Anda di halaman 1dari 40

KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA

KURIKULUM BERSEPADU SEKOLAH RENDAH B UUK KOPONOINIGAN MONGINGIA TOUN 4

BOROS KADAZANDUSUN

Pusat Perkembangan Kurikulum

Kementerian Pendidikan malaysia

SUANG
Rukun Negara Falsafah Pendidikan Kebangsaan Kata Pengantar Boros Ponogulu Dimpoton, Tudu om Nuludan Pongiaan Koponontudukan do Buuk Koponoinigan Mongingia Suang Kurikulum Ponimbangan Toponting doid Pangajalan om Pambalajalan Strategi Pangajalan om Pambalajalan montok Toun 4 Buuk Koponoinigan Mongingia v vii ix 1 1 2 3 3 5 7- 35

iii

RUKUN NEGARA
BAHAWASANYA negara kita Malaysia mendukung cita-cita hendak mencapai perpaduan yang lebih erat di kalangan seluruh masyarakat; memelihara satu cara demokratik; mencipta masyarakat yang adil di mana kemakmuran negara akan dapat dinikmati bersama secara adil dan saksama; menjamin satu cara liberal terhadap tradisi-tradisi kebudayaan yang kaya dan berbagai-bagai corak; membina satu masyarakat yang progresif yang akan menggunakan sains dan teknologi moden; MAKA KAMI, rakyat Malaysia, berikrar akan menumpahkan seluruh tenaga dan usaha kami untuk mencapai cita-cita tersebut berdasarkan atas prinsip-prinsip berikut :

KEPERCAYAAN KEPADA TUHAN KESETIAAN KEPADA RAJA DAN NEGARA KELUHURAN PERLEMBAGAAN KEDAULATAN UNDANG-UNDANG KESOPANAN DAN KESUSILAAN

FALSAFAH PENDIDIKAN KEBANGSAAN

Pendidikan di Malaysia adalah satu usaha yang berterusan ke arah memperkembangkan lagi potensi individu secara menyeluruh dan bersepadu untuk mewujudkan insan yang seimbang dan harmonis dari segi intelek, rohani, emosi dan jasmani berdasarkan kepercayaan dan kepatuhan kepada Tuhan. Usaha ini adalah bagi melahirkan bangsa Malaysia yang berilmu pengetahuan, berketrampilan, berakhlak mulia , bertanggungjawab dan berkeupayaan mencapai kesejahteraan diri serta memberi sumbangan terhadap keharmonian dan kemakmuran keluarga, masyarakat dan negara.

vii

KATA PENGANTAR Huraian Sukatan Pelajaran ialah dokumen yang memperincikan Sukatan Pelajaran yang bertujuan untuk memenuhi cita-cita murni dan semangat Falsafah Pendidikan Kebangsaan, dan menyediakan murid menghadapi arus globalisasi serta ekonomi berasaskan pengetahuan pada abad ke-21. Dokumen ini menyarankan strategi pengajaran dan pembelajaran yang merangkumi pelbagai aktiviti dan penggunaan sumber. Guru digalakkan menggunakan kreativiti untuk memilih, menyusun dan mengolah aktiviti mengikut kesesuaian murid. Huraian ini diharapkan dapat membantu guru merancang dan melaksanakan pengajaran dan pembelajaran secara berkesan. Dalam melakukan aktiviti pengajaran dan pembelajaran, guru diharapkan dapat memberikan penekanan pada unsur bernilai tambah yang difikirkan sesuai dalam aspek pedagogi. Di samping itu, nilai murni dan semangat patriotik serta kewarganegaraan tetap diutamakan. Semua elemen ini diharapkan dapat memberikan keyakinan kepada murid dan boleh diaplikasikan dalam kehidupan harian dan dunia pekerjaan. Guru perlu sentiasa peka terhadap tahap penggunaan dan penguasaan bahasa Kadazandusun murid dengan mengambil kira kesepaduan ilmu, nilai dan amalan. Pengajaran dan pembelajaran dirancang supaya dapat melahirkan murid yang boleh berkomunikasi serta meneruskan warisan budaya Kadazandusun yang sesuai dengan kesejahteraan diri, masyarakat dan negara. Dalam menyediakan Huraian Sukatan Pelajaran yang disemak semula ini banyak pihak yang terlibat terutama guru, pensyarah maktab dan universiti, pegawai Kementerian Pendidikan, dan individu yang mewakili badan-badan tertentu. Kepada semua pihak yang telah memberikan sumbangan kepakaran, masa, dan tenaga sehingga terhasilnya Huraian Sukatan Pelajaran ini, Kementerian Pendidikan merakamkan setinggi-tinggi penghargaan dan ucapan terima kasih.

(Dr. SHARIFAH MAIMUNAH BT. SYED ZIN) Pengarah Pusat Perkembangan Kurikulum Kementerian Pendidikan Malaysia

ix

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

BOROS PONOGULU
Paajalon o Boros Kadazandusun miagal di pinatantu doid Akta Pendidikan 1996 montok momogonop kosukupan tinaru Kadazandusun doid Sabah loolobi no kopio sabaagi do ponokakamot pilumaagan sokinoyonon. Suai mantad dii, kapanahak nogi do kounalan montok tangaanak suai bansa o balajalan Boros Kadazandusun. Kurikulum Boros Kadazandusun dailek Bunduliwan nopo nga manahak kopio do kapanatalan kalantasan moboros om nogi komompuan mikomiunikasi di kiwaya momoguno kooturan puralan boros di kotunud om kotindu. Oonuan nogi o tangaanak do kosiwatan montok kapamaganapan do fungsi i gunoon doid koposion tikid tadau. Popoimagon kopio o Kurikulum Boros Kadazandusun do sunduan mamasok om sunduan guminawo pomogunan sabaagi iso dimpoton do koposion om pogiiiyaan kumaa toinsanan tinaru id Malaysia. Suai ko mantad dii, posontolon nogi kopio doid konteks koponguludan kurikulum o bidang toilaan, tradisi om tungkus do tinaru Kadazandusun i aanu doid sastara tinaru id bontuk lisan om ponuatan.

TUDU
Id kolimpupuson do kurikulum tosiriba Boros Kadazandusun, kaanu no daa o tangaanak do: i) mokinongou om mangarati do oonu nopo i norongou doid mogisuusuai situasi tikid tadau, moboros montok popolombus do idia, topurimanan om pomusarahan doid intoraksi sosial, mambasa om mangarati mogikaakawo bahan basaon montok tudu pointantu, papalabus idia om pomusarahan di ifektif doid mogikaakawo o ponuatan, mongintutun om monginonong do koubasanan om tungkus maya do sastara tinaru om koubasan tradisi di pointantu, mingubas om monginonong woyo toluud, sunduan mamasok om koginawaan montok pomogunan.

ii)

iii)

iv)

v)

DIMPOTON
Dimpoton nopo do Kurikulum Boros Kadazandusun sikul tosiriba nga mooi do kaanu di o tangaanak do mikomiunikasi doid taatanga di momoguno ngawi do Boros Kadazandusun montok no do gunoon sondii id koubasanan do Kadazandusun.

NULUDAN PONGIAAN
Manahak do koponontudukan suang do kopongiaan om koiaan o Nuludan Pongiaan mato balajalan Boros Kadazandusun sikul tosiriba mantad Toun 4 gisom Toun 6.

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Id suang nopo do kabaalan boros nga adadi mantad do kabaalan


lisan, kabaalan mambasa om kabaalan monuat om id sistom boros nopo nga adadi mantad puralan boros, sistom tuni om ijaan, tinimungan boros, ponjudu ginumu om tukadan. Piipiro konteks koponguludan kurikulum pinosogu montok monokodung pangajalan om pambalajalan kabaalan boros om sistom boros.

Lajur koduo nopo nga Hurayan Asil Pambalajalan i monginimot do Asil Pambalajalan kumaa do kabaalan om sub-kabaalan i orulan do mongulud miampai do suang kurikulum. Hurayan nopo diti nga ponokowakil do aspek toponting do kabaalan i mositi oilaan do tangaanak Toun 4. Potilombuson kumaa i sub-kabaalan id kikategori do 3 aras i mantad aras asas gisom do aras koburuon comorlang. Aras 1 nopo nga aras kogisaman minimum i mositi dimpoton do tangaanak. Maya do koburuon tangaanak monoodo kalaja, poundolihon dii i tangaanak kumaa id Aras 2, aras kogisaman sadarhana om kumaa id Aras 3 i aras kogisaman comorlang. Au daa poundolihon o tangaanak i au songkuro kogisaman do kumaa id Aras 3. Sundung potuu do ingkaa, nga mositi o tongomongingia kuminam do sogiigisom popoburu do majoriti tangaanak sokurang-kurang no do gisom Aras 2. Lajur kotolu nopo nga sogu do Aktiviti, poomitanan toi ko nuut. Sogu nopo diti nga montok mongingia miampai poposuang do kointarangan, tonsi ngawi toponting pangajalan om pambalajalan om poomitanan ngawi do aktiviti i monokodung do tangaanak gumampot do kabaalan di kogompit.

KOPONONTUDUKAN DO BUUK KOPONOINIGAN MONGINGIA


Hurayan Kurikulum montok Nuludan Pongiaan nopo nga pinosuai do pinosodia i ointutunan sabaagi do Buuk Koponoinigan Mongingia. Toiso-iso dokiumon diti manahak tutuduk montok mongia i kogompit do kabaalan i mositi do dimpoton, suang toi ko uhu i mositi do toguangon, om item puralan boros, sistom tuni om ijaan, tinimungan boros, ponjudu ginumu om tukadan i mositi oilaan do tangaanak i popotuduk diolo do balajal Boros Kadazandusun. Dokiumon nopo diti nga Hurayan Kurikulum montok Toun 4 sikul tosiriba. Suang nopo diti nga kabaalan boros om sistom boros id konteks do suang kurikulum i kosudong do gunoon doid koposion tikid tadau do tangaanak. Abaagi doid tolu lajur o suang Hurayan Kurikulum : Lajur koiso nopo nga Guas Kabaalan, Raan Kabaalan om Asil Pambalajalan i oporlu aanu do tangaanak.

Kabaalan Boros
Kabaalan Boros nopo nga kabaalan lisan, kabaalan mambasa om kabaalan monuat i dodion do asas kumaa id Boros Kadazandusun.

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Mositi momoguno do kabaalan boros montok momogonop kaandak komiunikasi om tungkus koubasanan.

kabaalan lisan, kabaalan mambasa om monuat oporlu do pisopoduon doid kowoowoyoo sandad.

Sistom Boros
Id Sistom Boros, dailek Bunduliwan no i notorimo gunoon sabaagi do kootusan baku om piawai montok pangajalan om pambalajalan Boros Kadazandusun. Sistom Boros nopo nga nabaagi do puralan boros, sistom tuni om ijaan, kosa kata, ponjudu ginumu om tukadan.

Tangaanak O Tontokon
Tangaanak no i tontokon do proses pambalajalan. Ii nodii poogi do mogikaakawo o karaaralano pongiaan om bahan kurikulum di kosudong do gunoon montok momogonop koporluan om kobulihan do tangaanak di mogisuusuai. Oponting nogi kopio o piralatan aktiviti om kakamot di kosudong do gunoon tumanud do profil tangaanak di mogisuusuai mooi do aanu papalabus o potensi diolo om gunoon sogisom-gisom optimum.

SUANG KURIKULUM
Suang Kurikulum poinfokus kumaa id kopogonuan ngawi do kakamot mantad mogisuusuai bidang om disiplin ilmu. Kituduan o suang kurikulum montok papamantap do pangajalan om pambalajalan Boros Kadazandusun i kosudong do status om posorili timpu baino.

Kasapaduan
Koinsamakan misapadu gunoon id Kurikulum Boros Kadazandusun. Sabaagi do poomitanan, isoiso palajalan kawasa tumimpuun miampai sorita kokomoi do oonu nopo kinaantakan id isoiso paganakan. Kaanu nogi o mongingia momoguno do pambasaan montok mongia isoiso ponuhuan miagal do Norikot no timpu tokou mongoi kabun toi ko kopolombusan topurimanan miagal do Di soira ko minomoli dilo bosikol kijanama kawawagu dilo? Di soira ko do nakaanu sumakai bosikol kawo diti? Katarangan toi ko ponguhatan diti obuli nogi do gunoon id latihan kabaalan lisan toi ko kabaalan monuat ontok monuhu mongingia do tangaanak moboros toi ko monuat kokomoi koposion id lamin.

PONIMBANGAN TOPONTING DOID PANGAJALAN OM PAMBALAJALAN


Apatut oonuan do ponimbangan id siriba diti doid proses pangajalan om pambalajalan Boros Kadazandusun :

Palan Om Kouludan Palajalan


Miampai maganu faktor timpu id pangajalan om pambalajalan Boros Kadazandusun, kosudong no daa kopio do uludon wagu kumaa id bontuk tasaanang mongulud. Oonu nopo konteks do gunoon,

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Mantad nogi diti do woyo toluud, sunduan mamasok om sunduan guminawo pogun oporlu do pasarabakon doid pongiaan maya do pomilian kakamot om aktiviti di kosudong.

Kopomiatan Om Koinsasamadan
Kabaalan Boros om Sistom Boros miagal do tinimungan boros aanu popopiot maya do bontuk ngawi do latih tubi di kosudong ii asaasaru do gunoon montok kapamaksimum do pambalajalan. Suai ko momogonop mogisuusuai elemen id suang Kurikulum mositi nogi do pogisuusuayon do mongingia o kalaja patahakon montok isoiso kabaalan mooi do alaid-laid podii om kaanu di o tangaanak popoingkawas do kobulihan, toilaan om koyokinan montok pomogunaan boros do kiwaya.

tongomongingia do maganu kawagu maklumat montok do koilaan koburuon tangaanak sikul. Koilaan kokomoi kogisaman do tangaanak diti kaanu manahak do mongingia mongulud aktiviti montok koburuon di potilombus. Id koporumpunan koburuon do Boros Kadazandusun, au pakawasaon o tangaanak do oindamaan awagatan do ponilayan pusat.

Ponimbangan Suusuai
Sogiigisom no daa do mongingia momoguno latar kokomoi do Malaysia soira poposodia do palan pongiaan. Unsubon nogi o mongingia do momoguno bahan i manahak kapanatalan do prinsip sunduan mamasok, woyo toluud om karaaralano koposion id Malaysia di tosonong. Okuuri nopo o pinosogu doid Hurayan Kurikulum id bontuk do piipiro aktiviti montok dumimpot do kalantayan kabaalan boros di gunoon. II nodii poogi do apatut o mongingia momoguno do kreativiti, inisiatif om imaginasi montok koponginlaaban di nawaawayaan do tangaanak sikul.

Aktiviti Pangajalan Om Pambalajalan


Mositi do onuan kosiwatan o tangaanak do umampayat doid aktiviti di momoguno diolo do popokinam do kabaalan di pinaajal. Piipiro aktiviti pinosogu doid dokiumon diti sundung potuu do ingkaa, nga unsubon o mongingia do mamalan do kalajaon om aktiviti di kreatif om monginam kobulihan tangaanak tumanud do kaandak om kaanangan tangaanak.

Ponilayan
Ponilayan nopo nga aspek toponting no kopio doid proses pangajalan om pambalajalan. Ponilayan formatif i potilombus poposiwat do

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

STRATEGI PANGAJALAN OM PAMBALAJALAN MONTOK TOUN 4


Kurikulum Boros Kadazandusun Toun 4 nopo nga manahak kapanatalan doid kabaalan lisan, kabaalan mambasa om kabaalan monuat. Koponodiaan asas litorasi doid Boros Kadazandusun nga intangan nogi kopio, poinsuang no o kapanahakan fokus doid aspek toponting miagal do kawalan tinimungan boros om fungsi tangasaanang pamakayan boros doid koposion tikid tadau.

Ontok timpu diti, aktiviti kalaja mipasang om tinimungan kaanu nogi mongunsub do aktiviti lisan. Oporlu nogi do unsubon o tangaanak do moboros id Boros Kadazandusun miampai tangaanak suai om miampai tongomongingia di abaal.

Kabaalan Mambasa
Unsubon o sikul do momoguno skim toi ko program mambasa di tosonong. Kawasa o mongingia momoguno mogikaakawo ralan do koontok miagal Buku Besar montok aktiviti mambasa topuhod om monorita. Tinduon do tangaanak o tinimungan boros di niija mooi do koilo yolo popolombus do tinimungan boros dii miampai kotunud. Kabaalan di aanu diolo diti pakawasa diolo do mongintutun om popisuai tuni di mimiagal nga misuai id tona om jeda miagal do vokal tanaru om toniba, konsonan poloputon /b/ om /d/ om konsonan au poloputon /b/ om /d/ om nogi sigot. Oponting kopio o aspek otus diti do iloon tu tona om jeda kapanahak kopisuayan rati isoiso boros. Miampai do model mambasa di tosonong kaanu o tangaanak momit om kiwaya iti. Mositi nogi monokodung do teks basaan o gambal om ilustrasi montok kopoingkawasan kopongorotian tangaanak. Sobuubuli no daa do ajalon o tangaanak mam basa miampai kopongorotian id kowoowoyoo di ounsikou om unsubon no nunu i noilaan no laid diolo. Oporlu ajalon o tangaanak do mogikaakawo tanda toi potuduk isoiso boros om momoguno korotian struktur puralan boros miampai korotian koinsanan teks montok kounalan do suang.

Kabaalan Lisan
Mokinongou nopo nga kabaalan toponting sabap oonu nopo i asaru orongou adadi do iso sumbor di tagayo doid tontokon boros i mangan balajalai. Tangaanak oporlu do mokinongou sinding, rima om sorita di kagayat ginawo montok koponginlaaban kabaalan mokinongou. Montok kopokitanan koilaan kokomoi do oonu i norongou diolo, kawasa do suhuon o tangaanak do suminding, monindu rima, mangawarana, monoodo latihan popisudong, momolukis, monuat om momuondom kawagu idia. Oporlu nogi do asaru onuan kosiwatan o tangaanak do moboros id kalas mooi do oubas dii yolo do sistom tuni om ijaan miampai do koyokinan moboros doid Boros Kadazandusun.

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Kabaalan Monuat
Id poringkat diti, tangaanak mositi abaal doid monuat mekanis miampai mombontuk pimato, pialatan di kogonop mantad iso pimato om boros mooi do abaakas kokiitanai do suat diolo om orulan do intangan. Tumilombus o tangaanak do balajal kabaalan monuat poringkat boros om frasa.

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan Guas Kabaalan 1.0 Mokinongou om mamarait.

Hurayan Asil Pambalajalan Aras 1 Monindu om popolombus kawagu tuni di pinarangahan. Aras 2 Mongintutun, minsingumbal popolombus om popisuai tuni di pinarangahan. Aras 3 Mongulud om mamarait tuni di pinarangahan. i.

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut Mokinongou, monindu om mamarait tuni di norongou. Momili om minsingum bal popolombus boros di kotunud tumanud tuni di pinarangahan. Mongulud om mamarait tuni di pinarangahan.

ii. Raan Kabaalan 1.1 Mongintutun tuni di norongou.

iii.

Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak mongintutun om popolombus do tuni di norongou.

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 1.0 Mokinongou om mamarait.

Aras 1 Papasanarai do boros miampai koroitan di kotunud. Aras 2 Momili boros tumanud koroitan di pinarangahan.

i.

Mokinongou om mamarait boros i kiwaa do; a, aa, i, ii, u, uu, o, oo , b, b, d, d. Momili boros di kotunud tumanud tuni di pinarangahan. Mongintutun, mongulud om popisuai tuni di miagal o boros nga misuai id tona om otus.

ii.

Raan Kabaalan 1.2 Mongilo pisuayan pinarangahan. tuni di

iii. Aras 3 Mongulud om manahak pisuayan tuni di pinarangahan.

Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak mongintutun om popisuai tuni di pinarangahan.

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 1.0 Manahak ponuhuan om momonsoi pokionuon miampai olinuud.

Aras 1 Mongintutun do boros tolinuud om au olinuud. Aras 2 Momili om momoguno toilaan do boros tolinuud soira miuhot om misimbar. Aras 3 Monimung do boros tolinuud tumanud situasi pibarasan tikid tadau.

i.

Mokinongou om mongintutun do boros pokionuon tangasaanang di olinuud om au olinuud. Minsingum bal tangaanak momoguno boros tolinuud miampai do mongingia om tambalut. Mongilo pisuayan do boros tolinuud om au olinuud.

ii.

Raan Kabaalan 1.3 Mokinongou pokionuon di tangasaanang om tonudon totootopot miampai olinuud. iii.

Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak mokinongou pokionuon di tangasaanang om tumanud totootopot miampai olinuud.

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 1.0 Manahak ponuhuan om momonsoi pokionuon miampai olinuud.

Aras 1 Papasanarai ponuhuan i momoguno boros tolinuud. Aras 2 Momili ponuhuan i kiwaa boros tolinuud di kotunud tumanud situasi pibarasan tikid tadau. Aras 3 Mongulud ponuhuan miampai boros tolinuud di kotunud.

i.

Manahak ponuhuan miampai momoguno boros tolinuud tumanud do situasi patahakon. Minsingum bal tangaanak manahak ponuhuan. Mongilo pisuayan do boros tolinuud om au olinuud. Poomitanan : lakunan, dailog

ii.

Raan Kabaalan 1.4 Manahak ponuhuan miampai boros tolinuud.

iii.

iv. Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak manahak ponuhuan miampai momoguno boros tolinuud.

Momonsoi ayat ponuhuan miampai momoguno boros tolinuud om polombuson.

10

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 1.0 Manahak ponuhuan om momonsoi pokionuon miampai olinuud.

Aras 1 Popolombus pokionuon tumanud situasi di pointantu. Aras 2 Minsingumbal popolombus pokionuon tumanud situasi di pointantu. Aras 3 Momonsoi ayat pokionuon di otopot tumanud situasi di pointantu.

i.

Popolombus tangaanak do pokionuon tumanud situasi di pointantu. Minsingum bal tangaanak poposunud pokionuon tumanud situasi di pointantu. Momonsoi ayat pokionuon tumanud situasi di pointantu.

ii.

Raan Kabaalan iii. 1.5 Poposunud pokionuon tumanud situasi di pointantu.

Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak poposunud pokionuon tumanud situasi di pointantu.

11

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 1.0 Manahak ponuhuan om momonsoi pokionuon miampai olinuud.

Aras 1 Sumugut popolombus pason di norongou. Aras 2 Popolombus pason di norongou miampai momoguno boros sondii. Aras 3 Monupu pason momoguno boros sondii tumanud situasi pinatahak.

i.

Mokinongou, sumugut om popolombus pason di pinarangahan do mongingia. Minsingum bal popolombus pason di norongou miampai momoguno boros sondii. Monupu pason tumanud situasi pinatahak. Poomitanan: Kada kalaid do muli, ka di ina.

ii.

Raan Kabaalan iii. 1.6 Mokinongou pason om polombuson miampai momoguno boros sondii kumaa do wokon.

Asil Pambalajalan Koilo tangaanak popolombus pason miampai momoguno boros sondii kumaa do wokon.

12

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 1.0 Manahak ponuhuan om momonsoi pokionuon miampai olinuud.

Aras 1 Popolombus kopoilaan di norongou om norotian. Aras 2 Minsingumbal popolombus kopoilaan miampai karaaralano di kotunud. Aras 3 Momonsoi om popolombus kopoilaan momoguno boros sondii.

i.

Mokinongou om popolombus kopoilaan di norongou om norotian. Minsingum bal popolombus kopoilaan miampai karaaralano di kotunud. Momonsoi om popolombus kopoilaan momoguno boros sondii.

ii.

Raan Kabaalan iii. 1.7 Mokinongou, mangarati om popolombus kopoilaan.

Asil Pambalajalan Koilo tangaanak popolombus kopoilaan.

13

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 1.0 Moboros miampai olinuud.

Aras 1 Mongintutun om mambasa piipiro boros pongolohou. Aras 2 Mamarait om mamarati boros pongolohou di kosudong gunoon tikid tadau. Aras 3 Momili om momoguno pongolohou di kosudong.

i.

Mambasa pongolohou.

kaad

boros

Poomitanan: aki, odu, ina, aka ii. Mamarait om momoguno boros pongolohou di kosudong. Momoguno boros pongolohou di kosudong montok sosongulun.

Raan Kabaalan 1.8 Momoguno boros pongolohou di kosudong.

iii. boros

Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak momoguno boros pongolohou di kosudong montok sosongulun.

14

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 1.0 Moboros miampai olinuud.

Aras 1 Mongintutun om popolombus boros tolinuud. Aras 2 Minsingumbal moboros boros tolinuud.

i.

Mongintutun om popolombus boros tolinuud. Poomitanan: kopiwosian, kotoluadan

Raan Kabaalan 1.9 Moboros miampai olinuud tumanud situasi, status, umul, om koulunan.

ii. Aras 3 Monindu boros tolinuud tumanud situasi, status, umul om koulunan. iii. Asil Pambalajalan Koilo tangaanak moboros tolinuud di kosudong montok situasi, status, umul om koulunan.

Minsingum bal moboros miampai momoguno boros tolinuud tumanud situasi, status, umul om koulunan. Monindu boros tolinuud tumanud situasi, status, umul, om koulunan.

15

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 1.0 Miuhot om misimbar.

Aras 1 Mamarait piipiro boros pongudiaan . Aras 2 Minsingum bal popolombus piipiro ponguhatan miampai boros pongudiaan om teknik. Aras 3 Momoguno boros pongudiaan id ayat ponguhatan.

i.

Mamarait tangaanak piipiro boros pongudiaan. Minsingum bal tangaanak popolombus piipiro ponguhatan miampai boros pongudiaan om teknik. Momoguno tangaanak boros pongudiaan id ayat ponguhatan.

ii.

Raan Kabaalan 1.12 Monguhot miampai momoguno mogisuusuai boros pongudiaan om teknik.

iii.

Asil Pambalajalan Koilo tangaanak monguhot miampai momoguno mogisuusuai boros pongudiaan om teknik.

16

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 1.0 Monorita

Aras 1 Momungaran do kakamot. Aras 2 Papatarang do sais, warana, ula om bontuk isoiso kakamot. Aras 3 Monindu om monompipi do kakamot tumanud do gambal toi ko katarangan di pointantu.

i.

Mamarait ngaran oonu nopo kakamot i oilaan diolo id suang om id labus kalas. Minsingumbal momoguno kaad boros papatarang ula do kakamot. Monompipi toi ko popiagal do kakamot tumanud ula di pointantu.

ii.

Raan Kabaalan 1.16 Papatarang ula isoiso kakamot.

iii.

Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak popoilo ngaran, sais, warana, ula om bontuk isoiso kakamot.

17

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 1.0 Monorita

Aras 1 Popolombus isoiso ahal di nokito om norongou toi ko nabasa tumanud uhu di pinatahak. Aras 2 Minsingumbal monorita isoiso ahal miampai momoguno boros sondii. Aras 3 Mongulud tonsi sorita om monorita kawagu miampai momoguno boros sondii.

i.

Mintong do gambal toi ko video, mokinongou radio kisit toi ko mambasa surat abal kokomoi isoiso ahal tumanud do uhu di pinatahak. Minsingumbal monorita isoiso ahal miampai momoguno boros sondii. Mongulud om monorita kawagu kokomoi ahal di norongou miampai momoguno boros sondii.

Raan Kabaalan 1.18 Monorita kawagu do isoiso ahal miampai momoguno boros sondii.

ii.

iii.

Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak monorita kawagu isoiso ahal tumanud uhu di pinatahak miampai momoguno boros sondii.

18

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 2.0 Mambasa mekanis

Raan Kabaalan 2.1 Popouni, mambasa om mongija sapad putul boros i kiwaa do vokal tanaru om toniba, konsonan poloputon /b/ om /d/ om konsonan au poloputon /b/ om /d/ om nogi sigot.

Aras 1 Popolombus sapad putul boros i kiwaa do vokal tanaru om toniba, konsonan poloputon /b/ om /d/ om konsonan au poloputon /b/ om /d/ om nogi sigot. Aras 2 Minsingumbal momonsoi om mambasa boros mantad sapad putul boros i kiwaa do vokal tanaru om toniba, konsonan poloputon /b/ om /d/ om konsonan au poloputon /b/ om /d/ om nogi sigot. Aras 3 Mambasa ayat i kiwaa boros do vokal tanaru om toniba, konsonan poloputon /b/ om /d/ om konsonan au poloputon /b/ om /d/ om nogi sigot.

i.

Sumugut popouni, mambasa om mongija sapad putul boros di pinatahak.


Poomitanan: b a, ba, da, da, b i, bi, b u, bu, b o, bo, du, du, di, di, do, do, aa, ii, oo, uu, au, ai

ii.

Minsingumbal momonsoi om mambasa boros mantad putul boros di nabasa di pinatahak.


Poomitanan: a) Kapamansayan sapad putul boros. ba + do = bado ba + di = badi b) Poloputon om au poloputon i) poloputon - b unga, liab as, ii) au poloputon - dokot, badi, c) Boros kisigot ija, mongia, ula, ko

Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak popouni, mambasa om mongija sapad putul boros om boros i kiwaa do vokal tanaru om toniba, konsonan poloputon /b/ om /d/ om konsonan au poloputon /b/ om /d/ om nogi sigot miampai otus di kotunud. iii.

Monupu om mambasa ayat i kiwaa boros kivokal tanaru om toniba, konsonan poloputon /b/ om /d/ om konsonan au poloputon /b/ om /d/ om nogi sigot.

19

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 2.0 Mambasa om mangarati.

Aras 1 Mambasa om mongintutun do boros, rangkai boros om ayat. Aras 2 Momili om popisudong do boros, rangkai boros toi ko ayat om gambal. Aras 3 Monimung om mambasa boros, rangkai boros om ayat i tongosusa mantad teks di nabasa.

i.

Mambasa boros, rangkai boros om ayat. Mongintutun do boros, rangkai boros om ayat. Monimung om mambasa boros, rangkai boros om ayat di tongosusa mantad teks di nabasa.

ii. Raan Kabaalan 2.2 Mambasa om mangarati boros, rangkai boros om ayat.

iii.

Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak mambasa om manahak rati boros, rangkai boros om ayat.

20

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 2.0 Mambasa om mangarati.

Aras 1 Papasanarai boros di tongosusa. Aras 2 Momoguno komoiboros montok mogihum rati poimbida, sokomoyon toi ko misulak komoyon. Aras 3 Momili om momoguno boros i kirati poimbida, sokomoyon om misulak komoyon doid kapamaganapan do ayat.

i. ii.

Mambasa teks. Papasanarai boros tongosusa i ihumon o : a) rati poimbida b) boros sokomoyon c) boros misulak komoyon Momorujuk komoiboros montok mogihum do: a) rati poimbida b) boros sokomoyon c) boros misulak komoyon Momili om momoguno boros doid kapamaganapan ayat om basaon do opuhod : a) rati poimbida b) boros sokomoyon c) boros misulak komoyon

Raan Kabaalan 2.3 Momorujuk komoiboros montok mogihum rati poimbida, boros sokomoyon om misulak komoyon.

iii.

Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak momoguno komoiboros montok mogihum om manahak do rati poimbida, boros sokomoyon om misulak komoyon.

iv.

21

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 2.0 Mambasa om mangarati

Aras 1 Papasanarai do boros tongosusa i aanu mantad teks. Aras 2 Momoguno boros i miagal rati tumanud konteks di na basa doid kapamaganapan ayat. Aras 3 Minsingum bal momonsoi ayat miampai momoguno boros i aanu mantad teks.

i.

Mambasa do teks kokomoi do tayam, taakanon om suusuai po. Mogihum om papasanarai boros di tongosusa mantad teks di nabasa. Momogonop ayat miampai boros di kosudong. Momonsoi ayat sondii momoguno boros tongosusa i aanu mantad teks.

ii. Raan Kabaalan 2.4 Mangarati komoyon tumanud konteks. boros

iii.

iv.

Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak mangarati komoyon do boros tumanud konteks di nabasa.

22

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 2.0 Mambasa om mangarati.

Aras 1 Papatarang om monindu kotutukon sorita tumanud teks di nabasa. Aras 2 Poposogu do panalasayan isoiso situasi id teks di nabasa. Aras 3 Manahak kotutukon isoiso sorita momoguno boros sondii.

i.

Mambasa pangaan di au nogonop. Taakatag do kotutukon sorita. Popolombus kotutukon isoiso sorita.

ii. Raan Kabaalan 2.5 Monindu kotutukon do isoiso sorita di nabasa. iii.

Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak monindu om papatarang kotutukon do isoiso sorita di nabasa.

23

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 2.0 Mambasa om mangarati.

Aras 1 Mangarati do kopoilaan toi ko sorita. Aras 2 Papaatag pomusarahan.

i.

Mambasa om mangarati kopoilaan toi ko sorita di nabasa. Papaatag pomusarahan montok pongilaan taralom kokomoi do kopoilaan toi ko sorita. Momonsoi kosimpulan kokomoi kopoilaan toi ko sorita di nabasa.

ii.

Raan Kabaalan 2.9 Manahak pomusarahan kokomoi isoiso kopoilaan toi ko sorita di nabasa. Aras 3 Momonsoi kosimpulan mantad sorita di nabasa. iii.

Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak manahak pomusarahan kokomoi do isoiso kopoilaan toi ko sorita.

24

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 2.0 Mambasa om mangarati.

Aras 1 Papasanarai ponontudukan naanu mantad mogisuusuai bahan basaon. Aras 2 Poposunud toinsanan ponontudukan i aanu mantad bahan basaon.

i.

Mambasa om mangarati teks piipiro sorita toniba di nabasa. Poomitanan: Tangon di Ongkoron om Anak-anak

Raan Kabaalan 2.10 Poposunud nunu ponontudukan i naanu mantad mogisuusuai bahan basaon.

ii. Aras 3 Poposunud do ponontudukan i naanu mantad bahan basaon. iii.

Poposunud ponontudukan i aanu mantad binasa tumanud toilaan sondii miampai poomitanan di atarang. Poposunud nunu koponontudukan i aanu mantad bahan basaon.

Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak mangarati om poposunud koponontudukan mantad sorita nabasa.

25

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 3.0 Monuat mekanis

Raan Kabaalan 3.1 Monuat boros miampai momoguno pananda konsonan di kotunud: - Konsonan poloputon /b/ om /d/ - Konsonan au poloputon /b/ om /d/

Aras 1 Papasanarai boros i momoguno pananda di kotunud o konsonan poloputon /b/ om /d/ om konsonan au poloputon /b/ om /d/ om nogi sigot. Aras 2 Poposuat boros i momoguno pananda di kotunud o konsonan poloputon /b/ om /d/ om konsonan au poloputon /b/ om /d/ om nogi sigot. Aras 3 Poposuat ayat i momoguno pananda di kotunud o konsonan poloputon /b/ om /d/ om konsonan au poloputon /b/ om /d/ om nogi sigot.

i.

Papasanarai boros i momoguno pananda konsonan di kotunud. Monompipi om poposuat boros i momoguno pananda di kotunud: - konsonan poloputon /b/ om /d/ - konsonan au poloputon /b/ om /d/ - sigot Monuat ayat momoguno pananda konsonan di kotunud.

ii.

iii.

Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak monuat boros miampai momoguno pananda di kotunud o konsonan poloputon /b/ om /d/ om konsonan au poloputon /b/ om /d/ om nogi sigot.

26

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 3.0 Monuat mekanis

Aras 1 Sumugut popouni do putul boros. Aras 2 Minsingumbal momonsoi do boros mantad putul boros di pinatahak. Aras 3 Momonsoi om monuat boros mantad putul boros.

i.

Sumugut popouni do putul boros di pinarangahan. Minsingum bal momonsoi do boros mantad putul boros di pinatahak. Momonsoi om monuat boros mantad putul boros di pinatahak. Poomitanan: - ba, do, su, bo

ii.

Raan Kabaalan 3.2 Momonsoi om monuat boros mantad putul boros.

iii.

Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak do momonsoi om monuat boros mantad putul boros.

27

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 3.0 Monuat

Aras 1 Papasanarai boros tumanud uhu. Aras 2 Monompipi om monuat isoiso boros.

i.

Papasanarai isoiso boros kokomoi di nokito, norongou om noroso. Monompipi om monuat isoiso boros kokomoi di nokito, norongou om noroso. Momoguno boros montok momogonop ayat kokomoi di nokito, norongou om noroso.

ii.

Raan Kabaalan 3.3 Monuat isoiso boros i nokito, norongou om noroso. Aras 3 Momoguno isoiso boros pongogonop ayat.

iii.

Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak monuat boros kokomoi di nokito, norongou om noroso miampai monompipi tumanud uhu di pinatahak.

28

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 3.0 Monuat

Aras 1 Papasanarai boros di tangasaanang tumanud uhu. Aras 2 Monuat boros tangasaanang. Aras 3 Momonsoi ayat toniba momoguno boros tangasaanang.

i.

Papasanarai boros tangasaanang tumanud uhu di pinatahak. Monuat boros tangasaanang tumanud isoiso uhu. Momoguno boros tangasaanang montok momonsoi ayat toniba kokomoi isoiso uhu.

ii.

Raan Kabaalan 3.5 Momonsoi om monuat boros tangasaanang.

iii.

Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak momonsoi om monuat boros tangasaanang tumanud uhu.

29

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 3.0 Monuat mekanis

Aras 1 Mongulud boros dumadi ayat. Aras 2 Minsingum bal tangasaanang.

i. ii.

Mongulud boros dumadi do ayat. Minsingumbal momonsoi ayat tangasaanang tumanud uhu di pinatahak. Momili om poposuat ayat di kotunud o struktur.

momonsoi

ayat iii.

Raan Kabaalan 3.6 Monuat ayat momoguno struktur di kotunud.

Aras 3 Monuat ayat di kotunud o struktur.

Asil Pambalajalan Koilo tangaanak mongulud boros dumadi do ayat miampai struktur di kotunud.

30

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 3.0 Monuat

Aras 1 Papasanarai piipiro boros misaup. Aras 2 Momogonop ayat miampai momoguno boros misaup. Aras 3 Monuat pangaan toniba momoguno boros misaup.

i.

Papasanarai piipiro boros misaup. Momogonop ayat miampai momoguno boros misaup di kotunud. Momonsoi om monuat pangaan toniba momoguno boros misaup.

ii.

Raan Kabaalan 3.8 Monuat boros misaup.

iii.

Asil Pambalajalan Koilo tangaanak monuat boros misaup.

31

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 3.0 Monuat

Aras 1 Mongintutun om papasanarai boros pongudiaan. Aras 2 Momogonop ayat ponguhatan momoguno boros pongudiaan.

i.

Papasanarai boros pongudiaan i naanu mantad teks Momoguno boros pongudiaan doid kapamaganapan ayat ponguhatan. Monuat mogikaakawo ayat ponguhatan tumanud bahan di pinatahak.

ii. Raan Kabaalan 3.9 Momonsoi om monuat mogikaakawo ponguhatan.

iii. Aras 3 Monuat mogikaakawo ponguhatan. ayat

Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak momonsoi om monuat mogikaakawo ponguhatan.

32

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 3.0 Monuat

Aras 1 Mangarati isoiso sorita. Aras 2 Minsingum bal mongoput sorita momoguno boros sondii. Aras 3 Monindu om monuat kotutukon isoiso sorita.

i.

Mangarati isoiso sorita di pinarangahan toi ko binasa. Minsingumbal mongoput isoiso sorita miampai momoguno boros sondii. Monindu om monuat kotutukon isoiso sorita di pinatahak.

ii.

Raan Kabaalan 3.10 Mongoput sorita.

iii.

Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak mogoput sorita momoguno boros sondii.

33

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 3.0 Monuat

Aras 1 Monuat borosuat. Aras 2 Monuat ayat.

i.

Mokinongou om monuat piipiro boros di pinarangahan. Mokinongou om monuat piipiro ayat di pinarangahan. Mokinongou om monuat pangaan di pinarangahan.

ii.

Raan Kabaalan 3.12 Monuat borosuat Aras 3 Monuat pangaan. iii.

Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak monuat do borosuat di pinarangahan toi ko binasa di kotunud.

34

Buuk Koponoinigan Mongingia Boros Kadazandusun Toun 4

Rujukan Nuludan Pongiaan

Hurayan Asil Pambalajalan

Aktiviti, poomitanan toi ko nuut

Guas Kabaalan 3.0 Monuat

Aras 1 Papasanarai mogisuusuai uhu toi ko katarangan di kosudong. Aras 2 Monuat uhu toi ko katarangan di kosudong. Aras 3 Poposuat uhu toi ko katarangan di kosudong do gambal, sorita om karangan.

i.

Poposuat uhu toi ko katarangan oonu nopo i opurimanan do kosudong. Miuhot om misimbar montok mongilo om momili do uhu toi ko katarangan di kosudong. Poposuat uhu toi ko katarangan di kosudong kokomoi do isoiso gambal, sorita om karangan.

ii.

Raan Kabaalan 3.16 Monuat uhu toi ko katarangan di kosudong kokomoi isoiso gambal, sorita om karangan.

iii.

Asil Pambalajalan Kaanu tangaanak monuat uhu toi ko katarangan di kosudong kokomoi isoiso gambal, sorita om karangan.

35

Anda mungkin juga menyukai