BUKU SKRAP :

GSB 1012
KESANTUNAN
MASYARAKAT
MALAYSIA

TAJUK:

Mengenai Konsep
Kesantunan
Berbahasa, Bentuk
dan Jenis Kesantunan
dalam Masyarakat
Melayu
Definisi:
Kesantunan berbahasa ialah kesopanan dan kehalusan
dalam menggunakan bahasa ketika berkomunikasi
sama ada melalui lisan atau tulisan

kesantunan bahasa secara umum merujuk kepada

penggunaan bahasa yang baik, sopan, beradab,
memancarkan peribadi mulia dan menujukkan penghormatan
kepada pihak yang menjadi teman bicaranya

Kesantunan berbahasa dapat mencerminkan

keperibadian si penutur dan merupakan alat
menunjukkan kehalusan budi bahasa, beradab dan bersopan.

Nama
Tokoh

Asmah Hj. Omar

Thomas

Teo Kok
Seong

Gambar
Tokoh

1. Kesopanan boleh dilihat

1. kesopanan berbahasa 1. Mentakrifkan
dari segi tingkah laku
dapat didefinisikan
bukan bahasa dan juga
kesopanan sebagai
sebagai strategi yang
dari segi bahasa.
bentuk bahasa atau
digunakan oleh
penggunaan bahasa
2. Kesopanan yang betulpenutur terhadap
yang bermaksud
untuk berlaku sopan
betul memberi
pendengar dalam
usaha mencapai
kepada orang yang
perhatian kepada
pelbagai matlamat,
diajak bercakap
peranan sosial
seperti memelihara
bagi tujuan
pemeran latar, judul
perhubungan yang
menghormatinya.

Pendapat
Tokoh

percakapan, dan
menyesuaikan
peraturan pertuturan
dengan keadaan
sebenar.

harmonis

Konsep
Kesantunan
Berbahasa

Konsep Budi Bahasa Dalam Masyarakat

Melayu

Menurut Amat Juhari Moain

Budi dan bahasa ialah dua perkataan yang begitu sinonim yang kerap
datang bersama sehingga lahir perkataan budi bahasa.

Budi bahasa ialah unsur penting dalam kehidupan orang Melayu

yang diasaskan daripada tingkah laku dan penggunaan kata
-kata yang dipilih dengan cermat.

Konsep Malu dan Jaga Maruah Diri

Menurut Zainal Kling (1980)

konsep malu itu meliputi pelbagai segi pengertian

termasuklah yang paling tinggi yang berkaitan
dengan akhlak dan maruah individu, keluarga,
dan masyarakatnya

masyarakat Melayu dapat memupuk

kesantunan berbahasa dalam masyarakat.

Bentuk Kesantunan Berbahasa

Kesantunan Budaya Melayu
dalam
Bahasa Verbal

Bil.

Peraturan-peraturan

Fungsi-fungsi
- Fonetik

1.

Fonetik dan Fonologi

iaitu

ilmu

lingustik

yang

berkaitan

dengan

penyebutan kata dan lambang-lambang penyebutannya.

- Fonologi ialah kajian tentang system bahasa berkaitan
senarai bunyi bahasa dan cirri-ciri bunyi tersebut.

2.

Semantik

- Semantik makna kalimat dengan wacana atau teks.

- Semantik bersifat gramatis yang mematuhi peraturan dalam
menganalisi ayat.
- Mortologi ialah bidang ilmu bahasa yang mengkaji struktur,

3.

Morfologi

bentuk dan golongan kata.

- Sintaksis mengkaji bentuk, struktur, dan binaan atau

4.

Sintaksis

knostruksi ayat.
- Sintaksis merupakan kaian tentang hukum atau rumus
tatabahasa berdasarkan kaedah penggabungan dan
penyusunan perkataan dan kelompok perkataan untuk
membentuk ayat dalam sesuatu bahasa.

Perlakuan bahasa
i.

Memberikan kata nasihat dalam bentuk pujukan

Maaflah ayang! Lain kali abang sumpah tak buat lagi

ii.

Kata-kata pujian
Hainilah anak bapak, bagus, ada kemajuan dalam pelajaranmu,

iii.

Kata panggilan yang sesuai

Maaf Datin, saya lewat

Contoh perlakuan verbal

Kesantunan Budaya Melayu

dalam Sistem Panggilan

Contoh semasa member salam:

"Apa khabar?, lama kita tidak berjumpa.
"Assalamualaikum".
Contoh kata bersopan :
Terima kasih, Sila duduk dan sebagainya.

Contoh-contoh memberi salam dan kata bersopan

Gelaran

Digunakan

Pak
Mak
Tok

Digunakan untuk orang lelaki yang sama sebaya dengan ayah kendiri.
Digunaka untuk orang perempuan yang kira-kira sebaya dengan emak kendiri
Digunakan untuk orang lelaki atau prempuan yang kira-kira sebaya dengan

Abang

datuk atau nenek kendiri.

Digunakan untuk orang lelaki yang tidak setua ayah kendiri dan juga tidak

Kakak

semua kendiri.
Digunakan untuk orang perempuan yang tidak setua emak kendiri dan juga

Adik

tidak semuda kendiri.

Digunakan untuk orang lelaki atau permepuan yang lebih muda daripada
kendiri.

Contoh cara panggilan dalam masyarakat

Gelaran

Digunakan

Tuan
Digunakan untuk lelaki yang lebih tinggi pangkatnya daripada kendiri, dan
orang lelaki bergelar Haji, Doktor, Profesor dan Syed.
Encik, Cik

Boleh digunakan untuk orang lelaki yag lebih tinggi pangkatnya, daripada
kendiri seperti Encik Ahmad atau Cik Ahmad.
Untuk perempuan sahaj ayang pangkatnya lebih tinggi daripada kendiri, dan

Puan

perempuan yang mempunyai gelaran Doktor, Profesor dan sebagainya.

Digunakan untuk orang lelaki atau perempuan yang seumur dengankendiri

Saudara

atau lebih muda, dan hubungannya belum rapat dewngan kendiri atau
digunakan dalam rujukan kepada ahli-ahli dalam mesyuarat,perbahasan dan
sebagainya.

Saudari

Digunakan untuk perempuan sahaja dalam konteks yang sama dengan

penggunaan gelaran saudara.
Hanya digunakan dalam surat rasmi yang ditujukan kepada para pemilik atau

Tetuan

pentadbir syarikat perniagaan (termausk syarikat guaman) seperti: Tetuan

Syarikat Sinaran Sdn. Bhd.)

Contoh kata panggilan tak bersahaja

(Formal)

Bil

Orang Yang Disapa

Digunakan

1.

Ibu mentua

Ibu kepada suami atau isteri

2.
3.

Bapa mentua
Kakak ipar

Bapa kepada suami atau isteri

Kakak kepada suami atau isteri

4.
5.

Abang ipar
Adik ipar

Abang kepada suami atau isteri

Adik kepada suami atau isteri

Contoh panggilan kekeluargaan ikatan perkahwinan

Orang Yang Disapa

Yang di-Pertuan Agong dan Raja Permaisuri

Rujukan Hormat
Kebawah Duli Yang Maha Mulia Seri Paduka

Agong
Sultan, Raja, Sultanah, Tengku Ampuan, Raja

Baginda
Duli Yang Maha Mulia

Permaisuri
Balu Raja
Raja Muda atau Tengku Mahkota
Kerabat Diraja Karib
Bergelar warisan
Perdana Menteri, Timbalan Perdana Menteri,

Yang Maha Mulia

Duli Yang Teramat Mulia atau Yang Teramat Mulia
Yang Amat Mulia
Yang Mulia
Yang Amat Berhormat

Menteri Besar, Ketua Menteri

Menteri, Ahli Parlimen, Ahli Dewan Undangan

Yang Berhormat

Negeri (wakil rakyat)

Wakil Rakyat yang mempunyai gelaran Tengku

Yang Berhormat Mulia

atau Raja

Contoh panggilan hormat

Kesantunan Berbahasa dalam
Penggunaan Kosa Kata dan Ganti Nama

Berdasarkan faktor:

Umur

Pangkat/status

Kesantunan Berbahasa dalam

Bahasa Bukan Verbal

Bukan Perlakuan Bahasa

i.

Air muka/raut wajah

wajahnya amat manis dengan senyuman terukir di
bibirnyamasa percintaan

ii.

Menujukkan sikap bertanggungjawab

Seorang pentadbir(pengarah/ketua jabatan/ketua unit)riak
muka

Contoh perlakuan bukan verbal

Lima fungsi bahasa bukan verbal

1.

Pengulangan

Mengulang kembali gagasan yang sudah disampaikan secara

2.

Penggantian

verbal
Menggantikan verbal dengan symbol atau lambang

3.

Kontradisi

Menolak sebuah pesan verbal dengan memberikan makna lain

4.

Pelengkap

menggunakan pesan nonverbal

Melengkapi dan menyatukan bahasa bukan verbal

5.

Aksentuasi

Menegaskan dan mengukuhkan bahasa bukan verbal

Menurut Mark L. Knapp

Jenis Kesantunan Berpakaian

Jenis Kesantunan Berbuat

Kesantunan Berbuat penting supaya tidak

tersalah faham dalam kegidupan kita

Adat Resam
Orang Melayu

Perkahwinan

Bersalam

Azan/Qamat

Kelazimannya bayi lelaki akan diazankan di kedua-dua

belah telinganya manakala bayi perempuan akan diqamatkan.
Biasanya, bapa atau datuk bayi tersebut akan melakukan upacara ini.
Ia bukanlah satu adat, sebaliknya lebih merupakan amalan berunsur keagamaan.

Kesantunan Berbahasa dalam

Bahasa Tubuh

maksud

Isyarat tangan yang digunakan secara

tersendiri untuk menyampaikan sesuatu

Emblems
mimik muka
- menggambarkan perasaan dan peribadi seseorang
- seseorang itu tidak boleh berbohong dengan mimik muka