Anda di halaman 1dari 16

LAPORAN STUDI KASUS HARIAN PENATALAKSANAAN DIET

PADA PASIEN BEDAH DI BAITUS SALAM 1 DENGAN DIAGNOSIS


BATU URETER RSI SULTAN AGUNG SEMARANG

Disusun sebagai salah satu syarat untuk menyelesaikan tugas Praktik Kerja Lapangan (PKL)
Asuhan Gizi Klinik (AKG) di Instalasi Gizi RSI Sultan Agung Semarang

Clinical Intructure :
Afida Soucha T, S.Gz

Disusun oleh :
Wulan Rahmawati ( G0B020007 )

PROGRAM STUDI DIII GIZI


FAKULTAS ILMU KEPERAWATAN DAN KESEHATAN
UNIVERSITAS MUHAMMADIYAH SEMARANG
2023
I. LATAR BELAKANG
A. Identitas Pasien Dan Gambaran Ringkas Keadaan Pasien
1. Identitas pasien
Nama : Tn.S
Tanggal Lahir :14-09-1962
Usia :59 tahun
Jenis Kelamin : laki laki
Agama :islam
Suku Bangsa :jawa
Pekerjaan :petani
Ruang Perawatan :baitulsalam 1
Kelas Perawatan :III
NO. Rekam Medis :01468xxx
Tanggal MRS :10-4-23
Tanggal Kasus :11-4-23
Diagnosis Medis : batu ureter
B. Gambaran Kasus
DICERITAKAN KASUSNYA
Tn.S usia 59 tahun dirawat di RS dengan diagnosis medis Batu ureter Pasien datang
pada tanggal 10 April 2023 dengan keluhan pasien merasa nyeri pada pinggang bagian
kanan . Pasien kesehariannya bekerja sebagai petani didapatkan data biokimia hematokrit dan
dan trombosit di bawah normal.
Pasien terbiasa makan dengan frekuensi 3x/hari,
Asupan makan pasien dari RS yaitu, diet gizi seimbang dalam bentuk makanan
biasa(nasi)didapatkan hasil recall 24 jam diketahui bahwa pasien mengkonsumsi makan pagi
sebelum sakit habis. Setelah masuk rumah sakit disarankan langsung puasa karena akan
melakukan tindakan operasi.
SKRINING
A. Pemilihan Metode Skrining
Dilakukan skrining gizi kepada Tn.S untuk mengetahui risiko malnutrisi yang
akan terjadi. Hasil skrining selanjutnya dapat digunakan untuk merencanakan
dan memonitor dukungan gizi. Jika skrining mengidentifikasi seorang
berisiko, maka harus dirujuk untuk melakukan pengkajian gizi lebih detail.
Skrining gizi pada Tn.S.
B. Pengisian Formulir Skrining
Tabel 1. Skrining Risiko Malnutrisi dengan Formulir Skrining Gizi
Dewasa Lanjut

MALNUTRITION SCREENING TOOL ( MST )

1. Apakah pasien kehilangan BB tanpa disengaja ?


Tidak 0
Tidak yakin 2
Ya, berapa kg ?

 1–5 1
 6 – 10 2
 11 – 15 3

 > 4

 Tidak yakin 2

2. Apakah pasien mempunyai asupan yang kurang karena nafsu


makan menurun ? 0

Tidak 1

Ya

Total nilai 2

Penilaian skor
Skor >2 dinyatakan berisiko malnutrisi
Skor <2 dinyatakan tidak berisiko malnutrisi
Jika skor ≥2 rujuk dietisien/nutrisionis
C. Kesimpulan Hasil Skrining
Berdasarkan hasil skrining menggunakan formulir skrining dewasa lanjut pada
tabel 1, disimpulkan bahwa Tn.S mendapatkan skor 2 yang berarti dirujuk
dietisien nutrisionis

II. ASSESMENT (PENGKAJIAN GIZI)


A. Pengkajian Data Antropometri
Domain Data Interpretasi
BB 50kg
Tb 155 cm
Bbi 49 kg
Imt 20 Normal
Kesimpulan : Didapatkan imt normal

B. Pengkajian Data Biokimia (BD)


Data Biokimia Hasil Nilai Rujukan Keterangan
Hematocrit 26,2 33.0 -45,0 mg/dl Dibawah normal
Hemoglobin 8.8 13,2 – 17,3 mg/dl Dibawah normal
Trombosit 101 150-440 ribu/ul Dibawah normal
Creatinin 1.59 0.70-1.30 mg/dl Dibawah normal
Kesimpulan : didapatkan hasil dibawah normal semua

C. Pengkajian Data Fisik/Klinis Terkait Gizi (PD)


Domain Data Nilai Rujukan Interpretasi
Tekanan darah 117/60 mmhg 120/80 mmhg Normal
Suhu 36 - Normal
RR 20x/menit 20x/menit Normal
Kesimpulan : semua data fisik klinis normal

D. Pengkajian Data Riwayat Gizi (FH)


a. Kualitatif
1) Pola Makan Sebelum Masuk Rumah Sakit (SMRS)
Nasi 3 centong 3x sehari
Bayam 1 mangkok sedang 1x seminggu
Daun ubi jalar 1 mangkok sedang 2x seminggu
Sayur sop 1 mangkok sedang 1x seminggu
Tahu 1 potong sedang 3x sehari
Tempe 1 potong sedang 3x sehari
Teh manis 1 gelas uk 225 ml 3x sehari
Sumber : Hasil wawancara dengan pasien pada tanggal 11 april 2023
Kesimpulan : Berdasarkan kebiasaan makan pasien frekuensi makan
sudah cukup baik, yaitu 3x sehari. Pasien makan dengan porsi cukup,
untuk kelengkapan menu pasien belum cukup baik karena pasien tidak
suka dengan lauk hewani sehingga pasien tidak pernah
mengkonsumsikanya.

2) Asupan Makan Masuk Rumah Sakit (MRS)


b. Kuantitatif
1. Hasil SQ-FFQ (Sebelum Masuk Rumah Sakit)
Energi Protein Lemak Karbohidrat
(kkal) (g) (g) (g)
Asupan oral 471,6 kkal 14,4 gr 7.0 gr 92,7 gr

Kebutuhan 1.900 kkal 71 gr 52 gr 285 gr


% Asupan 24% 20% 13% 32 %
Kategori Kurang Kurang Kurang Kurang
Kesimpulan : berdasarkan SQ-FFQ pasien diketahui presentase asupan
energi, protein, lemak dan karbohidrat termasuk dalam kategori kurang
dari kebutuhan WHO (2015)
Klasifikasi tingkat kecukupan zat gizi menurut WHO ( 2015 )
Defisit/kurang : < 80%
Normal : 80-110%
Lebih : ≥ 110%
2. Hasil Recall 24 Jam

Energi Protein Lemak Karbohidrat


(kkal) (g) (g) (g)
Asupan oral 290,3 kkl 12,4 gr 4,2 gr 5,3 gr
Kebutuhan 1.866 kkl 69 gr 51 gr 279 gr
% Asupan 15% 17 % 8% 1,8%
Kategori Kurang Kurang Kurang Kurang
Kesimpulan : asupan makan pasien 24 jam terakhir hanya makan
malam saja karena akan dilakukan tindakan operasi keesokan harinya.
Berdasarkan recall pasien diketahui presentase asupan energi, protein,
lemak dan karbohidrat termasuk dalam kategori kurang dari kebutuhan
WHO (2015)
Klasifikasi tingkat kecukupan zat gizi menurut WHO ( 2015 )
Defisit/kurang : < 80%
Normal : 80-110%
Lebih : ≥ 110%

E. Kemampuan Menerima Makanan


Pasien dapat menerima makanan dengan baik
F. Pengetahuan Terkait Gizi
Pasien belum pernah mendapat edukasi atau konseling terkait gizi
G. Aktivitas Fisik
Sebelum sakit
Pasien kesehariannya bekerja sebagai petani
Saat sakit
Pasien mengeluh nyeri pada pinggang bagian kanan
H. Perhitungan Kebutuhan Gizi
a. Perhitungan sebelum masuk rumah sakit
Harris benedict
66 + (13.7 x bb) + (5x tb) – (6,8 x U)
66 + (13.7 X 50) + (5x 155) – (6.8 x 59)
66 + (685) + (775)-(401,2)
= 1.124,8
TEE: 1.124,8 X FS X FA
= 1.124,8 X 1,3,x 1,3
= 1.900 kkal
P= 15% x 1.900:4 = 71 gr
L = 25% x 1.900 : 9 = 52 gr
Kh = 60% x 1.900 :4 =285 gr

Perhitungan saat sakit


66 + (13.7 x bbi) + (5x tb) – (6,8 x U)
66 + (13.7 X 49) + (5x 155) – (6.8 x 59)
66 + (671) + (775)-(401,2)
= 1.111,1
TEE: 1.124,8 X FS X FA
= 1.124,8 X 1,2 X 1,4
= 1.866 kkal
P= 15% x 1.866 :4 = 69 gr
L = 25% x 1.866 : 9 = 51 gr
Kh = 60% x 1.866 :4 =279 gr

I. Diagnosis Gizi
Domain Problem Etiologi Sign and
Sympthom
NC-2.2 Perubahan nilai Disfungsi organ Ditandai dengan
laboratorium ginjal nilai kreatinin
terkait zat gizi (1.59 mg/dl) yang
berarti diatas
normal
Rumusan Diagnosis : NC-2.2. Perubahan nilai laboratorium terkait zat gizi,
berkaitan dengan disfungsi organ ginjal sehingga nilai kreatinin (1.59 mg/dl)
yang berarti diatas normal.
J. Intervensi Gizi
1. Perencanaan (Planning)
Jenis Diet : Rendah protein
Bentuk Makanan :biasa (nasi)
Cara Pemberian Makanan : oral
Frekuensi : 3x makan utama 2x selingan
2. Preskripsi Diet
a. Tujuan Diet :
1. 1. Menormalkan kadar kreatinin
2. Memberikan makanan sesuai dengan kebutuhan tanpa
memberatkan fungsi ginjal
b. Syarat dan Prinsip Diet :
1. Energi tinggi diberikan dengan memperhatikan umur, jenis
kelamin faktor stress dan aktivitas.
2. Protein tinggi diberikan 15% dari kebutuhan energy total
3. Lemak cukup diberikan 25% dari kebutuhan energi total
4. Karbohidrat cukup diberikan 60% dari kebutuhan energy total
K. Kajian Terapi Diet Rumah Sakit
Jenis Diet : gizi seimbang
Bentuk Makanan : biasa(nasi)
Cara Pemberian Makanan :oral
Frekuensi : 3x makan utama 2x selingan

Siklus menu 2 Energi (kkal) Protein Lemak Karbohidrat


(g) (g) (g)
Asupan oral 1.953,0 kkl 76 gr 56,gr 287 gr
Kebutuhan 1.866 kkl 69gr 51 gr 279gr
% 104% 110gr 109% 102%
Kategori Normal Normal Normal Normal
Klasifikasi tingkat kecukupan zat gizi menurut WHO ( 2015 )
Defisit/kurang : < 80%
Normal : 80-110%
Lebih : ≥ 110%
Standar Menu Diet di RS (Nasi Biasa)

Nama Makanan Berat (g)


Makan pagi Nasi 150
Telur dadar unclang 50
Nugget tahu goreng 50
Lodeh 100
Selingan Teh manis
Pudding
Makan Siang Nasi 150
Pepes bandeng presto 50
Tahu goreng 50
Asem asem sayuran 50
Papaya 100
Selingan Susu coklat
Makan malam Nasi 150
Chicken finger 50
Tempe bacem goreng 50
Sup sosis 100
Pisang 100
Kandungan Gizi E = 1953 kkal
P = 76 gram
L = 56 gram
KH = 287 gram
Kebutuhan E = 1866 kkal
P = 51 gram
L = 51 gram
KH = 279 gram
Presentase Kecukupan E = 104% (normal)
P = 110% (normal)
L = 109 % (normal)
KH =102% (normal)
1) Perhitungan SQ-FFQ asupan (SMRS)

POLA MAKAN MENGGUNAKAN SQ-FFQ ASUPAN


(SMRS)
Frekuensi Por Rata- Analisis Zat Gizi
si Rata-
Nama rata
rata
Makanan Berat Frek per intak E P L KH
/hari /mgg /bln URT (gr) e (kkal) (gr) (gr) (gr)
hari gr/har
i
MAKANAN POKOK
Nasi putih 3x 2 ctg 150 3/1 450 585,1 10,8 0,9 128,7
Singkong 1x 1bh 50 1/7 14 131,0 1,1 0,3 31,9
Jagung 1x 1 50 1/7 6,3 128,2 3,6 1,2 25,2
poton
g
PROTEIN NABATI
Tahu 3x 4x 1 ptg 50 3/1 57 76,0 8,1 4,8 1,9
Tempe 3x 1x 1 ptg 50 3/1 57 93,1 7,6 6,4 17,0
SAYUR
Bayam 1x 2 sds 60 1/7 8,4 22,2 2,2 0,1 4,4
Daun ubi jalar 2x 2 sds 50 2/7 21 3,2 0,5 0.0 0,4
Sayur sop 1x 2 sds 75 1/7 10
SUSU
Teh manis 3/1 1 gls 225 3/1 225 87,1 0.0 0.0 21.6
Total kandungan zat gizi SQ-FFQ 471,6 14,4 7.0 gr 92,7 gr
kkal gr

Kebutuhan SMRS 1.900 71 gr 52 gr 285 gr


kkal
Persen kebutuhan(%) 24% 20% 13% 32 %
Kategori Kurang Kura Kura Kurang
ng ng

Lampiran ffq
==================================================================
===
Analysis of the food record
==================================================================
===
Food Amount energy carbohydr.
___________________________________________________________________________
___

sayur bayam 10 g 1.2 kcal 0.2 g


daun ubi jalar 21 g 3.2 kcal 0.4 g
sayur sop 10 g 10.4 kcal 1.0 g
teh manis 675 g 87.1 kcal 21.6 g
gula pasir 60 g 232.2 kcal 59.9 g
tahu 50 g 38.0 kcal 0.9 g
tempe kedele murni 50 g 99.5 kcal 8.5 g

Meal analysis: energy 471.6 kcal (100 %), carbohydrate 92.7 g (100 %)

==================================================================
===
Result
==================================================================
===
Nutrient analysed recommended percentage
content value value/day fulfillment
___________________________________________________________________________
___
energy 471.6 kcal 2036.3 kcal 23 %
water 0.0 g 2600.0 g 0%
protein 14.4 g(12%) 60.1 g(12 %) 24 %
fat 7.0 g(12%) 69.1 g(< 30 %) 10 %
carbohydr. 92.7 g(76%) 290.7 g(> 55 %) 32 %
dietary fiber 2.2 g 30.0 g 7%
alcohol 0.0 g - -
PUFA 3.5 g 10.0 g 35 %
cholesterol 0.0 mg - -
Vit. A 152.4 µg 1000.0 µg 15 %
carotene 0.0 mg - -
Vit. E (eq.) 1.1 mg 14.0 mg 8%
Vit. B1 0.1 mg 1.2 mg 10 %
Vit. B2 0.1 mg 1.4 mg 9%
Vit. B6 0.2 mg 1.5 mg 15 %
tot. fol.acid 59.3 µg 400.0 µg 15 %
Vit. C 6.1 mg 100.0 mg 6%
sodium 37.0 mg 2000.0 mg 2%
potassium 467.2 mg 3500.0 mg 13 %
calcium 137.7 mg 1000.0 mg 14 %
magnesium 109.9 mg 350.0 mg 31 %
phosphorus 176.4 mg 700.0 mg 25 %
iron 4.4 mg 10.0 mg 44 %
zinc 1.4 mg 10.0 mg 14 %
Lampiran recall 24 jam
=====================================================================
Analysis of the food record
=====================================================================
Food Amount energy carbohydr.
______________________________________________________________________________

nasi putih 50 g 65.0 kcal 14.3 g


kacang panjang mentah 75 g 26.2 kcal 5.9 g
tempe kedele murni 40 g 79.6 kcal 6.8 g
jagung kuning segar 50 g 54.0 kcal 12.6 g
singkong putih 50 g 65.5 kcal 15.9 g

Meal analysis: energy 290.3 kcal (100 %), carbohydrate 55.5 g (100 %)

=====================================================================
Result
=====================================================================
Nutrient analysed recommended percentage
content value value/day fulfillment
______________________________________________________________________________
energy 290.3 kcal 2036.3 kcal 14 %
water 0.0 g 2600.0 g 0%
protein 12.4 g(16%) 60.1 g(12 %) 21 %
fat 4.2 g(12%) 69.1 g(< 30 %) 6%
carbohydr. 55.5 g(72%) 290.7 g(> 55 %) 19 %
dietary fiber 5.3 g 30.0 g 18 %
alcohol 0.0 g - -
PUFA 2.2 g 10.0 g 22 %
cholesterol 0.0 mg - -
Vit. A 60.2 µg 1000.0 µg 6%
carotene 0.0 mg - -
Vit. E (eq.) 0.4 mg 14.0 mg 3%
Vit. B1 0.3 mg 1.2 mg 24 %
Vit. B2 0.2 mg 1.4 mg 12 %
Vit. B6 0.4 mg 1.5 mg 24 %
tot. fol.acid 77.1 µg 400.0 µg 19 %
Vit. C 25.5 mg 100.0 mg 26 %
sodium 14.1 mg 2000.0 mg 1%
potassium 631.5 mg 3500.0 mg 18 %
calcium 83.7 mg 1000.0 mg 8%
magnesium 74.3 mg 350.0 mg 21 %
phosphorus 216.6 mg 700.0 mg 31 %
iron 2.7 mg 10.0 mg 27 %
zinc 1.6 mg 10.0 mg 16 %
perencanaan menu II
==================================================================
===
Analysis of the food record
==================================================================
===
Food Amount energy carbohydr.
___________________________________________________________________________
___

makan pagi
nasi putih
beras putih giling 75 g 270,7 kcal 59,6 g

Meal analysis: energy 270,7 kcal (14 %), carbohydrate 59,6 g (21 %)

telur dadar onclang


telur ayam 60 g 93,1 kcal 0,7 g
daun bawang 10 g 2,1 kcal 0,5 g

Meal analysis: energy 95,2 kcal (5 %), carbohydrate 1,2 g (0 %)

nugget tahu goreng


tahu 50 g 38,0 kcal 0,9 g
telur ayam 10 g 15,5 kcal 0,1 g

Meal analysis: energy 53,5 kcal (3 %), carbohydrate 1,1 g (0 %)

lodeh
terong putih mentah 25 g 7,0 kcal 1,6 g
daun labu siam mentah 45 g 6,8 kcal 0,9 g
kacang panjang mentah 20 g 7,0 kcal 1,6 g
daun melinjo mentah 5g 1,9 kcal 0,4 g

Meal analysis: energy 22,6 kcal (1 %), carbohydrate 4,5 g (2 %)

selingan
teh 10 g 5,0 kcal 1,0 g
gula pasir 20 g 77,4 kcal 20,0 g

Meal analysis: energy 82,4 kcal (4 %), carbohydrate 21,0 g (7 %)

pudding
agar-agar 2g 0,0 kcal 0,0 g
gula pasir 12 g 46,4 kcal 12,0 g
santan 25 g 17,7 kcal 0,8 g

Meal analysis: energy 64,2 kcal (3 %), carbohydrate 12,7 g (4 %)

Makan siang
nasi putih
beras putih giling 75 g 270,7 kcal 59,6 g

Meal analysis: energy 270,7 kcal (14 %), carbohydrate 59,6 g (21 %)

pepes bandeng presto


ikan bandeng 50 g 41,9 kcal 0,0 g
tomat masak 10 g 2,1 kcal 0,5 g

Meal analysis: energy 44,0 kcal (2 %), carbohydrate 0,5 g (0 %)

tahu goreng
tahu 50 g 38,0 kcal 0,9 g
minyak kelapa sawit 5g 43,1 kcal 0,0 g

Meal analysis: energy 81,1 kcal (4 %), carbohydrate 0,9 g (0 %)

asem-asem sayuran
buncis mentah 25 g 8,7 kcal 2,0 g
daun labu siam mentah 25 g 3,8 kcal 0,5 g
Carrot fresh 25 g 6,5 kcal 1,2 g
minyak kelapa sawit 2g 17,2 kcal 0,0 g

Meal analysis: energy 36,2 kcal (2 %), carbohydrate 3,7 g (1 %)

buah
pepaya 100 g 39,0 kcal 9,8 g

Meal analysis: energy 39,0 kcal (2 %), carbohydrate 9,8 g (3 %)

selingan
susu coklat
susu sapi 30 g 19,8 kcal 1,4 g
Cocoa powder 5g 17,1 kcal 0,5 g
gula pasir 10 g 38,7 kcal 10,0 g

Meal analysis: energy 75,6 kcal (4 %), carbohydrate 12,0 g (4 %)

makan sore
nasi putih
beras putih giling 75 g 270,7 kcal 59,6 g

Meal analysis: energy 270,7 kcal (14 %), carbohydrate 59,6 g (21 %)

chicken finger
daging ayam 50 g 142,4 kcal 0,0 g
tepung terigu 5g 18,2 kcal 3,8 g
telur ayam 15 g 23,3 kcal 0,2 g
minyak kelapa sawit 5g 43,1 kcal 0,0 g
Meal analysis: energy 227,0 kcal (12 %), carbohydrate 4,0 g (1 %)

tempe bacem goreng


tempe kedele murni 50 g 99,5 kcal 8,5 g
santan 25 g 17,7 kcal 0,8 g

Meal analysis: energy 117,3 kcal (6 %), carbohydrate 9,3 g (3 %)

sup sosis
Sausage meat fresh 30 g 85,5 kcal 0,0 g
Carrot fresh 25 g 6,5 kcal 1,2 g
kacang kapri mentah 20 g 16,8 kcal 3,1 g
daun bawang 10 g 2,1 kcal 0,5 g

Meal analysis: energy 110,9 kcal (6 %), carbohydrate 4,8 g (2 %)

buah
pisang ambon 100 g 92,0 kcal 23,4 g

Meal analysis: energy 92,0 kcal (5 %), carbohydrate 23,4 g (8 %)

==================================================================
===
Result
==================================================================
===
Nutrient analysed recommended percentage
content value value/day fulfillment
___________________________________________________________________________
___
energy 1953,0 kcal 2036,3 kcal 96 %
water 62,5 g 2700,0 g 2%
protein 76,9 g(16%) 60,1 g(12 %) 128 %
fat 56,7 g(25%) 69,1 g(< 30 %) 82 %
carbohydr. 287,7 g(59%) 290,7 g(> 55 %) 99 %
dietary fiber 17,6 g 30,0 g 59 %
alcohol 0,0 g - -
PUFA 10,6 g 10,0 g 106 %
cholesterol 447,5 mg - -
Vit. A 2044,8 µg 800,0 µg 256 %
carotene 3,9 mg - -
Vit. E (eq.) 6,7 mg 12,0 mg 56 %
Vit. B1 0,9 mg 1,0 mg 90 %
Vit. B2 1,2 mg 1,2 mg 104 %
Vit. B6 1,8 mg 1,2 mg 147 %
tot. fol.acid 265,9 µg 400,0 µg 66 %
Vit. C 105,8 mg 100,0 mg 106 %
sodium 506,6 mg 2000,0 mg 25 %
potassium 2463,4 mg 3500,0 mg 70 %
calcium 423,9 mg 1000,0 mg 42 %
magnesium 376,8 mg 310,0 mg 122 %
phosphorus 1034,4 mg 700,0 mg 148 %
iron 14,5 mg 15,0 mg 97 %
zinc 8,4 mg 7,0 mg 120 %

Anda mungkin juga menyukai