Anda di halaman 1dari 43

dr.

Muhadi SpPD KKV, FINASIM

Jakarta, August 22nd 1976


Internist Clinical Cardiologist FKUI-RSCM
ICCU RS Cipto Mangunkusumo, Jakarta
PB PAPDI (Perhimpunan Dokter Spesialis Penyakit
Dalam Indonesia)
PB IKKI (Ikatan Keseminatan
Kardioserebrovaskular Indonesia)
Anggota Komite Ahli Nasional Penanggulangan
Penyakit Tidak Menular, Kemkes RI 2015-2020
Penyakit-penyakit yang
berhubungan dengan asupan Gula
Garam dan Lemak (GGL) berlebih

Muhadi
Perhimpunan Dokter Spesialis Penyakit
Dalam Indonesia (PAPDI)
Pendahuluan
Riskesdas 2013 menunjukkan peningkatan
penyakit tidak menular (PTM) dan masih
tingginya masalah gizi di masyarakat yang
diduga berkaitan dengan perubahan pola
konsumsi makanan di masyarakat.

Konsumsi makanan dan atau minuman


bergula, bergaram dan berlemak-jenuh
tinggi disertai dengan konsumsi sayur dan
buah yang rendah, merupakan salah satu
faktor risiko utama PTM terkait gizi.
(Beaglehole et al., 2011)
t ..
ha
s e
t ak
up
hid
ya
G a
Pendahuluan
Pemerintah melalui Permenkes No 30
thn 2013 menetapkan pencantuman
informasi kandungan gula, garam,
dan lemak serta pesan kesehatan
untuk pangan olahan dan pangan
siap saji.
BESARAN MASALAH
Data mortalitas menurut kelompok penyakit
berdasarkan kajian hasil survei kesehatan
nasional 1995-2007 (Depkes, 2008: Djaja
dkk., 2002) menunjukkan terjadinya
pergeseran pola penyakit penyebab
kematian pada berbagai golongan umur.

Kasus kematian akibat PTM seperti


hipertensi, kanker dan diabetes melitus (DM)
semakin meningkat dibandingkan dengan
kasus kematian akibat penyakit menular.
BESARAN MASALAH
Berdasarkan Survei Konsumsi Makanan
Individu (SKMI) thn 2014, secara nasional
sebanyak 4,8 %, 18,3 % dan 26,5 %
penduduk Indonesia mengonsumsi gula,
natrium dan lemak melebihi pesan
Permenkes No 30 thn 2013 yaitu
konsumsi gula > 50 gram, natrium >
2000 miligram (mg), atau lemak total >
67 gram per orang per hari.
Penyakit-penyakit yang berhubungan
dengan asupan Gula Garam dan
Lemak (GGL) berlebih
Konsumsi gula > 50 gram, natrium > 2000
miligram (mg), atau lemak total > 67 gram
per orang per hari berisiko hipertensi,
stroke, diabetes, dan serangan jantung.

Angka kematian akibat penyakit DM


meningkat dari 1,1 % menjadi 2,1 %,
hipertensi dari 7,6 % menjadi 9,5 %, dan
stroke dari 8,3 % menjadi 12,1 %. (Depkes,
2008 dan Kemenkes,2014)
Hipertensi
Stroke
Penyakit Jantung
Koroner (PJK)
Hypertension is the number one risk factor
for global attributable mortality

World Health Organisation. Global atlas on cardiovascular disease prevention and control.
CVD = Cardiovascular Disease 2011.
Available at:
Global Burden of Hypertension

Year 2000

26.4% of worlds adults


had hypertension
A total of 972 million
adults
Highest prevalence in
established market
economies
(eg, North America,
Europe)

Kearney PM et al. Lancet. 2005;365:217-223.


Prospective Urban Rural Epidemiology
(PURE) study
Hypertension Cohort 2012
Prevalen
ce
lowest-income countries 30 %

high-income and low-middle-


40 %
income countries

upper-middle-income countries 50 %

Rafael Diaz, et al, European Society of Cardiology Congress 2012


Global Burden of Hypertension
2025 Projection

Year 2025

29.2% of worlds adults will have


hypertension
A total of 1.56 billion adults
60% increase overall
developed nations24%
increase
developing nations80%
increase
Highest prevalence will be in
economically developing continents
(eg, Asia, Africa)
will account for 75%
of hypertensive patients
Kearney PM et al. Lancet. 2005;365:217-223.
High Blood Pressure*: Prevalence
National Health and Nutrition
Increases withExamination
Age Survey
(NHANES) III
Hypertension* Prevalence (%)

72%
66%

51%
38%

18%
9%
3%

18-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-79 80+


Age

The prevalence of high blood pressure increases with age

*Hypertension defined as blood pressure >140/90 mmHg or treatment


Source: JNC-VI. Arch Intern Med 1997;157:2413-2446
Indonesia saat ini ??
Prevalensi hipertensi di Indonesia sebesar 25,8% (Riskesdas
2013).

*Balas ambang sistole 140mmHg, diastole 90mmHg

Sumber: Riskesdas 2007, Riskesdas 2013, Balitbangkes,

Kemenkes
Jika saat ini penduduk Indonesia sebesar 252.124.458 jiwa
maka terdapat 65.048.110 jiwa penyandang hipertensi.
Lima Provinsi dengan Prevalensi Hipertensi
Tertinggi dalam Jumlah Absolut (Jiwa)

*berdasarkan estimasi penduduk sasaran program pembangunan kesehatan tahun 2014, Pusdatin

Kemenkes
Penyakit-penyakit yang
mungkin timbul akibat
Hipertensi
Untreated Hypertension Is Associated
With Macrovascular and Microvascular
Complications

Cushman WC. J Clin Hypertens. 2003;5(suppl 2):14-22.


Efek Tekanan Darah terhadap risiko
Penyakit Jantung dan Pembuluh Darah
100 PJK
90
80
70
60
50
40
30
Stroke
20
Gagal
10
Jantun
0 g

<100 120 140 180 >180


Tekanan Darah Sistolik (mmHg)
Source : Framingham study (after Gorlin)
BP directly correlates with risk of
end-stage renal disease (ESRD)
elevated systolic BP
confers increased risk of ESRD
Adjusted relative risk of ESRD

5x

<117 117-123 124-130 131-140 >140

Systolic BP (mm Hg)


Adapted from He and Whelton, J Hypertens, 1999.
Indonesia saat ini ?
Prevalensi PJK Umur 15 Thn Berdasarkan Wawancara
Menurut Provinsi

Sumber: Riskesdas 2013, Balitbangkes, Kemenkes


Prevalensi Gagal Ginjal Kronis 15 Tahun
berdasarkan Diagnosis Dokter menurut
Provinsi

Sumber: Riskesdas 2013, Balitbangkes, Kemenkes

Jika saat ini penduduk Indonesia sebesar 252.124.458

jiwa maka terdapat 504.248 jiwa yang menderita


*berdasarkan estimasi penduduk sasaran program pembangunan kesehatan tahun 2014, Pusdatin
gagal
Kemenkes
ginjal kronis (0,2% x 252.124.458 jiwa* =
Kecenderungan Prevalensi Stroke
per 1.000 Penduduk*) menurut
Provinsi

Ditentukan menurut jawaban responden yang pernah ditentukan oleh nakes dan gejala

Sumber: Riskesdas 2007, Riskesdas 2013, Balitbangkes. Kemenkes

Adapun secara absolut jumlah penduduk Indonesia yang

menderita stroke 12,1 x 252.124.458 jiwa* = 3.050.949 jiwa


*berdasarkan estimasi penduduk sasaran program pembangunan kesehatan tahun 2014, Pusdatin

Kemenkes
Lifestyle modifications to
prevent and manage
hypertension*
Diet Evidence: Effect on Blood Pressure
Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) Group
459 hypertensive patients randomized to 1 of 3 diets for 8
weeks
132
Systolic blood 130
pressure 128
(mm Hg) Diet low in fruits, vegetables,
126 and dairy products
124
Diet enriched in fruits,
86
vegetables, and fiber
Diastolic blood 84
pressure 82 Diet enriched in fruits and
(mm Hg) vegetables and low in fat and
80
cholesterol
78
0 1 2 3 4 5 6 7/8
Weeks
A diversified diet improves blood pressure

Source: Appel LJ et al. NEJM 1997;336:1117-1124


BP Reductions as Little as 2 mm Hg
Reduce the Risk of CV Events by Up
to 10%
Meta-analysis of 61 prospective, observational
studies
1 million adults
7% reduction
12.7 million person-years in risk of
ischemic heart
2 mm Hg
disease
decrease in
mortality
10% reduction
mean SBP
in risk of
stroke
mortality

Lewington S et al. Lancet 2002;360:1903-1913.


Benefits of Lowering BP

Average Percent Reduction


Stroke incidence 3540%

Myocardial infarction 2025%

Heart failure 50%


Diabetes Melitus (DM)
Dislipidemia
Type 2 Diabetes is Associated with
Serious Complications
Microangiopathy Macroangiopathy

Diabetic Stroke
Retinopathy
2- to 4-fold increase
Leading cause in
of blindness cardiovascular
in adults1,2 mortality and stroke5

Diabetic
Cardiovascular
Nephropathy Disease
Leading cause of
8/10 individuals with
end-stage renal
diabetes die from CV
disease3,4
events6

Diabetic
Peripheral Arterial
Neuropathy
Disease
~6070% of patients
causes >60% of non-
have mild to severe
traumatic
nervous system
lower-limb amputations
damage
UK Prospective Diabetes Study Group. Diabetes Res 1990. 2Fong DS, et al. Diabetes Care 2003. 3The Hypertension in Diabetes Study Group. J Hypertens 1993.
1

Molitch ME, et al. Diabetes Care 2003. 5Kannel WB, et al. Am Heart J 1990;. 6Gray RP & Yudkin JS. Cardiovascular disease in diabetes mellitus. In Textbook of
4

Diabetes 2nd Edition, 1997. Blackwell Sciences. 7Kings Fund. Counting the cost. The real impact of non-insulin dependent diabetes. London: British Diabetic 32
Association, 1996. 8Mayfield JA, et al. Diabetes Care 2003.
Coronary Heart Disease Risk According to
LDL-C Level
3.7
Relative Risk for Coronary
Heart Disease (Log Scale)

2.9

2.2

1.7

1.3

1.0

40 70 100 130 160 190


LDL-Cholesterol (mg/dL)

CHD=Coronary heart disease, LDL-C=Low-density lipoprotein cholesterol


Source: Grundy S et al. Circulation 2004;110:227-239
PJK dan Stroke
Pembuluh darah yang mengalami aterosklerosis & trombosis
Obesitas
Makan untuk Hidup ! Hidup untuk Makan !

Makan untuk Hidup Hidup untuk Makan


Input
Input =
= Output
Output Input
Input >
> Output
Output
Berat
Berat badan stabil
stabil Obesitas
Obesitas
Jenis Obesitas

Obesitas
Abdominal
Obesitas
Ginoid
OBESITAS ABDOMINAL
OBESITAS GINOID
PENYAKIT yang terkait
Obesitas
Stroke Jantung
Risiko 2 x lipat koroner
Risiko 6 x lipat

Diabetes
Risiko 10 x lipat

Kanker Pankreas
HIPERTENSI Risiko 2 x lipat
Risiko 2 x lipat

Osteoartritis
Kanker Payudara Risiko 2 x lipat
Risiko 3 x lipat

Batu Empedu
Risiko 3 x lipat

Kanker Kolon
Risiko 2 x lipat
Masalah Kehamilan Kanker Rahim
Risiko 2 x lipat Risiko 5 x lipat
KESIMPULAN
Konsumsi gula > 50 gram, natrium > 2000
miligram (mg), atau lemak total > 67 gram per
orang per hari berisiko hipertensi, stroke,
diabetes, dan serangan jantung.

Mengingat sudah terdapat sebagian penduduk


yang mengonsumsi gula, garam dan
minyak/lemak melebihi pesan dalam Permenkes
nomor 30 tahun 2013 maka perlu ditingkatkan
pemahaman masyarakat tentang risiko
mengonsumsi berlebih gula, garam dan
minyak/lemak melalui edukasi atau kampanye.
TERIMA KASIH

Hypertension Diabetes Dyslipidemia Obesity

THE DEADLY QUARTET 43

Anda mungkin juga menyukai