Makalah menika dipunserat minangka tugas mata kuliah Nyerat Karya Ilmiah
Kaserat dening :
KELAS K
2020
PRATELAN ISI
ATUR SAPALA..........……………………………………………………………
iii
BAB I PURWAKA
BAB II PIREMBAGAN
KAPUSTAKAN....... ………………………………………………….….……...
13
ii
ATUR SAPALA
Sedaya panyeratan makalah menika boten estu limrah saha taksih kathah
kirangipun. Awit saking mekaten, panyerat tansah ngantu-antu pamrayogi saha
panyaruwe saking pamaos satemah makalah menika saged kaserat langkung sae.
Panyerat
iii
iv
BAB I
PURWAKA
Salah satunggaling bab ingkang penting inggih menika bab tanggel jawab
minangka dados manungsa supados gesangipun saged migunani tumrap sesami.
Bab menika ugi kaserat wonten ing serat Wedhatama nanging kedah dipun-analisis
supados saged langkung mangertosi sejatosipun.
Mangka, wonten ing makalah menika badhe dipunrembag bab nilai tanggel
jawab ingkang wonten ing serat Wedhatama supados pamaos saged mangertosi
bilih serat menika ugi ngemu bab tanggel jawab.
1
a. Mangretosi menapa ingkang dipunwastani tanggel jawab?
b. Menapa ingkang dipunwastani serat wedhatama?
c. Menapa kemawon nilai tanggel jawab wonten ing serat wedhatama?
2
BAB II
PIREMBAGAN
2.1. Pangretosan Tanggel Jawab
Bertens (1993: 135 – 136) ngandharaken bilih tanggel jawab wonten gayutipun
kaliyan tembung jawab. Tanggel jawab tegesipun saged ngwangsuli menawi
dipunsuwun priksa gayut kaliyan tumindakipun. Tiyang ingkang tanggel jawab
saged paring katrangan saking tumindakipun. Tanggel jawab tegesipun tiyang
menika boten saged endha menawi dipunsuwun paring katrangan saking
tumindakipun.
Pollard (2006: 1), Tanggel jawab dipunperang dados kalih, inggih menika
tanggel jawab legal saha tanggel jawab moral. membedakan tanggel jawab menjadi
dua, yaitu tanggel jawab legal dan tanggel jawab moral. “Legal responsibility what
can be established in a court on the basis of evidence (pragmatic, decision).
Subject to additional legal criteria and Moral responsibility what the person
actually did (truth, discovery) subject to further moral criteria (see normative
moral theories)”. Tegesipun tanggel jawab legal inggih samukawis ingkang kedah
dipuntanggel jawabaken wonten ing pengadilan, mawi dhasaripun bukti pragmatik
3
saha trep kaliyan tata cara ukum, wondene tanggel moral inggih samukawis
ingkang gayut kaliyan moral mawi dhasaripun moral wonten ing masarakat.
Pangkur
Pupuh
4
kidung, indahnya tembang, sang putra-putri saged
Sinuba sinukarta, dihias penuh variasi, nindakaken laku ingkang becik
Mrih kretarta agar menjiwai hakekat ugi luhur budinipun
pakartining ngelmu ilmu luhur,
luhung
yang berlangsung di
Kang tumrap neng tanah Jawa
tanah Jawa, (nusantara)
Agama ageming aji. agama sebagai
“pakaian” kehidupan.
5 Mangkono ngelmu Demikianlah ilmu yang Tanggel jawab moral manungsa
kang nyata,
nyata, dhateng ilmunipun. Manungsa
Sanyatane mung weh kedah njagi supados ilmunipun
reseping ati, Senyatanya
saged dados tentreming manah
Bungah ingaran memberikan
cubluk, inggih boten kumalungkung bilih
ketentraman hati,
Sukeng tyas yen gadhah ilmu ugi tansah sumeleh
denina, Tidak merana dibilang manahipun wonten gesang.
Nora kaya si bodoh,
punggung anggung
gumrunggung Tetap gembira jika
Ugungan sadina dina dihina
Janganlah begitu
caranya orang hidup.
7 Kikisane mung Tujuan hidupnya Tanggel Jawab moral putra
sapala,
begitu rendah, dhateng piyambakipun ugi tiyang
Palayune ngendelken sepuhipun. Putra boten pareng
yayah wibi, Maunya
namung ngandelaken tiyang
Bangkit tur mengandalkan orang
bangsaning luhur, sepuhipun, kedah saged madeg
tuanya,
piyambak pados brana picis ugi
5
Lha iya ingkang Yang terpandang serta kabutuhanipun piyambak
rama,
bangsawan
Balik sira
sarawungan bae Itu kan ayahmu !
durung
Sedangkan kamu kenal
Mring atining tata
krama, saja belum,
Nggon anggon
akan hakikatnya tata
agama suci
krama
6
utama, tiyang jawi ingkang kedah njagi
hawa nepsu saha asih kalawan
Tumrape wong bagi kalangan orang
sesami
Tanah jawi, Jawa (Nusantara),
7
Pan iku pantes ugi, hal ini pantas pula
28 Tuwin ketip Begitu pula jika aku Tanggel jawab moral minangka
suragama, menjadi pengurus dan pendakwah ingkang kedah
juru dakwah agama. ngugemi paugeran saha
Pan ingsun nora
kewajiban sarta nyukani
winaris, Karena aku bukanlah
pedhoman.
keturunannya,
Angur baya
ngantepana, Lebih baik memegang
teguh
Pranatan wajibing
urip, aturan dan kewajiban
hidup,
Lampahan angluluri,
Menjalankan pedoman
Kuna kumunanira,
hidup
Kongsi tumekeng
warisan leluhur dari
samangkin,
zaman dahulu kala
Kikisane tan lyan hingga kelak kemudian
amung ngupa boga. hari.
8
31 Mangkono janma Demikianlah manusia Tanggel jawab moral manungsa
utama, utama, ingkang kedah gadhah sipat
satria tegesipun ngayomi dhateng
Tuman tumanem ing Gemar terbenam
sesami ugi ngandelaken budi
sepi, dalam sepi (meredam
luhur
nafsu),
Ing saben rikala
mangsa, Di saat-saat tertentu,
9
mudhar angkara Tidak seperti yang
muda,
mengumbar nafsu
angkara.
Gambuh
Pupu
Kinanthi
Pupu
10
Kena uga wenang Artinya, seseorang
muluk berhak berkata apabila
sudah mengetahui
Kalamun wus padha
dengan nyata
melok
BAB III
PANUTUP
3.1 Dudutan
Saking andharan ing nginggil saged dipunpendhet dudutan inggih menika :
1. Serat Wedhatama menika salah satunggaling serat saking tanah jawi ingkang
ngemu piwulang kangge gesang supados tiyang gesang menika saged tumindak
ingkang becik
2. Salah satunggaling nilai ingkang wonten ing Serat Wedhatama menika nilai
Tanggel Jawab. Inggih tanggel jawab moral saha tanggel jawab legal.
11
3. Saben peranganing tembang woten ing serat Wedhatama menika ngemu pupuh
ingkang ngandharaken nilai tanggel jawab.
4. Nilai-nilai tanggel jawab ingkang dipungemu dening serat wedhatama inggih
menika:
a) Tanggel jawab moral : Tiyang sepuh nggulawentah dhateng putra
putrinipun, manungsa dhateng ilmunipun, putra dhateng piyambakipun
ugi tiyang sepuhipun, minangka tiyang jawi, minangka pendakwah,
manungsa ingkang kedah gadhah sipat satria, minangka titah kalawan
Gusti saha nindakaken jujur.
b) Tanggel jawab legal : taat paugeran saha tuntunan negara
3.2. Pamrayogi
1. Serat Wedhatama menika kedah dipunlestantunaken langkung utami kaliyan
tiyang jawi amargi saking serat menika kathah ilmu ingkang dipunbetahaken
kangge gesang.
2. Serat Wedhatama ingkang wujudipun tembang menika langkung sae menawi
boten namung dipuntembangaken nanging ugi dipunpahami maknanipun
ingkang wonten ing tembang menika.
DAFTAR PUSTAKA
Wibawa, Sutrisna. 2013. Filsafat Moral Jawa Seh Amongraga Dalam Serat Centhini.
Yogyakarta: UNY Press
12