SEJARAH PERKEMBANGAN EJAAN RUMI BAHASA MELAYU Sejarah kedatangan tulisan bahasa Melayu ke kepulauan Melayu Sebelum kita

mengkaji atau meneliti secara terperinci tentang sistemperkembangan ejaan bahasa melayu, kita seharusnya mencari dari mana datangnyatulisan bahasa Melayu yang menjadi asas kepada kewujudan ejaan bahasa melayu.Tulisanini sebenarnya datang ke kepulauan melayu bersama-sama dengan kedatanganorang Eropah. Marco Polo adalah seorang pengembara dari itali yang menetap diSumatera selama lima bulan dalam tahun antara 1292 hingga 1293. Ketika beliau belayaruntuk balik ke negara asalnya setelah melawat negara China dan diikuti oleh paderi-paderi franciscandan pedagang-pedagang Itali yang lain, oleh itu dikatakan orangPortugislah yang mula-mula bertapak dan berkuasa di kawasan ini (Tate,1971:42). Kemunculan kuasa Portugis yang pertama bertapak di Tanah Melayu dapat dilihatapabila berjaya mengelilingi Cape of Good Hope pada tahun 1487M, yang dipimpin olehBartholomew Diaz. Setelah itu, sepuluh tahun kemudian iaitu pada 1497M, kapalpelayaran Portugis buat pertama kalinya telah memasuki Lautan Hindi dan sampai kekawasan Timur. Dua belas tahun kemudian iaitu pada 1509M, kapal Portugis di bawahpimpinan Lopez de Sequiera sampai ke pelabuhan Melaka (Tate,ibid,43-48). Dua puluhtahun kemudian, iaitu pada tahun 1511, kuasa Portugis dengan diketuai oleh Alfonso dAlbuquerque sekali lagi mengatasi ilmu pelayaran berbanding dengan negara-negaraEropah yang lain. Tetapi kali ini kuasa Portugis berjaya menawan dan menakluki kotaMelaka.Setelah kuasa Portugis berjaya menawan kota Melaka,ini menjadi pemangkin dan penaik semangat bagi kuasa-kuasa barat yang lain terutamanya Sepanyol. OrangSepanyol yang datang ke kepulauan Melayu yang diketuai oleh Megallen berserta limabuah kapal dari Seville pada tahun 1519M. Menurut Bausani, kedatangan Magellan inimenjadi titik tolak bermulanya sistem ejaan bahasa Melayu, dimana seorang ahli yangturut serta dalam pelayarannya iaitu Antonio Pigafetta telah membuat catatan pelayaran.Dalam catatannya telah memuatkan beberapa kosa kata bahasa seperti suku bangsa di Brazil ( lapan perkataan ), bahasa Petagonian (90 perkataan), dan suku bangsa di kepulauan Filipina (160 perkataan) (Hashim Musa,1997:378).

Sejarah perkembangan danProses Perubahan sistem EjaanBahasa Melayu Sistem Ejaan Rumi mula diperkenalkanoleh pihak orientalis Inggeris yangmenyusun aturan ejaan Rumi berdasarkan kaedah transliterasi daripada ejaan Jawi padapertengahan abad ke-19. Sistem transliterasi huruf Jawi kepada huruf Rumi menurutkaedah bahasa Inggeris yang diiktiraf sebagai sistem ejaan Rumi bagi kegunaan rasmidalam urusan kerajaan Malaya pada masa itu antaranya termasuklah Ejaan Rumi Negeri-negeri Selat (dilaksanakan pada tahun 1878),Ejaan Rumi Maxwell (dilaksanakan padatahun 1882) danEjaan Rumi Swettenham (1881). Ada dua jenis tulisan bagi bahasa Melayu, iaitu (i) Tulisan Jawi, dan (ii) TulisanRumi. Tulisan Jawi berasaskan huruf Arab alif-ba-ta, dan tulisan Rumi berasaskan hurufRoman a-b-c. Aturan ejaan bagi Tulisan Jawi yang digunakan dalam bahasa Melayusekarang ialah Sistem Ejaan Jawi Yang Disempurnakan yang disahkan

penggunaannyabermula pada tahun 1996. Anda boleh melihat sistem ejaan Jawi tersebut dalam beberapadokumen rasmi yang telah diterbitkan oleh Dewan Bahasa dan Pustaka. Aturan ejaanbagi Tulisan Rumi yang digunakan dalam bahasa Melayu mutakhir pula ialah SistemEjaan Rumi Baharu Bahasa Malaysia (selanjutnya disebut SERBBM) yang dirasmikanpenggunaannya pada 16 Ogos 1972. Sistem ini merupakan aturan ejaan Rumi bersamabagi bahasa Melayu di Malaysia dan bahasa Indonesia, iaitu sistem yang berasaskanaturan ejaan yang dirumuskan oleh Jawatankuasa Ejaan (Rumi) Bersama pada tahun 1967. Perkembangan dalam sistem ejaan adalah sebahagian daripada perkembangandalam bahasa Melayu di Tanah Melayu dan di Kepulauan Timur Belanda. Keperluankepada sistem ejaan Rumi menjadi penting pada awal abad ke- 20 kerana ejaan Jawi tidakdapat menggambarkan sistem bunyi bahasa Melayu yang sebenar bagi mereka yang tidakdapat memahaminya. Ianya menjadi lebih penting apabila bahasa Melayu dijadikan2 sebagai bahasa pengantar dalam sistem sekolah rendah atau sekolah dasar. Oleh itu,penyusunan satu sistem ejaan Rumi yang seragam dan lebih mudah diperlukan untukmenggantikan tulisan Jawi pada masa itu. Bagaimanapun, pengkajian tentang sistembunyi bahasa Melayu sering dikelirukan dengan pengkajian tentang sistem tulisan

dansistem ejaan. Grafem- grafem atau huruf- huruf yang berbagai- bagai yang digunakansebagai lambang bagi bunyi- bunyi dalam bahasa Melayu, termasuk bunyi- bunyi serapanatau pinjaman daripada bahasa Sanskrit, Arab dan Parsi yang digunakan dalam tulisan-tulisan oleh orang-orang Inggeris dalam abad ke-19 membuktikan

wujudnyaketidakseragaman dalam ejaan. Pada tahun 1902, perancangan ejaan yang pertama di Tanah Melayu

dimulakanapabila kerajaan

Negeri- negeri Melayu Bersekutu mengambil inisiatif

menubuhkansebuah jawatankuasa ejaan yang diketuai oleh R.J. Wilkinson, Nazir Sekolahsekolahpada masa itu. Sistem ejaan yang dikenal sebagai "Ejaan Wilkinson" itu dirumuskandengan nama Romanised Malay Spelling dan diterbitkan pada bulan Oktober 1904 dalambentuk sebuah laporan. Ejaan Wilkinson digunakan di semua sekolah umum. Pakatan Belajar-Mengajar Bahasa yang ditubuhkan pada tahun 1888 di Johortelah memainkan peranan untuk menggalakkan penggunaan bahasa Melayu di sekolahdan dalam masyarakat. Usaha ini telah diteruskan dengan penubuhan Maktab GuruPerempuan di Melaka pada tahun 1900. Institusi- institusi inilah yang menjadi pengasasperancangan penggunaan bahasa Melayu baku yang kemudiannya diperkembang olehMaktab Perguruan Sultan Idris (SITC) di Tanjung Malim sejak tahun 1922.Perkembangan dan pemantapan sistem ejaan Rumi berlaku seiring dengan perkembanganbahasa Melayu dalam pendidikan dalam zaman penjajahan itu. Beberapa buah bukubahasa dalam tulisan Rumi dan tentang tulisan Rumi yang memperluas penggunaansistem Ejaan Sekolah yang berasaskan Ejaan Wilkinson telah disusun dan diterbitkanoleh beberapa orang tokoh bahasa dan pendidik di SITC. Di antaranya ialah : (i)Kitab Loghat Melayu susunan R.O. Winstedt dan Ibrahim Dato Muda Linggi (1921), (ii) KitabPelita Mengarang (Rumi) susunan O.T. Dussek dan Mohd. Hashim (1923), dan (iii)Kitab Kumpulan Nama Melayu susunan Ibrahim Dato Muda Linggi (1924)( Ahmad Hafiz Wahy et al,2005).

Sistem ejaan Rumi yang terkenal sebelum penggunaan sistem ejaan baru tahun1972 ialah "Sistem Ejaan Rumi Zaba" yang juga dihasilkan daripada SITC. Sistem EjaanRumi Zaba disusun dan diperkemas dan terdapat dalam beberapa buah buku pedomanbahasa terbitan Pejabat Karang Mengarang SITC seperti : (i) Ilmu Bahasa Melayu Penggal 1 (1926), (ii) Pelita Bahasa Melayu Penggal 1 (1941), dan (iii) Daftar Ejaan Melayu (Jawi- Rumi) (1949), dengan judul "Petua-petua Ejaan Rumi", yang dikarang oleh Zaba. Selain daripada sistem ejaan Zaba, dalam zaman pendudukan Jepun tahun 19421945, terdapat penggunaan "Ejaan Fajar Asia". Ianya berbeza sedikit daripada ejaanZaba di Tanah Melayu dan ejaan van Ophuijsen di Indonesia. Angkatan Sasterawan 50yang ditubuhkan sekitar bulan ogos 1950 kemudiannya menjadikan Ejaan Fajar Asia inisebagai ejaan rasmi mereka. Tujuan penubuhan angkatan ini adalah untuk menyedarkanmasyarakat tentang perpaduan kebangsaan dan menganggap kemerdekaan sebagaijambatan kearah keadilan dan keamanan masyarakat. Selain daripada itu, terdapat juga"Ejaan Bebas" yang berupa ejaan Rumi tanpa sistem apa-apa, atau sistem yangmenyatukan ciri-ciri ejaan daripada sistem- sistem yang ada, termasuk daripada sistemejaan di Indonesia. Ejaan Bebas digunakan dengan agak meluas dalam urusan bukanrasmi dan dalam beberapa penerbitan akhbar, majalah dan buku. Penggunaan pelbagai sistem atau aturan ejaan Rumi di Tanah Melayu danSingapura menunjukkan adanya kekurangan dalam sistem ejaan Zaba dan ketidakpuasanpengguna terhadap sistem itu. Pada tahun 1956, hasil daripada rumusan Kongres Bahasadan Persuratan Melayu Ketiga yang diadakan di Singapura, wujud pula "Sistem EjaanKongres". Perubahanperubahan seperti ini juga berlaku di Indonesia. Dengan ini dapatdikatakan bahawa keduadua buah negara mengalami perubahan sistem ejaan darisemasa ke semasa. Perbezaan ejaan yang wujud di Indonesia adalah menurut sistem ejaancara Belanda sementara di Tanah Melayu, lebih kepada cara Inggeris. Perbezaan ejaanyang wujud ini telah mendapat perhatian ahli- ahli bahasa di kedua-dua buah negarauntuk mengkaji dan menyemak semula sistem ejaan yang digunakan)( Ahmad HafizWahy et al,2005). Secara tidak langsung prosespenyatuan dan penyamaansistem ejaankedua-dua negara dapat dilakukan. 4

Beberapa pembaharuan yang agak radikal telah diusahakan oleh ahli- ahli bahasaberdasarkan rumusan-rumusan Kongres Bahasa dan Persuratan Melayu Ketiga. Usahausaha ini mendapat perhatian kerajaan dan pada tahun 1957, sebuah Jawatankuasa Ejaantelah dibentuk untuk menimbangkan ketetapan-ketetapan yang telah diambil dalamKongres tersebut berkenaan dengan ejaan Rumi dan penyatuannya dengan ejaan bahasaIndonesia. Soal ejaan melangkah ke peringkat antarabangsa apabila satu perjanjianpersahabatan di antara Persekutuan Tanah Melayu dengan Republik Indonesia tercapaipada 17 April 1959. Kemudian, satu rundingan telah diadakan di Jakarta di antaraJawatankuasa Ejaan Rumi Persekutuan Tanah Melayu yang diketuai oleh (Allahyarham)Syed Nasir bin Ismail dengan Panitia Pelaksanaan Kerjasama Bahasa Melayu-BahasaIndonesia yang dipimpin oleh Dr. Slametmuljana ( Ahmad Hafiz Wahy et al,2005). Hasildaripada pertemuan ini, wujudlah pula "Ejaan Malindo". Akibat pergolakan politik,perkembangan selanjutnya tidak berlaku sehinggalah pada tahun 1966 apabila rundingankali kedua telah diadakan untuk mengkaji dan memperbaiki Ejaan Malindo. Pada 23 Mei 1972, satu Kenyataan Bersama telah ditandatangani oleh MenteriPelajaran Malaysia pada masa itu, (Allahyarham) Tun Hussein Onn dan MenteriPendidikan dan Kebudayaan Republik Indonesia, Bapak Mahsuri. Kenyataan Bersamatersebut mengandungi persetujuan untuk melaksanakan asas yang telah dipersetujui olehpara ahli daripada kedua-dua negara tentang Ejaan Baru dan Ejaan Yang Disempurnakan.Puncak daripada segala kegiatan penyempurnaan sistem ejaan Rumi ialah perumusan danpelaksanaan bersama Sistem Ejaan Baru bagi bahasa Melayu dan bahasa Indonesia pada16 Ogos 1972. Ejaan baru bersama ini dirujuk sebagai Ejaan Rumi Bersama (ERB) yangdiguna hingga kini. 5

TERDAPAT BEBERAPA SISTEM EJAAN

WILKINSON Ejaan Wilkinson (1901-1904) adalah ejaan yang digunakan dalam pendidikansekolah Melayu di seluruh Malaya pada ketika itu. Sistem Ejaan Rumi Wilkinson yangdigunakan secara rasmi di semua sekolah-sekolah umum adalah sama dan seragamdengan yang digunakan dalam semua kamus dan penerbitan karya Wilkinson sendiriyang dihasilkan dari tahun 1901 hingga akhir 1940-an. Pedoman ejaan Rumi Wilkinsonadalah berdasarkan kamus Jawi-Melayu-Inggeris yang disusun oleh beliau pada tahun1903. Wilkinson mengambil pendekatan terjemahan daripada Jawi kepada Rumi sebagaikaedah perumian bunyi-bunyi Melayu. Wilkinson menyebut bahawa ada dua sistem yang 16 logik bagi perumian bahasa Melayu. Sistem yang pertama ialah perumian secaraharapiah menurut ejaan manakala sistem yang kedua pula ialah perumian secara fonetikmenurut sebutan sesuatu kata. Yang dimaksudkan secara harapiah ialah pengambilanhuruf-huruf Jawi yang membentuk sesuatu kata dan memadankannya dengan huruf-hurufRumi tertentu yang diterima. Kebaikan keseragamandengan kaedah harapiah adalah kerana kaedah ia dapat menjurus seseorang kepada penulis

maksud

mengurangkan

tersendiri

manakalakelemahannya adalah kerana sistem vokal bahasa Arab tidak cukup untuk disamakandengan bunyi-bunyi vokal Melayu. Kelemahan sistem ini adalah wujudnya kelemahanfonetik dengan suatu tempat dalam bahasa Melayu terdapat dialek. Mengikut kaedahfonetik semua perkataan Inggeris yang diserapkan ke dalam bahasa Melayu akandieja mengikut sebutan Melayu. Selain daripada itu, perkataan arab jugamengalamiperubahan apabila digunakan dalam bahasa Melayu. Sebagai contoh perkataan arab yangbelum diserap sepenuhnya, proses untuk transliterasi dicadangkan untuk tidakmembezakan antara huruf yang hampir serupa seperti perkataan yang membawa hampirsama bunyinya. Seperti tho dan ta, sin dan sod dan kaf dan qof (HashimMusa,1997:429).

Menurut Hashim Musa (1997:429) perkataan bahasa melayu sebenarnyamenunjukan makna atau pembentukan katanya yang lebih jelas dan terang sepertiperkataan kemudian (bukannya kemedian),demikian (bukannya demekian) dan arakian(bukanya arekian). Perkataan kata dasar yang mempunyai imbuhan adalah samamaksudnya dengan kata dasarnya walaupun ada perbezan bunyi. Misalnya menyabelahdari perkataan sa-belah dan bukanya menyebelah seperti ejaan yang kita gunakansekarang. Menurutnya lagi, terdapat cara pemilihan antara vokal o dengan vokal u dalamperkataan yang hampir sama dari segi sebutannya contohnya vokalo digunakanjikapada suku kata akhir yang berpola ong, oh dan ok misalnya kepong, buloh, dan merbok.Tetapi jika terdapat keserasian vokal o-o dalam sesuatu perkataan, maka vokal odigunakan walaupun pada suku kata akhir berpola tersebut seperti pohon, bobos, kotordan bogot. Manakalapemilihan vokalu adalah untuk suku kata akhir berpola um, un, ut, ul, usdan ur mialnya bagi perkataan minum, tahun, turut, betul, hangusdan labur. Bagi 17 perkataan yang berbunyi antara vokale dani pada suku kata yang berakhir dengan bunyi hdan k, digalakkan supaya penggunaan vokal e, misalnya kata alehdan chantek. Pada kedudukan yang lain, vokal i dipilih misalnya untuk perkataan kepit, keping, kerdil dan mancit (Hashim Musa,1997:430). Dalam sistem ejaan ini, berlaku keselarasan vokal pada praakhir dan akhir katabersuku dua tertutup. Contoh keselarasan vokal adalah a-e (taling) bagi perkataan aleh,(pepet) e(taling) bagi perkataan lbeh dan u-e (taling) bagi perkataan usek(Ensiklopedia Malaysia,0000:00). R.O. Winstedt (1914:43) dalam bukunya

telahmenyatakan kekagumannya terhadap jawatankuasa ejaan rumi pimpinan

wilkinsondalam bukunya yang bertajuk malay grammar pada halaman 43 hingga 50. buku inimengandungi ulasa tentang usaha-usaha terdahulu untuk merumikan bahasa melayuseperti wilkinson, marsden dan lain-lain. Dalam ulasannya itu, beliau berpendapat sistemejaan wilkinson dalam penggunaan sempang hendaklah dikurangkan sebanyak mungkin.Namun sempang digunakan untul memisahkan kata depan dan partikel daripada katadasar misalnya sa-kali pun, ka-rumah dandi-dalam -nya (Hashim Musa,1997:431). Pada tahun 1895, M, R.J. Wilkinson menyusun kamus Inggeris-Melayu. MenurutHarun Aminurrashid (1996) berpendapat bahawa kamus ini sangat berguna dan

sangatmendalam penyiasatan bahasa Melayunya. Tidak lama selepas itu, Wilkinson menyusunkamus Jawi-Melayu-Inggeris yang diterbitkan pada tahun 1902 M. Wilkinson bertugassebagai nazir sekolah di Jabatan Pelajaran di Negeri-negeri Bersekutu (Selangor, Perak,Pahang, Negeri Sembilan). Beliau telah dilantik menjadi Pengerusi Jawatankuasa Ejaan.Sejak daripada itu terkenallah Ejaan Wilkinson, iaitu ejaan yang terdapat di dalamkamusnya tersebut. Kamus ini dapat dianggap unik kerana abjadnya mengikut abjadJawi. Oleh yang demikian, di bawah kata masukkan A, terdapat juga U, E, I, dan O. Iniberlaku kerana alif mewakili semua vokal. Setelah kata masukan alif, ia diikuti olehba, ta dan seterusnya sampai ya. Selain daripada itu, koma atas seperti () dan () masing-masing melambangkan hamzahdan ain. Tanda ini digunakan sama ada pada awal kata, akhir suku kata atau pada akhir kata, contohnya, pada awal kata, alam, amal, danalim. Manakala pada akhir 18

mengekalkan hurufk. Misalnyamengkitabkan, dan juga dalam perkataanmengkemudiankan. x. Bentuks i- (yang sebenarnya partikel) dan tetap dieja dengan sempang,dan hurufs dalam bentuks i- dieja dengan huruf besar jika bergandingdengan nama khas. Contohnya: si-mati, si-laki, si-Abu, di-bawa, dansebagainya. Kekecualiannya ialah dalam ejaan

perkataansianu dan siapa yang tidak memakai sempang. xi. Huruf besar digunakan dengan menurut dua kaedah, yang pertama pada awal perkataan di pangkal ayat, kemudian daripada noktah,kemudian daripada tanda Tanya jika bukan percakapan pengarang,kemudian daripada tanda seruan jika seruan itu bukan percakapanpengarang, huruf pertama pada perkataan yang mendahului setiap barissyair atau pantun, huruf pertama pada cakap ajuk dan huruf pertamadalam perkataan teriakan. Yang kedua pada huruf awal dalam kata namakhas atau gelaran,nama Tuhan kata gantinya, nama tempat, namabangsa, nama gelaran atau pangkat, nama kitab-kitab, surat khabar, tajukatau fasal dalam kitab, nama-nama ilmiah dan bidang-bidangnya, namabulan, hari cuti dan sebagainya, dan nama perkara atau benda yangdiserukan. Sistem Ejaan Zaba ini telah digunakan secara meluas di sekolah-sekolah danintitusi pendidikan di Malaya sehingga ke tahun lima puluhan, walaupun sewaktupendudukan Jepun, adanya Ejaan Fajar Asia. Di Indonesia, terdapat sistem EjaanSoewandi yang juga terkenal dengan nama Ejaan Republik yang mula digunakan padatahun 1947 (lihat S.T. Alisjahbana, 1964: 32), yang menukarkan Ejaan Van ophuijsenantara lain vocal oe kepada u, menghilangkan tanda gores di atas e tallingsehingga tidakmembezakannya dengan e pepet dan menghilangkan dua titik di atas vocal yang berderetuntuk membezakannya daripada

diftong, tetapi bentuk-bentuk ch, tj, dj, sj, nj dan j masihdikekalkan. Perbezaan ini telah menimbulkan beberapa keraguan dalam kalanganmasyarakat, terutamanya golongan penuntut universiti. Kesan daripada kelemahan 25 sistem-sistem yang ada dan cara penggunaan yang beragam-ragam itu telah

mendorongbeberapa pihak tertentu menampilkan beberapa sistem baru ejaan Rumi dalam tempohtahun 1940 hingga 1959. Tiga percubaan yang mendapat perhatian ialah aturan ejaanRumi yang dikenal sebagai Ejaan Rumi Fajar Asia (1943), Ejaan Kongres (1956) danEjaan Rumi PBMUM (1959). SISTEM EJAAN RUMI BAHARU (ERB). Perjumpaan antara pihak Malaysia dengan Indonesia dalam meneliti ejaanMalindo telah mengemukakan pendapat lain iaitu satu kertas kerja tentang ejaan baharu.Setelah keduadua pihak membuat penelitian dan pemerhatian yang mendalam terhadapusul-usul yang dikemukakan berdasarkan tiga prinsip iaitu praktis, ekonomi dan ilmiahmaka pada 27 Jun 1967, satu laporan lengkap yang berkaitan tentang sistem ejaan barutelah di tandatangani oleh kedua-dua pihak. Akhirnya pada 16 Ogos1972 satu kenyataanbersama telah di tandatangani antara Menteri Pelajaran Malaysia ketika itu denganMenteri Pendidikan dan Kebudayaan Indonesia. Oleh itu, secara rasminya pada 16 Ogos1972 sistem ejaan ini telah diguna pakai oleh kedua-dua buah negara. Sistem ejaan inidinamakan sebagai Sistem Ejaan Rumi Baharu. Sistem ejaan ini berjaya dicipta hasil kerjasama antara Jawatankuasa Bahasa danEjaan Bahasa Melayu Malaysia yang diketuai oleh Syed Nasir bin Ismail denganKumpulan Ahli Bahasa Indonesia yang diketuai oleh S.W. Rudjati Muljadi (EnsiklopediaMalaysia,0000:00). Maka,terhasil satu bentuk ejaandaripada pemikiran yang matangyang berlandaskan prinsip-prinsip perancangan bahasa yang baik. Ejaan Rumi Baharumerupakan penyataan pertama daripada perancangan korpus pada

peringkatsupranasional yang menjadi asas bagi pembinaan dan pengembangan bahasa Melayuserantau seterusnya. Sebagai sistem ejaan yang dirancang untuk keperluan dua buahmasyarakat bahasa yang berlainan latar belakang sosiolinguistik dan

sejarahpertumbuhannya, Ejaan Rumi Baharu dirumuskan sedemikian rupa supaya dapat diterima

26 oleh semua golongan pengguna kedua-dua bahasa Melayu dan bahasa Indonesia.Rumusan Ejaan Rumi Baharu memperlihatkan prinsip linguistik, ekonomikesederhanaan, kejelasan dan fleksibeliti serta taraf standartitasiyang tinggi berbandingsistem yang dulu. Sistem Ejaan Rumi baharu ini merupakan sistem wahana yang cekapdan mudah untuk sistem ejaan rumi yang akan datang. Menurut Sulaiman Masri et al. (2006:5) perkara-perkara penting yang terdapatdalam sistem ini ialah penggunaan abjad, penulisan kata dan penulisan unsur serapan.Dalam sistem ini ejaan baru ini mengandungi 26 huruf iaitu a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l,m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, w, x, y dan z. Dokumen yang menjadi rujukan rasmi tentangSistem Ejaan Rumi Baharu Bahasa Malaysia (SERBBM) termasuklah penerbitan-penerbitan oleh Dewan Bahasa dan Pustaka anataranya Pedoman Umum Ejaan Bahasa Malaysia (1975, edisi kedua 1987), Pedoman Umum Pembentukan Istilah Bahasa Malaysia (1975, edisi semakan 1991), Daftar Ejaan Rumi Bahasa Malaysia (1981, edisi kedua 1988), Pedoman Ejaan Rumi Bahasa Melayu (1996), Pedoman Sebutan Baku Bahasa Melayu(1994), Pedoman Ejaan dan Sebutan Bahasa Melayu(1996), PedomanEjaan Jawi Yang Disempurnakan (1986, edisi kedua 1987, edisi ketiga 1993), PedomanEjaan Jawi Bahasa Melayu (1996) dan Daftar Kata Bahasa Melayu, Jilid I (A-K) dan Jilid II (L-Z) (2001). SISTEM EJAAN RUMI 1878 Pengenalan kepada Ejaan Rumi 1878 merupakan hasil inisiatif yang dicetus

menerusijawatankuasayang ditubuhkan di Negeri-Negeri Melayu Bersekutu di bawah kerajaan

instaktor sekolah di maktab perguruan Bukit tinggi, Sumatera Barat. Kemudian menjadi profesor bahasa Melayu di Universiti Leiden, Belanda. Setelah menerbitkan Kitab Logat Melajoe, Van Ophuijsen kemudian menerbitkan Maleische Spraakkunst (1910). Buku ini kemudian diterjemahkan oleh T.W. Kamil dengan judul Tata Bahasa Melayu dan menjadi panduan penutur bahasa Melayu di Indonesia. Selain daripadapadanan abjad atau huruf, Ophuijsen juga telah menubuhkankaedahkaedahejaan seperti imbuhan, bentuk klitik dan partikel yang digandingkandengan kata dasar. Sepertirumahku, danlihatlah tetapi untuk perkataan ke, di danseakan dipisahkan jika

mendahului kata nama khas yang berhuruf besar dipangkalnya.Manakala bentuk ejaanka dansa akan dieja denganke dans e. Dalam mengeja perkataankata majmuk atau senyawa, jika perkataan tersebut sudah lazim dieja bercantum, maka iaterus dieja sedemikian dan terdapat juga perkataan yang jamak tidak menggunakan tandasempang. Ini bermakna kata tersebut sudah mantap misalnya matahari, adakala, manakala,dan barangkali. Tanda angka dua sebagai pengganda boleh diletakkan pada hujung perkataan yang mengalami pergandaan penuh atau dieja dua kali

seluruhnya.Namunpun begitu, jika berlaku pergandaan terhadap sesetengah perkataan sepertipergandaan separa, maka bahagian yang digandakan mesti dieja dua kalidan tidak bolehmenggunakan angka dua. SISTEM EJAAN WILKINSON Ejaan Wilkinson (1901-1904) adalah ejaan yang digunakan dalam pendidikansekolah Melayu di seluruh Malaya pada ketika itu. Sistem Ejaan Rumi Wilkinson yangdigunakan secara rasmi di semua sekolah-sekolah umum adalah sama dan seragamdengan yang digunakan dalam semua kamus dan penerbitan karya Wilkinson sendiriyang dihasilkan dari tahun 1901 hingga akhir 1940-an. Pedoman ejaan Rumi Wilkinsonadalah berdasarkan kamus Jawi-Melayu-Inggeris yang disusun oleh beliau pada tahun1903. Wilkinson mengambil pendekatan terjemahan daripada Jawi kepada Rumi sebagaikaedah perumian bunyi-bunyi Melayu. Wilkinson menyebut bahawa ada dua sistem yang 16 logik bagi perumian bahasa Melayu. Sistem yang pertama ialah perumian secaraharapiah menurut ejaan manakala sistem yang kedua pula ialah perumian secara fonetikmenurut

sebutan sesuatu kata. Yang dimaksudkan secara harapiah ialah pengambilanhuruf-huruf Jawi yang membentuk sesuatu kata dan memadankannya dengan huruf-hurufRumi tertentu yang diterima. Kebaikan keseragamandengan kaedah harapiah adalah kerana kaedah ia dapat menjurus seseorang kepada penulis

maksud

mengurangkan

tersendiri

manakalakelemahannya adalah kerana sistem vokal bahasa Arab tidak cukup untuk disamakandengan bunyi-bunyi vokal Melayu. Kelemahan sistem ini adalah wujudnya kelemahanfonetik dengan suatu tempat dalam bahasa Melayu terdapat dialek. Mengikut kaedahfonetik semua perkataan Inggeris yang diserapkan ke dalam bahasa Melayu akandieja mengikut sebutan Melayu. Selain daripada itu, perkataan arab jugamengalamiperubahan apabila digunakan dalam bahasa Melayu. Sebagai contoh perkataan arab yangbelum diserap sepenuhnya, proses untuk transliterasi dicadangkan untuk tidakmembezakan antara huruf yang hampir serupa seperti perkataan yang membawa hampirsama bunyinya. Seperti tho dan ta, sin dan sod dan kaf dan qof (HashimMusa,1997:429). Menurut Hashim Musa (1997:429) perkataan bahasa melayu sebenarnyamenunjukan makna atau pembentukan katanya yang lebih jelas dan terang sepertiperkataan kemudian (bukannya kemedian),demikian (bukannya demekian) dan arakian(bukanya arekian). Perkataan kata dasar yang mempunyai imbuhan adalah samamaksudnya dengan kata dasarnya walaupun ada perbezan bunyi. Misalnya menyabelahdari perkataan sa-belah dan bukanya menyebelah seperti ejaan yang kita gunakansekarang. Menurutnya lagi, terdapat cara pemilihan antara vokal o dengan vokal u dalamperkataan yang hampir sama dari segi sebutannya contohnya vokalo digunakanjikapada suku kata akhir yang berpola ong, oh dan ok misalnya kepong, buloh, dan merbok.Tetapi jika terdapat keserasian vokal o-o dalam sesuatu perkataan, maka vokal odigunakan walaupun pada suku kata akhir berpola tersebut seperti pohon, bobos, kotordan bogot. Manakalapemilihan vokalu adalah untuk suku kata akhir berpola um, un, ut, ul, usdan ur mialnya bagi perkataan minum, tahun, turut, betul, hangusdan labur. Bagi 17 perkataan yang berbunyi antara vokale dani pada suku kata yang berakhir dengan bunyi hdan k, digalakkan supaya penggunaan vokal e, misalnya kata alehdan chantek. Pada kedudukan yang lain, vokal i dipilih misalnya untuk perkataan kepit, keping, kerdil dan

mancit (Hashim Musa,1997:430). Dalam sistem ejaan ini, berlaku keselarasan vokal pada praakhir dan akhir katabersuku dua tertutup. Contoh keselarasan vokal adalah a-e (taling) bagi perkataan aleh,(pepet) e(taling) bagi perkataan lbeh dan u-e (taling) bagi perkataan usek(Ensiklopedia Malaysia,0000:00). R.O. Winstedt (1914:43) dalam bukunya

telahmenyatakan kekagumannya terhadap jawatankuasa ejaan rumi pimpinan

wilkinsondalam bukunya yang bertajuk malay grammar pada halaman 43 hingga 50. buku inimengandungi ulasa tentang usaha-usaha terdahulu untuk merumikan bahasa melayuseperti wilkinson, marsden dan lain-lain. Dalam ulasannya itu, beliau berpendapat sistemejaan wilkinson dalam penggunaan sempang hendaklah dikurangkan sebanyak mungkin.Namun sempang digunakan untul memisahkan kata depan dan partikel daripada katadasar misalnya sa-kali pun, ka-rumah dandi-dalam -nya (Hashim Musa,1997:431). Pada tahun 1895, M, R.J. Wilkinson menyusun kamus Inggeris-Melayu. MenurutHarun Aminurrashid (1996) berpendapat bahawa kamus ini sangat berguna dan sangatmendalam penyiasatan bahasa Melayunya. Tidak lama selepas itu, Wilkinson menyusunkamus Jawi-Melayu-Inggeris yang diterbitkan pada tahun 1902 M. Wilkinson bertugassebagai nazir sekolah di Jabatan Pelajaran di Negeri-negeri Bersekutu (Selangor, Perak,Pahang, Negeri Sembilan). Beliau telah dilantik menjadi Pengerusi Jawatankuasa Ejaan.Sejak daripada itu terkenallah Ejaan Wilkinson, iaitu ejaan yang terdapat di dalamkamusnya tersebut. Kamus ini dapat dianggap unik kerana abjadnya mengikut abjadJawi. Oleh yang demikian, di bawah kata masukkan A, terdapat juga U, E, I, dan O. Iniberlaku kerana alif mewakili semua vokal. Setelah kata masukan alif, ia diikuti olehba, ta dan seterusnya sampai ya. Selain daripada itu, koma atas seperti () dan () masing-masing melambangkan hamzahdan ain. Tanda ini digunakan sama ada pada awal kata, akhir suku kata atau pada akhir kata, contohnya, pada awal kata, alam, amal, danalim. Manakala pada akhir 18

g guna p pasang h hari r rumah k kami s siap l lemas t tutup b) Konsonan yang berubah: Ejaan lama Ejaan baru Dj djalan j jalan j pajung y payung nj njonja ny nyonya tj tjakap c cakap sj sjarat sy syarat ch tarich kh tarikh b)Lain-lain (dirasmikan penggunaannya) f maaf Huruf-huruf q dan x yang lazim digunakan dalam ilmuilmu

v valuta eksakta juga digunakan dalam system ejaan ini. Walaupun sistem ejaan bersama yang baharu itu telah digunakan secara rasmi diMalaysia dan Indonesia, namun beberapa perkara kecil mengenai ejaan tersebutdirasakan perlu diselesaikan dengan segera. Beberapa masalah kecil mengenai ejaantersebut telah dibincangkan dan diselesaikan bersama oleh jawatankuasa yang dibentukdan dikenali dengan nama Majlis Bahasa Indonesia-Malaysia. Majlis Bahasa Indonesia-Malaysia dalam persidangannya yang kelima yang diadakan di Johor Bahru pada 2hingga 4 Disember 1974, telah bersetuju untuk mengeluarkan pedoman umum ejaan yanglebih lengkap bagi kegunaan kedua-dua negara. Pada 27 Ogos 1975, Pedoman UmumEjaan Bahasa Indonesia yang Disempurnakan telah dirasmikan. 38 BIBLIOGRAFI Abdullah Hassan (1987). Isu-isu perancangan bahasa: pengintelektualan bahasa Malaysia. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Abdul Hamid Mahmood (1998). Menguasai ejaan baharu bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Bintang Baru Sdn. Bhd. Asmah Haji Omar (1993). Perancangan bahasa dengan rujukan khusus kepada perancangan Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Asmah Haji Omar (2004). Muafakat bahasa: sejarah MBIM/MABBIM sebagai pembina bahasa. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Balai Pustaka (1984). Pedoman umum ejaan bahasa Indonesia yang disempurnakan. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa departmen pendidikan dan Kebudayaan, Balai Pustaka. Bausani A ( 1960 ). the first italian-malay vocabulary by antonio pigeffeta. East and west new series II . Harun Aminurrashid (1996). Kajian sejarah perkembangan Bahasa Melayu. Singapura: Pustaka Melayu 39 Hashim Musa (1997). Epigrafi Melayu: Sejarah sistem tulisan dalam bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Ensiklopedia Malaysia (0000). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Lukman Ali (2000). Sejarah ejaan bahasa Indonesia. Jakarta: Pusat Bahasa. Sulaiman Masri, Abdullah Yusof dan Mohd Rain Shaari (2006). Bahasa Melayu Dimensi Pengajaran dan Pembelajaran. Kuala Lumpur: Utusan Publications & Distributors Sdn. Bhd Tate,D.J.M (1977). The Making of Modern South-East Asia, Vol l,The European Conquest, Kuala Lumpur: Oxford University Prees

KONSONAN MELAYU SEBUTAN DALAM BAHASA INGGERIS NAMA MELAYU b ba g Seperti dalam gain ga ng seperti dalam singing Nga T lembut, hujung lidah di gigi Ta th seperti dalam thick Tha Jika di tengah kata menandakan pemisahsuku kata seperti saorang, jika di hujung katasama dengan k hamza KONSONAN ARAB BUNYI NAMA MELAYU d Keras Da S Keras seperti ss sod t Keras, di langit mulut Ta Namun begitu, pengenalan jawatankuasa ini telah menerima kecaman daripada Maxwelldan juga Shellabear (1899). Shellabear mengkritik penggunaan lambang e untukmewakili bunyi vokal seperti dalam Perumian Jawatankuasa 1878 di atas. Beliau telahmengesyorkan supaya vokal pendek itu tidak dilambangkan oleh sebarang ejaan keranamungkin menimbulkan kesalahan dari segi ejaannya. SISTEM EJAAN MALINDO

Masalah ejaan dahulunya merupakan masalah kebangsaan, sudah menjadimasalah antarabangsa dengan adanya rundingan pihak Malaysia (yang dahulunyamalaya) dengan Indonesia. Selama dua tahun menjalankan kajian dan rundingan akhirnya 29 pada tahun 1959, termaktublah perjanjian persahabatan diantara Persekutuan TanahMelayu dan republik Indonesia. Satu perjumpaan diantara Jawatankuasa Ejaan RumiPersekutuan Tanah Melayu yang diketuai oleh Tuan Syed Nasir bin Ismail pengan panitiapelaksanaan dan penyelidikan bahasa Indonesia iaitu Dr. Slametmuljana pada tahun yangsama telah menghasilkan satu ejaan baru yang dikenali sebagai Ejaan Malindo. MenurutAsmah Haji Omar (154:1993) Ejaan Malindo ini tidak pernah diumumkan. Oleh itu kitatidak tahu bentuk dan sistem ejaannya. Walaubagaimanapun Ejaan Malindo yang dihasilkan ini terbantut

usahanyadisebabkan tercetusnya konfrontasi. Setelah itu ia disambung semula setelah terhentikira-kira hampir 7 tahun iaitu pada 1966 dan hasil rundingan ini

menimbulkankesefahaman diantara kedua-dua pihak terutamanya pihak indonesia. Dalam rundinganini beberapa perkara dititik beratkan antaranya adalah tentang soal bahasa dalam jangkamasa panjang, pertukaraan antara bahan-bahan yang berkenaan dengan bahasa dansastera, dan soal pemakaian istilah-istilah. Kolonel wahju sukatjo iaitu seorang pemimpinbahasa indonesia telah berkunjung ke dewan bahasa dan pustaka bersama dengandelegasi kebudayaan pada bulan September 1966. Dalam rombongan tersebut beberapa isu telah dibangkitkan, antaranya yangmenjadi perhatian adalah berkaitan dengan pengesyoran perlaksanaan Ejaan Malindo(1959) kepada kedua-dua kerajaan. Begitu juga dengan penyelarasan istilah diantarabahasa Indonesia dengan bahasa Malaysia. Oleh itu, satu kertas kerja telah dibentangkanbagi perlaksaan sistem ejaan ini. Walaubagaimanapun terdapat beberapa perubahan danpembaharuandalam Sistem Ejaan Malindo ini kerana sistem ejaan ini belum lagidilaksanakan dikedua-dua buah negara. Oleh itu, kata sepakat telah dicapai dandipersetujui oleh kedua-dua negara dan ejaan yang telah dipersetujui itu mula dikenalisebagai Ejaan Bersama Malaysia-Indonesia yang ikenali secara umum sebagai EjaanBaharu. 30 Sistem Ejaan Rumi Baharu (ERB).

Perjumpaan antara pihak Malaysia dengan Indonesia dalam meneliti ejaanMalindo telah mengemukakan pendapat lain iaitu satu kertas kerja tentang ejaan baharu.Setelah keduadua pihak membuat penelitian dan pemerhatian yang mendalam terhadapusul-usul yang dikemukakan berdasarkan tiga prinsip iaitu praktis, ekonomi dan ilmiahmaka pada 27 Jun 1967, satu laporan lengkap yang berkaitan tentang sistem ejaan barutelah di tandatangani oleh kedua-dua pihak. Akhirnya pada tahun 1972 satu kenyataanbersama telah di tandatangani antara menteri pelajaran Malaysia ketika itu denganmenteri pendidikan dan kebudayaan Indonesia. Oleh itu secara rasminya pada 16 Ogos1972 sistem ejaan ini telah diguna pakai oleh kedua-dua buah negara. Sistem ejaan inidinamakan sebagai Sistem Ejaan Rumi Baharu. Ejaan Rumi Baharu tahun 1972 ialah hasil daripada pemikiran yang matang yangberlandaskan Baharumerupakan prinsip-prinsip penyataan perancangan pertama bahasa yang baik. Ejaan korpus Rumi pada

daripada

perancangan

peringkatsupranasional yang menjadi asas bagi pembinaan dan pengembangan bahasa Melayuserantau seterusnya. Sebagai sistem ejaan yang dirancang untuk keperluan dua buahmasyarakat bahasa yang berlainan latar belakang sosiolinguistik dan

sejarahpertumbuhannya, Ejaan Rumi Baharu dirumuskan sedemikian rupa supaya dapat diterimaoleh semua golongan Ejaan pengguna kedua-dua bahasa Melayu prinsip dan bahasa

Indonesia.Rumusan

Rumi

Baharu

memperlihatkan

linguistik,

ekonomikesederhanaan, kejelasan dan fleksibeliti serta taraf standart yang tinggi berbandingsistem yang dulu. Sistem Ejaan Rumi baharu ini merupakan sistem wahana yang cekapdan mudah untuk sistem ejaan rumi yang akan datang. Menurut Ensiklopedia Malaysia (0000:00) dalam sistem ejaan ini, hanya ada satuhurufe bertanda() atau hurufe pepet terdapat dalam sistem Walaupun ejaan Zaba

digugurkancontohnyamak menjadiemak,kledek menjadikeledek.

digugurkan,

fungsihurufe yang melambangkan pepet dane taling dikekalkan. Perubahan konsonan jugaberlaku dalam sistem ejaan baru ini.Contohnya gabungan 2 perkataan yang di gugurkansalah satunya yang membawa maksud yang sama sepertich akan menjadic dalam 31