembelajaran.

Jika e-portfolio digunakan untuk pentaksiran untuk pembelajaran, ia seharusnya

membolehkan pelajar untuk menceritakan pembelajaran mereka. Ia satu kaedah
untuk menyimpan hasil kerja mereka dan boleh dijadikan evidens pentaksiran dalam
merekod perkembangan murid. Ini seterusnya akan menggalakkan fasa refleksi dan
pembelajaran secara mendalam(deep learning) (Barrett & Carney, 2005)

Penutup
Secara keseluruhan, bab 7 telah membincangkan konsep-konsep asas pentaksiran
dalam pendidikan, prinsip dan ciri-ciri utama pentaksiran, pentaksiran sekolah rendah
dan pelaksanaan pentaksiran berasaskan sekolah. Konsep asas tentang perangkaan
asas dalam pentaksiran seperti kekerapan, ukuran kecenderungan memusat,

168
sisihan piawai dan skor piawai turut diterangkan. Bab berakhir dengan interpretasi
data dan pelaporan data serta perbincangan tentang penggunaan Teknologi
Maklumat dan Komunikasi dalam pentaksiran.

Rujukan

Barret, H.,& Carney, J. (2005) Conflicting paradigms and competing purposes in

electronic portfolio development Retrieved 20 June 2005, from
http://electronicportfolios.org/portfolios/LEAJournal-BarrettCarney.pdf,

Bennett, M. 2000. Assessment to promote learning. The Law Teacher 34 (2) : 167 -
174.KA1 JALT (LW Cur Periodical)

Bahagian Pendidikan Guru.(2005). Unit 3 Penilaian. Dalam Modul LPBS.

Kementerian Pelajaran Malaysia, Kuala Lumpur.

Bahagian Pendidikan Guru. (2000). Modul 3: Ilmu Pendidikan, Pengetahuan dan

Ketrampilan Ikhtisas. Kementerian Pelajaran Malaysia, Kuala Lumpur.

Bull, J. (1999) Update on the National TLTP3 Project The Implementation and
Evaluation of Computer-assisted Assessment, in: M. Danson (Ed.), 3rd
International CAA Conference,Loughborough University, 1617 June 1999.

Guskey, T. R. (2001). Mastery learning. In J. S. Neil & B. B. Paul (Eds.), International

Journal of the NUS Teaching Academy Encyclopedia of the Social & Behavioral
Sciences (pp. 9372-9377). Oxford: Pergamon.

Liang, X. & Creasy, K. (2004). Classroom assessment in web-based instructional

environment: instructors experience. Practical assessment, research &
evaluation, 9(7). Retrieved April 8, 2009 from
http://PAREonline.net/getvn.asp?v=9&n=7.

New South Wales Department of School Education.(1997). Strategies for

assessment and reporting primary schools. NSW: Department of School.

Pintrich, P. R., & Schunk, D. H. (1996). Motivation in education: Theory, research and
applications. Englewood Cliffs: Prentice-Hall Inc.

Vendlinski, T. & Stevens, R. (2002). Assessing student problem-solving skills with

complex computer based tasks. Journal of Technology, Learning and
Assessment, 1(3). Retrieved November 20, 2008, from
http://escholarship.bc.edu/jtla/vol1/3

169