Anda di halaman 1dari 16

TRANSFUSI DARAH

Jumlah Volume Total Darah ( mL ) yg dibutuhkan = Hb x kg.BB x K


ket : Hb = tambahan Hb utk mencapai Hb max yg diinginkan (max 10 12)
kg.BB = kgBB penderita
K
= konstanta = Whole Blood ( WB / FWB ) = 6
= Packed Red Cell ( PRC )
= 4
Untuk memperoleh jumlah volume PRC, ditentukan oleh kadar HCT atau PCV
donor, misal : transfusi donor 100 mL dgn kadar PCV 40%, maka PRC yg bisa
diperoleh adalah hanya sebanyak = 40% x 100 mL = 40 mL PRC
Dasar Rumus Transfusi Fresh Whole Blood (FWB) dan Packed Red Cell (PRC) :
PRC = Hb x kgBB x jml vol drh normal per kgBB = Hb x kgBB x 80 mL
Hb dari PRC
24 g / dL
= Hb x kgBB x 4
FWB = Hb x kgBB x jml vol drh normal per kgBB = Hb x kgBB x 80 mL
Hb dari FWB
14 g / dL
= Hb x kgBB x 6
Volume darah ( mL ) transfusi pertama, bila Hb awal 5 g/dL ( Hb awal minimal
ialah 3 4 5, menurut Rudsky ) adalah :
= Hb awal x 2 x kg.BB nilai 2 didapatkan dari :
Jml total darah dlm tubuh = 40 mL/ponBB = 80 mL/kgBB = 2 x 40 mL / kg.BB
Volume darah ( mL ) transfusi berikutnya maximal = 10 x kg.BB tiap kali transfusi
sehari, sampai tercapai volume total darah yg dibutuhkan
Ex :
Hb 2,5 g/dL, target 10 360 ml BB 12 kg
I.
2,5 x 2x12
II.
3x2x12
360 ml
III.
4x2x12
IV.
5x2x12
.
Jumlah kehilangan darah max yg masih bisa ditolerir oleh tubuh adalah 10%.
Volume darah normal : laki
: 52 83 mL/kgBB
perempuan : 50 75 mL/kgBB
Saat 5 menit pre transfusi : th/ Furosemide inj 1 mg/kgBB/single dose iv atau im

TRANSFUSI PLASMA ATAU ALBUMIN


Indikasi : - Bayi Hipoalbuminemia = 10 mL / kgBB / x ( 1xsehari, selama 3 hari )
- Penderita DHF grade III & IV = 10 mL/kgBB/x ( sampai tjd hemodilusi )
Kebutuhan Albumin Total (dlm gram) = Alb x kg.BB x 0,8
Pemberian Albumin tiap kali transfusi max = 10 mL / kgBB, sampai tercapai
volume Albumin total yg dibutuhkan.
Aminofusin Ped = 250 mL / flesh kaca = 50 g / L = 5 g / 100 mL
Human Albumin 20% = 20 gram / 100 mL = 20 gram / dL
Sedangkan kadar albumin dalam plasma adalah = 4 g / 100 mL

TRANSFUSI PADA LEUKEMIA

Harus sangat hati-hati bisa tjd hemokonsentrasi shg viskositas darah yang
sudah tinggi akan semakin meningkat, ok jumlah WBC yang sangat tinggi (bila
WBC 50.000/uL), apalagi transfusi yang diberikan adalah transfusi PRC.
Maka : - lebih baik memberi terapi cairan saja dgn dosis 2 3 liter / LPT / hari,
Memakai Ringer Laktat atau NaCl ( utk keperluan dilusi )
TB (cm) x BB (kg) m2
3600
- periksa BUN / SC dulu sebelumnya & tetap monitor balance cairan
LPT = luas permukaan tubuh =

____________________
Dr. Suryani Malik

TRANSFUSI CRYOPRESIPITAT
- Dipakai pada th/ Hemofilia, dosis : 25 U/kgBB/12 jam (FKUI) atau
15 20 U/kgBB/jam (grojog)
- Sediaan 1 kantong = 30 Unit , tidak boleh kena sinar matahari
- Cara membuat : plasma fibrinogen + faktor VIII

sbg cryopresipitat
- Hemofilia : - laki manifest
- perempuan karier atau meninggal dlm kandungan (KJDK)
- FFP mengandung factor intrinsic factor VII bila pT memanjang
- Cryo mengandung factor ekstrinsik VIII, IX bila aPTT memanjang

PERUBAHAN PADA DARAH SIMPAN


Dalam Acid Citrat Dextrose (ACD) suhu 50C
No
1
2
3
4
5
6
7
8

Pengukuran
PH
Hb (mg/dL)
Kadar K plasma (mEq/L)
Kadar Na plasma (mEq/L)
Asam laktat (mg/100 mL)
P-inorganik (mg/100 mL)
Dextrose (mg/100 mL)
Amonia plasma (mg/100 mL)

Donor
normal
7,4
5
3,5
140
10
3,5
100
50

Hari Penyimpanan
0
7
14
7
6,8
6,7
5-10
25
50
7
14
19
150
148
145
20
70
120
1,8
4,5
6,6
330
280
240
50
260
470

21
6,6
100
23
142
140
9
220
680

Dalam Citrat Phospat Dextrose (CPD)


No
1
2
3
4
5
6

Pengukuran
Persentase sel yg utuh
(24 jam post transfusi)
pH (pd suhu 370C)
ATP (% dari jumlah semula)
2,3 DPG (% dari jumlah semula)
Kadar K plasma (mEq/L)
Hb (mg/dL)

Hari Penyimpanan
7
14

21

100

98

85

80

7,2
100
100
3,9
1,7

7
96
99
11,9
7,8

6,89
83
80
17,2
12,5

6,84
86
44
21
19,1

Hemorrhagic Diathesis of Newborn (HDN)


Disebabkan oleh defisiensi vitamin K.
Manifestasi HDN : melena, hematemesis, perdarahan umbilikus, hematuria,
perdarahan intrakranial, syok hipovolemik, dll
Kadar faktor pembekuan II, VII, IX, X di umbilikus janin sebesar 50% yg akan
menurun cepat saat bayi lahir terendah saat umur 48 72 jam setelah itu
meningkat lagi, yg berasal dari absorpsi vitamin K dalam usus vit K pada ASI
lebih rendah daripada susu formula shg HDN lebih sering tjd pada bayi dgn
ASI utk itu pada bayi dgn ASI butuh th/ profilaksis vit K.
Vitamin K yg dibutuhkan ialah : Vitamin K1 (phytonadione) injeksi im, iv
- semua neonatus baru lahir : 1 mg im single dose (th/ profilaksis)
- HDN : 1 x 2 mg im (selama 3 hari)
Vitamin K berasal dari intake makanan atau sintesis bakteri.
Vitamin K dibutuhkan utk sistesis faktor pembekuan : II, VII, IX, X di dalam hepar
shg th/ vit K pada preterm tdk efektif ok maturitas hepar belum sempurna.

____________________
Dr. Suryani Malik

Kadar Hb Elektroforesis normal


HbA
HbA2
HbF

> 95%
1,5 3,5%
Umur 1 hari
77 7,3%
Umur 5 hari
76,8 5,8%
Umur 3 minggu
70 7,3%
Umur 6 9 minggu
52,9 11%
Umur 3 4 bulan
23,2 16%
Umur 6 bulan
4,7 2,2%
Anak dewasa
< 2%
Terapi Disferal 0,5 gram/vial pada setiap transfusi Talasemia diberikan dlm infus
250 mL NaCl 0,9% 20 tetes/menit.
Thalasemia bila:
HbF > 5% (Thalasemia minor)
>50-60% ( Thalasemia mayor)
HbA2> 3,5%
HbA1 <95-100%

CARA PEMERIKSAAN LABORATORIUM SEDERHANA


Hb Sahli :
5 tts HCl 0,1 N dlm tabung isap darah di tusukkan ujung jari dgn pipet Sahli
s/d 20 ujung pipet diseka kertas saring darah ditiup ke tabung sedot &
tiup ulang tunggu 10 mnt tambahkan aquades setetes demi setetes
Hitung leukosit darah :
isap darah dgn pipet leukosit s/d 0,5 isap lar Turk s/d 11 kocok 3 mnt
buang 3 tts teteskan lainnya ke kamar hitung tunggu 3 mnt mikroskop
10X hitung di 4 kotak leukosit total kali 50
Hitung eritrosit darah :
isap darah dgn pipet eritrosit s/d 0,5 isap lar Hayem s/d 101 kocok 3 mnt
buang 3 tts isi kamar hitung tunggu 3 mnt mikroskop 40X hitung
di 5 kotak eritrosit total kali 10.000
Hitung trombosit darah :
isap lar Rees Ecker dgn pipet eritrosit s/d 1 lalu buang isap darah s/d 0,5
isap lar Rees Ecker s/d 101 kocok 3 mnt buang 3 tts isi kamar hitung
tunggu 10 mnt mikroskop 40X hitung di 25 kotak trombosit kali 2000
Laju endap darah :
isap darah dgn pipet Wintrobe s/d 0 letakkan tegak lurus 60 mnt amati
batas plasma dalam 1 jam pertama (mm/jam)
Hapusan darah Wright :
20 tts Wright tunggu 2 mnt 20 tts air tunggu 5 12 mnt bilas &
keringkan
Hapusan darah Giemsa :
metil alkohol sampai tertutup semua tunggu 5 mnt buang kelebihan metil
alkohol tutupi dgn Giemsa encer (1 tts Giemsa dlm 1 cc air) tunggu 20 mnt
bilas & keringkan
Protein urine :
isi 2 tabung dgn urine (@ 2 cc) 8 tts asam sulfosalisilik (SSA) 20% di tabung I
kocok bandingkan dgn tabung II bila :
- Jernih negatif
- Keruh rebus sampai mendidih dinginkan di aliran air, bila :
tetap keruh positif, sedangkan menjadi jernih negatif
____________________
Dr. Suryani Malik

- Urine jernih 2/3 tabung ambil lapisan atas rebus sampai mendidih
3 5 tts asam asetat 6% bila keruh positif
Reduksi urine :
5-8 tts urine pada 5 cc reagen Benedict celup ke air mendidih 5 mnt baca :
normal : tetap biru jernih atau agak kehijauan keruh
+
: hijau kekuningan dan keruh (0,5 1% glukosa)
++
: kuning keruh (1 1,5% glukosa)
+++
: jingga atau warna lumpur keruh (2 3,5% glukosa)
++++ : merah keruh (> 3,5% glukosa)
Bilirubin urine :
5 cc urine + 5 cc lar Barium klorida campur & tuang di kertas saring
biarkan presipitat kering di kertas saring 2 3 tts reagen Fouchet, bila :
warna hijau bilirubin positif
Urobilin urine :
bila tdk ada fluorisensi 2 4 tts lar Lugol pada 5 cc urine tunggu 5 dtk
beri 5 cc reagen Schlesinger campur & saring amati fluorisensi hijau pada
presipitat, bila : (+) normal, sedangkan (-) atau (++) abnormal
Sedimen urine :
kocok urine 7 8 cc urine ke tabung sentrifuge 5 mnt buang
supernatan kocok tabung 2 tts isi tabung di objek glass tutup dek glass
mikroskop 10X lalu 40X cari : erit, leuk, epitel, silinder, bakteri, kristal
Mikroskopis tinja :
oles sedikit tinja pada objek glass 1 tts lar Lugol 1 2% tutup dek glass
mikroskop 10X lalu 40X cari : eritrosit, lekosit, epitel, makrofag, kristal sisa
makanan, telur & larva cacing

LABORATORIUM DARAH LENGKAP ( D L )


WBC
RBC
HGB
HCT

= white blood cell ( K / uL )


= red blood cell ( M / uL )
= haemoglobin ( g / dL = g % )
= hematokrit ( % ) = PCV = Packed cell volume = volume RBC dalam
volume darah total
MCV = mean corpuscular volume = HCT x 10 = bila rendah anemia
( f L = femto liter )
RBC
mikrositer
MCH = mean corpuscular haemoglobin= HGB x 10 = bila rendah anemia
( pg = piko gram )
RBC
hipokromik
MCHC = mean corpuscular haemoglobin concentration = HGB
( % Hb/sel = g Hb/dL RBC )
HCT
RDW = red cell diametric width ( % )
PLT
= platelet ( K / uL ) = jumlah trombosit
MPV
= mean platelet volume ( f L ) = ukuran rata-rata sel trombosit

PEMERIKSAAN DARAH NORMAL


JENIS

WBC

UMUR

KADAR NORMAL

newborn
24 jam
1 bln
1 3 thn
4 7 thn
8 13 thn
dewasa
umbilikus
1 3 hari ( kapiler )

9 30 K/uL
9,4 34 K/uL
5 19,5 K/uL
6 17,5 K/uL
5,5 15,5 K/uL
4,5 13,5 K/uL
4,5 11 K/uL
3,9 5,5 /uL
4 6,6 /uL

____________________
Dr. Suryani Malik

RBC

HGB
( Hb )

HCT
( PCV )

PLT

JENIS

1 mgg
2 mgg
1 bln
2 bln
3 6 bln
0,5 2 thn
2 6 thn
6 12 thn
12 18
laki
thn
perempuan
1 3 hari ( kapiler )
2 bln
6 12 thn
12 18
laki
thn
perempuan
1 hari ( kapiler )
2 hari
3 hari
2 bln
6 12 thn
12 18
laki
thn
perempuan
newborn
> 1 mgg

UMUR

myelosit
netrofil bands
netrofil segmen
limfosit
monosit
eosinofil
basofil
1 3 hari ( kapiler )
0,5 2 thn
6 12 thn
MCV
12 18
laki
thn
perempuan
newborn
1 3 hari ( kapiler )
1 mgg 1 bln
MCH
2 bln
3 6 bln
0,5 2 thn
2 6 thn
6 12 thn
12 18 thn
newborn
1 3 hari ( kapiler )
MCHC
1 2 mgg
1 2 bln
3 bln 2 thn
____________________
Different
Count
Urutan :
Eos-basstab-segmono-lim

3,9 6,3 /uL


3,6 6,2 /uL
3 5,4 /uL
2,7 4,9 /uL
3,1 4,5 /uL
3,7 5,3 /uL
3,9 5,3 /uL
4 5,2 /uL
4,5 5,3 /uL
4,1 5,1 /uL
14,5 22,5 g/dL
9 14 g/dL
11,5 15,5 g/Dl
13 16 g/dL
12 16 g/dL
48 69 %
48 75 %
44 72 %
28 42 %
35 45 %
37 49 %
36 46 %
84 478 K/uL
150 400 K/uL

KADAR NORMAL
0
0
35%
150 400/uL
54 62 %
3.000 5.800/uL
25 33 %
1.500 3.000/uL
37%
285 500/uL
13%
50 250/uL
0 0,75 %
15 50/uL
95 121 f L ( um3 )
70 86 f L ( um3 )
77 95 f L ( um3 )
78 98 f L ( um3 )
78 102 f L ( um3 )
31 37 pg/sel
0,48 0,57 fmol/sel
31 37 pg/sel
0,48 0,57 fmol/sel
28 40 pg/sel
0,43 0,62 fmol/sel
26 34 pg/sel
0,4 0,53 fmol/sel
25 35 pg/sel
0,39 0,54 fmol/sel
23 31 pg/sel
0,36 0,48 fmol/sel
24 30 pg/sel
0,37 0,47 fmol/sel
25 33 pg/sel
0,39 0,51 fmol/sel
25 35 pg/sel
0,39 0,54 fmol/sel
30 36 %Hb/sel 4,65 5,58 mmolHb/L RBC
29 37 %Hb/sel 4,5 5,74 mmolHb/L RBC
28 38 %Hb/sel 4,34 5,89 mmolHb/L RBC
29 37 %Hb/sel 4,5 5,74 mmolHb/L RBC
30 36 %Hb/sel 4,65 5,58 mmolHb/L RBC
Dr. Suryani Malik

2 18 thn
RDW
MPV

31 37 %Hb/sel 4,81 5,74 mmolHb/L RBC


11,5 14,5 %

7,2 11,1 f L
anak
0 10 mm / jam
dws
laki
0 15 mm / jam
wanita
0 20 mm / jam
anak
0 13 mm / jam
Wintrobe
dws
laki
0 9 mm / jam
wanita
0 20 mm / jam
Ivy
Normal
2 7 menit
Borderline
7 11 menit
Simplate ( G D )
2,75 8 menit
tabung gelas : 5 8 menit
( 5 15 menit pada temperatur kamar )
Quick
umumnya
11 15 detik
neonatus
lebih lama 2 3 detik
Ware & Seegers
18 22 detik
bayi ( darah kapiler )
< 90 detik
darah penuh
25 35 detik
neonatus
100 250 ug/dL
17,9 44,75 umol/L
bayi
40 100 ug/dL
7,16 17,9 umol/L
anak
50 120 ug/dL
8,95 21,48 umol/L
lebih
laki
50 160 ug/dL
8,95 28,64 umol/L
besar
perempuan
40 150 ug/dL
7,16 26,85 umol/L
bayi
100 400 ug/dL
17,9 71,6 umol/L
usia selanjutnya
250 400 ug/dL
44,75 71,6 umol/L
Westergreen

LED

BT
CT
PPT
APTT

SI

TIBC
JENIS

UMUR
darah
penuh

Hitung
Reti
kulosit

BUN

SC

kapiler

umbilikus
prematur
neonatus
bayi/anak
selanjutnya
Jaffe,
kinetik
atau
enzimatik

Ad
Random

KADAR NORMAL
dewasa
1 hari
7 hari
1 4 mgg
5 6 mgg
7 8 mgg
9 10 mgg
11 12 mgg
21 40 mg/dL
3 25 mg/dL
3 12 mg/dL
5 18 mg/dL
7 18 mg/dL
umbilikus
neonatus
bayi
anak
remaja
dws
laki
wanita
umbilikus
prematur
neonatus

0,5 1,5 %

25 75 K/uL

3,2 % 1,4 standar deviasi


0,5 % 0,4 standar deviasi
0,6 % 0,3 standar deviasi
1 % 0,7 standar deviasi
1,5 % 0,7 standar deviasi
1,2 % 0,7 standar deviasi
0,7 % 0,3 standar deviasi
7,5 14,3 mmol urea/L
1,1 9 mmol urea/L
1,1 4,3 mmol urea/L
1,8 6,4 mmol urea/L
2,5 6,4 mmol urea/L
0,6 1,2 mg/dL
53 106 umol/L
0,3 1 mg/dL
27 88 umol/L
0,2 0,4 mg/dL
18 35 umol/L
0,3 0,7 mg/dL
27 62 umol/L
0,5 1 mg/dL
44 88 umol/L
0,6 1,2 mg/dL
53 106 umol/L
0,5 1,1 mg/dL
44 97 umol/L
45 96 mg/dL
2,5 5,3 mmol/L
20 60 mg/dL
1,1 3,3 mmol/L
30 60 mg/dL
1,7 3,3 mmol/L

____________________
Dr. Suryani Malik

Gula
darah

Volume

1 hari
> 1 hari
anak
dewasa
2 jam PP
Darah
Plasma

40 60 mg/dL
50 90 mg/dL
60 100 mg/dL
70 105 mg/dL
< 120 mg/dL
laki
perempuan
laki
perempuan

2,2 3,3 mmol/L


2,8 5 mmol/L
3,3 5,5 mmol/L
3,9 5,8 mmol/L
< 6,7 mmol/L
52 83 mL/kgBB
50 75 mL/kgBB
25 43 mL/kgBB
28 45 mL/kgBB

PENYEBAB KESALAHAN HASIL LAB DARAH RUTIN


HEMO
KONSENTRASI
Torniquet terlalu
lama

HEMOLISIS
Jarum yang dipakai terlalu kecil
Memasukkan darah dari spuit ke tabung tanpa
melepas jarum
Memasukkan darah ke tabung saat darah dalam
spuit mulai beku
Mengocok tabung wadah terlalu kuat
Mengambil darah dari tempat hematome
Menarik penyedot spuit terlalu kuat
Melakukan sentrifuge sebelum darah beku secara
lengkap
Alkohol masih tertinggal ( basah ) di kulit sebelum
aspirasi
Meningkatnya fragilitas RBC dan kadar HCT
( pd bayi baru lahir )

PENYEBAB KESALAHAN HASIL LAB DARAH RUTIN


( in : Clinical & management by Lab. methods )
JENIS
PENYEBAB NILAI
MENINGKAT
YANG SALAH
Cryoglobulin, Cryofibrinogen,
WBC
Heparin, Monoclonal protein,
Nucleated RBC, PLT clumping,
Unlysed RBC
Cryoglobulin, Cryofibrinogen, Giant
RBC
PLT, High WBC ( > 50 K/uL )

PENYEBAB NILAI
MENURUN
YANG SALAH
Clotting, Smudge cell,
Uremia plus imunosupresan
Autoaglutinasi, Clotting,
Hemolisis ( in vitro ),
Micrositic RBC

Cryoglobulin, Cryofibrinogen,
Carboxihemoglobin ( > 10% ),
Clotting,
Hemolisis ( in vitro ), Heparin, High
Sulf-hemoglobin ?
WBC ( > 50 K/uL ), Hiperbilirubin,
Lipemia, Monoclonal protein
HCT
Cryoglobulin, Cryofibrinogen, Giant
Autoaglutinasi, Clotting,
automated
PLT, High WBC ( > 50 K/uL ),
Hemolisis ( in vitro ),
Hiperglikemia ( > 600 mg/dL )
Micrositic RBC
HCT
Hiponatremia,
Excess EDTA,
micro
Plasma trapping
Hemolisis (in vitro),
hematokrit
Hipernatremia
Autoaglutinasi, Hiperglikemia,
Cryoglobulin, Cryofibrinogen,
MCV
High WBC ( > 50K/uL ),
Giant PLT, Hemolisis ( in vitro ),
Reduced RBC deformability
Micrositic RBC, Swollen RBC
____________________
HGB

Dr. Suryani Malik

MCH
MCHC

PLT

High WBC ( > 50K/uL ), Spuriously


high HGB, Spuriously low RBC
Autoaglutinasi, Clotting,
Hemolisis( in vitro & in vivo ),
Spuriously high HGB,
Spuriously low HCT
Cryoglobulin, Cryofibrinogen,
Hemolisis ( in vitro & in vivo ),
Micrositic RBC, RBC inclusions,
WBC fragments

Spuriously low HGB,


Spuriously high RBC
High WBC ( > 50K/uL ),
Spuriously low HGB,
Spuriously high HCT
Clotting, Heparin,
Giant PLT,
PLT clumping,
PLT satelitosis

SEDIAAN SITOSTATIKA
Nama Generik

Nama Dagang

Sediaan

Ca-leucovorin
Carboplatin
Cisplatinum
Cyclophosphamide
Cytarabine
Daunorubicin
Doxorubicin
Farmorubicin
5-Fluorouracil

Erbanfol
Erbakar
Platamine
Neosar
Erbabin
Daunoblastina
Adriamycin
Epirubicin
Adrucil
5-FU
Farlutal
Zavedos
Leunase
Farmitrexat
Emthexate
Mitomycin-C
Tadex
Erbablas
Krebin

amp 3 mg, vial 50 mg, tab 15 mg


vial 150 & 450 mg
vial 10 & 50 mg
vial 200 mg & 1 g, tab 50 mg
amp 100 mg, vial 1 g
vial 20 mg
vial 10 & 50 mg
vial 10 & 50 mg
vial 250 & 500 mg
tab 100 mg
vial 500 mg, tab 250 mg
vial 5 mg
vial 10.000 unit
vial 5 & 50 mg, tab 2,5 mg
vial 5 & 50 mg, tab 2,5 mg
vial 2 & 10 mg
tab 10 mg
vial 10 mg
vial 1 & 2 mg

HD-MPA
Idarubicin
L-asparaginase
Methotrexate
Mitomycin
Tamoxifen
Vinblastine
Vincristine

Cara Pemberian Sitostatika


Adriamicin :
- 1 dosis dalam 1000 cc Dex 5% NaCl (sesuai umur) drip habis dlm 4 jam
- setelah habis, 250 cc infus yg sama (sesuai kebutuhan cairan/hr)
Cisplatinum :
- sebelumnya : cek BUN & SC
- 1 dosis dalam 1000 cc NaCl 0,9% atau Dex 5% drip 20 tts/mnt
Cyclophosphamide, Ifosfamide :
- sebelumnya : anti emetik oral, hidrasi oral/parenteral (kebutuhan cairan/hr)
- 1/3 dosis dalam 250 cc Dex 5% NaCl (sesuai umur) drip 20 tts/mnt
- setelah habis, 2/3 dosis dalam 500 cc infus yg sama drip 20 tts/mnt
- setelah habis, beri infus 500 cc yg sama 20 tts/mnt
Daunorubicin :
- sebelumnya : periksa EKG (kardiotoksik kontra indikasi kln jantung)
- 1 dosis dalam 100 cc Dex 5% NaCl (sesuai umur) drip 50 tts mikro/mnt
L-asparaginase :
- sebelumnya : tes 0,1 mL intrakutan tunggu 30 60 mnt (reaksi anafilaktik)
- 1 dosis dalam 250 cc NaCl 0,9% drip habis dlm 4 jam
- setelah habis, beri infus 500 cc NaCl 0,9% 20 tts/mnt
Methotrexate intravena :
- sebelumnya : anti emetik oral, cek BUN & SC
- 1/5 dosis dalam 50 cc NaCl 0,9% drip habis dlm 30 mnt
____________________
Dr. Suryani Malik

- setelah habis, 4/5 dosis dalam 450 cc NaCl 0,9% drip habis dlm 12 jam
- pertahankan pH urin 7,0 kalau perlu beri Na-bikarbonat
Methotrexate intratekal :
- siapkan 1 dosis dalam spuit (tak perlu diencerkan)
- pungsi lumbal standar sampai cairan serebrospinal menetes
- aspirasi cairan serebrospinal dgn spuit (sesuai cc obat yg akan masuk)
- masukkan obat ke intratekal pelan
Vinblastine :
- 1 dosis dalam 200 cc Dex 5% NaCl (sesuai umur) drip habis dlm 2 jam
Vincristine :
- 1 dosis encerkan dgn NaCl 0,9% sampai 10 cc iv pelan
- spoel dgn NaCl 0,9% 10 cc lagi

PENDEKATAN DIAGNOSTIK MUNTAH

EMPEDU (+)

EMPEDU (-)

DISTENSI (+) DISTENSI (-)


PROJEKTIL (-)
PROJEKTIL (+)

- Obstruksi duodenum distal


- HPS - CAH
- Malrotasi
- Hiatus hernia
- Volvulus
- Chalasia
- Atresia usus halus tinggi
MASS (+)
MASS (-)

- Kiste duplikasi
- Mekoneum
MEKONEUM
- Hidronefrosis terinfeksi
NORMAL
- Tumor

- Hernia inkarserata
- Perforasi usus
- Sepsis
PASASE
LAMBAT

Hirschsprung
disease

HANYA
MUKUS

- Atresia
- Mekoneum ileus

INFEKSI
-

Meningitis Infeksi
Pneumonia Umbilikus
Gastroenteritis

DARAH (+)

- Enterokolitis
- Intususepsi
- Volvulus

TIK MENINGKAT

Infeksi
Efusi
Perdarahan
-

MEKONEUM
ABNORMAL

LAIN

- Hiatus hernia / Chalasia


- Obstruksi duodenum proksimal
- Feeding problem
Uremia

____________________
Dr. Suryani Malik

ETIOLOGI MUNTAH
UMUR

E T I O L O G I

M U N T A H

OBSTRUKSI GIT
HARI
KE - 1

MINGGU
KE - 1

SETELAH
MINGGU
KE - 1

Atresia duodeni
Volvulus
Atresia jejuni
Hernia diafragma
Malrotasi
Duplikasi
INKOMPETENSI
Hiatus hernia
Meningitis
SFINGTER
Inkompetensi simpel Sepsis
ESOFAGUS BAWAH
Galaktosemia
Sesuai etiologi pada hari ke - 1 ditambah dengan :
OBSTRUKSI
Meconeum ileus
Atresia ani
GIT
Hirschsprung ds.
Hernia
Lactobezoar
Intususepsi
Obstruksi fungsional
METABOLIK
Hipernatremia
Organiasidemia
Hiperkalsemia
Insuff. adrenal
INFEKSI
Gastritis
Gastroenteritis
Sesuai etiologi pada hari ke-1 dan minggu ke -1 ditambah dgn :
OBSTRUKSI &
Stenosis pilorus
Apendicitis
Bezoar
KELAINAN GIT
Ulkus peptikum
Ascariasis
METABOLIK
Ketosis
Obat-obatan
Reye's syndrome
Uremia
INFEKSI
Demam
Hepatitis
Malaria
Pielonefritis
Sinusitis
DIETETIK
Over feeding
Intoksikasi
Coeliac disease
LAIN
Cyclical vomiting
Mabuk perjalanan
Periodic syndrome

LENGKUNG REFLEKS MUNTAH


RESEPTOR
PUSAT
EFEKTOR

GIT, Visera ( hepar, renal, pankreas, cor, pulmo ) & peritoneum,


Canalis vestibularis, CTZ, Supraneuron
Formatio retikularis lateralis medulla oblongata
1. Otonom ( otot usus & lambung ) N. vagus
2. Somatik ( otot dinding perut,diafragma,faring )

PROSES MUNTAH
Tahap Nausea
Keringat dingin,
salivasi, takikardi,
napas dlm, pilorus
membuka, kontr.
duodenum / jejenum

Tahap retching

Tahap ekspulsi

Kontr.lambung, sfingter Kontr.diafragma & dd perut, otot


esof. bwh terbuka & atas faring menutupi glotis & nares
tertutup, inspirasi dlm dgn post, antiperistaltik pd lambung,
kontr.diafragma, relaks. pilorus menutup, sfingter esof
otot dd.perut & diikuti
atas & bwh membuka.
lambung

____________________
Dr. Suryani Malik

SKORING DEHIDRASI MAURICE KING (Modifikasi 1995)


Penilaian

S k o r
1
2
cengeng,apatis,gelisah mengigau, coma, syok
me ( 1- 2 dtk )
sangat me ( > 2 dtk )
cowong, ada air mata
amat cowong,
tak ada air mata
M
Mulut
basah
kering
kering & cyanosis
N
Nadi
<120 x/mnt
120 - 140 x/mnt
140 x/mnt
isi cukup
isi kurang
atau tak teraba
U
UUB
datar
sedikit cekung
sangat cekung
Urine (bila uub
normal
6 jam terakhir sedikit
6 jam terakhir
menutup)
& kuning pekat
tidak kencing
Nilai
Dehidrasi Ringan
0-2
Total
Dehidrasi Sedang
3-6
Dehidrasi Berat
7 - 12
T
T
M

0
sehat
normal
normal

Tampak
Turgor
Mata

SKORING DEHIDRASI WHO 1985


no

Penilaian

Kriteria WHO

1
2
3
4
5

Diare
Muntah
Haus
BAK
Nafsu makan
dan aktifitas

1
2
3
4

KU
Nadi
Respirasi
BB yg hilang

1
2
3
4
5

UUB
Mata
Air mata
Mulut
Turgor

Derajat Dehidrasi WHO


Tanpa
Ringan/Sedang
Berat
tdpt semua
tdpt 2 gejala
tdpt 2 gejala
gejala ini
di bawah ini
di bawah ini
A N A M N E S I S
1 3x/hari
terus menerus & banyak
4x/hari
tdk
kadang-kadang
sering sekali
tdk
ada
amat haus/tdk minum
normal
sedikit & pekat
6 jam terakhir tdk BAK
normal
tdk nafsu makan
nafsu makan me
& sangat lemah
& aktifitas me
P E M E R I K S AAN
FISIK
Status
Present
baik
jelek, mengantuk
gelisah, tak sadar
normal
120 140x/mnt
>140x/mnt, tdk teraba
normal
> dari normal
sangat cepat & dalam
< 4%
4 10%
> 10%
Status General
normal
cekung
sangat cekung
normal
cowong
amat cowong & kering
ada
tdk
tdk
basah
kering
sangat kering
normal
me ( 2 dtk )
amat me ( > 2 dtk )

TERAPI CAIRAN PADA DEHIDRASI


Tetesan infus : 1 cc cairan infus = 20 tetes MAKRO = 60 tetes MIKRO
1 tetes MAKRO = 3 tetes MIKRO
jumlah tetesan infus / menit
:
____________________
Dr. Suryani Malik

untuk tetes MAKRO = cc kebutuhan cairan sehari / 72


untuk tetes MIKRO = cc kebutuhan cairan sehari / 24

DERAJAT DEHIDRASI DEPKES 1999


no

Penilaian

Haus

KU

Tanpa
tidak ada
tanda
dehidrasi

1
2
3
4

Mata
Air mata
Mulut & lidah
Turgor
TERAPI
Hilang cairan tubuh

Ringan/Sedang
Berat
tdpt 1 gejala dari :
tdpt 1 gejala dari :
- Haus
- Haus
- KU
- KU
- Turgor
- Turgor
dgn 1 gejala lain dgn 1 gejala lain
A n a m n e s i s
tdk
ada
malas/tdk bisa minum
Status Present
baik, sadar
gelisah, rewel
lesu, tak sadar
Status General
normal
cowong
amat cowong & kering
ada
tdk
tdk
basah
kering
sangat kering
normal
me ( 2 dtk )
amat me ( > 2 dtk )
Rencana A
Rencana B
Rencana C
< 5% BB
5 10% BB
> 10% BB

TERAPI DEHIDRASI DEPKES A (di rumah)


UMUR
jml oralit diberi tiap kali BAB
jml oralit yg disediakan di rumah
< 1 thn
50 100 mL
400 mL/hari ( 2 bungkus )
1 4 thn
100 200 mL
600-800 mL/hari ( 3-4 bungkus )
200 300 mL
800-1000 mL/hari ( 4-5 bungkus )
5 thn
Dewasa
300 400 mL
1200-2800 mL/hari
Cara beri oralit : - umur < 2 thn : 1 cth tiap 1 2 mnt sekali
2 thn : beri bbrp teguk dari gelas tiap 1 2 mnt sekali
- bila dimuntahkan, tunggu 10 mnt lalu beri lagi dlm jml yg lebih
sedikit (1 cth tiap 2 3 mnt sekali)

TERAPI DEHIDRASI DEPKES B (di rumah atau RS)


Jumlah oralit
yg diberikan
dlm 3 jam

BB
75 mL/kgBB

< 1 thn
300 mL

UMUR
1-5 thn
> 5 thn
600 mL
1200 mL

Dewasa
2400 mL

TERAPI DEHIDRASI DEPKES C (di Rumah Sakit)


Bisakah
diberikan
cairan IV

Tidak

Umur
Pemberian pertama
Kemudian
30 mL/kgBB dalam
70 mL/kgBB dalam
< 1 thn
1 jam
5 jam
1/2 1 jam
2 - 3 jam
1 thn
- Pemberian pertama diulangi bila nadi masih lemah/tak teraba
- Monitor ketat @ 1 jam, bila membaik kurangi tetesan
- Sambil beri juga oralit 5 mL/kgBB/jam bila bisa minum,
biasanya setelah 3 4 jam (bayi) atau 1 2 jam (anak)

Bisakah
rehidrasi
per NGT

- Mulai rehidrasi NGT 20 mL/kgBB/jam selama 6 jam


- Monitor setiap 2 jam :
- bila muntah/kembung, berikan cairan pelan-pelan
- bila rehidrasi NGT gagal dlm 3 jam, ganti dgn IV

Tidak
____________________
Dr. Suryani Malik

Bisakah
penderita
minum

- Mulai rehidrasi oral 10 mL/kgBB/jam selama 6 jam


- Monitor setiap 2 jam :
bila muntah/kembung, berikan cairan
pelan-pelan
bila rehidrasi oral gagal dlm 3 jam, ganti
dgn IV

TATALAKSANA DIARE MENURUT WHO


1. Terapi Cairan dan Elektrolit
Dehidrasi
Berat
1 jam I
IVFD
30 mL/kgBB/dlm 1 jam
< 12 bulan
Ringer Laktat
2 jam II
40 mL/kgBB/dlm 2 jam
3 jam III
oralit po / sonde
40 mL/kgBB/dlm 3 jam
> 1 tahun
3 jam I
IVFD Ringer Laktat
100 mL/kgBB/dlm 3 jam
Dehidrasi
Sedang
kgBB
3
5 6 7 9 11
13
15 20 30 40
50
umur
2 4 6 8 10 12 18 2 3 4 6 8
> 15
dws
bln
bln
bln
thn
thn
thn
kebutuhan
200
400
600 800
800
1000
2000
dlm 4 - 6 jam 400 mL 600 mL
mL
1000 mL 2000 mL 4000 mL
Tanpa
Dehidrasi
LGG
< 2 tahun
50 100 mL tiap kali BAB
( larutan gula garam )
2 5 tahun
100 200 mL tiap kali BAB
anak lebih besar
minum sebanyak mungkin
2. Terapi Dietetik
ASI dilanjutkan
3. Terapi Medikamentosa
no Etiologi Umur
> 7 thn
1
Kolera
semua
umur
bayi
2
Disentri
anak

Obat
Keterangan
Tetrasiklin 50 mg/kgBB/hr
dlm 4 dosis, 2 hr
Trimetoprim 8 mg/kgBB/hr +
dlm 2 dosis
Sulfametoxazole 40 mg/kgBB/hr
3 hari
Eritromisin 25 mg/kgBB/hr
dlm 4 dosis, 3 hr
Trimetoprim 8 mg/kgBB/hr +
dlm 2 dosis
Sulfametoxazole 40 mg/kgBB/hr
5 hari
Ampisilin 50 mg/kgBB/hr
dlm 4 dosis, 5 hr

Terapi Ringer Laktat pada Dehidrasi di Ruang Pudak 1998


no

Dehidrasi

Berat

Sedang

Waktu
1 jam I
7 jam II
16 jam III
7 jam I
17 jam II

Jumlah tetesan
Keterangan
10 tetes makro/kgBB/mnt rehidrasi
dlm
24 jam
3 tetes makro/kgBB/mnt
2 tetes makro/kgBB/mnt
3 tetes makro/kgBB/mnt rehidrasi
dlm
24 jam
2 tetes makro/kgBB/mnt

Terapi Ringer Laktat pada Dehidrasi Mourice King


no

Dehidrasi

Berat

Sedang

Waktu
1 jam I
2 jam II
21 jam III
7 jam I
17 jam II

Jumlah tetesan
Keterangan
10 tetes makro/kgBB/mnt rehidrasi
dlm
24 jam
6 7 tetes makro/kgBB/mnt
2 tetes makro/kgBB/mnt
3 tetes makro/kgBB/mnt rehidrasi
dlm
24 jam
2 tetes makro/kgBB/mnt

____________________
Dr. Suryani Malik

Terapi KAEN-1B pada Dehidrasi Berat Neonatus 2001


2 jam pertama
7 jam kedua
jam-jam selanjutnya

5 tetes/kgBB/menit
3 tetes/kgBB/menit
2 tetes/kgBB/menit

BILA TINDAKAN URO GAGAL :


pada dehidrasi ringan/sedang
Infus RL atau Asering (diare), Dex 5% insaline (muntah)
Kebutuhan 70 cc/kgBB/3 jam
(scr praktis = 5,833 x kgBB dlm 3 jam)

Diare : - prolonged > 1 minggu


- persisten > 2 minggu
Kandungan oralit dan diare
Dlm tiap 1 sediaan
BAHAN
Oralit
Renalit Pedialit
200 cc
200 cc
400 cc
Natrium
Kalium
Clorida
HCO3Sitrat
Glukosa
Kalori

90 mEq
20 mEq
80 mEq
30 mEq
4 gram
16 kkal

Dlm @ 1 liter cairan diare


Kolera
Diare non
kolera
Dewasa
(balita)
18 mEq 45 mEq 101 mEq
140 mEq
56 mEq
4 mEq 20 mEq 27 mEq
13 mEq
25 mEq
16 mEq 35 mEq 92 mEq
104 mEq
55 mEq
32 mEq
44 mEq
14 mEq
2 mEq 30 mEq
4 gram 25 gram
16 kkal 100 kkal
Balita

UJI ASPIRASI DUODENUM ( UAD )


Untuk uji pemeriksaan kolestasis baik sumbatan partial atau total, dgn cara :
1. Penderita puasa 3 - 4 jam
2. Injeksi diazepam iv 0,5 mg/kgBB, diencerkan dan diinjeksi pelan-pelan iv
3. Berikan metoklopramide 0,1 mg/kgBB atau 1 tetes/kgBB po utk me
peristaltik usus, mencegah muntah, dan memudahkan masuknya sonde NGT
4. Sonde NGT dimasukkan : bayi < 1 bulan : FR 8
bayi > 1 bulan : FR 12
5. Penderita dimiringkan ke kanan, masukkan udara 100 mL per sonde, masase
lambung dari kiri ke kanan agar sonde masuk duodenum (selama 15 20 mnt)
6. Tes aspirasi dan cek kertas lakmus : biru
: basa (NGT sudah di duodenum)
merah : asam (NGT masih di gaster)
7. Sesampai di duodenum, beri MgSO4 25% per sonde 2 mL/kgBB, tunggu 20
mnt utk relaksasi spincter Oddi, shg cairan empedu bisa masuk duodenum
8. Aspirasi cairan duodenum dgn spuit 20 mL, lalu uji bilirubin dgn Icto tes, sbb :
5 tetes cairan duodenum diteteskan di atas kertas absorben, letakkan pil Icto
tes di atasnya, teteskan 2 tetes aquadest di atas pil, dan tunggu 1 menit, amati
warna kertas di sekitar tablet :
- biru/ungu di sekitar tablet = UAD positif bilirubin (+) obstruksi (-)
- biru/ungu tdk ada = UAD negatif bilirubin (-) obstruksi (+) kolestasis
9. Sonde dibiarkan 24 jam, UAD bisa diulang setiap 8 jam.
10. Selama periode tes UAD, berikan IVFD Dextrose 5 %.

____________________
Dr. Suryani Malik

Terapi Gastritis Kronis yg 85 100% disebabkan Helicobacter Pylori


- Omeperazole (proton pump inhibitor) 1 mg/kgBB/x, 2x sehari sehingga tdk
perlu lagi memakai cimetidine/ranitidine (H2 inhibitor)
- Metronidazole 10 15 mg/kgBB/x, 3x sehari
- Claritromycin 10 mg/kgBB/x, 3x sehari

GASTRO ESOFAGEAL REFLUKS ( GER )


GRADE
I
II
III
IV
V

MANIFESTASI
Refluks hanya pada bagian distal esofagus
Refluks di atas carina, tapi belum sampai esofagus pars cervical
Refluks sampai esofagus cervicalis
Refluks persisten pd esofagus pars cervicalis dgn dilatasi cardia
Refluks dgn aspirasi ke dalam trakea

DIFERENTIAL DIAGNOSIS GER


1. Hiatus Hernia : insufisiensi cardia sejak janin
Gejala : muntah dgn lendir putih / darah
2. Achalasia : tidak adanya relaksasi esofagus terminalis ( terdapat spasme )
3. Stenosis pilorus hipertrofi kongenital : muntah setelah umur > 1 minggu semakin
meningkat
4. Obstruksi duodenum : muntah disertai empedu
5. Mekoneum ileus
PEMERIKSAAN PENDUKUNG GER
1. Fluoroskopi dengan Barium kontras
2. pH probe
3. Gastroesofageal scintigrafi
4. Biopsi esofagus

SINDROM REYE
A. Terutama menyerang anak-anak
B. Dicurigai Sindrom Reye bila ditemukan :
1. Gejala muntah-muntah yg tdk diduga-duga, stlh mengalami gejala prodromal
Flu Like atau varicella, gejala muntah tsb biasanya tanpa diare.
2. Gangguan serebral : letargi staring/bengong sopor delirium, disertai :
agitasi & teriak-teriak drug reaction like behavior spasme extensor
kaku deserebrasi aspirin poisoning like symptom koma
3. Kadar SGOT / SGPT yg me ( biasanya 200 u ) tanpa timbul ikterus
C. Diagnosis Dini :
1. Muntah-muntah (+) pikirkan Sindrom Reye
2. SGOT / SGPT cito yg me
3. Pe kadar amonia darah
4. Mungkin terdapat hepatomegali & hipoglikemia
D. Terapi Dini :
1. Cairan Dextrose 10% dgn elektrolit maintenance
2. Pertahankan jalan nafas dan oksigenasi jaringan
3. Rujuk ke unit perawatan intensif
E. Diagnosis dini dan terapi dini dapat mencegah kematian pd 4 dari 5 kasus

____________________
Dr. Suryani Malik

____________________
Dr. Suryani Malik

Anda mungkin juga menyukai