MAK

ALAHB
IOK
IMI
A

B
ENT
UKMOL
EKULDNA

Do
senP
eng
amp
u:

Wi
naS
afi
tr
i,
S.
Si
.,
M.B
iome
d

Di
su
sunOl
eh
:

Wi
ndyMa
rez
kaP
utr
i(1
901
060
75)

P
ROGR
AMS
TUDI
S1F
ARMAS
I

F
AKUL
TASK
ESE
HAT
AN

UNI
VER
SIT
ASAI
SYAHP
RINGS
EWU
 K
ATAP
ENGANT
AR

As
sal
amu
’al
ai
ku
mwa
rah
mat
ul
la
hiwa
bar
aka
tuh

S
ega
lap
uji
bag
iAl
l
ahS
WTy
angt
el
ahme
mbe
ri
kank
ami
kemu
dah
ans
ehi
ng
gas
ayad
apa
tme
nye
les
ai
kanma
kal
ah
i
ni
den
gant
epa
twa
ktu
.Ta
npap
ert
ol
ong
an-
Nyat
ent
uny
aka
mit
id
aka
kans
ang
gupu
ntu
kme
nye
les
ai
kanma
kal
ah
i
nid
eng
anb
aik
.Sh
al
awa
tse
rtas
al
ams
emo
gat
erl
i
mpa
hcu
rah
kank
epa
dab
agi
nd
ate
rci
nt
aki
tay
ai
tuNa
bi
Mu
hamma
dSAWy
angk
it
ana
nti
-n
ati
kans
yaf
a’
at
nyad
iak
hi
ra
tna
nti
.

P
uji
syu
kurk
epa
daAl
l
ahS
WTa
tasl
i
mpa
hann
ik
mats
eha
t-Ny
a,b
aiki
tub
eru
pas
eha
tfi
si
kma
upu
nak
alp
iki
r
an,
s
ehi
ng
gap
enu
li
sma
mpuu
ntu
kme
nye
les
ai
kanp
emb
uat
anma
kal
ahd
ari
mat
aku
li
ahB
iok
imi
ade
nga
nju
dul
“Be
ntu
k
Mo
lek
ulDNA”
.

P
enu
li
ste
ntume
nya
dar
iba
hwama
kal
ahi
ni
mas
ihj
auhd
ari
kat
ase
mpu
rnad
anma
si
hba
nya
kte
rda
patk
esa
la
han
s
ert
ake
kur
ang
and
ida
la
mny
a.
Unt
uki
tu
,pe
nul
i
sme
ngh
ara
pka
nkr
i
ti
kse
rtas
ara
nda
rip
emb
acau
ntu
kma
kal
ahi
ni
,
s
upa
yama
kal
ahi
nin
ant
in
yad
apa
tme
nja
dima
kal
ahy
angl
ebi
hba
ikl
ag
i.
Kemu
di
ana
pab
il
ate
rda
patb
any
ak
k
esa
la
hanp
adama
kal
ahi
ni
pen
ul
ismo
honma
afy
angs
ebe
sar
-be
sar
nya
.

P
enu
li
sju
game
ngu
cap
kant
eri
mak
asi
hke
pad
ase
muap
ih
akk
hus
usn
yak
epa
daDo
senma
tak
ul
ia
hBo
tan
ika
mi
y
angt
el
ahme
mbi
mbi
ngd
al
amme
nul
i
sma
kal
ahi
ni
.

De
mik
ian
,se
mog
ama
kal
ahi
ni
dap
atb
erma
nfa
at.
Ter
i
mak
asi
h.

Wa
ssa
la
mua
la
iku
mwa
rah
mat
ul
la
hi
wab
ara
kat
tu

P
ri
ng
sewu
,07No
vemb
er2
020

P
enu
li
s

2
 DAF
TARI
SI

K
ATAP
ENGANT
AR 2

DAF
TARI
SI 3

B
ABI 4

P
ENDAH
ULUAN 4

1
.La
tarB
el
ak
ang 4

2
.Ru
mus
anMa
sal
ah 4

3
.Tu
jua
n 5

B
ABI
I 6

P
EMB
AHAS
AAN 6

A.P
eng
ert
ia
nDNA 6

B
.Fu
ngs
iDNA 7

C.S
if
atd
anCi
r
iCi
r
iDNA 7

D.S
tru
ktu
rDNA 8

E
.Ko
mpo
nenDNA 1
0

F
.Re
pli
kas
iDNA 1
2

G.B
ent
ukmo
lek
ulDNA 1
2

B
ABI
I
I 1
5

K
ESI
MPUL
AN 1
5

DAF
TARP
UST
AKA 1
6

3
 B
ABI

P
ENDAH
ULUAN

A.Lat
arB
ela
kan
g

S
eja
k50t
ahu
nte
rak
hi
r,b
any
akp
ene
li
ti
and
il
ak
uka
nun
tukme
nda
pat
kanp
ema
hama
nma
ter
i
g
ene
ti
k,y
ai
tuDNA.P
ema
hama
nya
ngb
aikme
nge
naif
ung
siDNAd
ida
la
mse
lte
la
hme
nga
nta
rka
n
ma
nus
iau
ntu
kme
la
kuk
anb
erb
aga
ius
ahap
ene
li
ti
anh
in
ggad
apa
tme
nda
tan
gka
nma
nfa
atb
agi
k
ehi
du
pan
,te
rut
amad
ibi
dan
gBi
ot
ekn
olo
gi.Co
nto
hny
a,s
id
ikj
ar
iDNAa
tauDNAf
i
nge
rpr
i
nti
ngd
al
am
a
nal
i
saf
ore
nsi
kya
ngme
mpe
rmu
dahp
eke
rj
aanp
oli
siu
ntu
kme
nan
gka
pkr
i
min
al
.Co
nto
hla
iny
akn
i
t
ana
mant
ran
sge
ni
kat
aut
ana
many
angd
ir
eka
yas
aDNA-
nyas
ehi
ng
gad
apa
tme
ngh
asi
l
kanp
ane
nya
ng
l
ebi
hti
ng
gia
tau
punme
mil
i
kis
if
aty
angd
ik
ehe
nda
ki,
sep
ert
ire
si
st
ent
erh
ada
phe
rbi
si
daa
tau
pund
apa
t
h
id
upd
ila
hany
angk
eri
ng
.Ba
hka
n,s
aati
nit
esDN
Abi
sad
il
ak
uka
nun
tukme
nge
tah
uik
emu
ngk
in
an
k
ond
is
ian
akk
it
ana
nti
.De
nga
nbe
git
u,k
emu
ngk
in
anmu
ncu
ln
yac
aca
tat
aup
eny
aki
tge
net
iky
angl
an
gka
d
apa
tdi
ket
ahu
i.Me
ski
punb
any
akh
alb
arud
anr
umi
tme
nge
naiDNA,t
api
seb
ena
rny
ast
ruk
turk
imi
a
DNAs
ede
rha
nad
ant
ers
usu
nra
pis
ehi
ng
gamu
dahu
ntu
kdi
pah
ami
.

B
.Ru
mus
anMa
sal
ah

1
. Ap
ape
nge
rti
anDNA?

2
.Ap
aSa
jaf
ung
siDNA?

3
.Ba
gai
man
aSi
f
at-
si
fa
tda
nci
r
ric
ir
iDNA?

4
.Ba
gai
man
aSt
ukt
urDNA?

5
.Ba
gai
man
aKo
mpo
nenDNA?

6
.Ba
gai
man
aRe
pli
kas
iDN
A?

7
.Ba
gai
man
abe
ntu
kmo
lek
ulDNA?

4
C.T
uju
an

1
. Un
tukme
nge
tah
uip
eng
ert
ia
nDNA

2
.Un
tukme
nge
tah
uif
ung
siDNA

3
.Un
tukme
nge
tah
uis
if
atd
anc
ir
ri
DNA

4
.Un
tukme
nge
tah
uis
tru
ktu
rDNA

5
.Un
tukme
nge
tah
uik
omp
one
nDNA

6
.Un
tukme
nge
tah
uiR
epl
i
kas
iDNA

7
.Un
tukme
nge
tah
uib
ent
ukmo
lek
ulDNA

5
 B
ABI
I

P
EMB
AHAS
AN

A. P
eng
ert
ia
nDNA

DNAme
rup
aka
nma
ter
iya
ngme
mbe
ntu
kkr
omo
som-
kro
mos
omd
anj
ugame
rup
aka
nin
for
mas
ige
net
ik
y
angt
ers
imp
and
al
amt
ubu
hma
khl
ukh
id
up.I
nf
orma
sig
ene
ti
kin
ipa
dad
asa
rny
ame
rup
aka
nku
mpu
la
n
i
ns
tru
ksi
/p
eri
nt
ahy
ang me
nga
turs
elu
ntu
kbi
sa me
la
kuk
anh
al
-h
alt
ert
ent
u.DNA s
in
gka
tan
d
ard
i
 eo
xyr
i
bon
ucl
ei
cac
id,a
taud
al
amB
aha
saI
nd
one
si
adi
se
butd
eng
anAs
amDe
oks
ir
ib
osaNu
kl
ea
tat
au
ADN.K
ata
 de
oxy
ryb
o me
nga
cup
adan
ama g
ul
aya
ngt
erk
and
ungd
al
am DNA y
ai
tud
eox
yry
bos
e
(
deo
oks
ir
ib
osa
).

DNAa
dal
aha
samn
ukl
ea
tya
ngt
erl
et
akd
ida
la
min
tis
eld
anb
erf
ung
siu
ntu
kme
nyi
mpa
nse
gal
ai
nf
orma
si
ma
khl
ukh
id
upd
al
amb
ent
ukma
ter
ige
net
ik
.DNAj
ugame
nen
tuk
ans
if
ato
rga
ni
smey
angd
it
uru
nka
n.B
any
ak
s
eka
lima
nfa
aty
angk
it
ada
patd
arip
ema
nfa
ata
nDNA.T
eru
tamad
al
amma
sal
ahy
angb
erk
ait
and
eng
an
g
ene
ti
ka.
DNAp
ert
amak
al
ibe
rha
si
ldi
mur
ni
kanp
adat
ahu
n18
68o
lehi
l
muwa
nSwi
ssF
ri
edr
i
chMi
es
che
rdi
T
ubi
ng
en,J
erma
n,y
angme
nama
in
yan
ucl
ei
nbe
rda
sar
kanl
oka
si
ny
adid
al
ami
nt
ise
l.Na
mun
,pe
nel
i
ti
an
t
erh
ada
ppe
ran
anDNAd
ida
la
mse
lba
rud
imu
la
ipa
daa
wala
bad2
0,b
ers
ama
and
eng
and
it
emu
kan
nya
p
ost
ul
atg
ene
ti
kaMe
nde
l.DNAd
anp
rot
ei
ndi
an
gga
pdu
amo
lek
uly
angp
al
in
gme
mun
gki
nk
ans
eba
gai
p
emb
awas
if
atg
ene
ti
sbe
rda
sar
kant
eor
ite
rse
but
.DNAt
ers
usu
nat
asr
ang
kai
ann
ukl
eot
id
a.u
kl
eot
id
aad
al
ah
g
abu
nga
nan
tar
agu
gusf
osf
at,
gul
ape
nto
sa,
danb
asan
it
rog
en.
Ada
punn
ukl
eos
id
aad
al
ahg
abu
nga
nan
tar
a

6
 g
ul
ape
nto
sad
anb
asan
it
rog
en.
Set
ia
pnu
kl
eot
id
ame
nga
ndu
ngg
ugu
sgu
lad
eok
si
ri
bos
aya
ngme
mil
i
ki5a
tom
k
arb
on,
gug
usf
osf
atd
anb
asan
it
rog
en.
Semu
anu
kl
eot
id
ada
la
mDNAme
nga
ndu
ngg
ul
ada
ngu
gusf
osf
at
y
angs
amas
ehi
ng
gad
is
ebu
tju
ga“
tul
an
gpu
ngg
ungDNA”
.Ad
apu
nba
san
it
rog
enDNAs
el
al
ube
rpa
san
gan
a
nta
rak
el
omp
okp
uri
nda
npi
r
imi
di
n.
Bas
apu
ri
nya
kni
ade
ni
ne(
A)d
ang
uan
in
e(G)
,se
dan
gka
nba
sap
ir
imi
di
n,
y
akn
icy
tos
in
e(C)d
ant
hymi
ne(
T).
Pad
aDNA,
Gbe
rpa
san
gand
eng
anCd
anAb
erp
asa
nga
nde
nga
nT.

B
.Fu
ngs
iDNA

 Me
nja
dib
aha
nwa
ri
sa
nse
las
amd
eok
si
ri
bon
ukl
ea
tme
rup
aka
nba
hany
angb
is
adi
war
i
ska
npa
das
emu
a
s
el
,DNAs
eca
rat
epa
tny
abe
rep
li
kas
i(me
mpe
rba
nya
kdi
r
i)s
eti
apg
ene
ras
ise
l.

 Me
nge
nda
li
kana
kti
vi
ta
sse
lda
la
mme
nge
nda
li
kana
kti
vi
ta
ssu
atus
eld
il
ak
uka
nun
tukme
nen
tuk
an
s
in
tes
ise
nzi
mse
rtap
rot
ei
nl
ai
nn
ya.

 Me
nja
dik
ump
ul
anu
ni
ti
nf
orma
siGe
nya
nga
dal
ahf
ra
gme
nfr
agme
nfu
ngs
ion
ald
ari
DNAb
erf
ung
sid
al
am
me
nen
tuk
anr
ang
kai
anp
adaa
sama
min
osu
atup
rot
ei
n.

 Me
nyi
nt
esi
smo
lek
ulk
imi
al
ai
n

 Du
pl
ik
asi
di
ri
ata
ume
la
kuk
anr
epl
i
kas
i.

C. S
if
at-
si
fa
tda
nCi
r
iCi
r
iDNA

 S
if
atDNA

B
eri
ku
tbe
ber
apas
if
atd
ari
DNAy
angt
erd
apa
tda
la
mma
khl
ukh
id
up:

 J
uml
ahDNAk
ons
tanp
adas
eti
apj
eni
sse
lda
nsp
esi
es
.
 K
and
ung
anDNAd
al
ams
elb
erg
ant
ungs
if
atp
loi
di
ata
uju
mla
hkr
omo
som.
 B
ent
ukDNAp
adai
nt
ise
leu
kar
i
oti
kse
per
tib
ena
ngy
angt
id
akb
erc
aba
ng.
 B
ent
ukDNAp
adai
nt
ise
lpr
oka
ri
ot
ik
,pl
as
ti
d,
danmi
to
kon
dri
abe
rbe
ntu
ksi
r
kul
er
.

7
  Ci
r
ici
r
iDNA

 Me
mil
i
kib
era
tmo
lek
uls
ebe
sar
660d
al
to
n(d
)
 Me
mil
i
kip
uta
ranr
ota
sis
ebe
sar3
60
 J
ara
kya
ngd
imi
l
i
kia
nta
rpa
san
ganb
asana
dal
ahs
eki
ta
r3,
4å(
ang
str
om)
 Di
ame
tery
angd
imi
l
i
kid
naa
dal
ah2
0an
gst
rom
 B
asanb
era
dad
ida
la
mli
ng
kar
anh
el
ix
,se
dan
gka
ngu
lad
eok
si
ri
bos
ada
ngu
gusf
osf
atb
era
dad
i
l
ua
rny
a
 Me
mil
i
kij
ar
aki
kat
ana
nta
rat
omg
ul
ac1
dal
amng–cs
ebe
sar1
0,
8ome
mil
i
kij
ar
aki
kat
ana
nta
r
a
tomg
ul
ac1
dal
amna–ts
ebe
sar1
1,
1o
 Me
nga
ndu
ngg
ugu
sph
osp
hat
e(p
),g
uad
eok
si
ri
bos
a,d
anb
asan
ir
oge
n
 DNAme
ngi
ku
tih
uku
mch
arg
aff
,ya
kni
ju
mla
h(a
-t)+j
uml
ah(
g-c
)=1
00%
 B
asan
it
rog
ens
el
al
udi
i
katd
eng
ani
kat
anh
ydr
oge
n
 S
udu
tan
tar
ac1
den
gannt
imi
nad
al
ah5
0de
raj
at
.
 DNAme
mil
i
kij
ar
aks
udu
tan
tar
ac1
den
ganna
den
ina
dal
ah5
1de
raj
at
.
 DNAme
mil
i
kij
ar
aks
udu
tan
tar
ac1
den
ganns
it
osi
nad
al
ah5
2de
raj
at
.
 DNAme
mil
i
kij
ar
aks
udu
tan
tar
ac1
den
ganng
uan
ina
dal
ah5
4de
raj
at
.
 J
ara
kik
ata
nan
tar
ahd
eng
ani
kat
aa-
tno
mor6d
ann
omo
r4a
dal
ah2
,83a
rms
tro
ng
 J
ara
kik
ata
nan
tar
ahd
eng
ani
kat
aa-
tno
mor3d
ann
omo
r2a
dal
ah2
,84a
rms
tro
ng

D. S
tuk
turDNA

8
 S
tru
ktu
rDNAa
dal
ahh
el
ik
sga
nday
angt
ers
usu
nda
rid
uau
tasp
oli
nu
kl
eot
id
aya
ngs
al
in
gte
rhu
bun
gol
eh
i
kat
anh
id
rog
eny
angl
ema
h.I
ka
tanh
id
rog
ent
ers
ebu
tte
rbe
ntu
kan
tar
adu
aba
san
it
rog
en,
pur
i
nda
npi
r
imi
di
n,
y
angs
al
in
gbe
rpa
san
gan
.DN
Ate
rdi
r
iat
asd
uau
tas
 be
nan
g p
oli
nu
kl
eot
id
a y
angs
al
in
gbe
rpi
l
i
nme
mbe
ntu
k
h
el
ik
sga
nd d
a(ou
bl
ehe
li
x)
.Mo
del
str
ukt
urDNAi
tup
ert
amak
al
id
ik
emu
kak
ano
lehJ
ame
sWa
tso
nda
nFr
anc
is
Cr
i
ckp
adat
ahu
n19
53d
iI
ng
gri
s.
Str
ukt
urt
ers
ebu
tme
rek
abu
atb
erd
asa
rka
nha
si
la
nal
i
si
sfo
tod
if
ra
ksi
si
na
r
Xp
adaDNAy
angd
ibu
ato
lehR
osa
li
ndF
ran
kl
in
.Ka
ren
aya
ngd
if
otoi
tut
in
gka
tmo
lek
ul
,ma
kay
angt
amp
ak
h
any
al
ahb
aya
nga
nge
la
pda
nte
ran
gsa
ja.
Bay
ang
anf
otoi
tud
ian
al
is
iss
ehi
ng
game
rek
abe
rke
si
mpu
la
nba
hwa
mo
lek
ulDNAme
rup
aka
ndu
abe
nan
gpo
li
nu
kl
eot
id
aya
ngb
erp
il
i
n.

S
eut
asp
oli
nu
kl
eot
id
apa
damo
lek
ulDNA t
ers
usu
nat
asr
ang
kai
an
 n
ukl
eot
id
a. 
Set
ia
pnu
kl
eot
id
a
t
ers
usu
nat
as:

1
. Gu
gus
ang
ul
ade
oks
ir
ib
osa(
gul
ape
nto
say
angk
ehi
l
ang
ans
atua
tomo
ksi
gen
)
2
.Gu
gus
ana
samf
osf
aty
angt
eri
katp
adaa
tomCn
omo
r5d
ari
gul
a)
3
.Gu
gus
anb
asan
it
rog
eny
angt
eri
katp
adaa
tomCn
omo
r1d
ari
gul
a.

K
eti
gag
ugu
ste
rse
buts
al
in
gte
rka
itd
anme
mbe
ntu
k“t
ul
an
gpu
ngg
ung
”ya
ngs
ang
atp
anj
angb
agi
hel
i
ks
g
and
a.S
tru
ktu
rny
ada
patd
ii
bar
atk
ans
eba
gait
ang
ga,d
ima
nai
but
ang
gan
yaa
dal
ahg
ul
ade
oks
ir
ib
osad
an
a
nakt
ang
gan
yaa
dal
ahs
usu
nanb
asan
it
rog
en.
Sed
ang
kanf
osf
atme
ngh
ubu
ngk
ang
ul
apa
das
atun
ukl
eot
id
a
k
egu
lap
adan
ukl
eot
id
abe
ri
ku
tny
aun
tukme
mbe
ntu
kpo
li
nu
kl
eot
id
a.B
asan
it
rog
enp
eny
usu
nDNAt
erd
ir
ida
ri
b
asap
uri
n,
yai
tua
den
in(
A)d
ang
uan
in(
G),
ser
tab
asap
ir
imi
di
nya
it
usi
to
sina
tau
 cy
tos
in
e (
C)d
ant
imi
n(T
).
I
ka
tana
nta
rag
ul
ape
nto
sad
anb
asan
it
rog
end
is
ebu
tnu
kl
eos
id
a.Ad
a4ma
camb
asan
ukl
eos
id
aya
it
u:

1
.ka
tanA-
gul
adi
se
buta
den
osi
nde
oks
ir
ib
onu
kl
eos
id
a(d
eok
si
ade
nos
in
)
2
.Ik
ata
nG-
gul
adi
se
butg
uan
osi
nde
oks
ir
ib
onu
kl
eos
id
a(d
eok
si
gua
nos
in
)
3
.Ik
ata
nC-
gul
adi
se
buts
it
id
ind
eok
si
ri
bon
ukl
eos
id
a(d
eok
si
si
ti
di
n)
4
.Ik
ata
nT-
gul
adi
se
butt
imi
di
nde
oks
ir
ib
onu
kl
eos
id
a(d
eok
si
ri
bot
imi
di
n)

I
ka
tana
sam-
gul
a-
fos
fatd
is
ebu
tse
bag
aid
eok
si
ri
bon
ukl
eot
id
aat
aus
eri
ngd
is
ebu
tnu
kl
eot
id
a.Ad
a4

9
 ma
camd
eok
si
ri
bon
ukl
eot
id
a,y
ai
tua
den
osi
nde
oks
ir
ib
onu
kl
eot
id
a,Nu
kl
eot
id
a-n
ukl
eot
id
ait
ume
mbe
ntu
k
r
ang
kai
any
angd
is
ebu
tpo
li
nu
kl
eot
id
a.DNAt
erb
ent
ukd
ari
duau
tasp
oli
nu
kl
eot
id
aya
ngs
al
in
gbe
rpi
l
i
n.

B
asa
-ba
san
it
rog
enp
adau
tasy
angs
atume
mil
i
kip
asa
nga
nya
ngt
eta
pde
nga
nba
sa-
bas
ani
tr
oge
npa
da
u
tasy
angl
ai
n.Ad
eni
nbe
rpa
san
gand
eng
ant
imi
nda
ngu
ani
nbe
rpa
san
gand
eng
ans
it
osi
n.P
asa
nga
nba
sa
n
it
rog
enAd
anTd
ih
ubu
ngk
ano
lehd
uaa
tomh
id
rog
en(
A=T
).Ad
apu
npa
san
ganb
asan
it
rog
enCd
anG
d
ih
ubu
ngk
ano
leht
ig
aat
omh
id
rog
en(
C≡G)
.De
nga
nde
mik
ian
,ke
duap
oli
nu
kl
eot
id
apa
das
atuDN
Asa
li
ng
k
omp
leme
n.

Ga
mba
r:S
tru
ktu
run
tai
komp
leme
nte
rDNAme
nun
juk
kanp
asa
nga
nba
sa(
ade
ni
nad
eng
ant
imi
nad
ang
uan
in
a
d
eng
ans
it
osi
na
)ya
ngme
mbe
ntu
kDNAb
eru
nta
iga
nda
.

E
.Ko
mpo
nenDNA

Da
la
msu
sun
anDNA,
ter
dap
at6k
omp
one
npe
nti
ngy
angme
nyu
sun
nya
.Ap
asa
jak
een
amk
omp
one
npe
nyu
sun
DNAy
angd
ima
ksu
d?S
il
ah
kans
ima
kpe
nje
la
sand
iba
wahi
ni
:

1
. De
oks
ir
ib
osa

DNAme
rup
aka
nak
ron
imd
ari
Deo
xyr
i
bon
ucl
ei
cAc
ida
taua
samd
eok
si
ri
bon
ukl
ea
t.J
adi
,bu
kan
h
aly
angme
nge
jut
kanj
i
kak
omp
one
npe
nyu
sunDNAy
angp
ert
amaa
dal
ahd
eok
si
ri
bos
a.S
eny
awai
ni
d
is
ebu
tpu
lad
eng
ang
ul
ade
oks
i.

1
0
 R
umu
smo
lek
uly
angd
imi
l
i
kio
lehDe
oks
ir
ib
osaa
dal
ah
:

H–(
C=O)–(
CH)–(
2 CHOH
)3–H

S
epe
rti
yan
gda
patd
il
i
hat
,gu
lad
eok
sii
nime
mil
i
ki5j
ar
bond
adu
abu
ahg
ul
ari
bos
a.Di
man
ama
si
ng
-
ma
si
ngg
ul
ari
bos
ate
rse
butt
el
ahk
ehi
l
ang
ans
atuo
ksi
gen
nya
.Na
nti
ny
a,g
ul
ade
oks
iat
aud
eok
si
ri
bos
a
i
ni
l
ahy
anga
kanme
ngi
katb
asan
it
rog
en(
yan
gte
rdi
r
ida
rig
uan
in
,ad
eni
n,
ti
mi
n,
si
to
sin
)da
ngu
gusf
osf
at

2
.Gu
gusf
osf
at

Da
la
mse
bua
hDNA,g
ugu
sfo
sfa
tad
al
ahu
nsu
rpe
mbe
ntu
kya
ngb
ers
if
atn
on-
org
ani
kda
n
b
erp
era
nse
bag
aib
ufe
r(p
eny
ang
ga)
.Ad
apu
nru
musmo
lek
ulu
ntu
kgu
gusf
osf
ati
ni
ada
la
h:O43-
P

3
.Si
tos
in(
Cyt
osi
ne)

L
amb
angd
ari
uns
urp
eny
usu
nsi
to
sind
al
amg
ena
dal
ahC.
Sit
osi
nse
ndi
r
ime
rup
aka
nsa
la
hsa
tu
u
nsu
rpe
mbe
ntu
kba
san
it
rog
en.Da
la
mDNA,s
it
osi
nak
anme
mbe
ntu
kti
gai
kat
anh
id
rog
enb
ers
ama
d
eng
ang
uan
in
.

4
.Gu
ani
n(Gu
ani
ne)

S
epe
rtiy
angd
is
ebu
tka
nse
bel
umn
ya,ma
kad
apa
tdi
ket
ahu
iba
hwag
uan
ina
dal
ahs
al
ahs
atu
p
emb
ent
ukb
asan
it
rog
eny
angb
eri
ka
tand
eng
ans
it
osi
nun
tukme
mbe
ntu
k3i
kat
anh
id
rog
en.
Lamb
ang
g
uan
ind
ida
la
mst
ruk
turs
end
ir
iad
al
ahG.

5
.Ti
mi
n(T
hymi
ne)

T
imi
nad
al
ahu
nsu
rya
ngme
mbe
ntu
kdu
aik
ata
nhi
dr
oge
nde
nga
nbe
rpa
san
ganb
ers
amaa
den
in
.Ti
mi
n
j
ugad
ik
ena
lde
nga
nna
ma5
-me
ti
lu
ras
il
.Ti
mi
nse
ndi
r
ime
mil
i
kip
erl
amb
ang
anTy
angb
erl
ak
udid
al
am
s
usu
nanDNAd
anme
nja
dis
al
ahs
atuk
omp
one
npe
nti
ngd
al
amDNA.

6
.Ad
eni
n(Ad
eni
ne)

Ad
eni
nme
mil
i
kil
amb
angAd
al
amp
eny
usu
nDNA.
Sel
ai
nit
u,a
den
inme
mil
i
kif
ung
sil
ai
nse
bag
ai
a
den
osi
ntr
i
fos
fata
tauAT
Pya
ngme
mil
i
kib
any
aks
eka
li
ene
rgi
.Di
dal
amDNAs
end
ir
i,
Ade
ni
nme
mbe
ntu
k
i
kat
and
uah
id
rog
eny
angd
il
ak
uka
nny
abe
rsa
maT
imi
n

1
1
F
.Re
pli
kas
iDNA

R
epl
i
kas
iat
aus
eba
gaip
ros
esme
ndu
pl
ik
asi
kand
ir
ii
nit
erj
adik
eti
kai
nt
erf
asis
ebe
lu
mse
lme
mbe
la
hya
ng
b
ert
uj
uana
gars
ela
nak
anme
ngh
asi
l
kanp
emb
ela
hany
angme
nga
ndu
ngDNAi
den
ti
kde
nga
nDNAs
eli
nd
uk.
Bi
la
t
erd
apa
tke
sal
ah
anp
adap
ros
esi
ni
,s
if
atn
yap
adas
el
-s
ela
nak
ana
kanme
nga
la
mis
ebu
ahp
eru
bah
an.

B
eri
ku
tin
ime
rup
aka
npe
nje
la
sans
in
gka
tda
ris
ebu
ahp
ros
esy
akn
ise
bag
aib
eri
ku
t:

 Du
ara
nta
iDNAd
ibu
kao
lehs
ebu
ahe
nzi
mhe
li
kas
eme
la
lu
iba
ntu
ane
nzi
mto
poi
some
ras
e.

 R
ant
ait
ung
gal
DNAd
il
ek
ati
ol
ehs
ebu
ahp
rot
ei
n-
pro
tei
npe
ngi
katu
nta
iant
ung
gal
yan
gbe
rtu
jua
n
me
nce
gaht
erb
ent
ukn
yak
emb
al
ih
el
ik
sga
nda
.

 E
nzi
mRNAp
ri
mas
eak
anme
ngg
abu
ngk
ann
uke
lot
id
a-n
ukl
eot
id
ame
nja
dip
ri
merR
NA,
yak
nip
oto
nga
n
p
end
ekd
ari
RNA.

 Mo
lek
ulDNAp
oly
mer
asea
kanme
lek
atp
adau
nta
iant
ung
gal
DNAl
al
ube
rge
rakd
ise
pan
jan
gun
tai
ani
tu
s
ehi
ng
game
mbe
ntu
kun
tai
anDNAb
aru
.

 DNAl
i
gas
eak
anme
nya
mbu
ngk
anf
ra
gme
n-f
ra
gme
nte
rse
but
.

 P
ros
esr
epl
i
kas
iDNAme
nja
dis
uat
uma
sal
ahk
omp
lek
s,y
angme
li
bat
kanr
ang
kai
anp
rot
ei
nse
rtaj
uga
e
nzi
mya
ngk
ole
kti
fme
rak
itn
ukl
eot
id
ase
car
abe
rur
uta
n.P
ros
esr
epl
i
kas
iDNAi
ni
di
na
mak
ans
eba
gai
s
emi
-k
ons
erv
ati
f

G. B
ent
ukMo
lek
ulDNA

DNAme
mil
i
kib
ebe
rap
amo
del
unt
ai
an
.Mo
del
in
ise
ndi
r
idi
us
ul
ka
nol
ehp
ene
muDNA,
yak
niJ
ame
s
Wa
tso
nya
ngb
erk
eba
ngs
aanAme
ri
ka.
Beb
era
pamo
del
yan
gdi
sa
ran
kana
dal
aht
ip
eA,
ti
peB
,ti
peC,
dant
ip
e
Z
.

B
eri
ku
tma
si
ng
-ma
si
ngp
enj
el
as
ann
ya:

1
.Ty
peA

P
erb
eda
anu
tamaa
nta
raa
samn
ukl
ea
tbe
ntu
k-Ad
anb
ent
uk-
Bte
rl
et
akp
adak
onf
i
rma
sic
in
ci
n

1
2
 g
ul
ade
oks
ir
ib
osa
.In
iad
adie
ndo
kon
for
mas
iC2'
un
tukb
ent
ukB
,se
dan
gka
ndie
ndo
kon
for
mas
iC3
'
d
al
amb
ent
ukA.P
erb
eda
anu
tamak
edu
aan
tar
aas
amn
ukl
ea
tbe
ntu
kAd
anb
ent
ukBa
dal
ah
p
ene
mpa
tanp
asa
nga
nba
sad
al
amd
upl
ek
s.Da
la
mbe
ntu
k-B
,pa
san
ganb
asah
amp
irb
erp
usa
tdia
tas
s
umb
uhe
li
kst
eta
pid
al
amb
ent
ukA,p
asa
nga
npa
san
gant
ers
ebu
tdi
pi
nd
ahk
anme
nja
uhd
aris
umb
u
p
usa
tda
nle
bihd
eka
tkea
lu
rut
ama
.Ha
si
ln
yaa
dal
ahh
el
ik
sse
per
tip
it
ade
nga
nin
tis
il
i
nde
rya
ngl
ebi
h
t
erb
ukad
al
amb
ent
ukA.

 H
eli
kst
ang
ank
ana
n

 1
1bpp
erp
uta
ran
;Ke
nai
kana
ksi
al
0,
26n
m;8ol
2 ap
ang
anh
el
ik
s;0ok
2 emi
r
ing
anp
asa
nga
nal
as

3os
 3 udu
tpu
tar
;Di
ame
terh
el
ik
s2,
3nm

2
.Ty
peB

B
-DNAa
dal
ahb
ent
ukWa
tso
n-Cr
i
ckd
ari
hel
i
ksg
and
aya
ngk
eba
nya
kano
ran
gke
nal
.Me
rek
a
me
ngu
sul
ka
ndu
aun
tai
DNA-ma
si
ng
-ma
si
ngd
al
amh
el
ik
ska
nan-me
li
ng
kar
isu
mbuy
angs
ama
.Ke
dua
u
nta
idi
sa
tuk
ano
lehi
kat
anHa
nta
rab
asa(
ant
iko
nfo
rma
si
).Du
aun
taid
upl
ek
sit
uan
ti
par
al
eld
an
me
li
ng
kars
eca
rap
lek
ton
emi
k.Nu
kl
eot
id
ate
rsu
sund
al
amo
ri
en
tas
i5'
sa
mpa
i3'
pad
asa
tuu
nta
ise
jaj
ar
d
eng
ann
ukl
eot
id
ako
mpl
eme
nte
rda
la
mor
i
ent
asi
3's
amp
ai5
'da
riu
nta
iya
ngb
erl
awa
nan
.Ba
sac
oco
k
d
eng
anmo
del
hel
i
ksg
and
aji
kap
ir
imi
di
ndi
sat
uun
tai
sel
al
udi
pas
ang
kand
eng
anp
uri
ndi
unt
ail
ai
nn
ya.
Da
ria
tur
anCh
arg
aff
,du
aun
tai
aka
nme
mas
ang
kanAd
eng
anTd
anGd
eng
anC.
In
ime
mas
ang
kanb
asa
k
etod
eng
anb
asaa
min
o,p
uri
nde
nga
npi
r
imi
di
n.
Duai
kat
anHd
apa
tte
rbe
ntu
kan
tar
aAd
anT
,da
nti
ga
d
apa
tte
rbe
ntu
kan
tar
aGd
anC.3
4nma
nta
rab
p,3
,4n
mpe
rpu
tar
an,s
eki
ta
r10b
ppe
rpu
tar
an
Di
ame
ter9n
m(s
eki
ta
r2.
0nma
tau2
0An
gst
rom)
.34ol
ap
ang
anh
el
ik
s;-
6ok
emi
r
ing
anp
asa
nga
n
d
asa
r;3
6os
udu
tpu
tar

3
.Ty
peC

4
.Ty
peZ

Z
-DNAa
dal
ahs
tru
ktu
rdu
pl
ek
sya
ngs
ang
atb
erb
eda
,de
nga
ndu
aun
tai
mel
i
ngk
ard
ihe
li
ksk
id
al

1
3
d
anp
olaz
ig
-za
g(k
are
nai
tun
ama
nya
)di
uca
pka
ndit
ul
an
gpu
ngg
ungf
osf
odi
es
ter
.Z-
DNAd
apa
t
t
erb
ent
ukk
eti
kaDNAb
era
dad
al
amu
rut
anp
uri
n-
pi
ri
mi
di
nya
ngb
erg
ant
ia
nse
per
tiGCGCGC,d
an
me
man
gnu
kl
eot
id
aGd
anCb
era
dad
al
amk
onf
orma
siy
angb
erb
eda
,ya
ngme
nga
rahk
epo
laz
ig
-za
g.
P
erb
eda
anb
esa
rad
apa
dan
ukl
eot
id
aG.I
ame
mil
i
kig
ul
ada
la
men
dok
onf
orma
siC3(
sep
ert
ias
am
n
ukl
ea
tbe
ntu
k-A,
danb
erb
edad
eng
anDNAb
ent
uk-
B)d
anb
asag
uan
inb
era
dad
al
ams
in
kro
nis
asi
.I
ni
me
nemp
atk
ang
uan
ink
emb
al
idia
tasc
in
ci
ngu
la
,be
rbe
dad
eng
ana
nti
kon
for
mas
iya
ngb
ias
ate
rl
ih
at
p
adaa
samn
ukl
ea
tbe
ntu
kA d
anB
.Pe
rha
ti
kanb
ahwame
mil
i
kib
asi
sda
la
man
ti
kon
for
mas
i
me
nemp
atk
ann
yap
adap
osi
sid
ima
nai
ada
patd
eng
anmu
dahme
mbe
ntu
kik
ata
n-Hd
eng
anb
asi
s
k
omp
leme
nte
rpa
dau
nta
iya
ngb
erl
awa
nan
.Di
te
muk
ano
lehR
ich
,No
rdh
ei
m&Wa
ngp
adat
ahu
n19
84.
12
b
ppe
rpu
tar
an;
Ken
ai
kana
ksi
al
0,4
5nm;
45oh
el
ixp
it
ch7ok
; emi
r
ing
anp
asa
nga
nal
as
.-0os
3 udu
tpu
tar
;
Di
ame
terh
el
ik
s1,
8nm

1
4
 B
ABI
I
I

P
ENUT
UP

K
esi
mpu
lan

DNAa
dal
aha
samn
ukl
ea
tya
ngt
erl
et
akd
ida
la
min
tis
eld
anb
erf
ung
siu
ntu
kme
nyi
mpa
nse
gal
ai
nf
orma
si
ma
khl
ukh
id
upd
al
amb
ent
ukma
ter
ige
net
ik
.DNAj
ugame
nen
tuk
ans
if
ato
rga
ni
smey
angd
it
uru
nka
n.B
any
ak
s
eka
li
man
faa
tya
ngk
it
ada
patd
ari
pema
nfa
ata
nDNA.
Ter
uta
mad
al
amma
sal
ahy
angb
erk
ait
and
eng
ang
ene
ti
ka.

P
erb
eda
anu
tamaa
nta
raa
samn
ukl
ea
tbe
ntu
k-Ad
anb
ent
uk-
Bte
rl
et
akp
adak
onf
i
rma
sic
in
ci
ngu
la
d
eok
si
ri
bos
a.I
ni
adad
ien
dok
onf
orma
siC2'
un
tukb
ent
ukB
,se
dan
gka
ndi
end
oko
nfo
rma
siC3
'da
la
mbe
ntu
kA.
P
erb
eda
anu
tamak
edu
aan
tar
aas
amn
ukl
ea
tbe
ntu
kAd
anb
ent
ukBa
dal
ahp
ene
mpa
tanp
asa
nga
nba
sad
al
am
d
upl
ek
s.Da
la
mbe
ntu
k-B
,pa
san
ganb
asah
amp
irb
erp
usa
tdi
ata
ssu
mbuh
el
ik
ste
tap
ida
la
mbe
ntu
kA,
pas
ang
an-
p
asa
nga
nte
rse
butd
ipi
nd
ahk
anme
nja
uhd
ari
sumb
upu
satd
anl
ebi
hde
katk
eal
uru
tama
.Ha
si
ln
yaa
dal
ahh
el
ik
s
s
epe
rti
pi
tad
eng
ani
nt
isi
l
i
nde
rya
ngl
ebi
hte
rbu
kad
al
amb
ent
ukA.

B
-DNA a
dal
ahb
ent
ukWa
tso
n-Cr
i
ckd
arih
el
ik
sga
nday
angk
eba
nya
kano
ran
gke
nal
.Me
rek
a
me
ngu
sul
ka
ndu
aun
taiDNA-ma
si
ng
-ma
si
ngd
al
amh
el
ik
ska
nan-me
li
ng
kar
isu
mbuy
angs
ama
.Ke
duau
nta
i
d
is
atu
kano
lehi
kat
anHa
nta
rab
asa(
ant
iko
nfo
rma
si
).
Duau
nta
idu
pl
ek
sit
uan
ti
par
al
eld
anme
li
ng
kars
eca
ra
p
lek
ton
emi
k.Nu
kl
eot
id
ate
rsu
sund
al
amo
ri
en
tas
i5'
sa
mpa
i3'p
adas
atuu
nta
ise
jaj
ard
eng
ann
ukl
eot
id
a
k
omp
leme
nte
rda
la
mor
i
ent
asi
3's
amp
ai5
'da
riu
nta
iya
ngb
erl
awa
nan
.

Z
-DNAa
dal
ahs
tru
ktu
rdu
pl
ek
sya
ngs
ang
atb
erb
eda
,de
nga
ndu
aun
tai
mel
i
ngk
ard
ihe
li
ksk
id
ald
anp
ola
z
ig
-za
g(k
are
nai
tun
ama
nya
)di
uca
pka
ndi
tul
an
gpu
ngg
ungf
osf
odi
es
ter
.

1
5
 DAF
TARP
UST
AKA

Eb
ookck-1
2 l
i
fesci
encehon
orsf
ormidd
leSCHOOL 
ol
ehJeanB
rai
nar
d,Mar
k
Dav
is
,Cor
li
ssKar
aso
v,Dori
sKr
aus
,Mic
hel
leRog
ers
-Es
tab
le,
danJan
eWil
lan
i
d.
wiki
ped
ia.
or
g/wi
ki
/Asam_de
oks
ir
ib
onukl
eat
.

Al
ber
ts;
dkk
.(1
994
).B
iol
ogi
Mol
ek
ul
erS
el.
NewY
ork
:I
lmuGa
rl
an
d

P
aboC,
SauerR(1
984)
."
Peng
ena
lanp
rot
ei
n-
DNA"
.An
nuR
evB
ioc
hem.
53:
2
93–32
1.d
oi:10
.1
146/an
nur
ev.

B
rown
,T.
A.1
992
.Mo
lec
ul
arB
iol
ogy
.Ac
ade
micP
res
s.Ox
for
d.

I
r
awa
n,B
amb
ang
.20
08.
Gen
eti
kaMo
lek
ul
er
.Su
rab
aya
:Ai
r
lan
gga
Uni
ver
si
ty

Wi
ki
ped
ia.
202
0.“
Z-DNA”.
htt
ps:
//
en.
wi
ki
ped
ia.
or
g/wi
ki
/Z
-DNA.
dia
kse
spa
dat
ang
gal
:2n
ove
mbe
r20
20

1
6