PPPH1153

PENGANTAR FALSAFAH

DISEDIAKAN OLEH:
GP01655 NORHANA BINTI AYOB

DISEMAK OLEH:

PROFESOR MADYA DR.AHMAD SUNAWARI BIN LONG

 LATAR BELAKANG
FALSAFAH
DEFINISI: Gabungan dua -Signifikan:satu bidang
perkataan Greek- Iaitu ilmu yang banyak
-Philien bermaksud mengemukakan masalah
menyintai. dan menunjukkan jalan
-Sophos bermaksud penyelesaian.
hikmah. SIFAT :Sesuatu yang
*Falsafah bermaksud bersifat -Falsafah membawa
kecintaan terhadap hikmah. kebahagiaan,memantapkan
*Ahli falsafah pula konseptual(idea yang
melibatkan individu,memahamkan
bermaksud orang yang
pemahaman. budaya luar, membezakan
menyintai hikmah.
antara zahir dan batin serta
ia merupakan satu ilmu
yang sentiasa berkembang.

Dua perkara utama yang menarik:

 -Ahli falsafah seorang yang mengejar dan Galakan Islam terhadap falsafah:
mencari hikmah walaupun tidak semestinya Di dalam Al-Quran terdapat ayat
dapat memilikinya. yang menggalakkan penggunaan
 Hikmah digunakan dalam pelbagai bidang. akal.( ‫) افال تعقلون‬

-Harun Hadiwojono(1980,7)menyatakan
kebijaksanaan atau hikmah adalah pengertian
dan pencarian utama kepada falsafah.
-Plato mengatakan falsafah adalah suatu
keadaan atau suasana seseorang itu berusaha
mendapatkan hikmah sebagai hasil daripada
beberapa tahun pendidikannya dalam
‘dialetika’.
-Aristotle pula menyatakan falsafah disamakan
dengan metafizik kerana metafizik mengkaji
hakikat zat sesuatu dan penyebab utama. Perbezaan falsafah dengan sains:
-al-Kindi (185/801-260/873)mengistilahkan
falsafah sebagai ilmu mengenai hakikat sesuatu  Kajian falsafah bersifat umum
yang berada dalam kemampuan manusia untuk manakala sains lebih kepada
menanggapinya. persoalan khusus.
-al-Farabi(339H/950M) pula mengatakan  Sains hanya mengkaji fakta
falsafah adalah ‘cintakan kebijaksanaan atau sedangkan falsafah mengkaji fakta
hikmah’. dan system nilai.
-Rusell(1872-1970) menyimpulkan falsafah  Falsafah mengkaji persoalan yang
sebagai suatu ilmu yang terletak antara teologi lebih asas daripada sains.
dan sains.
 *Berfikir secara kritis
( tiga ciri utama:sikap yang konsisten,
*Mempunyai bidang kajian yang luas berhujah dengan bukti yang kukuh
mempunyai kesejajaran idea )

*Hikmah merangkumi(masalah,sikap,
Metodologi,aktiviti, kesimpulan
dan kesan falsafah).

PENGKAJIAN -*Sikap konsisten

DALAM FALSAFAH (tidak mempunyai
falsafah yang
Bercanggah)
*Metodologinya adalah berbeza dengan
metodologi sains.
-falsafah mendasarkan kpd akal yang
rasional sebagai wadah mencari
kebenaran terhadap suatu teori yg
dibuat
-sains menumpukan kepada
kaedah empirical sesuatu teori
yg dilakukan dalam makmal.

*Berfikir secara Komprehensif *Melakukan perbandingan

-pemikiran falsafah tidak wujud dalam -secara individu
bidang lain -antara individu
-persoalan tidak bersifat saintifik -antara tamadun
-persoalan membawa kekeliruan&pemikiran
yang mendalam untuk mencari jawapan
-persoalan memaksa kajian pelbagai bidang.

* Membuat penilaian@kesimpulan
-matlamat terakhir dalam aktiviti falsafah
-lima kaedah:induksi, deduksi, dialetika,
analitik dan sintetik
*Empat peringkat *Zaman Pra-Socrates
- peringkat awal -abad ke-6 S.M. di Yunani
-zaman pertengahan -tiga isu utama(hakikat dan perubahan
-zaman moden akal dan etika.
-zaman kontemporari -sifat utamanya cuba memahami secara
rasional dunia alam semula jadi

*Zaman Socrates
-Socrates(469-399 S.M.)
dilahirkan di bandar Athens
-mempertahankan kebebasan berfikir
dan keagungan kebenaran
PERKEMBANGAN
-signifikan dalam perkembangan
FALSAFAH
Falsafah Yunani.

* Plato

- Plato(428-348 S.M.) -konsep Negara ideal

- berketurunan aristocrat
- cintakan kebenaran&mementingkan
proses taakulan dlm semua perkara.
- percaya kepada kewujudan Tuhan
- seorang pemikir sistematik dlm penulisannya
- menggunakan teori bentuk,ilmu, kiasan gua
dan pembahagian (garisan pembahagi)
(golongan pekerja, tentera dan pemerintah)
- sekiranya gagal maka membentuk empat
Kerajaan(Timokrasi,Oligarki,Demokrasi
dan Depotisme)
- Teori kekalan roh(nafsu,emosi&rasional)
- Dua metod kekalan roh ialah mitos dan
perbandingan.

*Aristotle *Neoplatonisme
-dilahirkan di Stagira(348 S.M.) -pembentukan semula pemikiran
- karya Aristotle (karya popular-pelajar&orang awam, plato pusat pertemuan antara
Karya kajian ilmiah dan bahan kuliah) falsafah dan agama.
-karyanya juga dibahagikan kepada tiga tahap
Perkembangan kehidupannya(semasa menuntut
di akademik,semasa merantau ke Asia Minor dan
semasa kembali ke Athens)

*Pengaruh falsafah Yunani terhadap falsafah Islam

- perluasan pentadbiran Islam ke kawasan Timur
- gerakan penterjemahan di Baghdad
- galakan daripada pemerintah al-Makmun
*Zaman Paderi(abad 4-9M) *Zaman Kebangkitan
Pemikiran Averoisme (abad 13 M)
-dikuasai golongan paderi Gereja -golongan Averois utamakan
Kristian falsafah berbanding teologi
-utama aspek teologi dalam falsafah kristian.
-unsur falsafah pemikiran Plato, -zaman mengharmonikan falsafah
Neoplatonis&pemikiran logic Aristotle dengan agama
-ahli falsafah dua kelompok(Yunani dan -abad ke-14 falsafah Barat mula
Latin) memisahkan falsafah daripada
agama

ZAMAN
PERTENGAHAN
-abad ke -4 M.
-kemuncak pertemuan
antara falsafahYunani
dan agama.
-ahli falsafah tiga
kelompok(Islam, Yahudi
& Kristian)

*Zaman Skolastik(abad 10-13 M) *Zaman Renaissance

-digelar skolastik melalui pendidikan
berbentuk trivium&quadrivium
-banyak penterjemahan karya Yunani
-kemuncak falsafah ini dengan kemunculan
Falsafah Islam
-dua peringkat(terpengaruh pemikiran
neoplatonisme dan terpengaruh dengan
karya Aristotle)
-bermula kejatuhan kerajaan Constantinople
1453 M.
-dikenali zaman penemuan dan pembebasan
karya klasik.
-pemisahan antara falsafah dan teologi oleh
John Duns Scotus.
-Falsafah terbahagi dua: zaman falsafah
kemanusiaan dan zaman falsafah tentang
alam.

*Zaman Falsafah Kemanusiaan

(1400-1500 M) *Zaman Falsafah Tentang Alam
-persoalan peranan dan kedudukan (1500-1600M)
Manusia di alam ini. -tumpuan kepada alam dan hubungannya
-Kehidupan yang baik adalah hubungan dengan alam semesta menggunakan
dengan Tuhan dan sesama manusia. pendekatan saintifik.
 * Falsafah Abad 17(Falsafah Rasionalisme)
-dipengaruhi perkembangan sains dan
*Falsafah Moden
-bermula di Barat di Beua Eropah
abad ke-17(muncul aliran rasionalisme.
-kebenaran bersumberkan ketaakulan.
-dimulakan dengan Rene Descartes(1596-
1650M).
-tiga cirri utama:bersifat rasional,
naturalistic,dan berbentuk saintifik.
-penolakan system skolastik.
- falsafah ini dipimpin tiga ahli falsafah
Utama:Rene Descartes(1596-1650),
Benedict Spinoza(1632-1677) dan
Gottfried Wilhelm Leibniz(1646-1716).
Matematik.
*Falsafah Abad 18(Falsafah Empirisme)
-falsafah Rasionalisme mendapat tentangan
daripada Empiris British.
-dakwaan tidak ada ilmu bersifat a priori
mesti bersifat a posteriori.
-Tokoh aliran ini:John Locke(1632-1704)
George Berkeley(1685-1753) dan David Hume
(1711-1776).
-dikenali zaman Pengajaran bagi falsafah Barat.

*Falsafah Abad 19(Falsafah Romantisme *Falsafah Abad ke- 20

Dan Pasca Kantianisme) (Falsafah Pragmatisme)
-Abad ke-19 muncul gerakan Romantisme -tiga aliran utama:pendukung
di Barat. Falsafah Neo-Kantianisme,
-didorong perasaan marah dan simpati aliran pragmatism dan utamakan
Terhadap peperangan berbentuk keagamaan sains.
dan perang saudara di Negara Perancis, -peranannya menjadi perantara
England dan Jerman. dan menyediakan asas pemikiran
-Tokoh terkenal aliran ini antaranya: teoritikal
Jean Jacques Rousseau, Jacob Fries -kecenderungan utama mengukur
Mary Shelley. Kebenaran.
-abad ini juga muncul falsafah Pasca
Kantianisme.

*EKSISTENSIALISME
-Kewujudan yang mengutamakan
Fakta terhadap kewujudan.
-hasil daripada aliran fenomenologi.
-menekankan kebebasan memilih.
-antara tokoh yang menonjol ialah
Sartre.
 *Aristotle mendefinisikan sebagai ilmu
tentang kewujudan yang bersifat sejagat.
-sebagai kajian benda.

*Maksud perkataan metafizik

Ialah melangkaui alam fizik
*Aquinas menyamakan pengertian
metafizik dengan falsafah utama
dan ilmu falsafah ketuhanan.

*al-Farabi membahagikan tiga bahagian:

-antologi
-jenis mawjudat yang menghubungkan
perkara pokok dengan teori sains.
-mawjudat yang tidak berjasad.

*ciri kajiannya:
-komprehensif terhadap kewujudan
-sesuatu yang paling benar
-melangkaui alam pancaindera
-metode lebih bersifat a priori.
METAFIZIK

*Rahsia di sebalik alam fizik

-empat skop utama

Antologi kosmologi psikologi rasional teologi rasional

-perbincangan kepada -manusia dianggap sebagai

sifat sesuatu benda makhluk rasional &bersifat
yang membentuk alam. Spiritual.

-perbincangan atau wacana -mengenai ketuhanan

mengenai kosmos @ alam. atau perkara ghaib.
 *Berasal daripada gabungan dua perkataan
Yunani,episteme bermaksud ilmu dan logos
bermaksud sains atau kajian.
-mengenai sifat ilmu dan bagaimana
menjustifikasi ilmu yang diperolehi.
-mempunyai hubungan rapat dengan
metafizik.
-keperluan bidang epistemologi kepada
Metafizik:

Golongan epistemologi golongan epistemologi golongan epistemologi

Idealis realis dualis

*Definisi ilmu:falsafah Barat mengaitkan ilmu

dengan pengetahuan berakar-umbikan konsep
tahu.
-bagi ahli epistemolgi ilmu bermaksud kepercayaan
yang benar yan boleh dibuktikan.

*Justfikasi kepercayaan dan sumber

Ilmu pengetahuan:
-seorang epistemologis mengkaji dengan
EPISTEMOLOGI melibatkan persoalan bagaimana, tahap
ilmu pengetahuan dan kesahihan ilmu
seseorang terhadap kepercayaannya.

*Sensasi(pengalaman pancaindera) *Intuisi:

-maklumat yang diproses oleh otak -dalam konteks falsafah ialah ilmu yang
hasil daripada pengalaman yang diperolehi secara langsung melalui proses
diperolehi melalui pancaindera. Taakulan akal atau teknik inferensi.
-tiga jenis data bersumberkan pancaindera -Herbert Feigl menyatakan tujuh bentuk
data pancaindera, data somatic dan data intuisi untuk menjustifikasikan
halusinasi. kepercayaan(Blackwood1975,209-221).
-ahli falsafah bersumberkan ilmunya
melalui pancaindera dikenali sebagai
empiris.
-antara tokoh berfahaman empiris ialah
John Locke.

Kesedaran pancaindera garapan langsung terhadap idea Pengalaman

mistik
Kebenaran terbukti dengan persepsi di luar
sendirinya benar jangkauan pancaindera

ilmu berbentuk naluri

gerak hati yang disertai dgn penilaian

berdasarkan impresi lepas dan memori
WAHYU:
-dua kaedah wahyu disampaikan iaitu
melalui penurunan kitab wahyu dan
melalui ilham Tuhan yang diwahyukan
kepada Nabi dan disampaikan kepada
orang lain.
AUTHORITI:
-diterima secara total dan mempunyai
dua pengertian iaitu ia merujuk kepada
Tuhan dan merujuk kepada maklumat
yang diterima melalui fakta bersumberkan
media massa dan media cetak.

KEIMANAN/KEPERCAYAAN:
-tiga aspek keimanan iaitu merujuk
- kepercayaan secara taklid kepada
EPISTEMOLOGI kumpulan atau mazhab.
- Kepercayaan berdasarkan harapan
- Kepercayaan disertakan dengan proses
taakulan dan diterima sebagai aspek
kajian bidang epistemology.

ALIRAN PEMIKIRAN EPISTEMOLOGI:- RASIONALISME:

-sejarah epistemology Barat terdapat tiga
aliran utama iaitu rasionalisme,empirisme
dan skeptisme.
-cuba menjelaskan tentang sumber dan
hakikat ilmu.
-pertentangan antara golongan empirisme
dan rasionalisme mengenai sumber idea
dan bagaimana sifatnya yang benar itu
tidak boleh dipertikaikan.
-merupakan teori ilmu yg dipegang oleh
ahli falsafah abad ke-17 dan 18.
-mengandungi kepercayaan dengan
system ketaakulan sahaja.
-pengasas kepada aliran ini adalah
Rene Descartes(1596-1650M).
-beliau membuktikan ilmu yang terhasil
melalui proses taakulan dgn menggunakan
akal semata-mata tanpa mengaitkan
peranan pancaindera.

EMPIRISME:
-aliran falsafah yang berpendapat bahawa
ilmu adalah bersumberkan pengalaman
pancaindera sahaja.
-menolak pandangan falsafah platonisme,
Idealism dan rasionalisme.
-antara yg mengasaskan aliran ini adalah
John Locke (1632-1704).
-falsafah ini juga berkembang dalam
dunia falsafah akhlak.
SKEPTISME:
–umumnya bermaksud falsafah yg menyatakan
ilmu yg pasti terhadap sesuatu hakikat mungkin
dapat dicari tetapi tidak akan dijumpai.
-tidak mempercayai maklumat melalui pancaindera.
–tiga jenis pengalaman pancaindera bersifat ilusi:
*ilusi garapan pancaindera.
*garapan pancaindera bersifat relative
menyebabkan berlakunya komplikasi terhadap
persepsi seseorang.
*halusinasi.
-aliran ini bermula pada zaman Yunani.
-bagi tradisi falsafah Islam, al-Ghazali adalah
tokoh skeptic yg menafikan peranan ilmu
melalui hasil daripada pancaindera dan ketaakulan.

DEFINISI:
-etika bermaksud suatu kajian yang bersifat
falsafah terhadap moral.
-penumpuan kepada tingkah laku manusia,
samada peribadi,sosial atau politik.
-berkaitan dgn setiap bidang kehidupan
dan terangkum dlm kajian sains sosial.
-perbezaan etika dgn sains sosial:
*etika lebih kepada peraturan dan tingkah
laku manusia. Manakala sains sosial
bersifat deskriptif iaitu mengenai
masyarakat atau perlakuan ahli ekonomi.
*dari aspek permasalahan,etika lebih
kepada maksud konsep seperti baik,benar
atau mengkaji permasalahan dbwh suasana
baik. Metode ini tidak ada didalam sains
sosial.
-ia juga menghubungkan antara tingkah
laku individu dengan akal.
-etika juga diperbincangkan hanya ada
dalam tradisi Islam iaitu persoalan akhlak.
FAKTOR KEPERLUAN FALSAFAH
ETIKA:
–untuk mencari kehidupan yang baik.
-mencari nilai mutlak tentang kebaikan.
–menyediakan metode yang sesuai dlm
membuat keputusan.
–penyediaan prinsip tingkah laku.
ETIKA NORMATIF:
-penyediaan prinsip umum mengenai
tingkah laku.
-menumpukan kepada asas moral yg
digabungkan dgn factor rasional dimasukkn
dlm sebarang bentuk tindakan, bg
FALSAFAH kesahihan seseorang.
ETIKA

ETIKA ANALITIK: TEORI NILAI DLM FALSAFAH ETIKA:

-tumpuan kepada menyelidik dan
mengkaji maksud etika yg digunakan
dalam etika normative.
-menyelidik kepercayaan seseorang
terhadap nilai moral secara taakulan
samada yg dipercayai oleh pelaku
tindakan itu benar atau tidak.
-Empat sumber utk menilai sesuatu perbuatan
- ada lapan(teori teleologi, hedonisme, deontologi,
subjektif, objektif, naturalisme, teori bukan-
Naturalism, Relativisme dan teori absolutisme.
FALSAFAH AKHLAK ISLAM:
itu baik atau buruk ialah melalui al-Quran,
al-Sunnah, Ijmak dan Qias.

PERSOALAN SEMASA FALSAFAH ETIKA:

EUTHANASIA
-disebut sebagai pembunuhan ihsan.
-iaitu kaedah mematikan seseorang
tanpa rasa sakit bagi mengurangkan
keperitan atau kesakitan yg ditanggung
oleh seseorang.
-dalam Islam kaedah ini diharamkan
kerana termasuk didalam membunuh
diri.

-Politik berasal daripada perkataan Yunani
politicos berkenaan negara, polites warganegara
atau negara, polis negara dan politeiea hak
warganegara.
-menurut Aristotle,politik adalah sebahagian
aktiviti manusia yg disifatkannya sebagai
haiwan politik dlm sebuah polis yang saling
bekerjasama demi mencapai kebahagiaan.
-dua aliran kontemporari mengenai makna
politik iaitu aliran instrumental mengatakan
ia adalah satu cara yg digunakan indivdu
mempertahankan perjanjian demi mendapat
faedah daripada proses kerjasama dan mengelak
diri drpd tidak bekerjasama.
-aliran expressivist pula, politik adalah
suatu cara bagaimana manusia menyatakan dirinya
sebagai makhluk sosial dan bekerjasama dlm
menikmati kewujudan yg saling bergantung
antara satu sama lain.
FALSAFAH
POLITIK
RAKYAT DAN HAK RAKYAT:
-menurut Aristotle rakyat adalah mereka
yang menyertai dalam memberi penghukuman
dan menjawat jawatan dalam pentadbiran negara.
-rakyat dan pemerintah mempunyai tanggungjawab
yang satu menjaga kestabilan negara melalui
perlembagaan.
PENDIDIKAN:
-Aristotle menyatakan bahawa kehidupan
seseorang dipengaruhi tiga unsur iaitu
sifat, tabiat dan akal.
-oleh itu mereka perlu diberi pendidikan
di peringkat kanak-kanak.
-empat aspek yg perlu diajar iaitu membaca
dan menulis, latihan fizikal, muzik dn lukisan.
-setiap empat aspek tersebut mempunyai
Kelebihan tersendiri.
PERSPEKTIF FALSAFAH POLITIK:
-perbezaan falsafah politik dgn sains
sains politik adalah aspek penekanan.
-falsafah politik focus kepada normative
atau nilai manakala sains politik
menekankan politik bersama fakta.
-difahami sebagai suatu ilmu berkaitan
dgn perkara politik yg berhubung dengan
kehidupan politik.
-falsafah politik juga tidak boleh dipisahkan
daripada persoalan moral.
FALSAFAH POLITIK ARISTOTLE:
-beliau menganggap sesebuah Negara
itu sebagai pertubuhan atau organisasi
yg dibentuk utk mencapai kebaikan.
-menurut Aristotle, alam semulajadi
berperanan menyusun struktur sesebuah
negara. Selain daripada itu, melalui
pembentukan kampung dan pembentukan
sesebuah negara adalah melalui gabungan
kampung yang bercantum menjadi sebuah
kampung.
-bagi Aristotle, manusia yg baik adalah
mereka yg berpegang kepada undang-
undang dan keadilan.
PERLEMBAGAAN DAN PEMIMPIN
TERBAIK:
-negara yang terbaik bagi seseorang rakyat
jika dia memiliki sebuah perlembagaan
yang terbaik untuknya.
-pemimpin yang baik adalah yang mengambil
berat keadaan negara dan rakyat serta berhikmah
dalam menunaikan tanggungjawab.
 FALSAFAH POLITIK
MACHIAVELLI:
-Niccolo Machiavelli(1469-1527)
adalah ahli falsafah politik moden
FALSAFAH
POLITIK
REALITI POLITIK DALAM
SESEBUAH NEGARA:
-sesebuah kerajaan dibentuk melalui
dua cara
*melalui pewarisan daripada kerajaan
sebelumnya.
*melalui pembentukan sebuah Negara
baru yg terbentuk melalui proses
penggabungan kerajaan sedia ada
dengan negara yang baru ditakluk.
-penguasa dan pemerintah adalah
penentu perjalanan politik sesebuah
negara.
CIRI PEMERINTAH YANG BAIK:
-bagi Machiavelli ciri ini adalah asas
utama dalam mengekalkan kuasa
walaupun pada persepsi moral buruk
namun ianya sesuai diamalkan oleh
pemimpin iaitu:
*tidak bersikap pemurah
*bersikap kejam dan ditakuti
*bersikap hipokrit
*mengelak daripada aib dan kebencian
*kritikan terhadap agama.
PERUBAHAN MASYARAKAT
KEPADA NEGARA YANG ZALIM
-kerosakan sesebuah negara disebabkan dua
Factor iaitu:
*unsur keburukan dan kejahatan yang dibawa
ke dalam masyarakat bersama salah laku
moral individu.
* keborokan politik.
yang mementingkan kuasa dalam
politik.
-beliau adalah kelahiran Renaissance
Itali yg telah melakukan penentangan
terhadap mazhab Katolik dan merupakan
pengasas sejarah politik moden.
POLITIK TANPA MORAL:
-menurut Machiavelli, tugas utama pemerintah
ialah mencari, melengkap dan menjadikan
kuasa sebagai elemen utama dalam
pengukuhan politik.
-pemerintah yang mempunyai kemahiran
memerintah dapat memerintah dengan baik.
-menurutnya lagi, dua bentuk kerajaan yang
baik ialah* Princedoms yg mengamalkan
sistem monarki secara mutlak dan *kerajaan
berbentuk Repulik.
FALSAFAH POLITIK ROUSSEAU:
-JeanJacques Rousseau(1712-1778)
ahli falsafah Perancis yg dilahirkan di Geneva,
Switzerland.
-sangat berpengaruh dalam teori politik moden.
-falsafah politik beliau bermula dengan teori
bahawa manusia secara sifat semulajadinya
baik.
–ia akan berubah disebabkan factor alam, manusia
dan benda.
-ini adalah gambaran sifat semulajadi manusia
dalam politik.
-bagi mengatasi masyarakat yg rosak, beliau
telah mencadangkan suatu bentuk masyarakat
atau negara yg baru dibina berasaskan kontrak sosial.
-setiap individu akan meletakkan diri dan kuasanya
di bawah satu arahan kehendak negara.
-ia juga menggambarkan kerjasama dan perpaduan
dalam sesebuah negara.
-penggubalan undang-undang sesebuah negara perlu
dilakukan melalui pengundian secara langsung oleh
rakyat.
-falsafah agama adalah gabungan dua perkataan
iaitu falsafah dan agama.
-ahli tafsiran memberi tafsiran yang berbeza:
*konsep falsafah agama berdasarkan peranan
atau sumbangan falsafah terhadap agama.
*pandangan Aquinas menyatakan bahawa
peranan falsafah agama adalah bersifat defensive
dan apologetic.
*falsafah tidak member sumbangan yang besar
kepada agama.
*falsafah agama sebagai persoalan analitikal
atau meta-logical.
*wujudnya suasana tidak harmoni antara falsafah
dan agama.
FALSAFAH AGAMA
-golongan yang cenderung mentafsirkan
keburukan atau kejahatan dengan maksud
kebaikan.
ISU:
–lebih kepada isu berkaitan agama
dalam bentuk rasional dan focus kepada
falsafah metafizik.
-dua isu utama:
*teori dua kebenaran: wujudnya nilai sejagat
dalam al-Quran dan juga agama wahyu lain
serta menjadikan ahli falsafah sebagai orang
yang beragama.
-falsafah juga berjaya menyelamatkan agama
dengan menjadikannya sesuatu yg rasional dan
dan dihormati serta mendapat perhatian ramai
(Charlesworth 1972,23-27)
* Persoalan kejahatan atau keburukan dalam dunia:
-dua aspek iaitu
* kejahatan kerana factor alam semula jadi
dikaitkan dengan Tuhan dan berlaku diluar
kawalan manusia.
* kejahatan moral yang dilakukan oleh manusia
yang diberikan kehendak dan akal untuk
menentukan perbuatannya.
-gabungan aspek pertama dan kedua maka lahirlah
istilah Pertahan yang lebih Baik.
-ini dapat difahami apabila dikaitkan dengan tiga
sikap manusia iaitu sama ada mereka berfahaman
optimism, pesimisme atau meliorisme.
-golongan ini melihat dunia dipenuhi dengan
kejahatan atau dunia tidak mempunyai apa- apa
makna.
-didukung oleh penganut agama Hindu &Budha.
-Falsafah Barat yang berfahaman ini ialah
Arthur Schopenhaur(1788-1860).
-golongan ini menganggap dunia ini sebagai
sentiasa berkeadaan progresif dan manusia
boleh menyumbang ke arah peningkatannya.
-menurut Herbert Spencer(1820-1903) dan
Edgar S.Brigtman(1884-1953) kewujudan
kebaikan di dunia mengatasi keburukan atau
kejahatan.
 POLEMIK KONSEP FALSAFAH ISLAM
-pelbagai pandangan mengenai persoalan apakah
falsafah Islam itu falsafah arab?
-Ernest Renan(1823-1892) mengatakan falsafah
Arab tidak mempunyai originality dengan
mengaitkan bangsa Arab kepada keturunan Semait.
-pendapatnya ditolak oleh Ibrahim Bayyumi Madkour
(1983).
-menurutnya falsafah Islam tumbuh dan berkembang
dalam suasana Islam dan ditulis menggunakan
bahasa Arab.
-dinamakan falsafah Islam kerana :
*Islam bukan sekadar agama tetapi adalah
sebuah tamadun.
*ciri asasnya bersifat Islamik dan membentuk
falsafah ini dengan mengumpul pengajaran
dan berlatarbelakangkan pelbagai budaya dan
aliran pemikiran.
-perbincangan falsafah Islam menggabungjalinkan
antara akal dan wahyu, ilmu-ilmu berkaitan
kehidupan dengan berteraskan tauhid kepada Allah.
FALSAFAH ISLAM
PRAKTIS:
-terangkum dalam empat bidang iaitu:
*ilmu kalam-perbincangan mengenai ketuhanan,
pembuktian kewujudan,persoalan ruh dan kebangkitan
semula, persoalan baik dan buruk serta kenabian
dibincang secara rasional bersandarkan tafsiran
ayat-ayat al-Quran.
-melahirkan golongan Muktazilah, Asya’irah dan
Jabariah.
*tasawuf sebagai falsafah mistik membincangkan
Isu-isu falsafah termasu ketuhanan dan epistemology.
Tokoh yang terlibat antaranya al-Ghazali.
*ilmu usul fiqh kaedah sistematik dan penganalisaan
Yang mendalam terhadap sesuatu sumber hukum
SEJARAH FALSAFAH ISLAM
-falsafah Islam adalah rupa dan bentuk kepada
perkembangan sejarah Islam itu sendiri.
-M.M Shariff(1963,13) membahagikan
perkembangan falsafah ini kepada lima
peringkat:
*abad pertama tahun Hijrah(7M.)-zaman
kejatuhan kerajaan Baghdad. Mengandungi
empat aliran pemikiran iaitu aliran teologi
dan falsafah,aliran mistik, aliran falsafah dan
saintifik dan aliran jalan pertengahan.
*fasa bertahan yang memakan masa selama
setengah abad.
*zaman keemasan kedua bagi dunia Islam
bermula abad ke-8 Hijrah(14 M.)-awal abad
ke-12 Hijrah(18 M.).
*zaman kegelapan dunia Islam satu abad
setengah selepasnya.
*zaman Renaissance dan moden pada
pertengahan abad ke-13 Hijrah(19M.)
-sepanjang abad itu falsafah Islam diresapi
unsur-unsur falsafah Yunani dan Greek.
-ini disebabkan interaksi antara orang Islam
dengan bangsa-bangsa asing, perluasan
wilayah Islam hingga ke Iskandariah,
penterjemahan buku-buku k arangan
Pythagoras ke bahasa Arab dan interaksi
Ilmu.
-pada zaman kebangkitan semula falsafah
Islam, falsafah berkembang dalam bentuk
pemikiran daripada kebebasan kongkongan
penjajah, anti tradisionalisme dan
pembentukan kesedaran pemikiran baru.
-antaranya Muhammad Abduh(1849-1905)
-antara mereka yang lebih kontemporari ialah
Muhammad Iqbal(1877-1938).
yang merupakan sebahagian daripada
ciri falsafah.
*hubungan antara falsafah dan ilmu praktis
-membicarakan ilmu sains, politik, sosial,
matematik, astronomi dan geografi.
-perbincangan ini menunjukkan ruang
lingkup falsafah bersifat teoritikal dan
praktikal.
GEOGRAFI:
-dua bahagian iaitu :
*falsafah Islam di dunia Timur
*falsafah Islam di dunia Barat.
FALSAFAH ISLAM DI DUNIA TIMUR:
-peringkat awal, umat Islam menghadapi
dilemma sama ada menerima atau menolak
falsafah Greek.
-namun pertengahan abad ke-8M., senario
ini berubah dengan kemunculan ahli kalam
Muktazilahyang terpengaruh dengan gaya
dialektikal falsafah Greek yang membicarakan
persoalan ketuhanan.
-tambahan pula sikap pemeritahan Khalifah
al-Makmun yang cenderung kepada pemikiran
rasional Muktazilah.
-antara ahli falsafah tersohor kelahiran Baghdad
ialah: al-Kindi, al-Farabi, ib Sina, al-Razi dan
al-Ghazali.
FALSAFAH ISLAM
AL-FARABI:
-beliau adalah Abu Nasr Muhammad ibn Tarkham
Ibn Awzalagh al-Farabi.
-dilahirkan dan dibesarkan di Turkestan 257H/.
-pengajian awalnya di Farab dan Bukhara.
-ilmu falsafah yang diperolehinya hasil
bimbingan seorang guru Kristian bernama
Yuhanna b. Haylan (m.328H/941 M.) di Harran.
-ahli falsafah Islam kedua menulis falsafah
secara sistematik.
-dikategorikan sebagai Neoplatonis yang cuba
menggabungkan falsafah Platonisme dan
Aristotelisme dengan teologi.
-banyak menulis komentar tentang fizik
Aristotle, meteorology dan logic.
-banyak karyanya yang telah hilang namun
117 dikenal pasti masih ada.
-meninggal dunia pada usia 80 tahun di Damsyik.
AL- KINDI:
-beliau adalah Yusuf Ibn Ishaq Ibn al-Sabbah Ibn
Imran Ibn Ismail Ibn al-Ash’ath Ibn Al-Qais al-
Kindi.
-lahir di Kufah tahun 800 M.
-masanya banyak dihabiskan di Basra dan Baghdad
sehingga kematiannya tahun 873 M.
-suasana aktiviti kerasionalan banyak membentuk-
nya menjadi seorang ahli falsafah yang
ensiklopedik.
-beliau juga penyambung pertama menghubungkan
falsafah Greek ke falsafah Islam.
-ahli falsafah pertama yang menulis falsafah secara
sistematik.
-mempunyai pelbagai kemahiran termasuk bidang
perubatan, muzik dan sebagainya.
-menghasilkan lebih 250 karya dalam pelbagai
bidang seperti falsafah, logic, aritmetik, metafizik
dan sebagainya.
-jasa terbesar al- Kindi ialah:
*usahanya mengharmonikan antara falsafah dan
agama atau antara akal dan wahyu.
*peranannya sebagai pembuka tirai kepada
pengenalan falsafah Greek di dunia Islam yang
akhirnya membuka jalan kepada dunia Barat
mengenalinya.
IBN SINA:
-nama sebenar beliau ‘Abu ‘Ali al-Husin Ibn
Abdullah Ibn Sina.
-dilahirkan di Afshana dekat Bukhara pada 370
Hijrah (980 M.).
-peringkat awal pengajiannya bermula di Bukhara
dalam bidang bahasa dan sastera.
-walaupun menguasai pelbagai bidang namun
beliau lebih cenderung dalam bidang perubatan.
-mula terkenal setelah berjaya menyembuhkan
penyakit Putera Nub Ibn Nas al-Samani..sehingga
beliau digelar al-Syeikh al- Rais.
-kemashyurannya melangkaui wilayah dan Negara
Islam.
-bukunya al-Qanun fil Tabib telah diterbitkan
di Rom pada tahun 1593 sebelum dialihbahasakan
ke dalam bahasa Inggeris dengan judul precepts
Of Medicine.
-beliau juga merupakan ahli falsafah yang terkenal.
Buku beliau yang berjudul al-Najah membicarakan
persoalan falsafah.-pemikiran beliau banyak
dipengaruhi oleh aliran falsafah al-Farabi yang telah
menghidupkan falsafah Aristotle.
-pemikiran Ibn Sina telah mencetuskan kontroversi
dan telah disifatkan sebagai satu percubaan utk
membahaskan zat Allah.
-al-Ghazali telah menyangkal terhadap kepercayaan
dalam keabadian planet bumi, penyangkalan
terhadap Ibn Sina dan al-Farabi mengenai
pembangkitan jasad manusia dengan perasaan kebahagiaan
dan kesengsaraan di syurga atau neraka.
-beliau meninggal dunia ketika berusia 58 tahun
dalam perjalanan ke Hamadan, Iran.

FALSAFAH ISLAM

AL-GHAZALI:
-beliau Abu Hamid Muhammad Ibn Muhammad -kecaman beliau terhadap sebahagian falsafah
al-Tusi al-Ghazali. sebagai kafir dimuatkan dalam karyanya
-dilahirkan pada tahun 450/1058 di Tus al-Munqiz min Dalal dan Tahafut al-Falsafah
berhampiran Mashdad, Khurasan. kerana bertentangan dengan teologi Asha’irah.
-di kalangan ilmuwan Islam beliau dikenali -beliau mengkelaskan ahli falsafah kepada tiga
dengan pelbagai gelaran seperti penghujah kumpulan iaitu:
Islam, Mutiara Agama dan Reformasi Islam. *ahli falsafah materialis yang menyangkal
-berlatarbelakangkan keluarga kelas kewujudan Tuhan dan mendakwa alam wujud
pertengahan, beliau mendapat peluang secara sendiri.
pendidikan yang baik termasuk pengajian *ahli falsafah naturalis
al-Quran dan pengajian ilmu teologi dan *ahli falsafah ketuhanan iaitu ahli-ahli falsafah
tasawuf. Greek, Neoplatonis dan ahli-ahli falsafah Islam
-penglibatan dlm bidamg falsafah bermula yang terpengaruh dengan mereka.
dengan penghijrahannya ke Nishapur untuk -kesannya menyebabkan umat Islam takut untuk
melanjutkan pelajaran dlm bidang teologi belajar falsafah tetapi lebih tertumpu kepada
di Akademi Nizamiyyah dibawah bimbingan ajaran tasawuf dan mistik al- Ghazali.
ahli teologi Asha’riyyah dan Imam al-Harmain. -al-Ghazali meninggal dunia ketika berusia 55
-kehebatanya dalam bidang fiqh, teologi dan tahun (505 Hijrah).
falsafah mengagumkan Nizam al-Mulk
dengan melantiknya sebagai Profesor
Kerusi Falsafah di Akademi Nizamiyyah.
-ketika berusia 38 tahun, beliau berhijrah
ke Damsyik untuk menumpukan
kepada kehidupan mistik dan sufi dan
bersikap skeptic terhadap kesahihan ilmu
teologi dan falsafah.
-pengalamannya belajar di Jurusalem dan
Iskandariah mengilhamkannya untuk
menghasilkan karya berjudul Ihya ‘Ulum
al-Din.
-selama 53 tahun menghambakan diri dalam
bidang ilmu, al- Ghazali menghasilkan
lebih 192 buku yang popular dan menjadi
rujukan sehingga ke hari ini.
-kecaman beliau terhadap sebahagian falsafah
 AL-RAZI:
-nama penuh al-Razi adalah Abu Bakar ibn
Zakaria ibn Yahya al-Razi.
-beliau dilahirkan di Rayy, Tehran pada
1 Syaaban 251 Hijrah/865M.
-terkenal di dunia Barat sebagai Rhazes.
-beliau kurang hebat dalam dunia falsafah
Islam kerana kehidupan dan tumpuannya
dalam bidang perubatan sehingga dikenali
sebagai the Arabic Galen di kalangan
ilmuan Barat.
-kepakarannya dalam bidang perubatan telah
menarik perhatian Gabenor al-Rayy, Mansor
Ibn Ishaq ibn Ahmad ibn Asad melantiknya
sebagai ketua Hospital Muqtadari selama
enam tahun.
-al-Razi telah menghasilkan 200 karya terutama
dalam bidang perubatan.
-antara karyanya yang popular dalam bidang
falsafah seperti al- Tibb al-Ruhani dan al-
Sirah al-Falsafiyyat.
FALSAFAH ISLAM
MISKAWAYH:
-beliau adalah Abu Ali Ahmad b. Muhammad
b. Yaqub ibn Miskawayh .
-dilahirkan di kota al-Rayy, Iran pada 320
Hijrah/932 M.
-kepakaran beliau tertumpu kepada bidang
falsafah akhlak dan memperlihatkan
pengaruh kuat pemikiran Plato dan
Aristotle.
-beliau juga terpengaruh dengan tulisan-
tulisan ahli Greek antaranya Pythagoras.
-falsafah Miskawayh tentang penciptaan
alam dan kenabian adalah menyamai apa
yang dipegang oleh al-Farabi.
-alam dicipta melalui proses emanasi
daripada akal aktif.
-dalam aspek kenabian, beliau menyatakan
kedudukan ahli falsafah adalah lebih
tinggi daripada para nabi kerana mereka
memperolehi taraf kenabian melalui
proses penaikan akal aktif menuju Tuhan
berbanding dengan nabi memperolehinya
melalui anugarah Iahi.
-namun, nabi dan ahli falsafah mempunyai
matlamat yang sama iaitu mencari kebenaran
cuma metodenya berbeza.
-dalam bidang perubatan, kitab yang popular
dihasilkannya seperti al-Hawi.
-dari aspek falsafah, al-Razi adalah ahli falsafah
yang paling kontroversi dan jelas bertentangan
dengan pandangan teologi Asha’irah dan
Muktazilah.
-dua falsafah beliau yang tidak dapat diterima
oleh ahli kalam ialah:
*lima prinsip qadim al-Barry Ta’ala (Allah), Al-Nafs
al-Kuliyyat(akal sejagat), al-Hayula al-Ula (bentuk
utama atau logos), al-Makan al-Mutlaq(tempat
mutlak) dan al-Zaman al-Mutlaq(masa mutlak).
*al-Razi amat mengagung-agungkan akal sehingga
menafikan keperluan kepada wahyu dan Nabi
dalam mencari kebenaran.
-terdapat penulis yang menganggapnya sebagai
korupsi golongan penentangnya, terutama
golongan Syiah dan Zindiq.(Sirajuddin Zar 2004,
123-124).
-meninggal dunia pada 5 Sya’ban 313 Hijrah 925M.
IKHWAN AL-SAFA:
-Sekumpulan ahli falsafah Syiah Islamiyyah
yang bergerak secara bawah tanah di tengah-
tengah penguasaan mazhab Sunni di Basrah
pada abad ke 4 Hijrah/10 M.
-Gelaran penuh kumpulan ini ialah Ikhwan
al- Safa wa Khullan al-Wafa’ wa Ahl al-
Hamd wa Abna’ al- Majd.
-ahli-ahli kumpulan ini akan dihantar ke bandar-
bandar menyampaikan falsafah mereka dan
menjaga kerahsiaan kumpulan serta menjauhi
perkara maksiat.
-kategori kepada empat kumpulanmengikut umur.
-falsafah mereka disampaikan melalui koleksi
tulisan Rasail Ikhwan al- Safa’.
-mereka juga tidak terlepas dengan kontroversi:
*seperti teori kejadian alam melalui proses
emanasi.
*falsafah pluralism agama yang melihat semua
agama adalah sama.
-bagi mereka, individu bebas memilih agama
masing-masing.
FALSAFAH ISLAM DI DUNIA BARAT:
-Sejarah awal kemasukan Islam ke Barat bermula
dengan penaklukan Andalus(Sepanyol) oleh
kerajaan Islam Bani Umayyah pimpinan
Tariq bin Zaid.
-dibawah pimpinan Abd. Rahman 111(912-961 M.)
puteranya al-Hakam 11(961-976 M.), Cordoba
dikenali sebagai The Athens of the Western kerana
kecemerlangan ilmu pengetahuan.
-sikap dua pemimpin yang cintakan ilmu
dan kecenderungan khalifah yang tidak
memihak kepada fuqaha ahli nas yang
bermazhab Maliki mendorong budaya
berfikiran bebas kepada kalangan rakyat.
-antara tokoh falsafah yang terkenal pada
zaman itu ialah Ibn Masarrah dan Ibn Hazm.
IBN HAZM:
-nama penuhnya Ali Ibn Ahmad Ibn Sa’id
Ibn Hazm.
-dilahirkan di Cordoba pada tahun 383 Hijrah
-kehidupannaya penuh dengan kemewahan.
-kejatuhan Khalifah Hisham11 menyebabkan
Ayahnya dihalau daripada Cordoba.
-Ibn Hazm meninggalkan Cordoba selepas
kematian ayahnya dan menetap di Almeria.
-beliau menumpukan dalam bidang ilmu
fiqh.
-Kitab al-Muwatta karya Imam Malik menjadi
bahan utama bacaannya.
-kemudian beliau cenderung kepada fiqh
Mazhab al- Syafie, tapi akhirnya beralih
kepada mazhab Zahiri, mazhab yang
berpegang kepada pengertian zahir nas.
-prinsip berijthad dengan ijtihadnya sendiri
dan menafikan qias serta mengambil
nas zahir atau umum al-Quran dan al- Hadis.
-pegangannya berbeza daripada mazhab semasa
menyebabkan beliau dihalang daripada
menyampaikan kuliah di masjid Cordoba.
-dikatakan sebahagian 400 karyanya dibakar
kerana didakwa membawa fahaman Zahiri.
-Ibn Hazm menekankan kepada maklumat
pancaindera sebagai sumber ilmu pengetahuan
yang diyakini.
IBN MASARRAH:
-Muhammad Ibn ‘Abd Allah Ibn Masarrah
dilahirkan di Cardoba, Sepanyol pada tahun
269 Hijrah/883 M.
-beliau banyak terpengaruh dengan pemikiran
dan kezuhudan Empidocles dan bersama
pengikutnya mendiami pergunungan Sierra
di Cordoba.
- di samping pengaruh ahli falsafah Greek,
pemikirannya juga adalah adunan falsafah
gnosticism dn ajaran Muktazilah.
-kehidupannya bersifat berpindah- randah
kepelbagai tempat kerana ancaman pemerintah
yang menuduhnya mengamalkan amalan
kebatinan.
-selepas kematiannya pada 319 Hijrah/931M.
ramai pengikutnya dikenakan hukuman.
-beberapa karya beliau antaranya Kitab al-I’tibar,
dan Tawhid al-Muqinin.
FALSAFAH
ISLAM IBN BAJJAH:
- -Abu Bakr Muhammad Ibn Yahya Ibn
al- Say’igh.
-dikenali sebagai Ibn Bajjah atau Avempace
di Barat.
-dilahirkan di Saragosa, Sepanyol pada abad
ke 5 Hijrah/akhir abad ke-11 M.
-beliau juga sering berpindah –randah
disebabkan ancaman dan tekanan akibat
pegangan falsafah yang berbeza dengan
fahaman Mazhab Maliki.
-beliau mati akibat diracun dan meninggal
dunia pada 1537 Hijrah/1138 M.
-selain mahir dalam bidang falsafah,
beliau juga pakar dalam bidang antaranya
muzik dan matematik.
-di dunia Barat, beliau dikenali orang
pertama paling memahami pemikiran
ahli-ahli falsafah terdahulu seperti Plato,
Aristotle, al-Farabi, Ibn Sina dan al-Ghazali.
-beliau juga mengkritik falsafah
epistemology yang dikemukan oleh al-
Ghazali kerana menafikan peranan akal dan
pancaindera dalam mendapatkan ilmu.
-karyanya Tadbir al- Mutawwahid
menghuraikan manusia sebagai mutawwahid
mampu berhubung dengan Tuhan berdasarkan
kekuatan akal dan kehebatan fizikal.
IBN TUFAYL:
-beliau adalah Abu Bakr Muhammad Ibn ‘Abd
al-Malik Ibn Muhammad Ibn Tufayl al-Qaysi
al-Andalusi.
-dilahirkan pada awal abad ke-6 Hijrah/12 M
di Guadix 60 km timur laut Granada.
-selain terkenal sebagai ahli falsafah, beliau
juga popular sebagai ahli perubatan, astronomi,
matematik dan penyair.
-kehebatannya dalam bidang perubatan
mendorong khalifah al-Muwahidin, Abu
Yakub Yusuf melantiknya sebagai
doctor diraja.
-antara karyanya ialah:Risalah fi Nafs,
dan Hayy ibn Yaqazan
IBN RUSHD:
-beliau adalah Abu al-Walid Muhammad
Ibn Ahmad Ibn Rushd digelar Abu al- Walid.
-lahir di Cordoba pada tahun 520 Hijrah/1126M.
-terkenal dalam tradisi ilmuan Barat sebagai
Averoes.
-dari segi fiqh, beliau berpegang kepada
Mazhab Maliki.
-dari aspek akidah beliau memilih fahaman
Ahl Sunnah wa al-Jamaah.
-beliau mempunyai tahap kecintaan
ilmu yang tinggi.
karya-karyanya berbentuk komentar
terhadap karya Aristotle yg dibahagikan kepada
tiga bentuk iaitu komentar pendek, komentar
bersaiz sederhana dan komentar panjang.
- tulisannya dipengaruhi tiga sumber iaitu
fiqh Mazhab Maliki, falsafah Aristotle dan
karya-karya ahli falsafah Islam.
-baginya falsafah adalah anugerah Allah
yang rasional dan mampu membawa manusia
mengenal Allah.
-karya-karya yang dihasilkan antaranya
Tahafut al-Tahafut dan kitab fi al-Tibb.
-pengaruhnya begitu besar dalam mencetuskan
Renaissance khasnya dan dunia Barat amnya.
FALSAFAH ISLAM
PASCA IBN RUSHD:
-Setelah kejatuhan Andalus ke tangan
pemerintah Kristian, dunia falsafah Islam
mula malap.
-karya-karya falsfah Islam telah dimusnahkan.
-ahli-ahli falsafah selepasIbn Rushd tidak
lagi menonjolkan kecenderungan kepada
falsafah parepatetik sebaliknya tumpuan
kepada falsafah mistik atau kepada satu
bidang sahaja.
-pusat perkembangan falsafah tidak lagi
Andalus tetapi kembali bertapak di dunia
Timur seperti di Baghdad dan Parsi.
-Nasiruddin al-Tusi(597 Hijrah/1201M.)
satu-satunya ahli falsafah timur era pasca
Ibn Rushd yg berusaha menghidupkan
kembali kegemilangan falsafah ala al- Kindi-
Ibn Rushd.
-falsafahnya tertumpu kepada falsafah moral
yang menggabungkan pemikiran Ibn Sina
dan Miskawayh.
-beliau menghasilkan karya sebanyak 64 karya
dalam pelbagai bidang.
-aliran falsafah israqiyyah lebih menonjol
pada era ini.
-aliran ini dibawa oleh Suhrawardi al-Maqtul
(548Hijrah/1153M.) dan Mulla Sadra al- Shirazi
(979/980 Hijrah/ 1571/1572 M.)
-Suhrawardi menghasilkan lebih dariapa 50 karya
falsafah isyraqiyyah, teosofi dan mistik.
-manakala Mulla menghasilkan 46 karya,al-
Hikmah al-Muta’aliyah fi Asfar al- ‘Aqliyah al-
Arba’ah menjadi masterpiece kepada Mulla Sadra.