A. PENGANTAR
Kahyangan atau Hyang atau Pura merupakan salah satu bentuk
“tempat suci” yang didirikan berdasarkan konsep teologi Filosofis
tertentu untuk menjadi tempat skaligus pusat orientasi pemujaan.
Tuhan Yang Maha Esa dalam berbagai aspeknya secara konsepsional
secara tata ruang Pura yang terdiri atas tiga mendala suci. Pada
dasarnya mandala suci ini merupakan simbolisasi dari TriBhuana,
yakni Bhur Loka (Jaba Sisi, Nista Mandala), Bhuana Loka (Jaba
Tengah, Mandala madya) dan Swah Loka (Jeroan, Uttama Mandala).
Masyarakat di Bali yang beragama hindu dalam menata
lingkungannya menerapkan ideologi Tri Hita Karana yang terdiri dari
Parahyangan, Palemahan dan Pawongan. Ideologi Tri Hita Karana ini
mengajarkan tentang keharmonisan manusia dengan Sang Pencipta,
manusia dengan sesamanya, dan manusia dengan lingkungannya.
Dalam mewujudkan keharmonisan itulah masyarakat yang keragaman
hindu di Bali membangun berbagai sarana yang bisa dijadikan tempat
dalam melaksanakan persembahyangan kepada Tuhan Yang Maha
Esa yang dikenal dengan Pura.
C. PENGERTIAN PANDITA
Pandita adalah orang yang telah mencapai kebebasan jiwa, yang
segala pekerjaannya tidak lagi meninggalkan ikatan-ikatan
keduniawian, karena ia terbebas menuju kelepasan. Pandita juga
seorang yang sudah mencapai “Niskama Karma” yang meyakini
hukum Karma Phala. Oleh karena itu maka masyarakat
mendudukannya sebagai orang utama, atau dengan kata lain
“Sulinggih” (Shu = utama : Linggih = kedudukan).
Shutyuktah paramo dharmastatha snrtigato parah, sista carah
parah proktas trayo dharmah sanatanah (Sarasamuscaya sloka
ke-40)
Artinya : Maka yang patut diingat adalah, segala apa yang
diajarkan oleh Sruti dan Smerti, demikian pula tingkah laku sang
Sista (Pandita) seharusnya : Jujur, Setia pada kata-kata dapat
dipercaya, orang yang menjadi tempat penyucian diri, dan orang
yang memberi ajaran-ajaran (nasehat).
D. PUJAWALI
I. EED KARYA PUJAWALI PURA DALEM BENCULUK
TEGEH KORI
UPACARA : MAPEKELING MUNGGAH
PEJATI RING IDA BHATARA
LELANGIT RATU GEDE LAN
SANG HYANG IBU
RAHINA SUKRA : GALAH SEMENG 05.30 WITA
UPAKARA SANE KABUTANG : PEJATI
1. Munggah pejati ring sbb:
a. Katur ring Ratu Gd
b. Katur ring Hyang Ibu
c. Katur ring Taru Beringin Mekekalih, ring sor segehan
poleng ( pejati 4 )
2. Katurang saiban ring Ratu Gd lan Hyang Ibu
ajengan, wedang, sanganan lan toya, galah semeng, siang lan
sore, selama 4 hari
3. Mereresik ring galah semeng 08.00 Wita
a. Ring pelinggih
b. Ring gedong, ring bale, sajebag wewidangan pura
c. Pasang wastra ring pelinggih sami
4. Mapekeling ring ajeng Gedong Ratu Dalem
a. Nyelumbung tirtha/ ngaryanang tirtha wangsuh pada
b. Ngemargiang pengeresikan
c. Mapekeling indik karya
15.SOROHAN
WANGI RING RING ARCA : lekah, suci sibak 25 biji
a. Ring jerowan : 5 pasang = 10 biji
b. Ring jaba tengah : 3 pasang = 6 biji
c. Ring jaba sisi : 2 pasang = 4 biji
d. Cadaga 5 biji
Keterangan :
a. Bakte dumunan wangi ring rahina sukra galah semeng 09.00
Wita sampun sayaga, khusus wangi “ Caru Eka Sata “
( Ngagem Dewasa )
b. Bakte dumunan wangi ring rahina Redite galah semeng 06.00
Wita sampun sayaga khusus wangi “ Caru Eka Sata “ ayam
ireng ( Caru Tapakan ) jagi nedunang lan ngias pralingga Ida
Bhatara sedurung ke Baji Ngenjung Sari
c. Bakte sami wangi puja wali ring rahina redite galah sore 16.00
Wita
Catatan 2 :
XIV. UPAKARA PUJAWALI ECAN – ECAN
1. Sorohan wangi Ecan - ecan
2. Sorohan wangi pejati : 36 biji ( ngulemen Jero Mangku
Dps+JM Prasanak Rahina Sukra utawi Rahina Saniscara
galah semeng : 08.00 Wita
3. Sorohan wangi pejati : 4 biji, Rahina Sukkra galah semeng :
05.30 Wita sampun sayaga lan karyanang segehan poleng
kalih
4. Sorohan wangi pejati 6 biji, Rahina Redite galah semeng :
05.30 Wita Sampun sayaga lan karyanang segehan poleng
kalih
5. Sampaian Gantung Alit + Lamak : 20 Pasang, megenah ring
Utamaning Mandala (Sampaian niki nganggen ental lan
sampun terpasang ring Rahina Redita galah semeng : 08.00
Wita )
6. Sampaian Gantung Ageng + Lamak : 25 Pasang, megenah
ring Mandyaning Mandala lan Jaba sisi ( Sampaian niki
nganggen ental lan sampun terpasang ring Rahina Redite
galah semeng : 08.00 Wita )
7. Ngaryanang satsap : 50 biji
8. Ngaryanang Pesucian Jelantik Ageng : 25 biji
9. Sorohan wangi Prayascita, pesucian, tigasan, lan yun
metedung, segehan putih kuning utawi manca warna lan
pasepan.
(sayagayang ring Rahina Redite semeng, upakara niki
sedereng ngenahang Daksina Linggih ring Ratu Gede,
Hyang Ibu lan ring sowang –sowang pelinggih Prasanak )
10.Sorohan wangi canang lan segehan putih kuning 15 biji,
nyanggra Jero Mangku nyarengin upakara Meecan-ecan ring
Rahina Some galah sore : 15.00 Wita.
Catatan 3 :
I. Rapat dilaksanakan, Senin 30 Januari 2023 di Aula PP-Polri Jln.
Kamboja juga disaksikan oleh perwakilan pengurus PANDBTK.
Pusat. Adapun team pengurus kecil, Steering Commitee ( SC ) sbb :
a. Ketua:Jero Mangku Putu Danarsa S.Sos
b. Wakil:Ida Mangku Wayan Wardana
c. Sekretaris :Jero Mangku I Ketut Werdinaya, S.Ag.,M.Ag.
d. Sekretaris 2: Jero Mangku Gusti Putu Wirata
E. PUJA KAWITAN
PUJA KAWITAN IDA BHATARA NARARYA DALEM BENCULUK
TEGEH KORI
ONG DEWA PUJA MAHA NUGRAHAKAM
AWAKYA, KERTA TATWA, MAHA SIDHI
SIRE HYANG SINUHUN DEWA HYANG TEGEH KORI
YANG GURU MAHA UTAMA
F. KAJANG
1. Kajang Kaelasa / Klasa
Kajang Klasa adalah suratan akshara yang mampu melenyapkan
papa klesa atman yang disebabkan oleh Wiyanjana Maya Kosa
atau keinginan, mengantarkan atman sampai di Truyantapada
“yatika juga pangadegan ing atma, yateka atmasangsara ngaranya,
tutur maputran ring dewamanusa tiryak swarga narakawakyanya”,
dalam hal ini Atman disebut Atmasamsara yaitu kesadaran yang
dibagi-bagikan di antara para Dewa, manusia, binatang dan
tumbuhan; swarga dan neraka adalah perujudannya, yang disebut
dengan wisesa. Wisesa yang suci itu dapat dibandingkan dengan
api dan minyak, Ia tidak dapat dijelaskan dan sulit menyakinkan, ia
halus tak dapat dirasakan dan disentuh, sulit sekali menangkap.
Setelah purusa mengalami prosesi cetanasamsara, baru bisa disebut
wisesa; yang bekas dari mayatattwa dilebur dengan
Jnanatattwasamsara.
2. Kajang kawitan
Kajang kawitan atau Kajang Kulit adalah suratan Akshara yang
mampu menghilangkan papa-klesa yang melekat di badan kasar
atau stula sarira, bekas-bekas papa klesa ini melekat pada lapisan
badan yang disebut juga Ana maya Khosa, mengantarkan Atman
sampai pada jagat Jagra Pada : Wrespati tattwa menyebutkan “hana
ta jagrapada ngaranya, rikala ning tanghi tan alwalwal ikang
tanghi, mangkana tka sanghyang Atma pratiaksa katon ke gamel,
sang wiswa ngaranira yan mangkana” (Jagrapada artinya bahwa
pada saat melek, kesadaran tidak begitu tinggi, dalam keadaan
seperti ini atman dapat dilihat dan dirasakan dengan jelas; jeadaan
ini disebut wiswa).
3. Kajang Pamijilan
Kajang Pemijilan adalah suratan akshara yang mampu
menghilangkan papa klesa yang diakibatkan oleh nafsu yang
disebut Prana Maya Kosa, atau papa klesa yang melekat di prana,
menghantarkan Atma sampai di jagat Swapnapada “kunang ta
swapnapada, tan wyakti kadyangga ning maya hana ring wwai
katon ikang maya, yapwan molah ikang wwai tan wyakta ikang
maya tinon, mangkana lwir nikang atma tan wyakta, apam salwir
nikang pada lwir nikang atma, sang taijasa ngaranira yang
mangkana” yaitu jagat mimpi atau jagat yang kurang jelas, seperti
bayangan di dalam air, jika air itu tenang bayangan itu akan tmpak;
jika air bergerak bayanga tidak jelas; begitu pula wujud Atman,
tidak akan jelas karena semua jenis tempat seperti ujud Atman;
keadaan ini disebut Taijasa.
4. Kajang Racadhana
Kajang Recadhana adalah suratan akshara yang mampu
melenyapkan papa klesa astma yang diakibatkan oleh pikiran yang
disebut mana Maya Kosa, mengantarkan Atma sampai pada
tempat jagat Susuptapada, “Yapwan ring susuptapada ri kalaning
turu tepeng, lwir nikang sunya acetana, nisprakamya tan katon
kahidep, lwir nikang susuptapda, mangkana sanghyang atma hilang
tuturnira, umilwing acetana, tan panghidep lupa pinaka
swabhawanya, sang sripada ngaranira yan mangkana”, keadaan
Atma seperti tertidur lelap, ia berujud kosong, tidak sadar, tanpa
keinginan, tidak terlihat atau teralami, atman kehilangan kesadaran,
ia bergabung dengan acetana, ia tidak mengalami apa-apa; ia dalam
jagat tidak sadar; keadaan ini disebut sripada.
5. Kajang Sari
Kajang Sari adalah suratan akshara yang mampu melenyapkan
papa klesa Atman, menuju ketempat kebahagiaan yang tak terkira
disebut Ananda Maya Kosa; mengantarkan Atman sampai di
Truyapada atau disebut juga Acintyapada, “kunang ikang
truyapada ya teka atmasiddhi ngaranya mene ika wuwusen ikang
cetana”, atman disebut dengan Atmasiddhi, ia bergabung dengan
cetana, Atman mencapai bhawa yang bisa memberikan kekuatan
anugrah kepada keturunannya dan Atman mencapai pada
kesadaran tertinggi, manunggal ring sangkan paraning dumadi,
nirwana atau swarga tempatnya.
6. Kajang Pamangku lan Kajang Pamarisudha (digunakan apabila
sudah menjadi pamangku)
7. Rurub Kajang Lan Kreb Sari
G. PEMBAHASAN DAN SARAN PENDAPAT PESERTA
PARUMAN
1. Hampir semua peserta mengatakan sampai saat ini belum
pernah mengetahuan tentang adanya pedoman kapamangkuan
di Pura Dalem Benculuk Tegehkori. ( hak dan kewajiban,
mohon diisi nggih Ida Ratu Lingsir?...!!! )
12. KEPUTUSAN.
1. ………… ( mohon petunjuk Ida Ratu Lingsir )
Mengetahui,
Ketua Sabha Pandita Ketua PANDBTK Buleleng
Pimpinan Rapat
MENGETAHUI
KETUA UMUM PANDBTK PUSAT